Баяндама "Ойын арқылы баланың ойлау қабілетін дамыту"

Ойын арқылы баланың ойлау қабілетін дамыту.

"Ойында рухани және дененің даму қозғалысын көреміз,ойынды саналы түрде пайда келтіретіндей жүргізуіміз керек.Ойын-жасына және халықтық ғұрпына сәйкес болуы керек".

Я.А.Каменский.

Мақсаты:

- балалардың ықылас зейінін, сөздік қорын, байқампаздығын, есте сақтау, қабылдауын дамытуғы, икемділікті арттыруға, өзінің жеке құрбыларының іс - әрекетін бағалай, құрметтей, өз ісінің дұрыстығын дәлелдей білуін анықтау.

Міндеттері:

- баланың оқыл ойын дамыту, ойлау қабілетін жетілдіру, өзіндік іскерлік қасиеттерін қалыптастыру, заман талабына сай жүйрік етіп тәрбиелеу.

Ойын дегеніміз – адамның ақыл - ойын дамытатын, қызықтыра отырып ойдан - ойға жетелейтін, тынысы кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат бітіретін ғажайып нәрсе.

Халық даналағында «ойнай білмеген ойлай да білмейді» дейді. «Ойында озған, өмірде озады» деп жатады. Осы сөздердің сырына жүгінсек, біз 5 - 6 жастағы балақайлардың біз ойын арқылы сөйлеу тілін, олардың достарымен қарым қатынас жасауына және де мінез - құлықтарының дұрыс қалыптасуына үлкен көмек көрсетеміз.

Баланың танымын алғашқы күннен бастап дамтыудың, бойында оқыту мен тәрбиелеудің негізін қалыптастырудың құралы – ойын әрекеті, яғни, ойын – баланың жетекші әрекеті. Бірақ, ойын тек қана балаларды қызықтырып, уақыт өткізудің құралы болмай, балаға берілетін білім мен тәрбиенің құнды негізі болуы керек. Яғни, оқыту - тәрбиелеу жұмысын бағдарлама талаптарына сәйкес ойын түрінде ұйымдастыра отырып, баланың логикалық ойлау қабілетін арттыруға жағдай жасау негізгі міндет. Бала ойын барысында айнала құбылыс сырын танып сезінеді, себеп - салдарлық байланысты және тәуелділікті анықтауға тырысады. Айналадағы өмір құбылыстарын, ерекшеліктерін байқай отырып, білуге қызығушылығы туындайды, осы сезім оны талпыныстарға жетелейді. Ойын негізінде ойлай отырып, тапсырмалары өзінше зерттеп, орындау, өзінше шешім жасау өз ойындағысын айту жағдайларына мүмкіндік туғызылса ғана бала еркін ойлы, өзіне сенімді, ерік - жігерлі, дүние танымы кеңейген, сөйлеу тілі жақсы қалыптасқан, болашаққа қызығушылығы оянған дара тұлға ретінде жан - жақты дами алады.

Ойын- балалар әрекетінің бір түрі.Ойын-қарым-қатынас құралы.Бастауыш сыныптағы жүргізілетін ойын түрлері баланың есінің,ойлау мен қиял және барлық танымдық процестеріне әсері мол.

Ойын әдісін қолдану барлық сабақтарға тән.Мысалы ойын арқылы тіл сабақтарында балалар ел тарихымен танысады,математика сабақтарында логикалық ойлау қабілеттері қалыптасса,дүниетану сабақтарында олар айналамен танысып,табиғат жөнінде түсініктері кеңейеді.

Бастауыш сыныптарда ойын қатыспаған сабақтың сапасы төмендеу болады.Себебі,ойын балалардың бір-бірімен қарым-қатынас жасауына,ұйымшыл болуына мүмкіндік жасайды.Мұғалім де ойын арқылы берілген сабағының мақсатына жете алады.Мұғалімнің пайдалануға әзірленген ойыны бағдарламалық материалға сәйкес болуы шарт.Оқу әрекеттерінің әртүрлілігі және мұғалім қолданған әдіс-тәсілдер оқушылардың оқуға деген қабілеттерін арттырады,ойын әрекеті арқылы олар қоғамдық жұмыстарға да қатыса алады,танымдық қызығушылықтары кеңейеді.Ойын жүйелі түрде тақырыпқа сай жүргізіліп отырса,оқушылар келе -келе өз беттерінше сұрақ бере білуге машықтанады,тыңнан ойын құрастыруға талпынады,оқылған тақырып бойынша өз тұжырымын айта алатын болады.

Енді бірнеше ойындарды айта отырып, қолданылу аясына тоқталып өтейін:

Математика пәнінен "Көбейту тауы" деп аталатынойындар оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіруге көмектеседі. Сондай-ақ ойын ,сергіту жаттығулары ауызша есептеуге,тез есептеуге дағдыландырады.

А.С.Макаренко : "Бала өмірінде маңызы зор.Ересек адам үшін еңбектің,қызметтің,жұмыстың қанша маңыздылығы болса, ойын әрекетінің бастауыш сынып балалары үшін маңыздылығы сонша.Жасында ойын әрекетінде қандай болса,есейгенде жұмыста да сондай болады",-деген екен.

Демек,ойын деп қана түсінбей,оның үлкен маңыздылығын ескеру керек.

Қазақ тілі сабағында жүргізілетін"Жалғасын тап" деген ойын толық емес сөйлем берілген кезде қолданылады.Оқушылар қабілеттеріне қарай сөйлемді жалғастырып әкетеді."Ұйқасын тап" ойыны оқушыларды шығармашылыққа баулиды.Өлең жолдарының алғашқы қатары беріледі де,келесі қатарын балалар ойластырады."Сөз таптарынәөткен кезде тірек сызбаларын пайдаланудың маңызы ерекше, тірек сызбалары балалардың танымдық қызығушылықтарын арттыруға игі ықпалдарын тигізіп отырады.Шығармашылыққа баулудың тағы бір түрі-өлең құрастыру.Бастауыш сыныптарды"Ұйқасын тап" деген ойын өлең қатарларын құрастыруға үйретеді.Бұл жұмыстар уақыттылы жүргізуді талап етеді.

Ойын жүргізу аяқ астынан ойластырылмайды.Мұғалім белгілі мақсат көздеп,сабақ жоспарына енгізіп,арнайы көрнекіліктер дайындайды.Балаларды "жақсы оқиды", "үздік оқушы", "үлгірімі нашар оқушы" деп бөлмеу керек.Түгел қатыстыра отырып,оларды шешім қабылдауға,ойын үстінде тез ойлана білуге жетелеу-мұғалімге міндетті.

Психолог А.С.Выготский : "Бала ойнау барысында өзінің кішкентай екеніне қарамастан оның ойлауы,іс-әрекеттері көп жағдайда ересек адамдар секілді көрінеді",-деп дәлелдеген.Осыдан -ақ ойын әрекетінің баланың даму сатыларына жетелейтінін көруге болады.

Қорыта келгенде,әрбір ұстаз ойын элементтерін сынып оқушыларының деңгейіне қарай таңдап ала білсе,қолдана білсе болғаны

Мамай негізгі мектебі