Білім беру ұйымының атауы

«Ы.Алтынсарин атындағы орта мектебі» кмм

Пәні:

Физика

Бөлім:

9.4В Атом ядросы

Педагогтің аты-жөні:

Дармуханова Алтынай Есмухановна

Күні:

08.05.2025

Сынып: 9

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Термоядролық реакциялар.

Радиоизотоптар, радиациядан қорғану

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты:

9.6.2.6 – ядролық ыдырау мен ядролық синтезді салыстыру;

9.6.2.7 – радиактивті изотоптарды қолданудың мысалдарын келтіру;

9.6.2.8 – радиациядан қорғану әдістерін сипаттау

Сабақтың мақсаты

Формула арқылы тізбекті мен термоядролық реакцияның айырмашылығы табу.

Радиоизотоптар медицинада биологияда байланысуын мысалдар арқылы көрсету.

Нұсқаулықтарға сүйене отырып, радиациядан қорғану әдістерін пайымдау.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі//уақыты

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру

Өзін-өзі тексеру

Сабақтың басы

10 минут

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Сабақ тақырыбын және оқу мақсатын таныстыру

Жаңа сабақ

Бейне материалды көруді ұсынамын.

Төмендегідей сұрақтарды қоя отырып, оқушылардың ойын,пікірін тыңдау.

Алғашқы термоядролық реакция Қазақстанда қай жылы жүзеге асырылды?

Бұл кезде қоршаған ортада қандай өзгерістер болды?

Қанша ядролық ?қанша термоядролық реакциялар жүргізілген?

Сәлемдеседі. Түгендейді

Бейне материалды көреді және пікір алмасады.Сұрақтарға жауап береді.

https://youtu.be/jTC78fzJAek?si=HQh8o_oyH08c5wxe

Сабақтың ортасы (10 мин)

5мин

Топтық жұмыс.(10 мин)

Оқушылар үш топқа бөлінеді.

1-топ:Термоядролық реакцияларды таныстыру.(схемасын сызу)

2-топ:Радиоизотоптардың қолданылуы

3-топ: Радиациядан қорғану жолдарын мысалмен көрсету.

«Ойлан-Жұптас-Бөліс» әдісі

Әр оқушы жұбымен бір сұраққа жауап беріп,сыныппен бөліседі.

1.Радиоизотоптар қай салада қолданылады.

2.Гамма сәуледен қалай қорғануға болады?

3.Термоядролық синтездің болашағы қандай?

4.Семей полигоны қандай термоядролық реакцияға жатады?(басқарылмайтын термоядролық реакция)

5.Не себепті Жер жағдайында термоядролық реакцияны жүзеге асыру қиынға соғады?(Өйткені Жерде жоғары температурада қатты күйін сақтап қалатын зат жоқ.)

6.Неліктен жеңіл ядролардың ядролық бірігу реакциясы температура мен қысымның жоғары мәндерінде ғана жүреді? (Өйткені жеңіл ядроларды синтездеу реакциясын жүзеге асыру үшін кулондық күштерді жеңіп ядроларды ядролық күштердің әсерлесу қашықтығы 10^-15 м дейін жақындату керек. Мұндай жақындау тек жоғары қысым мен температура жүзеге асады.)

7.Неліктен жұлдыздарда термоядролық реакциялар жүреді?

8. Неліктен термоядролық реакцияға арналған реактор құрастыру тиімді болып саналады?(жоғары температуралы плазманы күшті магнит өрісімен реактор қабырғаларында ұстап тұру)

9. Неге биологияда, медицинада өндірісте «таңбалы» атомдар ретінде жартылай ыдырау периодының мәні өте аз изотоптар қолданылады?

10.Атомдық жарылыс кезіндегі радиациялық сәулеленуді бақылайтын құрал қалай аталады?(дозиметрлік немесе ренттенометрлік аспаптар)

Оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді Оқушылар бекіту тапсырмаларын орындайды

Әр жұп бір тапсырмаға жауап береді, басқа жұп өз тапсырмаларын бағалайды.

Дескриптор:

1топ:

Табиғаттағы кездесу жайлы біледі. 1 б

2. Термоядролық реакцияның маңызын түсінеді 1б

3. Схема түрінде термоядролық реакцияны сызып көрсетеді. 1б

Жалпы топтық жұмысқа 3б

2топ:

Радиоизоптар медицинада қолдануына мысал келтіреді 1б

Өнеркәсіпте қолдануына мысал келтіреді 1б

Археологияда қолданылуына мысал келтіреді 1 б

Жалпы 3 б

3топқа дескриптор:

Радиоактивті сәулелерде қорғану әдістері

1.уақытты азайту 1б

2.арақашы қтықты арттыру 1б

3.қорғаныс материалы 1 б

Жалпы 3 б

Жұптық тапсырмаға дескриптор:

Әрбір дұрыс жауапқа 1 б

Бекіту

15 минут

Сабақтың соңы

5 минут

Жеке жұмыс

Кестені толтыру: 1 оқу мақсатына сәйкес.

Рефлексия:

«Бармақ баспалдағы» әдісі арқылы оқушылардан рефлексия аламын.

«3-2-1» әдісі

3жаңа ақпарат

2 ұнаған нәрсе

1сұрақ немесе ұсыныс

Дескриптор

Ядролық синтез мен ядролық ыдырауды салыстырады 6 б

Формативті бағалай 10 балл

Сипаттамалар

Ядролық синтез

Ядролық ыдырау

Қатысатын ядролар түрі

Жеңіл ядролар бірігеді (мысалы дейтерий тритий)

Ауыр ядролар бөлінеді (уран плутоний)

Энергия бөлінуі

Орасан зор энергия бөлінеді

Энергия бөлінеді бірақ синтезге қарағанда аз

Қажетті шарттар

Өте жоғары температура мен қысым

Нейтрондармен атқылау жеткілікті

Қолданылуы

Зерттеу сатысында (ITER жобасы)

Атом электр станциялары ядролық қару

Табиғатта болуы

Жұлдыздарда жүреді (Күн)

Табиғатта өте сирек жасанды

Жанармай түрі

Дейтерий тритий (сутегі изотоптары)

Уран-239, Плутоний -239

1. Шығарылған сәуленің жұтылған дозасы

0,05 Гр

2.Радиацияны өлшейтін құрал

D=E/m

3.1 рентгенде қанша Гр бар?

1 Зиверт

4.Эквивалентті дозаның өлшем бірлігі

0,002 Гр

5. Бір жылдағы дозаның шектік мәні (сәуле шығару мен жұмыс істейтін адамдар үшін)

дозиметр

6.Адам бір жылда табиғи фонның есебінен қанша доза алады?

0,01