Бөлімі

7.1. ХҮІІІ ғасырдағы Қазақ хандығы

Педагогтің Т.А.Ә (болған жағдайда)

Аталыкова Куралай Темирбековна

Күні:

17.10.2022 ж

Сынып:

7 сынып

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

«Абылай ханның ішкі және сыртқы саясаты»

Зерттеу сұрағы: Дербес Қазақ мемлекетін сақтап қалудағы Абылай ханның рөлі қандай?

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаттары:

7.3.1.2 Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдау;

7.3.2.2 Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатын бағалау;

Сабақтың мақсаты

Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдайды.

Қазақ мемлекетінің дербестігін сақтап қалуда Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатын бағалайды.

*Бағалау критерийі

Қазақ хандығының ішкі саяси жағдайын талдайды.

Қазақ мемлекетінің дербестігін сақтап қалуда Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатын бағалайды.

ОДД

Жоғары ойлау деңгейі

*Тарихи концепт

Дәлел (фокус), интерпретация

*Тарихи ойлау дағдысы

Тарихи дереккөздерді интерпретациялау

ЕББҚ (ПМПК диагнозы)

Психикалық дамудың тежелуі -1 оқушы

Сабақтың кезеңі

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру

2 мин

Сабақтың басы

6 мин

-Психологиялық ахуал қалыптастыру:

-Оқушылар назарын сабаққа аудару;

Жаңа сабақтың тақырыбын анықтау үшін «Бейнеметафора» әдісі қолданылады.

«Көшпенділер» фильмінен үзінді көрсетіледі. (46:48 – 47:32 минуттары қойылады) 1:16 мин

Оқушылардың жауабын тыңдап болған соң үзінді тағы ұсынылады. (48:01 -49:42 минуттары қойылады) 1:41 мин

Бүгінгі сабақ тақырып мен оқу мақсаттары таныстырылады.

Оқушылар үзінді тамашалайды, сұраққа жауап береді.

-Бұл фильм сізге таныс па?

-Шарышқа қарсы кім шығады?

-Абылай туралы не білеміз?

Мадақтау

«Көшпенділер» фильмі https://www.youtube.com/watch?v=IE0XC9vv0vc 1. (46:48 – 47:32 минуттары қойылады) 1:16 мин

2. (48:01 -49:42 минуттары қойылады) 1:41 мин

Сабақтың ортасы

(30 мин)

1. Тапсырма: (10 минут) Мәтін беріледі. Мәтінмен танысып, «Қос жазба күнделігін» толтырыңыз.

Абылай ханның жүргізген ішкі саясаты. Абылай қазақ феодалдық мемлекетінің бұрынғы шекарасын қалпына келтіріп, өз хандығы кезінде елдің саяси-экономикалық дамуына бірқатар елеулі өзгерістер енгізген мемлекет қайраткері.

Абылай жүздерді басқаруға өзгеріс енгізді. Орта және Ұлы жүздің барлық жері дерлік хан ұлдарына бөлініп берілді. 1774 жылы Талас жазығындағы Ұлы жүздің бір бөлігше басқарушы болған Әділ сұлтан тағайындалды. Жетісудың солтүстік-шығысын оның тағы бір ұлы Сүйік, ал Орталык, Қазақстанды Қасым басқарды.

Прогрессивті қазақ ханы жеке адамдардың жақын-дарынының және төлеңгіттердің қызметіне сүйенді. Төлеңгіттер ханның ең жақсы жайылымдарды бақылауына делдал болды.

Абылай 1771 жылы Әбілмәмбеттің өлімінен кейін Түркістандағы  Қожа Ахмет Яссауи мешітінде ақ киізге көтеріліп, үш жүздің ортақ ханы сайланды.

Абылай ханның ішкі саясаты: Бір орталықтан басқарылатын мемлекет құрды. Сот билігін күшейте түсті. Қақтығыстар мен барымтаны тоқтатты. Егіншілікке, шөп шабуға, балықшылыққа қолдау көрсетті. Керуен саудасын күшейтуге көңіл бөлді. Темір ұстаханаларын салудың бастамашысы болды.  

Дерек: https://e-history.kz/media/scorm/205/184/text/text.htm

«Қос жазба күнделігі»

ЕББҚБЕ- Берілген суретті сипаттап беріңіз

2- тапсырма: Мәтінді оқи отырып және осы кезге дейін алған біліміңізді пайдаланып «Төрт сөйлем» әдісі бойынша Абылай хан тұсындағы Қазақ хандығының сыртқы саясатын талдаңыз.

XVІІІ ғасырдың орта шенінде қазақ елін жаулардан қорғау үшін Абылай Ресеймен және Қытаймен татулық, достық қатынас сақтап, олардың қолдауы арқасында жоңғар басқыншылығын талқандауды жөн көрді. Ең ірі қауіп жоңғарлардың басқыншылығы екендігін түсінді. 1740 жылғы шайқаста Абылай қазақ жауынгерлерінің тікелей қолбасшысы болды. Қазақ әскері жоңғарларға қатты соққы берді. Жоңғарлар көп шығынға ұшырап, кейін шегінуге мәжбүр болды.
Екі ірі мемлекетпен дипломатиялық, сауда қарым–қатынастарын орнатып, кезінде жоңғарлар басып алған Алтай, Тарбағатай өңіріндегі қазақ қоныстарын қайтарып алды. Абылай сұлтан өзінің шебер саясаткерлігінің арқасында Ресей мен Қытай сияқты ірі империяларды өз саясатымен санасуға мәжбүр ете отырып, іс жүзінде елдің дербестігін, жерінің тұтастығын сақтап қалды.

Ресей империясы қазақ жерінің шекарасына бекіністер, қамал–қалалар салып, оларды орыс казактарымен толық жайғастырып жатқанда және де Жайықтың, Ертістің тағы басқа өзендердің жағасына қазақтар малын жаюына тиім салу жөніндегі жарлықтарын шығарғанда Ресеймен жағдайды шиеленістіруге бармай, мәселені дипломатиялық жолмен шешуге тырысты. Ресей патшалығының отаршыл, басып алу саясатының құрбаны болу қаупі тұрғанын сезді.
Дерек: https://e-history.kz/kz/history-of-kazakhstan/show/8717/
© e-history.kz
«Төрт сөйлем» әдісі

ЕББҚЕ оқушы- Топ мүшелерінің қолдауымен Абылай хан кезіндегі Қазақ хандығының аумағын кескін картада бояйды. (кескін картамен жұмыс жасау үшін «Абылай хан кезіндегі Қазақ хандығы» атлас картасы қосымша ұсынылады)

3 -тапсырма. Қазақ мемлекетінің дербестігін сақтап қалуда Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатын кестеге салып, өзіндік баға беріңіз

ЕББҚЕ оқушыға Абылай хан портреті беріледі. Көмекші сөздер арқылы кластер жасайды.

Көмекші сөздер: хан, дипломат, мемлекет қайраткері, қолбасшы,

Мәтінмен жеке танысады. Жұптасып жазғандарымен бөліседі, топта талдайды. Әр топтан бір оқушы шығып қорғайды

Мәтінмен танысады. Топта талдап кестені толтырады

Б/к: Алған білімдерін қолдана отырып, Қазақ мемлекетінің дербестігін сақтап қалуда Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатын бағалайды.

Дескрипторлар:

1. Ішкі саясатындағы 1 маңызды оқиғаны анықтайды

2.Cыртқы саясатындағы 1 маңызды оқиғаны анықтайды

3. Ішкі саясатындағы ерекше есте қалатын 1 оқиғаны көрсетеді

4. . Сыртқы саясатындағы ерекше есте қалатын 1 оқиғаны көрсетеді

5. Ішкі, сыртқы саясатының болашақ ұрпақ үшін маңызына баға береді

ҚБ мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады.

«Үздік спикер»

ҚБ: Мадақтау

ҚБ: Қолдау білдіреді.

«Екі жұлдыз, бір ұсыныс» арқылы топтар бір бірін бағалайды.

ҚБ: мадақтау

ҚБ. Мадақтау, «ҮЗДІК ЖАУАП» анықтау

ҚБ: мадақтау, жетелеу

Абылай ханның жүргізген ішкі саясаты. https://e-history.kz/media/scorm/205/184/text/text.htm

Қазақстан тарихы (ХҮІІІ-ХІХ ғғ) З.Е.Қабылдинов, Ж.Н.Қалиев, А.ТБейсембаева Алматы «Атамұра» 2018

Абылай ханның қазақ хандығын нығайту жолындағы қызметі.
Дерек: https://e-history.kz/kz/history-of-kazakhstan/show/8717/
© e-history.kz

Д ерек (карта): https://fs.znanio.ru/d5af0e/7d/15/b9863a06ed6257770a7e6fa281407787c2.jpg

https://static.365info.kz/uploads/2015/02/d130e16f043d1da4333f33c11b3f8e811.jpg

Сабақтың соңы

(7 мин)

Бүінгі сабақты қорытындылау үшін «Үш мәселе, бір әрекет» әдісі арқылы қорытындылау.

Үй тапсырмасы:

Тақырып бойынша маңызды үш мәселені анықтайды, өзінің бір әрекетін жазады

QR код арқылы сілтемеге өтіп, қосымша мәліметпен танысу