Баяндама

Тақырыбы: «Тіл үйретудегі жасанды интеллекттің рөлі»

I. Кіріспе

Қазіргі XXI ғасыр – ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қарқынды дамып, қоғамның барлық саласына еніп отырған дәуірі. Білім беру саласы да осы өзгерістерден тыс қалмай, оқыту процесін жетілдіруде жаңа технологияларды, соның ішінде жасанды интеллектті (ЖИ) кеңінен қолдануда.

Жасанды интеллект – адам миының ойлау, талдау, қабылдау және шешім қабылдау қабілеттерін имитациялайтын компьютерлік бағдарламалар мен алгоритмдер жүйесі. Бұл технология білім беру саласында оқушының деңгейін нақты анықтап, оқу материалын жеке мүмкіндіктеріне сай бейімдеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар ЖИ оқу процесін интерактивті, қызықты және тиімді ету үшін жаңа әдіс-тәсілдер мен құралдарды ұсына алады.

Тіл үйрету саласында ЖИ ерекше маңызға ие, себебі тіл үйрену – тек грамматика мен сөздік қорды меңгеру ғана емес, сөйлеу, тыңдау, оқуға және жазуға қатысты дағдыларды дамыту процесі. ЖИ тіл үйретуде оқушының қателерін тез анықтап, оларды түзетуге, жаңа сөздерді үйретуге және шынайы тілдік жағдайларда сөйлеу тәжірибесін беруге қабілетті. Сонымен қатар, ЖИ негізіндегі платформалар интерактивті тапсырмалар, аудио-видео материалдар және ойын элементтерін пайдалана отырып, оқушының қызығушылығын арттырады және оқу мотивациясын көтереді.

Осылайша, жасанды интеллект тіл үйретудің сапасын арттыруда және оқу процесін жекелендіруде маңызды құралға айналды.

II. Жасанды интеллект және тіл үйрету

• Жасанды интеллект (ЖИ) – адам миының когнитивтік функцияларын имитациялайтын компьютерлік бағдарламалар мен алгоритмдер жиынтығы. Жасанды интеллект және тіл үйрету (мысалдармен)

• Жасанды интеллект (ЖИ) тіл үйрету процесінде тек теориялық құрал емес, сонымен қатар практикалық түрде нақты мысалдар арқылы қолданылады:

Оқушыларға грамматика, сөздік қор және сөйлеу дағдыларын жаттықтыру үшін интерактивті жаттығулар береді.

• Мысалы, қолданушы “Мен мектепке барамын” деген сөйлемді дұрыс аударуы керек болса, ЖИ қателерін автоматты түрде тексеріп, дұрыс нұсқасын ұсынады.

Студенттер тілдік диалогтар жүргізу немесе мәтін жазу кезінде чат-ботпен сөйлесе алады.

• Мысалы, студент ағылшын тілінде саяхат тақырыбында сұрақтар қойып, ботпен диалог құра алады, ал ЖИ грамматикалық және лексикалық қателерді түзетеді.

• Мәтіндерді тексеріп, қателерді анықтайды және түзету ұсынымдарын береді.

• Мысалы, студент ағылшын тілінде эссе жазып жатқанда, ЖИ қателерді бөліп көрсетіп, дұрыс құрылымды ұсынады.

• ЖИ негізіндегі интерактивті платформа арқылы оқушы нақты сөйлеу жағдайын имитациялайды.

• Мысалы, “Ресторанда тапсырыс беру” тақырыбында рөлдік ойын жасап, оқушы диалогты тәжірибе арқылы меңгереді.

• Мәтіндерді нақты аудару және тіл құрылымын түсіндіру үшін қолданылады.

• Мысалы, студент қазақ тіліндегі мәтінді ағылшын тіліне аудару кезінде ЖИ автоматты түрде нұсқа береді және аудармадағы стиль мен грамматикасын тексереді.

• Тіл үйретуде ЖИ келесі функцияларды орындай алады:

  1. Оқушының тілдік деңгейін анықтау

  2. Грамматикалық және лексикалық қателерді түзету

  3. Жаңа сөздерді үйрету және оларды бекіту

  4. Сөйлеу және тыңдау дағдыларын дамыту

III. ЖИ қолданудың артықшылықтары

1. Жеке бағдарланған оқу – әр оқушының деңгейіне сай тапсырмалар мен жаттығулар ұсыну.

2. Қателерді автоматты түзету – грамматикалық және сөздік қателерді нақты және жылдам түзету.

3. Сөйлесу тәжірибесі – чат-боттар арқылы шынайы тілдік диалог құру мүмкіндігі.

4. Мультимедиа қолдану – дыбыстық, бейне, интерактивтік материалдар арқылы тіл меңгеруді жеңілдету.

5. Уақыт тиімділігі – оқу процесін жеделдету және әр оқушының қарқынына сәйкес оқу.

IV. Қолданылатын ЖИ құралдары

• Қосымшалар: Duolingo, Babbel, LingQ – автоматты жаттығулар мен тапсырмалар.

• Чат-боттар: ChatGPT, Google Bard – мәтін жазу, аударма жасау, сөйлеу дағдыларын дамыту.

• Аударма жүйелері: DeepL, Google Translate – мәтіндерді дұрыс аудару, тіл құрылымын түсіну.

• Интерактивті платформалар: Rosetta Stone, Mondly – тіл үйренуді ойын арқылы жеңілдетеді.

V. Мәселелер мен қиындықтар

1. ЖИ адамның рөлін толық алмастыра алмайды, әсіресе коммуникативтік дағдыларда.

2. Кейде алгоритмдер қателік жіберуі мүмкін немесе мәдени контекстті дұрыс түсінбеуі мүмкін.

3. Оқушылардың тәуелділігі артып, өздігінен ойлау қабілеті төмендеуі мүмкін.

4. ЖИ-ның сапасы мен нәтижелілігі интернетке және технологияларға тәуелді.

VI. Қорытынды

Жасанды интеллект (ЖИ) тіл үйрету саласында қазіргі таңда тиімді және перспективалы құрал болып отыр. Ол оқу процесін жекелендіріп, әр оқушының жеке қабілеттерін ескере отырып, оларға ыңғайлы оқу ортасын қамтамасыз етеді. Мысалы, ЖИ оқушының деңгейін бағалап, оған сәйкес тапсырмалар ұсына алады, бұл оқушының қызығушылығын арттырып, тіл үйренуге деген ынтасын күшейтеді.

Сонымен қатар, ЖИ мәтіндердегі грамматикалық қателерді түзету, жаңа сөздерді жаттықтыру, аудио және видео материалдар арқылы тыңдау және сөйлеу дағдыларын дамыту сияқты көптеген мүмкіндіктерді ұсынады. Бұл оқушының өздігінен білім алуын қолдап, шығармашылық қабілеттерін дамытуға жағдай жасайды.

Дегенмен, ЖИ мұғалімнің рөлін толық алмастыра алмайды. Мұғалім тек тілдің ережелерін үйретіп қана қоймай, сонымен қатар оқушының коммуникативтік дағдыларын қалыптастыруға, әлеуметтік және мәдени контекстті түсінуге көмектеседі. Сондықтан ЖИ мен дәстүрлі әдістерді үйлестіріп қолдану ең тиімді әдіс болып саналады.

Қорытындылай келе, жасанды интеллект тіл үйрету процесін жеңілдетіп, тиімділігін арттыруға, оқушылардың қызығушылығын оятуға және оқу мотивациясын күшейтуге мүмкіндік береді. Алайда, педагогикалық бақылау, бағыттау және мұғалімнің кәсіби біліктілігі әрдайым маңызды болып қала береді. Болашақта ЖИ технологиялары дамып, тіл үйретудегі рөлі одан әрі артады деп күтілуде, бірақ олар тек құрал ретінде қолданылып, адамның жетекшілігінен тыс болмайды.

VII. Пайдаланылған әдебиеттер

1. Forbes, “How AI is Transforming Language Learning”

2. Duolingo Research Reports, 2022

3. Brown, T. et al., “Language Models are Few-Shot Learners,” 2020

4. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің ресми сайтынан деректер