Қызылорда облысы

Жаңақорған ауданы

Төменарық ауылы

№223 орта мектебі

Бастауыш сынып мұғалімі

Дауренбекова Мулдир Бейсенгазиевна

Тақырыбы: Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі: Баланың танымдық қабілеттерін дамыту жолдары

Кіріспе

Бастауыш сынып – баланың білім алудағы алғашқы қадамы, оның танымдық қабілеттерінің дамуы үшін ең маңызды кезең. Баланың танымдық дамуындағы алғашқы жетістіктер оның бүкіл өмір бойындағы табысты білім алуына негіз болатыны сөзсіз. Танымдық қабілеттерді дамыту, яғни баланың ойлау, қабылдау, есте сақтау, қиялдау, зейін салу қабілеттерін жетілдіру үшін бастауыш сынып оқыту әдістемесі маңызды рөл атқарады. Бастауыш сынып мұғалімдері оқушының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, баланың интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін арттыра алады.

Негізгі бөлім

1. Танымдық қабілеттерді дамытуға бағытталған оқыту әдістері

Баланың танымдық қабілеттерін дамыту үшін педагогикада көп түрлі әдіс-тәсілдер ұсынылған. Олардың ішінде ойын әдістері, белсенді оқыту, шығармашылық жұмыстар, сыни тұрғыдан ойлау әдістері және т.б. бар.

- Ойын әдісі – балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда ерекше орын алады. Ойын арқылы балалар өздерінің қоршаған орта туралы білімдерін жинақтайды, тапсырмаларды орындау барысында логикалық ойлау қабілеттері дамиды. Мысалы, математика пәнінде балалар сандарды ойын арқылы меңгеріп, олардың қосу, азайту, көбейту сияқты негізгі амалдарын оңай үйренеді. Сонымен қатар, ойындар балаларды ынталандырады, шығармашылықтарын дамытады.

- Жобалық әдіс – оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу қабілеттерін дамыту үшін тиімді әдіс болып табылады. Бұл әдіс арқылы балалар өз ойларын ортаға салып, шешімдер қабылдауды үйренеді. Олар топта жұмыс істей отырып, әртүрлі мәселелерді шешуге қатысады. Жобалық әдіс танымдық қабілеттерді дамытуда маңызды рөл атқарады, себебі оқушылардың ізденіс дағдылары мен шығармашылық ойлау қабілеттері жоғарылайды.

- Сыни тұрғыдан ойлау әдісі – бұл әдіс баланың өз пікірін қалыптастыруға, проблеманы шешуге және оны дәлелдеуге мүмкіндік береді. Оқушыларға сыни ойлау дағдыларын дамыту үшін мұғалім әртүрлі сұрақтар қойып, оларды өз пікірін қорғауға шақырады. Сыни тұрғыдан ойлау дағдыларын дамыту баланың танымдық қабілеттерін жетілдіріп, оның өз ойларын тұжырымдай білуіне мүмкіндік береді.

- Диалогтік оқыту әдісі – бұл әдіс оқушылардың сұрақтар қою және жауап беру арқылы өздерінің танымдық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Мұғалім мен оқушы арасында белсенді байланыс орнату арқылы баланың ойлау және сөйлеу дағдылары қалыптасады. Диалогтік оқыту оқушылардың пікірлерін тыңдай білу, өз ойын толық жеткізу қабілеттерін дамытады.

2. Танымдық қабілеттерді дамытуда жаңа технологияларды пайдалану

Қазіргі заманда жаңа ақпараттық технологияларды қолдану бастауыш сынып оқушыларының танымдық қабілеттерін дамытуға үлкен мүмкіндіктер береді. Ақпараттық технологиялар оқушыларға жаңа білімді жылдам меңгеруге, әртүрлі тапсырмаларды орындау барысында өзіндік жұмыс дағдыларын жетілдіруге мүмкіндік береді. Электронды оқулықтар, компьютерлік бағдарламалар, интерактивті тақталар, интернет-ресурстар баланың танымдық белсенділігін арттырады.

- Интерактивті тақта – оқушылардың білім алуы мен қызығушылығын арттыратын құрал болып табылады. Оқушылар тақтада бейнемазмұнды көріп, түрлі жаттығуларды орындап, тақтада бірлесіп жұмыс істей алады. Бұл әдіс танымдық белсенділікті жоғарылатады және оқу процесін қызықты әрі нәтижелі етеді.

- Электронды оқулықтар мен қосымшалар – олар оқушылардың білім деңгейін тексеруге және дамытуға мүмкіндік береді. Оқушылар өздігінен білім ала алады, түрлі тақырыптар бойынша жаттығулар мен тапсырмаларды орындап, білімдерін бекітеді.

3. Баланың қызығушылығын арттыру және ынталандыру

Баланың танымдық қабілеттерін дамыту үшін оның қызығушылығын арттыру маңызды. Егер бала өзіне қызықты пәнді оқыса, оның танымдық белсенділігі жоғары болады. Сондықтан мұғалімдер оқу процесін қызықты, шығармашылық тұрғыдан тартымды етіп ұйымдастыруы керек.

- Шығармашылық тапсырмалар – балаларды еркін ойлауға, ойлау шеңберін кеңейтуге, өз ойларын шығармашылық түрде жеткізуге үйретеді. Мысалы, шығарма жазу, сурет салу, тапсырмаларды топта орындау сияқты іс-шаралар оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

- Пән бойынша қызықты сұрақтар мен тапсырмалар – баланың қызығушылығын арттырады. Оқушылар жаңа тақырыпқа қызығушылықпен қарайды, бұл олардың білім алуына оң әсер етеді.

Қорытынды

Бастауыш сыныпта баланың танымдық қабілеттерін дамыту – білім берудің ең маңызды мақсаттарының бірі. Мұғалімдер әртүрлі оқыту әдістері мен жаңа технологияларды қолдана отырып, оқушылардың ойлау, есте сақтау, қиялдау және шешім қабылдау қабілеттерін дамыта алады. Танымдық қабілеттерін дамыту – баланың болашақта табысты азамат болып қалыптасуы үшін маңызды. Сондықтан әрбір мұғалім баланың қызығушылығын арттырып, оның шығармашылық ойлауын дамыту үшін бар күшін жұмсауы керек.