БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ДАРАЛАП ОҚЫТУ

ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Ілияс Жансүгіров атындағы Жетісу университеті

«Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі» білім беру бағдарламасының 2 курс магистранты

Утеулинова Жанель Маратовна

e-mail: zaneliamaratovna@gmail.com

Аннотация: Мақалада бастауыш сыныптарда даралап оқыту технологиясының тиімділігі баяндалған. Даралап оқытудың негізгі аспектісі қарастырылып, материалды игеру деңгейін және балалардың оқу процесіне қатысуын арттыруға мүмкіндік беретін жеке тәсілдер ұсынылған. Мұғалімдерге әр оқушының жеке ерекшеліктерін ескеруге және оқу процесін олардың қажеттіліктеріне бейімдеуге көмектесетін негізгі әдістер қарастырылған.

Кілт сөздер: даралап оқыту технологиясы, білім беру процесі, диагностика, сараланған оқыту, жобалау әдісі.

Бастауыш сынып оқушыларын оқытудағы даралап оқыту технологиясы қазіргі білім беру процесіндегі өзекті мәселелердің бірі. Әр бала ерекше және өзіне ғана тән жеке қабілеттерге, қызығушылықтар мен оқу қарқынына ие. Оқудағы мұғалімнің үлкен жетістігі - әр оқушының қажеттіліктеріне сай келетін, әртүрлі жеке ерекшеліктері жағдайында оқытуды тиімді әрі қызықты етуге көмектесетін әртүрлі стратегияларды қолдана білуі.

Даралап оқыту дегеніміз - бұл білім беру процесін әр оқушының ерекше қажеттіліктеріне бейімдеу. Даралап оқытудың дәстүрлі оқытудан негізгі айырмашылығы әр оқушының дайындық деңгейін, қызығушылықтары мен оқу стилін ескеру.

Сонымен қатар, даралап оқыту технологиясының тиімділігі білімгерлерді бір-бірінен оқшаулауды білдірмейтінін ескеру маңызды. Керісінше, бұл оқушылар арасындағы өзара әрекеттесу мен ынтымақтастықты қамтиды. Мысалы, озат оқушы қиындыққа тап болған сыныптасына көмектесетін жұпта жұмыс ұйымдастыруға болады. Бұл қарым-қатынас пен өзара көмек дағдыларын дамыта отырып, білімгерлерді ынтымақтастыққа тәрбиелейді.

Даралап оқытудың негізгі аспектілерінің бірі - диагностика. Білім беру процесін бастамас бұрын мұғалім әр оқушының білім деңгейі мен дағдыларын анықтауы керек. Бұған бастапқы тестілеу, балалармен және олардың ата-аналарымен сөйлесу, сондай-ақ олардың оқу әрекеттерін бақылау арқылы қол жеткізуге болады. Балалардың не білетінін ғана емес, олардың қызығушылықтары мен бейім тұстарын да ескеру аса маңызды. Бұл ақпарат мұғалімге сабақтарды жақсы жоспарлауға және белгілі бір сынып үшін ең тиімді әдістерді таңдауға көмектеседі.

Оқытуды даралау әдістері әртүрлі болуы мүмкін. Ең көп таралған тәсілдердің бірі - сараланған оқыту. Бұл олардың дайындық деңгейіне байланысты оқушылардың бірнеше топтары үшін әртүрлі тапсырмалар мен материалдарды пайдалануды қамтиды.

Осы тұста, озат білімгерлерге күрделі тапсырма беріліп, ал басқаларына жеңілдетілген нұсқаларды ұсынуға болады. Бұл әр білімгерге өз қарқынымен жұмыс істеуге және ынтасын жоғалтпауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мұғалім материалды ұсынудың әртүрлі формаларын қолдана алады: біреу ақпаратты мәтін арқылы, біреу көрнекі мысалдар арқылы білімді жақсы меңгеретінін ескерген жөн.

Жобалау әдісін пайдалану - даралап оқыту технологиясын жүзеге асырудың тағы бір тиімді әдісі. Жобалар жеке немесе топтық болуы мүмкін, бұл білімгерлерге олар үшін ең қолайлы жұмыс түрін таңдауға мүмкіндік береді.

Жобалардың тақырыптары балалардың өздері үшін қызықты болуы және олардың зерттеуге енуге деген ұмтылысын оятуы маңызды. Мысалы, оқушыларға туған қаласы туралы жоба әзірлеуді ұсынуға болады, онда топ жеке аспекттер бойынша жауап береді: тарих, табиғат, мәдениет. Бұл әр балаға өзінің мықты жақтарын көрсетуге және сыныптастарының жұмыс нәтижелеріне қызығушылық танытуға мүмкіндік береді.

Даралап оқыту технологиясын жүзеге асыру үшін заманауи білім беру ресурстары да пайдалы. Электрондық оқулықтар, білім беру платформалары және интерактивті қосымшалар арқылы мұғалім оқушыларға олардың деңгейлері мен қызығушылықтарына сәйкес материалдарды ұсына алады. Бұл балаларға олардың қажеттіліктеріне мүмкіндігінше сәйкес келетін ресурстармен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, ата-аналармен қарым-қатынасты есте ұстаған жөн. Мұғалім ата-аналар жиналыстарын ұйымдастыра отырып, онда әр оқушының жеке үлгерімі талқылайды. Ата-аналар балаларына қолдау көрсету және үй тапсырмасын орындауға көмектесу үшін оқу процесіне қатысуы керек. Мысалы, ата-аналарға сыныпта оқылатын тақырып бойынша бірлескен сабақтар өткізуді ұсынуға болады, бұл балаға материалды жақсы түсінуге және қызығушылық танытуға көмектеседі.

Даралап оқыту технологиясы мұғалімнен икемділік пен өзгеруге дайындықты талап етеді. Мұғалім оқу процесінің қалай жүретініне байланысты өз әдістерін бейімдеуге дайын болуы керек. Үнемі өзін-өзі бақылау және нәтижелерді талдау мұғалімге санқырлы болуға бейімдейді. Мысалы, егер қандай да бір әдіс күтілетін нәтиже бермесе, тәсілді өзгертуді немесе басқа әдістерді қолдануды қарастырған жөн.

Қорытындылай келе, бастауыш сынып оқушыларын оқытудағы даралап оқыту технологиясы тиімді және табысты білім беру процесінің қажетті алғышарты болып табылады. Білім беруде қолданылатын даралап оқыту әр оқушының ерекше қажеттіліктерін ескеруге көмектеседі.

Сенімді атмосфераны құру, заманауи технологияларды қолдану сапалы оқуға ықпал етеді. Даралап оқыту технологиясы материалды игеру деңгейін арттырып ғана қоймайды, сонымен қатар білімгерлердің өз қабілеттеріне деген сенімділігі мен оқуға деген құштарлығын қалыптастырады. Осылайша, даралап оқыту технологиясын сәтті жүзеге асыру әрбір бастауыш сынып оқушысы үшін тиімді және ынталандыратын білім беру ортасын құрудың кілті болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Газимова Т.Р. Определение содержания понятий индивидуальный подход в обучении и индивидуализация обучения // Научные труды Московского гуманитарного университета. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/opredelenie-soderzhaniya-ponyatiy-individualnyy-podhod-v-obuchenii-i-individualizatsiya-obucheniya

2. Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы. -Алматы: Рауан, 1994. -320 б.

3. Узакбаева С.А., К.Ж.Кожахметова. Концепция этнообразования студентов высшей школы. ‒ Алматы: өнер, 1998. ‒ 144с.

5. Мерцалова О.Д. Дифференцированный подход в обучении как условие создания адаптивной образовательной среды // Проблемы и перспективы развития образования в России. 2016. №38. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/differentsirovannyy-podhod-v-obuchenii-kak-uslovie-sozdaniya-adaptivnoy-obrazovatelnoy-sredy

6. Рунова Т.А. Реализация индивидуального подхода в обучении младших школьников средствами разноуровневых карточек // Школьные технологии. 2017. №3. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/realizatsiya-individualnogo-podhoda-v-obuchenii-mladshih-shkolnikov-sredstvami-raznourovnevyh-kartochek