Пән: Қазақстан тарихы

Мұғалімнің аты-жөні: Хаджи-Мұхан Н.Х

Дата: 03-08.04.2017ж.

Класс: 7 f

Оқушы саны: 20

Кәсіби даму мақсаты

Оқушыларға әр түрлі тарихи деректерді сұрыптата отырып, жазылым дағдысын дамыту

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі

7.4 А Қазақ хандығының XVI – XVII ғасырлардағы дамуы

Сабақтың тақырыбы

Қазақ хандығы жерлерін Хақназар хан кеңейте алды ма?

Тәуекелдің Мәуереннахрға жасаған жорықтары немен аяқталды?

Бастапқы

білім

Қазақ халқының қалыптасуы мен Қазақ хандығының құрылуы, алғашқы хандары туралы біледі.

Сабақтың мақсаттары

7.3.1.10 қазақ хандарының мемлекетті өркендетудегі рөлін анықтау

7.3.2.6 Қазақ хандарының сыртқы саясатын анықтап, нәтижелерін талдау

Бағалау критерийлері

қазақ хандарының мемлекетті өркендетудегі рөлін анықтайды

Қазақ хандарының сыртқы саясатын анықтап, нәтижелеріне талдау жасайды

XVIғ басындағы Хақназар хан тұсындағы Қазақ хандығының аумағын, шекарасын кескін картаға дұрыс түсіреді

XVI ғ. басындағы Қазақ хандығының ішкі, сыртқы саясаты туралы дерек мәтінін оқып, Тәуекел ханның мемлекетті нығайтудағы ролі туралы қажетті ақпаратты іріктеп алады, сұрақтарға жауап береді

Дескриптор

Хақназар хан саясатына талдау жасайды;

Қасым ханның ішкі-сыртқы саясатына қатысты сұрақтар құрастырады;

«Жәнібек ханның ұлдарының арасында аса белгілі болғаны Қасым хан еді...» деп жазды? сұрағына жауап береді;

Қасым ханға хат жазады.

Тілдік мақсаттар

1. Қасым хан саясатын талдау мақсатында ролдік ойынға қатысады, сұрақ қояды (айтылым дағдысы).

2. ХVІ ғасырдағы Қазақ хандығы Хақназар ханның өлім алдындағы билігі туралы ақпарат бар карточкалар сүйене отырып, негізгі ой түйінді шығарады (оқылым дағдысы).

Хақназар хан...ханға қарағанада...ерекшеленді

Құндылықтарды

дарыту

Адалдық, серіктестік, толеранттылық, үштілділік, денсаулық, құрмет, жауапкершілік және үздіксіз оқу.

Жаһандық азаматтық

Пәнаралық байланыстар

Пән

Кезең

география

4-тапсырма –Қазақ хандығының территориясын кескін картаға белгілейді;

Дифференциация

- тапсырма таңдау барысында: жеке оқушыға, топқа арналған әр түрлі деңгейлі тапсырмалар дайындау;

- оқушының жеке күтілетін нәтижесін белгілеу;

- оқушыға жеке көмек көрсету;

- оқу материалдары мен ресурстарды оқушылардың жеке қабілеттерін ескере отырып таңдау.

Сабақтың барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

2 мин.

Сабақтың басында мұғалім:

- оқушының назарын тақырыпқа аудару;

- оқушылармен бірге сабақтың мақсаттарын анықтайды.

Хақназар хан.

http://550kazakhan.kz/?page_id=

Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінгі күнге дейін. 5 томдық. ІІ том. Атамұра, 2010., 393-408 бб.

Қазақ елі.Қазақстан тарихы.Kazak eli. 3 seriya. Бейнематериал. http://www.youtube.com/watch?v=Jkuzz_U8D-E

Хақназар хан кім болған?

https://www.youtube.com/watch?v=

Материалы по истории Казахских ханств XV – XVIII веков (извлечения из персидских и тюркских сочинений). – Алма-Ата: Наука, 1969.

Султанов Т.И. Поднятые на белой кошме. Потомки Чингиз-хана. – Алматы, 2001.

Артыкбаев Ж.О. Материалы к истории правящего дома казахов. Алматы, 2001.

Қадырғали Жалайыр. Шежірелер жинағы. Алматы, «Қазақстан», 1997.

Құдайбердіұлы Ш. Түрік, қырғыз-қазақ һәм хандар шежіресі. Астана, 2008.

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы. Қазақ шежіресі /Дайындаған С.Дәүітов. – Алматы: Жалын, 1993.

Халид К. Тауарих хамса (Бес тарих) /ауд. Б.Төтенаев, А.Жолдасов. – Алматы: Қазақстан, 1992.

Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих, или киргиз-кайсацких, орд и степей. – Алматы: «Санат», 1996.

Тәуекел хан.

http://e-history.kz/kz/scorm/course/217

Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінгі күнге дейін. 5 томдық. ІІ том. Атамұра, 2010.,411-420 бб.

Материалы по истории Казахских ханств XV – XVIII веков (извлечения из персидских и тюркских сочинений). – Алма-Ата: Наука, 1969.

Казахско-русские отношения в XVI-XVIII вв. - Алма-Ата: Изд-во АН КазССР, 1961.

Құдайбердіұлы Ш. Түрік, қырғыз-қазақ һәм хандар шежіресі. Астана, 2008.

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы. Қазақ шежіресі /Дайындаған С.Дәүітов. – Алматы: Жалын, 1993.

Халид К. Тауарих хамса (Бес тарих) /ауд. Б.Төтенаев, А.Жолдасов. – Алматы: Қазақстан, 1992.

Султанов Т.И. Поднятые на белой кошме. Потомки Чингиз-хана. – Алматы, 2001.

Артыкбаев Ж.О. Материалы к истории правящего дома казахов. Алматы, 2001.

Қадырғали Жалайыр. Шежірелер жинағы. Алматы, «Қазақстан», 1997.

Левшин А.И. Описание киргиз-казачьих, или киргиз-кайсацких, орд и степей. – Алматы: «Санат», 1996.

Сабақтың ортасы

(time management)

Б Хақназар ханның портретін, ордасының суретін, қылыш немесе қанжарды көрсетіңіз.

Осы заттардың арасында қандай байланыс бар? деген сұрақ қойыңыз. Оқушылардың болжауын тыңдаңыз.

Зерттеу сұрақтары:

Қасым ханнан кейінгі билік еткен хандар кезінде айырылған Қазақ хандығының жерлерін Хақназар хан қалай қалпына келтірді?

Қазақ хандығына көз тіккен сыртқы жаулардың шапқыншылық жоспарларын қалай тойтара білді?

Зерттеу мен талдау

Т Оқушыларға Хақназар ханның жүргізген сыртқы саясаты туралы ақпараты бар карточкалар таратылады.

Мысалы, келесі ақпараты бар карточкалар таратуға болады: «Аласапыран кезең – бұл ХVІ ғасырдың 20-50 жылдарын қамтыған Қазақстан тарихының бір кезеңі».

«ХVІ ғасырдың 20-50 жылдары қазақ билеушілері арасындағы саяси тұрақсыздықпен сипатталады».

« Ішкі қырқыстардың кері нәтижелері сыртқы саяси жағдайда да білінді. Қазақ билеушілеріне қарсы моғол және өзбек хандарының одағы қалыптасты».

«Қазақ хандығын қалпына келтіру әрі нығайтудың жаңа кезеңі Қасым ханның ұлы Хақназардың хан болуымен (1538-1580) байланысты».

«Хақназар Қазақстан тарихына ең жігерлі, икемді, көреген, қазақ билеушілері бірі ретінде кірді».

Мысалы, «Хақназар хан Қазақ хандығының Жайық жағасындағы жағдайын нығайтып,ол жерлерден ноғай мырзаларын ығыстыруға бағыт алды. 1568ж. және 1577ж. Ноғай ордасына қарсы жорықтар жасады».

«ХVІ ғасырдың 60-70 жылдары

Сібір хандығымен табан тірескен күрес жүргізді. Хақназар әскері Тобылдың жоғарғы жағындағы жерлерді басып алып, осы жердегі башқұрт руларының басым бөлігін қол астына алды».

««ХVІ ғасырдың 70-80 жылдары Мауараннахрда Абдаллах басқарған мықты мемлекетпен «достық пен әскери одақ туралы ант беріскен келісім» жасасты. Одақ Ташкенттің билеушісі Баба сұлтанға қарсы бағытталды».

«Хақназар келісімге Баба сұлтанға қарсы соғысқа қатысты. Қазақ жасағы Түркістан мен Сауран аймақтарын басып алды».

«1571-1572 жылдары Мәскеу билеушісі Иван Грозныймен елшіліктер алмасуы болып өтті».

Карточкалардағы мәліметтерді қолданып таңдаған позицияларын дәлелдейді:

1. Хақназар хан - Қазақ хандығын нығайтушы.

2. Хақназар – көреген, мәмілегер хан.

Хақназар билігінің кезеңіндегі саяси жағдай туралы негізгі ой түйінді жасаңыз.

Хақназар хан билігі кезеңі туралы бейнематериалды көрсетуге болады.

Т Мәліметтерге сүйене отырып карта арқылы Қазақ хандығы аумағының Хақназар хан тұсындағы өзгерістерін көрсетіңіз.

Б интерпретациядан кейін тақырыпты жалпылаймыз:

ХVІ ғ. Қазақ хандығының көршілес мемлекеттермен қандай қарым - қатынаста болғанын түсіндіріп, Хақназар хан неліктен бірнеше елдің ханы атанды? Сұрағы беріледі.

Т Хақназар ханды басқа хандармен салыстырып тарихи тұлға ретінде баға беру үшін оған дейінгі Керей, Жәнібек, Бұрындық, Қасым туралы мәлімет дайындауға тапсырма беріледі. Ең күшті хан дауыс беру арқылы анықталады. Екі-үш айналым өткізіліп аз дауыс алған хан келесі айналымға өткізілмейді. Дауыс беру нәтижесі бойынша айналымнан шығып кетпей соңында қалған хан жеңімпаз болады.

Ж Оқушылар Хақназардың атынан сол кезеңдегі саяси оқиғаларды сипаттайтын хат жазу тапсырмасымен сабақты қорытындылауды сұраңыз.

2 сабақ

Тәуекел хандықты басқаруға қиын кезеңде келді. Бір жағынан алғанда, шайбанилық Абдаллахтан мықты одақтастың орнына қаһарлы жауды тапты, екінші жағынан- қазақтардың моғол және ойрат билеушілерімен қатынастары шиеленісті жағдайда қалды.

«Жұппен ой бөлісу»-

Бірінші жұп -Тәуекелдің Мауараннахрды тастап кетуіне қандай себептер болды?

Екінші жұп- Тәуекел Абдолллахты қандай деңгейде көрді.

Үшінші жұп- Тәуекел биллікке барудың қандай жолдарын іздестірді.

Тәуекел ханның жаулап алған қалалары:

1. Сырдария бойындағы қалалар.

2. Ташкент.

3. Самарқан.

ІІ. «Мағынаны тану» кезеңі.

1. «Мән мағына» әдісі. Үлестірмелі таратпалар арқылы Тәуекел ханның билігі кезіндегі сыртқы саяси жағдай туралы ой түйін .

Мысалы, Үлестірмелі таратпалар:

Қазақ ханының орыс үкіметімен белсенді байланыстар жасауға ұмтылуы.

Қазақ хандығының ықпалын ноғайлардың көшпелі рулары мен шекара бойындағы Башқұрт еліне таратуы.

Сырдария бойы аймақтарына үстемдік орнатуда Бұхар ханы Абдаллахқа қарсы сәтті күрес және Сырдарияның орта ағысындағы қалалардың қазақтар қол астына өтуі.

Тәуекел хан тірі кезінде Орталық Азияда батыл жауынгер, талантты қолбасшы және іскер дипломат ретінде кеңінен танылды.

Бұхар ханы Абдаллахтың сарай тарихшысы Хафис Таныш Тәуекел туралы: «ержүректігі, батылдығы және ерлігі жағынан ол бүкіл әлемде жалғыз болып, Дешті Қыпшақта даңқа бөленді» деп жазды.

2) Картамен жұмыс. Қазақ хандығы аумағы Тәуекел хан тұсындағы

Сабақтың соңы

5 мин

Не білдім?

Не көрдім?

Не түсіндім?

Нені жетілдіруім керек?

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба?

Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме? Жеткізбесе, неліктен?

Дифференциация дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар

болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2: