1-тапсырма. ІІІ – Мағынаны тану - Мәтінмен
жұмыс:
1- ші
топ.- Үйкелес күш.
2 – топ
- Тартылыс күш.
Негізгі ойларын дәптерге
жазады (жеке 10 минут).
Оқушылар «Түртіп алу» әдісі
арқылы оқушылар ақпараттар
алады.
Үйкелес күші. Денелердің әсерлесуін
сипаттайтын физикалық шама КҮШ деп аталады Табағатта күштердің
түрлері көп, солардың бірі үйкелес
күші. Бұл - бір дене екінші дененің бетімен қозғалғанда пайда
болатын күш. Үйкелес қозғалыс бағытына қарама – қарсы бағытталып,
қозгалысқа кедергі жасайды. Мысалы: Еңбек сабақтарында, түрмыстық
жұмыстарды істегенде – егеумен, электірлі қайрақпен, жұмыс істеп
тұрған станок. Үйкелесті азайту, бөлшектерді тозудан сақтау үшін,
арасын майлау қажет. Тартылыс күші - табиғаттағы негізгі
күштерінің бірі.
Егер біз
бір нәрсені қолдарымыздан түсіріп алсақ, ол әрдайым жерге құлап
түседі. Тартылыс күш болмаса жер бетіндегі денелер (ағаш, үй, адам,
жануарлар) ғарыштық кеңістікке ұшып кеткен болар еді осыдан 300 жыл
бұрын ағылшын ғалымы Исаак Ньютон Бүкіл әлемдік тартылыс Заңын
ашты.
Жердегі барлық денелер бірін – бірі тартады. Жердің жасанды серігі
Жерді айналып қозғалады, өзендердегі сулар ағады. Айдың тартылысы
Жердегі теңіздер мен мұхиттардың тасуы мен тартылуын туғызады. Күн
жүйесі планеталары Күнді айнала қозғалады. Мұның барлығы Жердің
тартылыс күшіне байланысты. Осы күш Жер атмосферасын ұстап
тұр.
Табиғаттағы әр түрлі күштер: Ауырлық күш – жаңбыр
тамшылары, қар түйіршіктері, ағаштан үзілген жапырақ – бәрі жерге
тартылады.
Үлкен
адам отырған тақтай майысып барып, қайта жиырылады, адам құламайды.
Жүк ілінген жіп созылады, ауырлық күші әсер етсе де жүк құламайды.
Үй төбесіне жиналған қар, ауырлық күші әсер етсе де, құламай, тұрып
қалады. Себебі, үйдің төбесінде де, тақтайда да, жіпте де СЕРПІМДІК
КҮШ пайда болады.
Ауырлық
күшін , серпімдік күшін ДИНАМОМЕТРДІҢ көмегімен өлшеуге
болады..
|