Абай облысы білім басқармасының Жарма ауданы білім бөлімінің

«Аршалы негізгі мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Баяндама тақырыбы:

Абай Құнанбаевтың шығармашылығы арқылы оқыту мен тәрбиенің сапасын арттыру

Орындаған: Тәрбие ісінің меңгерушісі Баканова Н.Д

Жоспар:

I. Кіріспе. Абай Құнанбаевтың шығармашылығы арқылы оқыту мен тәрбиенің сапасын арттыру

II. Негізгі бөлім.

1. Абай шығармаларының тәрбиелік мәні.

2. Абай шығармашылығын оқыту мен тәрбиеде қолданудың инновациялық идеялары.

3. Абайдың “Толық адам” ілімі ұлттық, патриоттық білім берудегі маңызы.

III. Қорытынды.

IV. Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе:

ХХІ ғасыр – білім берудің жаңаруы. Бүгінде білім сапасын арттыру, оқушылардың шығармашылығын, сын тұрғысынан ойлауын дамыту, адамгершілікке тәрбиелеу – басты міндеттер. Осы міндеттерді орындауда Абай шығармашылығының маңызы жоғары. Ақынның этикалық, эстетикалық идеялары, терең ойлы туындылары білім берудің әр саласында тиімді әдістемелік материал болып табылады. Сондай-ақ өлеңдері мен қара сөздері ғылым мен білімнің маңыздылығын танытып, жастарды оқуға, ізденуге, жаңашыл болуға, білімін жетілдіруге шақырса, Абайдың ойлары бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеудің жаңа бағыттарын айқындап, көзқарастары ғылыми танымға жетелеп, әлемдік тәжірибелермен білім алуға ынталандырады.

Негізгі бөлім:

Абай шығармаларының тәрбиелік мәні бірнеше бағыт бойынша көрінеді:

Сын тұрғысынан ойлау: Абай әлеуметтік мәселелерді өткір сынға алып, жастардың сыни көзқарас қалыптастыруына ықпал етеді. Ол қоғамдағы кемшіліктерді ашық көрсетіп, әлеуметтік мәселелерді өткір сынға ала отырып, олардың шешімдерін іздеді. Сондықтан оқушылар Абай шығармаларын талдай отырып, өз пікірлерін жеткізуді, мәселелерді сын тұрғысынан қарауды үйренеді. Мысалы, Абайдың “Қара сөздерінде” әділетсіздік мәселесін талқылау.

Зерттеушілік қабілет: Абайдың философиялық ойлары оқушылардың қоршаған әлемді зерттеуге ынталандырады. “Күз” өлеңіндегі табиғат суреттемелері жастарды табиғат заңдылықтарын зерттеуге жетелесе, “Жазғытұры” өлеңінде тіршілік дамуы мен табиғат құбылыстарының байланысы көрсетілген, бұл жерде оқушылар табиғатты зерттеп, қоғамның даму заңдылықтарын түсінуге ынталанады. Абай “Білімсіздік – қараңғы түн” деп, білімнің маңыздылығын көрсетеді.

Логикалық ойлау: Абайдың дәлелді пікірлері оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытады. “Қара сөздеріндегі” мысалдар логикалық байланыстарды анықтауға көмектеседі. “Адам болу қиын, адам болу керек” деген ойы арқылы адамгершілік құндылықтарға баулиды.

Шығармашылық: Абайдың көркем тілі мен терең ойлары оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға септігін тигізеді. Оның өлеңдеріне еліктеп, оқушылар өз шығармаларын жасай алады.

Ғылыми дүниетаным: Абай білім мен ғылымның маңыздылығын айқындайды. “Ғылым таппай мақтанба” өлеңі жастарды білім алу мен зерттеуге шақырады. Абай Құнанбаевтың шығармашылығы жастардың тәрбиесінде маңызды рөл атқарады. Оның мұрасы арқылы оқушылар зияткерлік қабілеттерін дамытып, ғылыми дүниетаным қалыптастырады.

Білімге құштарлықты дамыту: Абай білімдің маңызын ерекше атап өтеді. “Ғылым таппай мақтанба” деген ойы жастарды білім алуға, өмір бойы үйренуге ынталандырады. “Адам болам десеңіз, оқыңыз, оқыңыз!” деген жолдар оларды білімге тартуға бұйырады. Білімді өмірде қолдану, әрі жаңаша білім игеру бәсекеге қабілетті тұлғаның белгілері.

Өзін-өзі жетілдіру:Абай шығармалары оқушыларды өзін-өзі тануға, жетілдіруге бағыттайды. “Адам болу - өнер табу” деген түсінік, оқушыларға жақсы қасиеттерін дамытуға көмектеседі. Абайдың қара сөздерінде адамның қасиеттерін талдай отырып, өзін-өзі жетілдіру жолдарын көрсетеді.

2. Абай шығармашылығын оқыту мен тәрбиеде қолданудың инновациялық идеялары:

Проблемалық оқыту: Абай өлеңдеріндегі әлеуметтік мәселелер арқылы оқушылардың сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту.

Топтық жұмыс және жобалық әдіс: Абай шығармаларын топта талдай отырып, ынтымақтастықты арттыру. Мысалы, "Қара сөздерін" талқылау, нәтижені презентациялау.

Кейс-стади әдісі: Абай кейіпкерлерінің әрекеттерін талдау арқылы адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру. "Күз" өлеңі арқылы табиғатқа деген көзқарасты білдіру.

Интерактивті тақта: Абай туындыларының мультимедиялық нұсқаларын пайдалану. Бұл әдіс оқушылардың назарын арттырады.

Креативті жазылым: Абай стиліне еліктеп шығармашылық жұмыстар жасау. Оқушылардың шығармашылық қабілеттері дамиды.

3. Абайдың “Толық адам” ілімі ұлттық, патриоттық білім берудегі маңызы.

Ойшыл Абайдың ғұмыр бойы шарқ ұрып іздегені, асыл ақиқаты –

толық адам. Абай үшін толық адам – рухани жетілген, жан-жақты дамып
жеке тұлға болып қалыптасқан, кеміліне келген адам. «Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек» дейді. Бұл үш қасиет адамгершілік пен білімнің маңызды көрсеткіштері болып табылады. Ыстық қайрат – үздіксіз ізденіс, нұрлы ақыл – ізгілікті істер жасау, жылы жүрек – адамдарға мейірімділік көрсету. Абай іздеген толық адам осы қасиеттерден тұратын, ар-ұятымызды қорғап, иманды азамат болып қалуға ұмтылатын тұлға.

Рухани-адамгершілік тәрбие: Абай “Толық адам” деп өз халқын, Отанын сүйетін, жауапкершілігі мол адамды атайды. Өз шығармаларында адамгершілік, мейірімділік, әділдік секілді құндылықтарды насихаттайды. Оқушыларды осы құндылықтар негізінде тәрбиелеу патриоттық сезімді қалыптастырады. Толық адамның тұла бойын толтырар ізгі қасиеттер «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде айқын көрсетілген.
Ұлттық сана-сезімді қалыптастыру: Ақын халқының тарихы мен мәдениетін құрметтеуге, ана тілін білуге шақырады. Оның шығармалары ұлттық сана-сезімді арттыруға көмектеседі. Абайдың өлеңдеріндегі туған жерге деген сүйіспеншілік оқушыларды ұлттық сезіммен толтырады.

Патриоттық тәрбие: Ақын Отанға деген сүйіспеншілікті және елге қызмет етуді маңызды деп санайды. “Отан сүйсең – оның халқын сүй” деген ұстанымы оқушылардың патриоттық сезімдерін оятады, ел алдындағы міндеттерін түсіндіреді.

Жауапкершілік сезімін дамыту: Абай адамның өзіне, қоғамға, Отанға деген жауапкершілігін ерекше атап өтеді. Оның ойлары оқушылардың жауапкершілік сезімін арттыруға ықпал етеді, болашақта жемісті тұлға болып қалыптасуына көмектеседі. Абайдың «Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұстасаң ғана толық боласың» деген ойы, толық адам концепциясының түйіні болып табылады.

Қорытынды.

Абайды оқу, оның ілімдерін түсіну және өз өмірінде қолдану – еліміздің болашағы үшін жастардың негізгі міндеті болып табылады. Абайдың нақыл сөздері мен өнегелі өмір жолы, сондай-ақ адам баласының рухани дамуы, білім мен тәрбиеге деген көзқарасы – барлығы да жастар үшін өнеге.

Абайды танып, оның философиясын бойға сіңірген әрбір жас, нағыз «толық адам» болуға ұмтылады. Осылайша, қоғамда жақсы моральдық құндылықтардың насихатталуы, адамгершілік қасиеттердің артуы жастардың қолында болса, сол жастарға, оқушыларға Абай шығармаларын оқытудың әдіс – тәсілдерін үнемі өзгертіп, озық технологияның ұтымды жақтарын қолдану – бүгінгі білім беру саласындағы мұғалімнің сабағындағы білімділік пен тәрбиелік мақсаттарының жүзеге асуына құндылығы ерекше деп есептеймін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Абай. Өлеңдер, поэмалар, аудармалар, қара сөздер. Алматы. «Мектеп» 2007 жыл. 8-17 беттер.

2. М.А.Балақаев. «Абай. Жаздым үлгі жастарға бермек үшін» жинағы. «Қазақтың біріккен мемлекет» баспасы. Алматы. 1945 жыл. 4-бет.