Бөлім

Заттар және олардың қасиеттері. Табиғат ресурстары

Педагогтің аты-жөні:

Қуандықова Жадыра Темірханқызы

Күні:

10.02.2025жыл

Сыныбы: 4 «Ә»

қатысқаны: 23 қатыспағаны -0

Сабақтың тақырыбы:

Пайдалы қазба деген не?

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

4.3.4.1 кейбір пайдалы қазбалардың (бор, тұз, әктас,саз, мұнай, гранит, көмір, табиғи газ) қолданылу саласын анықтау;

4.3.4.2 Қазақстанның негізгі пайдалы қазбалары өндірілетін кен орындарын картадан көрсету;

Сабақтың мақсаттары

Пайдалы қазбаның не екенін түсінеді. Пайдалы қазбалардың қалай өндірілетінін біледі.

Құндылық

Жасампаздық және жаңашылдық: білімнің жаратылыстану саласындағы тәжірибені бақылаудың, жүйелеудің және түсінудің қарапайым дағдыларының болуы.

Сабақ кезеңі/ уақыты

Педагогтің іс-әрекеті

Білім алушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі

Сабаққа дайындығын тексеру.

Сынып оқушыларының психологиялық ахуалдарын жақсарту «Менің досым» әдісі. Балалар өз достарының атын атап, оны неге теңейтіні туралы айтады. М: «Менің досым – Самал. Егер гүл болса,оны раушан гүліне теңеймін. Егер ақша болса, құны жоғары АҚШ долларына теңеймін. Егер көлік болса, порше көлігіне теңеймін» Ойын осылай 3-4 оқушымен жалғасады.

Өткенді еске түсіру «Біз не үйрендік» әдісі

-Ақ жарықтың жеті түске боялуы

-Табиғи айналық беттер туралы әңгімеле.

-Дыбыс қалай бәсеңдейді?

-Электрөткізгіш және электроқшаулағыш денелер туралы әңгімеле

-Жылуөткізгіш және жылуоқшаулағыш заттар туралы айт.

Балалар өз достарына деген ықыласын білдіріп, сергіп қалады.

Мадақтау

Дескриптор:

-берілген сұрақтар бойынша әңгімелейді-1 ұ.

оқулық

Ортасы

Жаңа сабақ

Сабақтың тақырыбы мен мақсатын жариялау

Жедел жауап

Табиғат ресурстары деген не?

Табиғат ресурстарын не үшін пайдаланады?

Табиғат ресурстарын қайдан алады?

«Суреттер галереясына саяхат» әдісі

«Пайдалы» деген сөзді қалай түсінесің? Суреттегі денелердің қайсысы пайдалы? Оларды қайдан алады және не үшін пайдаланады? Мұндай ресурстарды не деп айтады?

Не өндіріледі?

Фотосуреттерде қандай үдерістер бейнеленген? Бұл жерден қандай пайдалы қазбалар өндіріледі және оларды қалай қазып алады? Пайдалы қазбаны өндіруге байланысты қандай мамандықтарды білесің?

Топтық жұмыс Зертте

Зерттеу сұрағы : үй салу үшін қандай пайдалы қазбалар қолданылады?

Зерттеу жүргізуге нұсқаулық:

1. Суретті зерделейді. Ғимараттың қандай бөлшектерден (қабырғасы, едені, шатыры, терезесі, есігі, баспалдағы, төбесі) құралғанын анықтайды.

2. Олардың қандай материалдан жасалғанын анықтайды.

3. Бұл материалды жасау үшін қолданылған пайдалы қазбалар туралы болжам жасайды.

4. Анықталған мәліметтерді жазады немесе шартты белгілермен белгілейді.

5. Қорытынды жасайды.

Болжалды жауап:

Ойлан

Пайдалы қазба өндіретін жерлердің қандай ұқсастығы мен айырмашылығы бар?

Ұқсастығы: екі жағдайда да бұрғылау әдісімен мұнайды тереңнен сорып алады. Айырмашылығы: бірінші суретте мұнайды құрлықтан, яғни жердің терең қыртысынан бұрғылап алса, екінші суретте теңіз, мұхит суларының астынан бұрғылап алады.

ЕБҚ

Қандай пайдалы қазбаларды білдің?

Дәптермен жұмыс

17-жұмыс парағы «Пайдалы қазба деген не?» 19-б.

Сұрақтарға жауап бер.

А) пайдалы қазба дегеніміз-жер астынан шыққан немес жер қойнауынан қазып алынатын пайдалы қазба.

Ә) Кен дегеніміз-жер астынан қазып алынатын пайдалы қазба.

Б) Мұнайды жер қыртысынан немесе теңіз, мұхит сулары астынан бұрғылау арқылы сорып алады.

Түсіндір

Ж: Табиғат ресурстары қалпына келетін және келмейтін деп екіге бөлінеді. Пайдалы қазбалар қалпына келмейтін ресурстар болып табылады.

18-жұмыс парағы «Пайдалы қазбалар қалай өндіріледі?» 20-б.

Әдісті анықта. Суреттегі қазба орындарын атауларымен сәйкестендіреді.

Тізбектер Жауабы:

Экскаватормен қазып алу-ашық әдіс-карьер

Вагонмен тасу-жабық әдіс-шахта

Жерді тесу-бұрғылау әдісі-ойыстар

Қорытынды: Пайдалы қазба ашық әдіспен карьерлерден экскаватормен қазып алынады. Шахталық әдіспен өндірілген пайдалы қазбалар вагондармен тасымалданып, жоғарыға шығарылады. Мұнай жерден бұрғылау әдісімен алынады.

Сұрақтарға жауап береді.

Суреттегі үдерістерді атайды.

Топпен жұмыс жасайды.

Өндіріс орындарын салыстырады.

Суреттер

Дәптермен жұмыс жасайды.

Дескриптор:

- табиғат ресурстарын қолдану жолын әңгімелейді-1 ұ.

Дескриптор:

- өндірілетін пайдалы қазбаларды атайды-1 ұ.

-мамандық иелері жайлы әңгімелейді-1 ұ.

Дескриптор:

- нұсқаулыққа байланысты зерттеу жүргізеді-1 ұ.

-нәтижелерді тіркеп, қорытынды жасайды -1 ұ.

Дескриптор:

-пайдалы қазба өндіретін жерлердің ұқсастығы мен айырмашылығын атайды-1 ұ

Дескриптор:

-сұрақтарға жауап береді -1 ұ.

-байланысты анықтап, түсіндірме береді-1 ұ.

-әдісті анықтайды-1 ұ.

-дұрыс құрылған тізбекті анықтайды-1 ұ.

Соңы

Кері байланыс

Үйге тапсырма: 26-27 бетті түсініп оқып, үш нұсқалы 2 тест сұрақтарын құрап келу.

Бағалау: 10 баллдық жүйе

Кері байланыс береді.

17- жұмыс парағы

Пайдалы қазба деген не?

Сұрақтарға жауап бер

А) Пайдалы қазба дегеніміз не?

_____________________________________________________ _____________________________________________________ _____________________________________________________

Ә) Кен дегеніміз не?

________________________________________________________

Б) Мұнайды қалай өндіреді?

______________________________________________________

В) «Темірді қызған кезде соқ» деген мақалды қалай түсінесің?

_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________

Түсіндір

Табиғат ресурстары мен пайдалы қазбалардың арасында қандай байланыс бар? Өз ойыңды түсіндір және мысалдар келтір.

______________________________________________________ __________________________________________________

18-жұмыс парағы

Пайдалы қазбалар қалай өндіріледі?

Бұрғылау

құрылғысы

Суреттерде не

бейнеленген?

Оларды атауларымен

с

карьер

шахта

Тізбектер

Дұрыс құрылған тізбектерді «✓» таңбасымен белгіле. Қорытынды жаса.

1. Экскаватормен қазып алу – жабық әдіс – карьер.

2. Жерді тесу – бұрғылау әдісі – карьер.

3. Экскаватормен қазып алу – ашық әдіс – шахта.

4. Экскаватормен қазып алу – ашық әдіс – карьер.

5. Вагонмен тасу – ашық әдіс – карьер.

6. Жерді тесу – ашық әдіс – карьер.

7. Вагонмен тасу – бұрғылау әдісі – шахта.

8. Вагонмен тасу – ашық әдіс – шахта.

9. Жерді тесу – бұрғылау әдісі – шахта.

10. Жерді тесу – жабық әдіс – ойыстар.

Пайдалы қазба _______ әдіспен карьерлерден экскаватор-мен қазып алынады. _______ әдіспен өндірілген пайдалы қазбалар вагондармен _______ шығарылады. Мұнай жерден _______ әдісімен алынады.

Көмекші сөздер: бұрғылау, ашық, тасымалданып, шахталық.

19-жұмыс парағы

Пайдалы қазбалар қалай пайда болады?

Тау жыныстары Сызбаны толтыр.

Тау жыныстарының түрлері

Магмалық тау жыныстары

Мәтінді сөздермен толықтыр.

Жер қыртысындағы ыстық, қоймалжың зат ___________  деп аталады. Ол жердің терең қабаттарынан жоғарылаған сайын суынып кристалданады. Осы қатқан кристалдардан____________________________________ пайда болады. Бұл тау жыныстарына гранит,  темір сияқты пайдалы қазбалар жатады. Гранит металл емес, дегенмен ол - магмалық тау жынысы. Ал  деген тау жыныстары металдарға жатады. Магмалық тау жыныстары  аймақтарда таралады.

Көмекші сөздер: таулы, алтын, магма, күміс, магмалық тау жыныстары, алтын, темір.

20-жұмыс парағы

Тау жыныстары

Тізбекті толықтыр

Тізбекті мұқият қара. Олар немен басталып, немен аяқталды? Суреттердің астына осы үдерісті жаз.

____________________ ______________________ ____________________

____________________ ______________________ ____________________

Дұрыс – бұрыс

Тау жыныстары туралы мәліметтермен таныс. Мәліметтерді бағала, дұрысын (✓) таңбасымен, дұрыс емес болса, (x) таңбасымен белгіле.

1. Құм мен саз – магмалық тау жынысы.

2. Көктас ертедегі ағаштардың қалдығынан пайда болған.

3. Гранит – магмалық тау жынысы.

4. Көмір судың тартылуынан пайда болады.

5. Алтын, күміс және басқа металдар таулы аймақтарда таралған.

6. Мұнай таулы аймақтарда таралған.

7. Тұз жануарлар қалдықтарынан пайда болған.