«Кемертоған орта мектебі» КММ

Бастауыш сынып мұғалімдері:

Мерзахметова Айгул Медетхановна,

Болат Айдана Думанқызы

БАСТАУЫШ СЫНЫПТА МАТЕМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУДА ӨМІРЛІК ЖАҒДАЙЛАРҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ТАПСЫРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Аннотация

Бұл мақалада бастауыш сыныптағы математика пәнін оқытуда өмірлік жағдайларға негізделген тапсырмаларды қолданудың маңызы қарастырылады. Автор оқушының математикалық білімін күнделікті өмірмен байланыстыру арқылы пәнге деген қызығушылығын арттырудың тиімді жолдарын ұсынады. Мақалада дүкендегі есеп, уақытты анықтау, жол ұзындығын есептеу сияқты тұрмыстық мысалдар арқылы оқушылардың логикалық ойлауын, қаржылық сауаттылығын және практикалық дағдыларын дамыту тәсілдері талданады.

Аннотация

В данной статье рассматривается значение применения заданий, основанных на жизненных ситуациях, при обучении математике в начальной школе. Автор подчеркивает важность связи математических знаний учащихся с их повседневной жизнью для повышения интереса к предмету. В статье анализируются методы развития логического мышления, финансовой грамотности и практических навыков учащихся на примере жизненных задач, таких как покупки в магазине, определение времени и измерение расстояния.

Аbstract

This article examines the importance of using real-life situation-based tasks in teaching mathematics at the primary school level. The author emphasizes the need to connect students’ mathematical knowledge with everyday life to increase their interest in the subject. The paper discusses methods of developing logical thinking, financial literacy, and practical skills of students through everyday tasks such as shopping, time calculation, and distance measurement.

Қазіргі заманда білім беру жүйесінің басты бағыты – оқушының өмірлік дағдыларын қалыптастыру. Мектептегі әрбір пән, әсіресе математика, баланың болашақтағы өмірінде кездесетін түрлі жағдаяттарды шешуге көмектесуі тиіс. Математика тек қана сандар мен есеп-қисап емес, ол – логикалық ойлаудың, дәлдіктің, тәртіптің тілі. Сондықтан бастауыш сыныптарда оқыту барысында өмірмен байланысты тапсырмалар жиі қолданылуы қажет.

Өмірлік жағдайға негізделген тапсырмалар оқушылардың білімін қолдану аясына бағыт береді, олардың ойлау қабілетін дамытады, математикалық сауаттылықты арттырады. Мысалы, дүкеннен зат сатып алу, жол ұзындығын есептеу, уақытты анықтау сияқты қарапайым әрекеттерді шешуде математикалық білімнің маңызы зор. Бұл тәсіл «оқушы – білім – өмір» арасындағы байланысты нығайтады.

Теориялық негіздері: бастауыш мектеп математикасының басты міндеті – оқушыларға есеп шығаруды ғана емес, алған білімін тәжірибеде қолдануды үйрету. Өмірлік жағдайға негізделген есептердің артықшылығы:

1. Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырады;

2. Математикалық ұғымдарды нақты өмірмен байланыстырады;

3. Оқушының қаржылық сауаттылығын, уақытты тиімді пайдалану дағдыларын қалыптастырады;

4. Ойын, тәжірибе және шығармашылық элементтерді біріктіреді.

Мысалы, бастауыш сынып оқушылары үшін қарапайым есептерді тұрмыстық өмірмен байланыстыру арқылы түсіндіру әлдеқайда тиімді. Оқушы тек есептің шешімін емес, оның өмірде қай жерде қажет болатынын түсінеді.

Практикалық қолданылуы: мұғалімнің басты міндеті – оқу материалы мен өмірлік жағдай арасындағы көпірді дұрыс құру. Ол үшін сабақта келесі әдістер қолданылуы мүмкін:

Сатып алу есебі.Дүкеннен 2 нан – 300 теңге, 1 сүт – 250 теңге сатып алдық. Барлығы қанша теңге жұмсалды? Қалтамызда 1000 теңге болса, қанша ақша қайтарылады?

Көлік қозғалысы. Автобус аялдамадан 09:15-те шықты. 30 минуттан кейін мектепке жетеді. Ол мектепке қай уақытта келеді?

Ас үйдегі өлшемдер. Анасы 1 кг ұннан 20 бауырсақ пісірді. Егер 0,5 кг ұн пайдаланса, қанша бауырсақ пісіреді?

Жол ұзындығы. Мектепке дейінгі қашықтық 1200 метр. Оқушының әрбір қадамы шамамен 0,6 метр. Оқушы мектепке жету үшін неше қадам жасайды?

Осындай есептерді күнделікті өмірден алып, сабақта қолдану оқушыларды белсенді ойлауға жетелейді. Мұндай тапсырмаларды шешу барысында оқушы тек математикалық амалдарды емес, сыни тұрғыдан ойлауды, талдау және салыстыру қабілеттерін дамытады.

Өмірлік жағдайға негізделген тапсырмалар оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырып қана қоймайды, сонымен қатар олардың шығармашылық қабілеттерін дамытады. Мұндай тапсырмаларды бірнеше бағытта ұйымдастыруға болады:

1. Қаржылық сауаттылыққа байланысты тапсырмалар:

«Отбасы бюджеті» есебі. Отбасы аптасына азық-түлікке 12 000 теңге жұмсайды. Егер олар айына 4 апта азық-түлік алса, барлығы қанша теңге шығындалады? Егер айлық табыс 200 000 теңге болса, азық-түлікке қанша пайыз жұмсалады?

«Үнемдеу» тапсырмасы. Оқушыға екі түрлі дүкендегі бағаларды салыстыру ұсынылады. Бір жерде дәптердің бағасы 120 теңге, екіншісінде 100 теңге. 10 дәптер алу үшін қай дүкен тиімді?

2. Уақытты есептеуге байланысты тапсырмалар:

«Күн тәртібі» есебі. Оқушы 21:30-да ұйықтап, таңғы сағат 07:00-де тұрды. Ол неше сағат ұйықтады?

«Сабақ кестесі» есебі. Әр сабақ 40 минут, әр үзіліс 10 минут. 5 сабақ болса, оқушы мектептен қашан шығады?

3. Жол және қашықтыққа байланысты тапсырмалар:

«Жаяу жүру» есебі. Оқушы мектепке дейінгі 1,5 км қашықтықты 15 минутта жүріп өтеді. Оның жылдамдығы минутына неше метр болған?

«Көлікпен салыстыру» есебі. Егер автобус 30 минутта 15 км жүрсе, ол 1 сағатта қанша км жүреді?

4. Тұрмыстық жағдайға негізделген тапсырмалар:

«Ас үйдегі өлшемдер» есебі. Анасы 2 кг ұннан 40 бауырсақ пісірді. 1 кг ұннан неше бауырсақ шығады? Егер 5 кг ұн алса, қанша бауырсақ пісіруге болады?

«Су шығыны» есебі. Бір рет қол жуғанда орта есеппен 1,5 литр су жұмсалады. Егер отбасы күніне 20 рет қолын жуса, қанша литр су жұмсалады? Ал бір айда қанша литр болады?

5. Ойын түріндегі практикалық тапсырмалар:

«Математикалық дүкен» ойыны. Сынып ішінде «дүкен бұрышы» ұйымдастырылып, оқушылар ақша орнына фишкаларды пайдаланып сауда жасайды. Бұл әдіс балалардың математикаға қызығушылығын ойын арқылы арттырады.

«Саяхат картасы» ойыны. Оқушыларға қала картасы беріледі. Олар белгілі бір қашықтықты өлшеп, бағыт бойынша қанша метр/километр жүргенін есептейді.

6. Топтық және жұптық жұмысқа арналған тапсырмалар:

«Үй салу есебі». Әр топқа үйдің өлшемдері беріледі (ұзындығы, ені, биіктігі). Топ мүшелері бірлесе отырып, үйдің периметрін, ауданын, көлемін табады.

«Дастарқан дайындау есебі». Әр топқа «қонаққа 5 адам келді» деген жағдай беріледі. Олар қонақтарға жететіндей нан, сусын, тәттіні есептеп, сатып алу жоспарын жасайды.

Сонымен бірге, өмірлік тапсырмалар топтық жұмысқа да ыңғайлы. Мысалы, сыныпта шағын топтар құрып, әр топқа бір өмірлік жағдайды есеп түрінде беру – бір жағынан, математика сабағын ойынға айналдырады, екінші жағынан, оқушылардың ынтымақтастықта жұмыс істеуіне ықпал етеді.

Қорыта келгенде, бастауыш сыныпта математика пәнін оқытуда өмірлік жағдайларға негізделген тапсырмаларды қолдану – оқыту процесін жандандырады, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады және алған білімдерін күнделікті өмірде қолдануға үйретеді. Мұндай тапсырмалар оқушыны тек білім алушы ғана емес, ойланушы, ізденуші, өмірлік дағдыларды игеруші тұлға ретінде қалыптастырады.

Сондықтан әр мұғалім өз сабағында практикалық сипаттағы есептерді көбірек пайдалану арқылы математиканы оқушының өмірімен тікелей байланыстыра алады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасы МЖМБС. Бастауыш білім беру стандарты. – Астана, 2022.

2. Жұмабекова Ф. «Бастауыш сыныпта математиканы оқыту әдістемесі». – Алматы: Қазақ университеті, 2020.

3. Жанпейісова М. «Модульдік оқыту технологиясы». – Алматы, 2019.

4. Құрманова Б. «Математикалық сауаттылық негіздері». – Нұр-Сұлтан, 2021.

5. Polya G. How to Solve It. – Princeton University Press, 2014.