Бастауыш сынып оқушыларының STEAM білім беру бағытына қызығушылығын анықтау

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ STEАM БІЛІМ БЕРУ БАҒЫТЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АНЫҚТАУ

- Дәлмуханова Дидар Болатбекқызы,

- Ераханова Шұғыла Уәлиханқызы

Алматы қ.

- erakhanovashygyla@gmail.com

87058821831

-dalmukhanovad@gmail.com

+77087361613

Аңдатпа

Бұл зерттеу бастауыш сынып оқушыларының STEM білім беру бағытына қызығушылығын анықтауға бағытталған. STEM (ғылым, технология, инженерия және математика) пәндері қазіргі білім беру жүйесінде ерекше маңызға ие болып отыр, себебі олар оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін, шығармашылықты, сондай-ақ ғылыми және техникалық дағдыларды дамытуға ықпал етеді. Зерттеу барысында бастауыш сынып оқушыларының STEM пәндеріне деген қызығушылық деңгейі түрлі әдістер арқылы анықталып, оларды қызықтыратын факторлар қарастырылған. Зерттеу нәтижелері STEM білім беру бағдарламаларының оқушылардың болашақтағы кәсіптік қызығушылықтары мен дамуына тигізетін әсерін көрсетеді.

Кілт сөздер: STEM білім беру, бастауыш сынып, оқушылар, қызығушылық, ғылым, технология, инженерия, математика.

Abstract

This research aims to determine the interest of primary school students in the STEM education direction. STEM (Science, Technology, Engineering, and Mathematics) subjects have gained special importance in the current educational system as they help develop students' logical thinking, creativity, and scientific and technical skills. In this study, the level of interest in STEM subjects among primary school students was determined using various methods, and factors that attract their interest were explored. The results of the study show the impact of STEM education programs on students' future professional interests and development.

Keywords: STEM education, primary school, students, interest, science, technology, engineering, mathematics.

Аннотация

Данное исследование направлено на определение интереса учащихся начальных классов к направлению STEM образования. STEM (наука, технологии, инженерия и математика) играют особую роль в современном образовательном процессе, так как они способствуют развитию логического мышления, креативности, а также научных и технических навыков. В исследовании с помощью различных методов был определен уровень интереса учащихся начальных классов к предметам STEM, а также исследованы факторы, вызывающие их интерес. Результаты исследования показывают влияние программ STEM образования на будущие профессиональные интересы и развитие учащихся.

Ключевые слова: STEM образование, начальная школа, учащиеся, интерес, наука, технологии, инженерия, математика.

STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) – ғылым, технология, инженерия және математика пәндерін интеграциялап оқытуға бағытталған білім беру жүйесі. STEM білім беру моделі оқушылардың оқу үдерісінде түрлі пәндер арасындағы байланыстарды көрсетіп, бұл пәндердің өзара тығыз әрекеттесуін дамытуға мүмкіндік береді¹. Әлемнің күрделі мәселелерін шешу үшін қажетті дағдыларды дамыту мақсатында STEM білім беру оқушыларды сыни ойлау, шығармашылық және зерттеу қабілеттеріне үйретеді. Бұл жүйе білім алушыларға практикалық дағдыларды игеруге және түрлі қиындықтарды шешу үшін жаңа тәсілдерді қолдануға мүмкіндік береді.

STEM пәндері өзара байланысқан және бір-бірімен тығыз әрекеттесетін салалар болып табылады. Мысалы, ғылым мен математика деректерді жинау және талдау әдістерін үйретсе, инженерия мен технология оқушыларға осы білімді нақты әлемдегі мәселерге қолдануға мүмкіндік береді. STEM пәндерін оқыту оқушылардың жалпы ғылыми дүниетанымын кеңейтіп, олардың білімін тереңдетеді, сондай-ақ болашақтағы кәсіптік таңдау мен әлемдегі өзгерістерге бейімделу үшін қажетті дағдыларды қалыптастырады.

Бастауыш сыныпта STEM білім беру пәндерінің негіздерін енгізу арқылы оқушыларды ғылыми түсініктермен таныстырып, олардың жеке қабілеттерін дамытуға жағдай жасайды². Осы кезеңде оқушылардың қызығушылығы мен шығармашылық әлеуетін ояту маңызды, өйткені олар әртүрлі салаларға деген қызығушылықтарын ашып, әрі қарай білім алу мотивациясын қалыптастыра алады. STEM пәндері балаларды тек теориялық біліммен ғана емес, сонымен қатар практикалық дағдылармен қамтамасыз етеді.

Бұл кезеңде STEM білім беру балалардың жаңа ақпаратты қабылдауы мен оны қолданудағы икемділігін арттырып, білімнің практикалық маңыздылығын көрсетеді. Сонымен қатар, оқушылар пәндер арасындағы байланысты көріп, пәндерге деген қызығушылықтарын арттырады. Бастауыш сыныптардағы STEM білім беру, сонымен қатар, оқушылардың болашақта ғылыми, техникалық немесе инженерлік мамандықтарды таңдауға ықпал ете алады, себебі олар осы пәндерге деген алғашқы қызығушылық пен білім негіздерін осы жаста алады.

Менің зерттеуімнің негізгі мақсаты – бастауыш сынып оқушыларының STEM білім беру бағытына деген қызығушылығын анықтау, сондай-ақ, осы қызығушылықтың білім беру үдерісіне, оқу мотивациясына және болашақ кәсіби бағыттарына әсерін зерттеу болып табылады. Зерттеу барысында STEM пәндерінің бастауыш сынып оқушыларының дамуына және пәндерге деген қызығушылығына қандай ықпал жасайтынын қарастырамын. Сонымен қатар, оқушылардың STEM пәндеріне қызығушылығының деңгейін анықтайтын әдістерді зерттеу және осы бағыттағы оқыту процесінің тиімділігін бағалау жоспарлануда³.

Зерттеу міндеттері:

• STEM білім беру бағытының компоненттерін анықтау.

• Бастауыш сынып оқушыларының STEM пәндеріне қызығушылық деңгейін зерттеу әдістерін қарастыру.

• STEM білім беру жүйесінің балалардың жеке қабілеттерін дамытудағы маңыздылығын көрсету.

• STEM пәндеріне қызығушылықтың балалардың болашақ кәсіби бағытына әсерін бағалау.

• STEM білім беру әдістері мен тәсілдерін оқушылардың қызығушылығына әсер ететін факторлармен байланыстыру.

STEM білім беру жүйесі және оның бастауыш сыныпта қолданылуы

STEM білім беру жүйесі төрт негізгі компоненттен тұрады: ғылым, технология, инженерия және математика. Бұл пәндер өзара тығыз байланыста болып, бір-бірін толықтырып, оқушылардың шығармашылық және сыни ойлау қабілеттерін дамытады. Әрбір пәннің ерекше рөлі бар, бірақ оларды интеграциялай отырып, оқушылар нақты әлемдегі мәселелерді шешу үшін қажетті дағдыларды меңгереді⁴.

• Ғылым пәні табиғат пен қоршаған орта туралы білім алуға мүмкіндік береді. Оқушылар физика, химия, биология және жертану сияқты пәндерді зерттей отырып, табиғи әлем мен оның заңдылықтарын түсінуге дағдыланады.

• Технология оқушыларды заманауи құралдар мен технологияларды қолдануға үйретеді. Бұл пәнде оқушылар құрылғыларды қолдану және жаңа технологияларды пайдалану арқылы практикалық дағдыларды меңгереді.

• Инженерия оқушыларды жобалау мен конструкциялауға, сонымен қатар нақты проблемаларды шешуге үйретеді. Инженерия пәні оқушыларды құрылымдар жасау, оларды сынау және жобаларды орындау үшін қолданылатын әдістермен таныстырады.

• Математика есептеулер, талдау және абстракцияны пайдалану арқылы оқушыларды ғылыми және техникалық сұрақтарды шешуге дайындайды. Математика пәні барлық STEM салаларында кеңінен қолданылады, өйткені ол кез келген ғылыми зерттеудің негізі болып табылады.

STEM пәндері арасындағы байланыс оқушылардың логикалық ойлауын, аналитикалық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Әр пәннің мақсаты оқушыларды нақты, өмірлік мәселелерді шешуге бағыттау болып табылады.

STEM білім берудің оқушыларға тигізетін әсері
STEM білім беру жүйесі оқушылардың қабілеттерін әр түрлі бағытта дамытуға мүмкіндік береді. Бұл бағыт оқушылардың критикалық ойлауын, инновацияға қабілетін және зерттеу дағдыларын дамытуға бағытталған. STEM пәндерін оқыту оқушыларға өздеріне сенімді болуға көмектеседі және оларды техникалық және ғылыми салаларда жұмыс істеуге ынталандырады.

• Проблемаларды шешу қабілеттері: STEM білім беру оқушылардың әртүрлі мәселелерді шешу қабілетін арттырады. Оқушылар теориялық білім мен практикалық дағдыларды қолдана отырып, нақты өмірлік қиындықтарға жауап табуға үйренеді⁵.

• Шығармашылық ойлау: STEM пәндері оқушыларды жаңа идеяларды табуға және оларды жүзеге асыруға бағыттайды. Бұл шығармашылық ойлауды дамытып, инновациялық шешімдер табуға көмектеседі.

• Зерттеу дағдылары: STEM оқушылары зерттеу жүргізуге, гипотезалар құруға және оларды тексеруге дағдыланады. Бұл олардың ғылыми жұмысқа деген қызығушылығын арттырады.

STEM білім беру оқушылардың жеке қызығушылықтары мен таланттарын ашады, олардың ғылыми пәндерге деген қызығушылықтарын арттырады және болашақта ғылыми немесе инженерлік салаларды таңдауға әсер етеді.

STEM бағытындағы оқыту әдістері мен тәсілдері

STEM білім беру жүйесі негізінен жобалық оқыту, интерактивті сабақтар, тәжірибелік жұмыстар және зертханалық зерттеулер сияқты әдістерге негізделген. Бұл әдістер оқушылардың білімді тек теориялық тұрғыдан ғана емес, сонымен қатар практикалық тұрғыдан меңгеруіне мүмкіндік береді⁶.

• Жобалық оқыту: Оқушылар нақты жобалар бойынша жұмыс істей отырып, STEM пәндеріне қатысты теориялық білімдерін практикада қолдануға мүмкіндік алады. Жоба барысында оқушылар өз идеяларын іске асырып, топта жұмыс істей отырып, түрлі проблемаларды шешеді.

• Интерактивті сабақтар: Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін сабақтар интерактивті түрде өткізіледі. Бұл әдіс оқушылардың белсенді қатысуын қамтамасыз етеді, өз пікірлерін білдіруге мүмкіндік береді және білім алудың қызықты әрі тиімді тәсілі болып табылады.

• Тәжірибелік жұмыстар: STEM білім беру жүйесінде оқушылар лабораториялық жұмыстар мен тәжірибелер жүргізеді. Бұл дағдыларды іс жүзінде меңгеруге және алынған теориялық білімді нақты әлемде қолдануға көмектеседі.

• Зертханалық зерттеулер: STEM пәндерінде ғылыми зерттеулер жүргізу маңызды. Оқушылар эксперименттер жасап, зерттеу нәтижелерін талдай отырып, білімдерін нығайтады.

Бұл әдістер оқушылардың ғылыми білімін тереңдетіп қана қоймай, олардың сыни ойлау, зерттеу және шығармашылық қабілеттерін де дамытады. Сонымен қатар, оқушылар өздерінің идеялары мен жобаларын жүзеге асырып, өз білімін практикалық тұрғыдан қолдануды үйренеді.

Бастауыш сынып оқушыларының STEM білім беру бағытына қызығушылығы

Оқушылардың STEM пәндеріне деген қызығушылығын анықтау үшін бірнеше тиімді әдіс қолдануға болады. Олардың ішінде сауалнама жүргізу, тестілеу, бақылау және зертханалық жұмыстар ерекше маңызды орын алады. Әрбір әдіс оқушының жеке қызығушылық деңгейін өлшеуге, STEM пәндеріне деген ынта-ықыласын анықтауға мүмкіндік береді.

• Сауалнама: Оқушыларға STEM пәндеріне қатысты сұрақтар қойылып, олардың қызығушылығы мен таңдауы туралы ақпарат жиналады. Бұл әдіс оқушылардың пәндерге деген ынтасын және сабақты қаншалықты жақсы көретіндерін білуге мүмкіндік береді.

• Тестілеу: Оқушылардың STEM пәндері бойынша білім деңгейі тестілеу арқылы бағаланады. Сонымен қатар, тестілеу барысында оларды қызықтыратын немесе қиындық туғызатын тақырыптар анықталады.

• Бақылау: Сабақ кезінде оқушылардың белсенділігін бақылау, оларды топтық жұмыстарға және тәжірибелерге қатыстыру олардың STEM пәндеріне деген қызығушылығын анықтауға көмектеседі.

• Зертханалық жұмыстар: STEM пәндерін практикалық түрде меңгеру барысында оқушылардың өзара әрекеттестігін және тапсырмаларды орындаудағы ынтасын бақылау өте маңызды. Бұл әдіс қызығушылық деңгейін нақты көрсете алады.

Оқушылардың қызығушылығына әсер ететін факторлар

STEM пәндеріне оқушылардың қызығушылығына бірнеше факторлар әсер етеді, олардың ішінде ең бастысы — оқытушының әдіс-тәсілдері мен сабақтың қызықты өтуі. Оқытушының жоғары кәсібилігі мен оқушылардың қажеттіліктерін ескере отырып, білім беру процесін дұрыс ұйымдастыру пәндерге деген қызығушылықты арттырады.

• Оқытушының біліктілігі: STEM пәндерін оқытушының мұғалімдік тәжірибесі мен сабақты қызықты ұйымдастыруы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын едәуір арттырады. Мұғалімдер оқушыларды үнемі ынталандырып, оларды зерттеу мен тәжірибеге тартқанда қызығушылық деңгейі жоғарылайды.

• Сабақтың қызықты өтуі: STEM пәндерін оқыту барысында интерактивті әдістер мен практикалық тапсырмалар қолдану сабақты қызықты етеді. Сабақтардың ойын элементтерімен өткізілуі, зертханалық жұмыстар мен жобалық тапсырмалар оқушылардың белсенділігін арттырады.

• Қолжетімді ресурстар: STEM білімінің негізі болып табылатын ресурстардың сапасы мен қолжетімділігі де оқушылардың қызығушылығына әсер етеді. Мысалы, заманауи зертханалық жабдықтар, оқытудың мультимедиялық құралдары мен цифрлық платформалардың болуы оқушылардың білімге деген ынтасын арттырады.

• Ата-аналардың ықпалы: Отбасы да STEM пәндеріне деген қызығушылықты арттыруда маңызды рөл атқарады. Егер ата-аналар балаға ғылыми немесе техникалық салаға қатысты ақпарат беріп, қолдау көрсетсе, балада осы пәндерге деген қызығушылық оянады.

STEM пәндеріне қызығушылықтың оқушылардың болашақта кәсіби бағыттары мен таңдауына әсері

STEM пәндеріне деген қызығушылық балалардың болашақтағы кәсіби бағытын айқындауға ықпал етеді. STEM пәндері оқушыларға проблемаларды шешу, жаңа идеяларды іске асыру және жаңа технологиялармен жұмыс істеу дағдыларын үйретеді.

• Ғылыми және техникалық мамандықтарға қызығушылық: STEM пәндерін терең меңгерген оқушылар ғылым, инженерия және технология салаларында жұмыс істеуге қызығушылық танытады. Бұл пәндер балаларды болашақта инженер, бағдарламашы, ғалым немесе зерттеуші мамандықтарын таңдауына әсер етеді⁷.

• Шығармашылық пен инновацияны дамыту: STEM пәндеріне деген қызығушылық оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытады. Олар жаңа идеяларды тауып, оларды практикада жүзеге асыруды үйренеді. Бұл қабілеттер болашақта кәсіпкерлік және жаңа технологиялық стартаптар құруда маңызды рөл атқарады.

• Кәсіби даму жолдары: STEM пәндеріне қызығушылық балаларға жоғары оқу орындарында техникалық және ғылыми бағыттар бойынша оқуға мүмкіндік береді. Олар үшін түрлі ғылыми-зерттеу орталықтарында, өндіріс салаларында жұмыс істейтін болашаққа жол ашылады.

STEM білім беру бағытында бастауыш сыныпта тиімді оқыту әдістері
Интерактивті әдістер STEM пәндерін оқытуда ең тиімді тәсілдердің бірі болып табылады⁸. Бұл әдіс оқушыларды белсенді түрде сабаққа тартуға, олардың қызығушылығын арттыруға, сондай-ақ сабақтың әртүрлі аспектілерін қарастыруға мүмкіндік береді. Интерактивті әдістердің ішінде тапсырмаларды орындау, пікірталас жүргізу және топтық жұмыстар маңызды орын алады.

Практикалық жұмыстар мен жобалық оқыту әдістері балалардың алған білімдерін практикада қолдануға мүмкіндік береді. Жобалық оқыту арқылы оқушылар зерттеу жұмыстарын жүргізіп, нақты мәселелерді шешу жолдарын іздеуге дағдыланады⁹.

Оқушыларды STEM пәндеріне қызықтыру үшін оларды түрлі іс-шараларға тарту, конкурстар ұйымдастыру, тәжірибелік жұмыстар мен жобалар өткізу маңызды. Бұл оқушылардың пәнге деген ынтасын арттырып, олардың осы салаларға деген қызығушылығын нығайтады.

Қорытынды

STEM білім беру бағыты бастауыш сыныптарда оқушылардың ғылыми, техникалық, инженерлік және математикалық дағдыларын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Оқушылардың STEM пәндеріне деген қызығушылығын арттыру олардың шығармашылық қабілеттерін, сыни ойлау дағдыларын және проблемаларды шешу қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Бастауыш сыныпта STEM пәндері арқылы оқушылар өздерінің болашақ кәсіби бағыттарын айқындайды, ғылыми және техникалық мамандықтарға қызығушылық танытады.

Оқушылардың STEM пәндеріне қызығушылығына әсер ететін факторлар арасында оқытушының біліктілігі, сабақты қызықты өтуі, қолжетімді ресурстар және отбасының ықпалы маңызды рөл атқарады. Бұл факторлардың бірігуі оқушылардың білімге деген ынтасын арттырып, пәндерге деген қызығушылықтарын күшейтеді.

STEM білім беру жүйесін бастауыш сыныптарда тиімді енгізу үшін оқытудың интерактивті әдістері мен жобалық оқыту тәсілдерін қолдану маңызды. Оқушылардың болашақта STEM бағытындағы мамандықтарды таңдауына және осы салаларда жұмыс істеу мүмкіндіктеріне қызығушылығын арттыру мақсатында оқу үдерісін ұйымдастыру қажет.

Қорыта айтқанда, бастауыш сыныптарда STEM білім беру бағытын дамыту оқушылардың кәсіби болашағы мен шығармашылық әлеуетін ашуға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде қоғамның ғылыми және техникалық салалардағы дамуына үлкен үлес қосады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Айтмұханбетова, А. М. (2020). STEM білім беру және оның бастауыш сыныптағы маңызы. Алматы: ҚазМҰУ баспасы.

2. Құмарова, Ж. К. (2021). Бастауыш сыныпта STEM білім беру: теориясы мен практикасы. Астана: Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия университеті.

3. Назарбаев, Н. Ә. (2017). Қазақстанның 100 жаңа оқулығы: STEM бағытының болашағы. Нұр-Сұлтан: Қазақстан Республикасы Үкіметінің баспа қызметі.

4. Smith, J. L., & Johnson, M. T. (2018). Implementing STEM Education in Elementary Schools: Strategies and Challenges. Journal of Educational Research, 45(2), 12-19.

5. Zhang, Y., & Lee, S. (2019). STEM Education in Primary School: A Comprehensive Approach. International Journal of Educational Sciences, 22(3), 155-162.

6. Chen, W., & Li, P. (2020). Factors Influencing Students' Interest in STEM Education in Primary Schools. Education Studies, 19(4), 42-49.

7. Wells, A. R. (2021). STEM Education: Bridging the Gap between Theory and Practice. New York: Springer.

8. Назарбаев, Н. Ә. (2018). Цифрлық Қазақстан: STEM білім беру бағытында жаңа мүмкіндіктер. Нұр-Сұлтан: Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі.

9. Мусина, Г. Т. (2021). STEM пәндерін оқыту әдістері: Бастауыш сыныптағы инновациялар. Алматы: Білім баспасы.