Материалдар / Баяндама. Жеке тұлғаның құндылықтар жүйесін қалыптастыруда өзін-өзі тану мұғалімінің рөлі
2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

Баяндама. Жеке тұлғаның құндылықтар жүйесін қалыптастыруда өзін-өзі тану мұғалімінің рөлі

Материал туралы қысқаша түсінік
Қазіргі мұғалімнің өзін-өзі тану пәнін оқытудағы рөлі. Жеке тұлғаны қалыптастырудағы мұғалімнің көшбасшылығы айқындалады.
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
20 Қараша 2018
797
0 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
logo

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Жалпыадамзаттық құндылықтар -тұлғаға рухани-адамгершілік білім берудің негізгі өзегі болып табылады. Жалпыадамзаттық құндылықтар –бұл «Өзін-өзі тану» пәні мазмұнының көпұлтты дәне көп конфессионалды мемлекет жағдайындағы бірден бір мүмкін негізіАқиқат, дұрыс әрекет, тыныштық, сүйіспеншілік, қиянат жасамау сияқты адамгершілік құндылықтарды жете түсінгісі келетін кез келген адам, осы құндылықтарды іс жүзінде қолданып, оларды адал ниетпен және ақ пейілмен таратса, сол адамды нағыз білімді адам деп атауға болады. Адам кемелденуге деген талпынысы оның ізгілікке деген өсуін білдіреді. Ішкі рухани үйлесімділікке жету үшін әрбір адам өзінің ой, сөз, іс-әрекеттерінде жалпыадамзаттық құндылықтарға сай болуына тырысып, бірлікті тануы керек. Мәңгілік құндылықтар білімнің негізгі өзегі болып табылады. Жалпыадамзаттық құндылықтарды адамның бойынан жарыққа шығару  ізгілікке апарады, яғни, мінезін өзгертуге болады. Адамның жақсылыққа ұмтылуы, ақиқатқа жүгінуі оның болмысынан ішкі жан дүниесінде бес құндылықтың бар екенінің дәлелі емес пе? Егер осы құндылықтарды мәуелі ағашқа теңеп  көрсек, мәуелі ағаштың тамыры – мәңгілік құндылықтар, оны ақиқатқа теңейміз. Ағашқа құятын суды, сүйіспеншілік деп алайық. Егер мәңгілік құндылықтарды, ақиқатты, сүйіспеншілікпен түсінсек, суарсақ, әрқашан әрекетіміз дұрыс болады.Яғни, мәуелі ағаштың діңі түзу өседі. Әрекетіміз дұрыс болса, ішімізде тыныштық орнайды. Мәуелі ағаш бүршік жарады. Ішімізде тыныштық орнаса, біз ешқашан қиянат жасамаймыз, тіпті ойламаймыз да. Яғни ағаш жемісін береді.  Ақиқат, сүйіспеншілік, дұрыс әрекет, ішкі тыныштық, қиянат жасамау -  бұл мәңгілік бес құндылық  адамның ұлтына, нәсіліне, ортасына, дініне қарамайтын, уақытпен өзгермейтін құбылыс.  Адамның руханияты мен мәдениетінің жиынтығы, даналығы. Бүгінгі таңда рухани білім әлемге ауадай қажет болып тұр. Сондықтан әр адамның ақыл ойын жаңғыртып, санасын өзгерту керек, сонда әлем де жаңарып, өзгереді.   Ақиқат-өзін бәріне қатысы бар және бәріне де жауапкер бөлінбейтін бірліктің бөлшегі ретінде қабылдау. Дұрыс пен бұрыстың арасындағы шынайылықты ажырату.Ол уақытқа: өткенге, бүгінге, болашаққа тәуелді емес. Сүйіспеншілік- бұл таза, риясыз және шүбәсіз сүйіспеншілік, өмірге тірек болатын жасампаз қуат. Дұрыс әрекет- борыш пен жауапкершілікке, ішкі ар-ұждан дауысына сәйкес мінез-құлық.   Қиянат жасамау- ешкімге оймен, сөзбен қиянат жасамау.    Ішкі тыныштық- ақылдың толықтай тынышталуы, адамның терең табиғаты. Ақыл мен жүрек тең болғанда ішкі тыныштық орнайды.   Құндылықтардың алғашқы екеуі –ақиқат пен дұрыс әрекет, барлық адамгершіліктің мәнін қамтиды. Шыншылдық, туралық пен адалдық іштей осы екеуіне тән,барлық жағдайларда шындықты айт және іштегі ар-ождан дауысына сәйкес әрекет ет. Адам риясыз сүйіспеншілікпен әрекет етсе, ол жетістікке жеткеніне немесе жеңіліске  ұшырағанына, рахаттану немесе жан күйзелісіне, қуаныш немесе қайғыға қарамастан ол толық ішкі тыныштықта болады.Бейнематериал: «Сүйіспеншілік туралы астарлы әңгіме».
  • Не себепті сүйіспеншілік теңіз жағасында қалып қойды?
  • Қандай себептен сүйіспеншілікті ешқайсысы өз кемесіне алғысы келмеді?
  • Сүйіспеншілікке кім көмекке келді?
  • Қалайша сүйіспеншіліктің маңыздылығын уақыт қана түсінеді?
  • Сіз жақындарыңызға сүйіспеншілігіңізді қалай көрсетесіз?
  • 3. «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік Бағдарламасының және басқа пәндердің интеграциясы.  Ш.А.Амонашвили: «Балаларды қазіргі мектеп қанағаттандырмайды. Балалар бізден жанды білім күтеді, ал біз болсақ оларға жансыз білім берудеміз».  Жанды білім-биікке самғайтын қанаттар. Жансыз білім-аяқтағы кісендер. Зияткерлік (сыртқы) білім санадан орын алады (жұмысқа тұру үшін).Рухани-адамгершілік (ішкі) білім жүректен орын алады (бақытты болу үшін). Тұтастырылған білім беру= сыртқы білім+ішкі білім. Білім берудің екі қыры өмір үндестігін құрып диалектикалық бірлікте болуы тиіс. Ш.А.Амонашвили: «Балалар-қорқынышы жоқ ғалымдар, қате жібереді, сынап көреді, іздейді, тіпті өмірлерін де қатерге тіге алады.Балалар оқуды сүймейді, оларда жалқаулық бар деп кім айтты?-Бұл адасу.Ал біз, үлкендер не істейміз: біртұтас білімді ұсақ бөлшектерге бөлеміз, оларды ұзынынан-ұзақ нөмірленген жаттығулар, мысалдар, тапсырмалар, параграфтар тізбесіне айналдырамыз және де оларды орындап, жаттауға мәжбүрлейміз...».Интеграциялау жолдары:1.Ұлы ғалымдардың өмірінен және ғылымның даму тарихынан шабыттандыратын мысалдар келтіру.2.Қазіргі ғылымның жаңалықтарымен таныстыру.3.Әр оқу пәнінің мазмұнынан жалпыадамзаттық құндылықтарды анықтау.  «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білімнің басқа пәндермен интеграциясы- ол, ең алдыменен мектептегі білімді жандандыру, оның рухани-адамгершілік болмысын жарыққа шығару, ол-біртұтас білім, барлық пәндерді мәңгілік жалпыадамзыттық құндылықтар негізінде жинақтау және әр алуандықтың біртқтастығын көре білу.Мәңгілік құндылықтар білім берудің ошағына айналуы керек, басқаша айтқанда, біз оқытатын нәрселеріміздің барлығының біртқтас екендігін көрсетуіміз керек.«Менің атым Қожа» атты қазақ фильмін көрсету.-Не себепті Қожа Майқанова мұғалімге қарсы?-Оспан Рахмановичтің бойындағы қандай қасиет Қожаны өзіне тарта алады?«Сәлемдеме беру» ойыны.Шарты: Мұғалімдер әуен қосылған сәтте немесе ән айтқан кезде, қолдарындағы сәлемдемесі бар қорапшаны бір-біріне береді. Әуен аяқталғанда, қолында қорапшасы бар мұғалім, оның ішінен бүктелген қағазды алып, соның ішінде жазылған тапсырманы орындайды. Әр қағазда бір құндылықты көрсету тапсырмасы болады.       Тапсырма:Шындықтың маңыздылығы туралы әңгіме айтыңыз.«Сүйіспеншілік» тақырыбында  ән айтыңыз.«Мейірімділік» тақырыбында өлең оқыңыз.«Ақылдылық»тақырыбында нақыл сөз айтыңыз.«Білім» тақырыбында мақал-мәтел айтыңыз.Өміріңізде болған қиыншылықты айтып, оны құндылық арқылы қалай шешкеніңізді айтыңыз.Сабақта болған ыңғайсыз оқиғадан құндылық арқылы қалай шешімін тапқаныңызды айтыңыз.Қиын баланы өзіңіздің бойындағы қандай құндылық арқылы өзгерткеніңізді айтыңыз. «Сүйіспеншілік гүлі» ойыны. Шарты: Бұл іс-әрекетке барлық мұғалімдер қатысады. Әр мұғалім гүл түрінде кесілген түрлі-түсті қағаз алады. Сол гүлге өздерінің бойындағы ең жақсы қасиеттерін жазулары тиіс, содан кейін барлық гүлдер плакатқа әдемі бақшаның  ішіне жапсырылады. Плакат тақтаға ілінеді.Қорытынды: Балаларға жанданған білім беріп, осы гүл тәрізді әдемі болып өсіп, мұғалімдердің жағымды қасиеттерімен ол гүлдерге шабыт беру.
     
    Үй тапсырмасы. «Сүйіспеншілік гүлі» аттыойынындағы мұғалімдердің жақсы қасиеттеріне күнделікті тағы жақсы қасиеттердің қосылуын өз іс-әрекеттерінен бақылап, жазу.Жиналыстың қорытынды сәті:Әдемі баяу ән.-Тік отырып, денемізді босатып, терең тыныс алып, көзімізді жұмайық. Әрқайсымыз оң қолымызбен жүрегімізді ұстап көрейік. Өз жүрегіміздің жылылығын сезініп, жүрек жылуымызды адамдарға, айналамызға жеткізу үшін іштей оларға жақсы тілектер тілейік. Жақсы ой ойлайық, жақсы сөз сөйлейік, жақсы іс жасайық! Бүгінгі сабақтан алған әсерлеріңізді жүректеріңізге түйіп алыңыздар. Рахмет, сыныпқа оралыңыздар. Көздеріңді ашуға болады.-Бүгінгі семинарға уақыттарыңызды бөліп келгендеріңізге алғысымды білдіремін. Балалар, біздің болашағымыз, бақытымыз! Ендеше, осы балаларға жанды білім беріп, жағымды қасиеттерді бойларына сіңіре білейік, сонда ғана бұл әлем сақталып қалмақ!



    Адамгершіліктің бес құндылығы1. Сүйіспеншілік - адам жанының асыл қасиеті, асқақ мұраты, таным тұғыры, риясыз, ынтық, нәзік сезімі.Махаббат - адам жүрегін нұрлы қуанышқа бөлеп, рухына қанат бітіретін ең күшті, ең тұрақты, ең асқақ сүйіспеншілік сезімі.2. Дұрыс іс - әрекет - ол жүректе туындайды, сонан соң сөз түрінде беріледі және іс жүзіне асырылады.Дұрыс әрекет ету қағидасы – өзіңе де, басқа адамдарға да, табиғатқа да зиян келтірмеу.3. Қиянат жасамау – ақиқатпен өмір сүру, мінез - құлық және жан тыныштығы да сүйіспеншілікке арналған, яғни тәтті жеміс.“Рақымдылық, мейірбандық, әр түрлі істе адам баласын өз бауырым деп, өзіне ойланғандай оларға да болса игі еді демек, бұлар - жүрек ісі. Асықтық та – жүрек ісі. Тіл жүректің айтқанына көнсе, жалған шықпайды. Абай4. Жан тыныштығыАдамның ішкі жан дүниесі тынышталса, оның отбасында да тыныштық болады. Ал отбасында тыныштық болса, қоғамда да тыныштық болады. Қоғамда тыныштық болса, мемлекетте де тыныштық болады.5. Ақиқатты тануРухани кәусар бұлақ \көзіне жолды іздеп табу - бұл әрбір жеке адамның, нақ осы қазір өмір сүріп жатқан барлығымыздың және өмірге жаңа қадам басқан адамдардың міндетінің ішіндегі міндеті.ҚорытындыБізше, адам өмірін түзеуге, барлық адамдар тату тұруға, негізгісі – адал еңбек, ақ жүрек, арлы ақыл болуға керек. Дүниеде бұл үшеуі үстем болмай, адам баласына тыныш өмір сүруге мүмкіндік жоқ...Мейірімділік, махаббат, қайырымдылық, адалдық ақ жүректен шығады.Ал арлы, ақылды адам қиянатты, зорлықты, өзімшілдікті, мақтанды білмейді және істемейді.Осы үшеуінің басы қосылса, адам жақсы өмір сүріп, бірімен бірі тату тұруында сөз жоқ.







    Мектепте өзін-өзі тану пәнінің мақсатын толыққанды іске асыру үлкен ерекше сенімділік, ашықтық, құрмет пен жеке тұлғалық атмосферасы құрылады. Сабақтарда бір ұжымда бірлесіп жұмыс жасауға, күрделі өмірлік жағдайларды шешу жолдарын іздеуге үйренеді.Сабақ процесінде мұғаліммен, әлеуметтік –рөльдік ойындар мен тренингтерде ашық диалог жүргізуге, адамзаттық қарым-қатынас әлемін зерделеуге және өмірлік тәжірибелермен алмасуға болады. Түрлі интерактивті формалар, әдістемелік тәсілдер мен жаттығулар пайдалануға болады:Өзіммен-өзім әлемі, әңгімелесу, рөльдік ойындар, топтық өара әрекеттестік, жағдайларды шешу, жобалық іс-әрекет, т,б...Мұғалім – бұл ақылдың шектеулігін жоятын, сонысымен жер бетіндегі тыныштыққа ықпал ететін және өзіңді-өзің ұстай білуге үйрететін адам.Егер оқушы өзін жаман ұстаса, онда бір адамның мінезі жапа шегеді, ал егер оқытушы өзін дұрыс ұстамаса, көптеген оқушының мінезіне зиян келеді.Егер мұғалім өз ісіне берілген және таза болса, онда оның мыңдаған оқушысы жақсара түседі, және де еліміз мінезі жетілген білімді ұл-қыздарға ие болады.

    Мұғалімнің рөлі оқушының ішкі әлеуетін, оның рухани-адамгершілік құндылықтар негізіндегі жоғары адамгершілік мәнін ашуға жағдай жасау болып табылады. Тәрбиесіз берген білім адамзаттың қас жауыӘбу-Насыр Әль ФарабиОқушыларға адамгершілік тәрбие беру әрбір өзін-өзі тану пәні мұғалімдерінің маңызды міндеттерінің бірі.Бүгінгі таңда өркендеп жатқан еліміз жаңа ғасырдың табалдырығын асқақ жетістіктермен аттап, дамыған елу елдің қатарына қосылуға бет бұрып отырғандықтан,еліміздің білім беру жүйесі де бүкіл әлемдік білім талаптарына сәйкес болуы тиіс.Ал әлемдік білім кеңістігінде адам мүмкіндігінің шексіздігін,өзін-өзі дамыту қабілетіне сенімі мен ерік бостандығын мойындау, абыройын қорғау және адамның бақытқа жету жолындағы құқығы мен сұраныстарын қамтамасыз ету негізгі мақсаттардың бірі.Қазіргі біздің басты мақсатымыз бен міндетіміз адамзаттық құндылықтары толысқан, мәдениетті, білімді, шығармашылықпен айналысуға қалыптасқан,алдына мақсат қоя білетін және сол мақсатқа жету жолында табандылық көрсететін белсенді тұлға қалыптастыру.Ал, осы мүмкіндікті тиімді пайдалану «Өзін-өзі тану» пәнін жүргізетін әрбір ұстазға жүктелген аяулы аманат.Қазақстанның бірінші ханымы «Бөбек» балалар қайырымдылық қорының Президенті Сара Алпысқызы Назарбаеваның жалпыадамзаттық рухани құндылықтарға бастайтын қайырымдылық іс-шараларды, еліміздегі рухани-адамгершілік білімінің дамуына қосқан өлшеусіз үлесі,жер бетіндегі өмір сүретін барлық халықтардың арманы мен өзара түсіністік пен сыйластықты сақтауы деген қағидасы.«Өзін-өзі тану» әлемінің басты мақсаты ұл-қыздарымыздың жеке өзі мен өзін қоршаған ортамен үйлесімділікте өмір сүруге баулу.Сара Алпысқызының ұлағатты ұстанымдары арқылы жас ұрпақтың жүрегіне өмірге,ата-анасына,ең жақын адамдарына, жалпы адам атаулыға деген бауырмалдық,сүйіспеншілік,махаббат, достық секілді ізгілік қасиеттерге тәрбиелеу.Рухани тереңдікті қалыптастыру мақсатында жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесі: Ақиқат; Сүйіспеншілік;Дұрыс әрекет; Ішкі тыныштық;Қиянат жасамау:Абай атамыз «Біз өз жанымыздан ғылым шығара алмаймыз, жаралып, жасалып қойған нәрселерді сезбепсіз ,көзбен көріп, ақылмен біліп» демекші ендігі кезеңде бұрыннан жасалған бар білімді ізденіп,толықтырып, әр мұғалім өз жүрегінен өткізіп,рухани тереңдігін байқап,бағамдап,әрбір материалды оқушының көкірек көзін ашатындай дәрежеде беру керек деп ойлаймын.Әсіресе, мектеп жасындағы балалар өте қабылдағыш, үйреткеннің бәрін алатын, берілген тәрбиені де тез қабылдағыш болып келеді. Балаларды жүйелі және дәйекті түрде адамгершілікке тәрбиелеу үшін нақ осы жастарда мүмкіндік туады.Мұғалім балалардың оқуын,еңбегін,ойынын ұйымдастырғанда олардың жетілуіне ықпал етуге мүмкіндік алады.Сабақ үстінде мұғаліммен,құрбы-құрдастарымен ұдайы қарым-қатынаста болған баланың өмірлік тәжірибесі молаяды, дүниені өзінше түсіну,сезіну сияқты қасиеттері қалыптасады.Өзін-өзі тану пәні ең алдымен балаларды ізгілікке баулып,олардың жат қылықтардан бойларын аулақ ұстауына ықпалын тигізеді.Мұғалім өнерлінің өрісін кеңейтіп,қабілетті балалардың әр қырынан танылуына жағдай жасау керек.Жоғарыда айтылып өткендей,оқушы бойына рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру арқылы біз өз мәдениетімізді саралап, бағалаймыз.«Өзін-өзі тану» пәнінен дәріс беретін мұғалім ең алдымен жүзі жылы, айналасындағыларға әрқашан мейірім шуағын шашып,балаларға жылы шыраймен,әдемі күлкімен әсер беретін ерекше тұлға болуы қажет.Жеке тұлғаның айналасына ізгілік қатынасын қалыптастыруда мұғалім көп ізденіп,түрлі әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалана білуі керек.Сондықтан қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр.Оқытудың әр түрлі технологиялары сарапталып,жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибесі зерттеліп,мектеп өміріне енуде. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан-жақты білімі қажетЖаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан-жақты дамыту,өзгеріс енгізу,жаңа педагогикалық идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы,орындаушы болса,ал қазіргі оқушы өздігінен білімді іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.Пайдаланылған әдебиеттер:
    • Н.Бекарыстанова «Өзін-өзі тану пәні бойынша рухани-адамгершілік білім беру» Самопознание.kz.№6 2014 жыл
    • Н.Ә.Хайрушева «Қазіргі заман талабына сай мұғалім қызметінің өзгеруі» Журнал. Педагогика мәселелері №1 2011жыл
    • А.Сисенова «Бастауыш сынып оқушыларын рухани-адамгешілікке тәрбиелеуде мұғалімнің алатын орны» Өзін-өзі тану журналы №6 2014 жыл
    ‹›



    • Мұғалімнің жоғары рухы
    Ы.Алтынсарин: «Мұғалім –білім берудегі ең маңызды адам. Ең озық педагогикалық оқу құралдары, үкімет қаулылары, өте қатал инспекторлық бақылау маңызы жағынан мұғалім дәрежесімен теңесе алмайды. Сондықтан, мен үшін мұғалім әлемдегі барлық асыл заттардан да қымбат». Ш.Амонашвили: «Мұғалімді ойшыл, шығармашыл, еркін етіп тәрбиелеу керек. Мұғалімдерді балағаттаудың орнына оларды ұлықтау қажет. Олар өмір суретшілері ғой. Бүгінгі мұғалімдер ХХІ ғасырдың ортасын салып жатыр». Адольф Дистервег: « Мұғалім рухын бірде бір кітап алмастырмауы қажет және алмастыра алмайды да».

    Мысал: Тереза шешей мен Януш Корчаг өмірлерінен мысал.

    Ата – аналар мен мұғалімдер үлгі ретінде
    • Белгілі педагог Симон Соловейчик келтірген статистика бойынша ата – аналар баласының тәрбиесіне күніне 17 минут арнайды.
    • Осы уақыттың ішінде қалайша жақсы адам тәрбиелеуге болады.
    Педагогтің стилі
    • Авторитарлық стиль
    • Либаральдық стиль
    • Гуманды стиль
    Мұғалімнің үш түрі
    • Шағымданушы
    • Түсіндіруші
    • Қанаттандырушы
    Мұғалімдерге арналған екі ереже.1. Басқадарға үйреткеніңді алдымен өзің орында, 2.одан кейн барып басқалардан талап ет. Жолдауды жеткізу
    • Сөйлеу - 10%
    • Мета-жолдау (жасырын жолдау)-90%
    Мұғалімнің басты қасиеттері
    • 6 жастан 14 жасқа дейін балаларда дене, ақыл –ой және эмоциялық даму жалғасады. 14 жаста бұл үдеріс тұрақтала бастайды.
    • Бір жасар баладағы әдеттердің өзгеруіне 2,5 ай; 3 жасар балаға – 11 ай; 6 жасар балаға – 8 жыл қажет болады.
    • Оқушының, мұғалімнің, ата-ананың өзара әрекеттестігі маңызды.
    Мұғалімге қажетті екі қасиет: қарапайымдылық (бұл өз кемшіліктерін түсіну үшін қажет) және жетілу тілегі (ертеде мұғалім баланың алдына бармас бұрын өз ойын тазалап алған).Адам өміріндегі ең басты жалпыадамзаттық құндылықтарды (ақиқат, сүйіспеншілік, дұрыс әрекет, ішкі тыныштық, қиянат жасамау) оқушылардың бойына сіңірудің маңызды үлгісі болып осы құндылықтары бар мұғалімдер болып табылады.



    Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
    Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
    Ресми байқаулар тізімі
    Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!