Қазақстан
Республикасының Білім және Ғылым
министрлігі
Батыс Қазақстан облыстық
білім басқармасы.
МҚҚК «Сервис және Жаңа
технологиялар колледжі»
Ашық
сабақ
Тақырыбы: Табиғи талшықтар мен
химиялық талшықтардың
ерекшеліктері.
Өткізген:Арнайы пәндер
оқытушысы: Г.С.Суюнова
Орал қаласы -
2020жыл
Сабақ
тақырыбы: Табиғи талшықтар мен химиялық
талшықтардың ерекшеліктері.
Пән: Тігін өндірісіндегі
материалтану пәні.
Сабақ
мақсаты:
Білімділік
мақсаты: Табиғи талшықтар мен химиялық
талшықтардың қасиеттері, құрамы жөнінде білімдерін жетілдіру. Өткен
тақырып бойынша оқушылардың білімін жан-жақты тексеру, білімдерін
жүйелеу;
Дамытушылық
мақсаты: Ой-өрісін, шығармашылық
қабілетін, ойлау қабілетін дамыту.
Тәрбиелік
мақсаты: қызығушылықтарын арттыру,
ұқыптылыққа, шыдамдылыққа, еңбек сүйгіштікке, зейін қоюға
тәрбиелеу.
Сабақ
әдісі: сұрақ, жауап, ойын түрінде
сабақты бекіту
Сабақ
түрі : Бекіту
сабағы.
Пән аралық байланыс:
Технология, жабдық, химия, ағылшын тілі, орыс
тілі,тарих.
Көрнекілігі:
Табиғи, химиялық талшықтар
коллекциясы, микроскоптар, постр, интерактивті тақта, тәжірибелік
жұмысқа қолдалынатын құралдар.
Сабақ
барысы
I.Ұйымдастыру
бөлімі. 1-3минут
Оқушылардың қатысымын журнал
бойынша тексеру.Оқушылырдың сабаққа дайындығын
тексеру.
ІІ Өткен сабақтарды
қайталап еске түсіру
/
5-минут талшықтарға
сипаттама беру.1-5 слайд/
|
1
|
Мақта-өсімдіктің ұрығын жауып
тұратын "коза"деп аталатын өте жіңішке бір жылдық талшық. Ұзындығы
мен жуандығы сортына байланысты, мықтылығы пісіп жетілуіне
байланысты, ылғалды тез сіңіріп, тез шығарады, сілтіге қарсы тұра
алмайды, қағаз сияқты жыртылып қалады. Күн сәулесі 940 сағатта 50%
мықтылығын жоғалтады. Мақтаның табиғи түсі - ақ немесе ақ сары,
кейбір жағдайда қою сары және жасылдау болуы мүмкін. Сипағанда
талшық жұмсақ, жылы. Мақта талшығы жылтыр болмайды, күңгірт болып
келеді
Жануы: Мақта талшығы
қызады, тұтанады және жақсы жанады. Егер жану кезінде жалынды
өшіретін болса, онда жанып жатқан соңы бықсып түтінденеді, түтіні
ашық түсті болып келеді, жанған қағаздың иісі
шығады
|
|
|
|
|
2
|
Зығыр -өсімдік сабағынан қабықты
бөлігінен алынатын талшық. Ұзындығы өсімдік сабағына байланысты,
мықтылығы үзу күшімен сипатталады, ылғалды тез сіңіріп, тез
шығарады, қышқыл мен сілтіге қағаз сияқты тез жылтырып қалады. Күн
сәулесі 990 сағат,
50%мықтылығын
|
 
|
|
3
|
Жүн-жануарладың тері жамылғысы,
дене түгі 3 қабаттан: қабықты, қабыршақты өзекті қабаттан тұрады
және 3типтен тұрады: түбіт, ауыспалы жіне өлі шаш, қылшық. Жуандығы
талшық түріне байланысты, мықтылығы, жуандығы мен құрылымына
байланысты. Органикалық еріткіштерге жүн
төзімді. Олардың ішіндегі ең жақсы
материал беретін екі түрлі ешкі бар: ангор және кашемир. Ангор
ешкісінің аталуы Кіші Азиядағы Ангор қаласына сәйкес қойылған.
Ангор жүні жұқа, аз бұйраланған, және ұзын (150 мм дейін) болып
келеді. Кашемир ешкісінің жүні аралас түкті жабыннан, түбіттен және
дөрекі шаштан тұрады. Жүн талшығы (түк) түбірден және сабақшадан
тұрады. Түбір терінің астында жатады. Сабақша тері жамылғының
сыртында болады және кератин деген белоктан тұрады. Түктің
сабақшасы үш қабаттан тұрады: қабыршақты, қабықты және өзекті
қабат. Күн сәулесіне
1120сағатта 50% мықтылығын
жоғалтады
|
|
|
|
|
|
|
4
|
Таза
жібек -жібек құрты шығатын өте
жіңішке жіптер. Какон жібінің ұзындығы 1500м, жетеді. Пайдаға
асатыны 600-900 метр. Таза жібек аз қыртыстанады.
Жібек жібін алу үшін (3000) жыл бұрын тұт ағашының жібек құртын
пайдаланған, отаны Қытай халқы болып саналады. Жібек шаруашылығымен
негізінен ТМД елдерінің Орта Азия республикалары, Кавказ, Украина
және Молдова елдері айналысады. Жібекте фибрион (75%) және серицин
(25%) белоктарынан тұрады. Органикалық еріткіштерге
төзімді. 110 температурада мықтылығын
жоғалтады. 200 сағатта 50%
кемиді.
|
|
|
|
|
5
|
Асбест-отқа төзімді электр және жылу
өткізгіштік қасиеті бар, техникалық мақсаттарға пайдалынатын таза
минералды талшық. Асбест талшықтарының
бағалылығы - өте жоғары темпе- ратураларға шыдамдылығында. «Асбест»
сөзі грек тілінен «жанбай- тын» деген мағына береді. Асбестті 100 С
қыздырған кезде өзінің 10%,200С қыздырған кезде өзінің 35% өзінің
қасиеттерін өзгертпейді. Тек қана 600 С асбест химиялық түрін
өзгерте бастайды. Асбесттің балқу нүктесі 1500 С, талшығынан түрлі
заттар жасалынады, мысалы: өртке қарсы мақсатта қорғағыш жаймалар,
ыстық цехта жұмыс істейтін жұмысшылырға арналған киімдер,
қолғаптар
|
|
Химиялық
талшықтар -жасанды, синтетикалық,
органикалық емес болып бөлінеді
Жасанды
талшық :
вискозды талшық - шикізатты
шырша , қарағай ,шамшат,самырсын ағаш целлюзиясы жатады. көп
жылтырмайды, жануы мақтаға ұқсас, қышқыл мен сілтіге
сезімтал.
Полинозды
талшық –
мақта талшығына жақын, дымқыл
жағдайда мықтылығын аз жоғалтады ,сілтіге
төзімді.
Мыс-аммиакты
талшық- мақта целлюзиясынан алынады.
Жіңішке,жұмсақ,жылтыры аз
Ацетатты
талшық- шикізаты мақта қалдығы.Жоғары
температурада балқиды, талшық жәйжанады.Ультракүлгін сәулесін
өткізеді.
Триацетатты талшықтар: шыны мен металл жіптер
алынады, мықты ,иілгіш,жарық өткізгіш, отқа төзімді,техникалық
мақсаттарға ,парча сияқты сәнді маталар, погондар, атақты белгілер
үшін пайдаланылады.
Синтетикалық
талшық:
Полиамидты
талшық – капрон, шикізаты тас
көмір-капрон алынады. Мақта, жіптер, арқан шығаруға пайдалынады.
Созғанға мықты, тозбайды, суыққа, химиялық әсерге төзімді. Жалыны
көкшіл, үгітілмейтін қара түйршік пайда
болады. Полиэфирлі
талшықтар -шикізатты мұнай, лавсан
алынады.Тігін жібін, жасанды мех, кілем түктерін дайындауға
пайдалынады. 140 температурада түсін өзгертеді, мата бетінде
кетпейтін дақ пайда болады. Полиуретанды -спандекс алынады, үйкегенде
жылуға төзімді. Трикотаж, спорт емдеу бұйымдарын жасауға
пайдаланады,иілгіш талшық. Полиакрилонитрильді
талшық- /нитрон/ шикізаты мұнай, газ,жұмсақ
жібектей тұрады. Жылу сақтау қасиеті жүннен артық.200-250
температурада балқиды, түтіндейді, сары жалынмен лапылдап жанады,
көйлек, костюм маталарын шығаруға пайдаланады.
Поливинилхлоридті
талшық -алынады хлорин-серпімді,
сілтіге қышқылға шыдамды шірімейді. Жылу сақтау қасиеті жүннен кем
емес. Хлорин жанбайды, жанғанға қосылмайды.
Поливинилхлоридті
талшық - алынады винал. Жарыққа
үйкеліске шыдамды. Жылуда отырады, балқиды. Мақта, жүн талшықтарына
қосып мата шығаруға қолданылады.
ІІІ-кезең Сұрақ-жауап
кезеңі. /Топты 3ке
бөлемін,
1
-топ :
Алғырлар
тобы/ өсімдік тектес табиғи
талшықтар / ,
2-топ :
Тапқырлар
тобы /мал тектес табиғи талшықтар
/ , 3-
топ Болашақ
тобы/ химиялық талшықтар
/
1-тапсырма 3минут, 1-топ : Алғырлар тобы
6-слайд
Бұл кестеде дұрыс жауаптары
интрактивті тақтада перделермен жабық тұрады, оқушылар дұрыс
жауаптарын белгілейді.
2 – тапсырма Жас тілші
ғалымдар зерттейді 5- минут
2-топ: Тапқырлар тобы
, талшықтардың 3 тілде
аудармасын табу.
Дұрыс жауаптарын тауып орнына
қою.7-слайд
|
Қазақ
тілінде
|
Орыс
тілінде
|
Ағылшын
тілінде
|
|
Зығыр
|
|
|
|
Мақта
|
|
|
|
Жүн
|
|
|
|
Жібек
|
|
|
|
асбесть
|
|
|
|
Химиялық
талшықтар
|
|
|
|
Синтетикалық
талшық
|
|
|
|
Жасанды
талшық
|
|
|
Лён, man-made
fiber , химические
волокна , Wool
Silk, Хлопок, synthetic
fibers, искусственные
волокна, chemical
fiber, синтетические
волокна, Asbestos, асбест, Cotton, Шерсть,
Шёлк, linen
Д
ұрыс жауаптары
:
|
Зығыр
|
Лён
|
linen
|
|
Мақта
|
Хлопок
|
Cotton
|
|
Жүн
|
Шерсть
|
Wool
|
|
Жібек
|
Шёлк
|
Silk
|
|
асбест
|
асбест
|
Asbestos
|
|
Химиялық
талшық
|
химические
волокна
|
chemical
fiber
|
|
Синтетикалық
талшық
|
синтетические
волокна
|
synthetic
fibers
|
|
Жасанды
талшық
|
искусственные
волокна
|
man-made
fiber
|
3 –тап
13 Қараша 2021
769
0 рет жүктелген
