Жамбыл облысы əкімдігінің білім

басқармасы. „Тұрар Рысқұлов

ауданының білім бөлімінің "Балбөбек "

бөбекжай-бақшасы". КМҚМ

Əдістемелік құрал

« Білім алушылардың тұлғалық дамуы жəне

құндылықтарға негізделген тəрбие"

Бағдарламаны құрастырушы

Дидарбекова Күлайхан Айдаровна

2025 жыл

Мазмұны

1. Алғыс сөз ________________________________4

2. Түсінік хат_________________________________5

3. Көп және аз»_______________________________6

4. Араға көмектес_____________________________7

5. Аз және көп_________________________________8

6. Геометриялық фигуралар»____________________9

7. Суретте не бейнеленген_____________________10

8. «Санап көрсет_____________________________11

9. Бірдей суретті тап»_________________________12

10. Айырмашылығын тап»_____________________13

11. Қайда тұрады_____________________________14

12. Немен жамаймыз__________________________15

13. Төлін тап_________________________________16

14. Заттарды ата»_____________________________17

15. «Заттарды ата_____________________________18

16. Керектісін таңда____________________________20

17. «Бірдей суретті тап»________________________21

18. «Аз және көп»______________________________22

19. «Төртінші артық_____________________________23

20. Салыстыр__________________________________24

21. «Бірдейін тауып көрсет_______________________25

22. Санаймыз__________________________________26

23. Санаймыз__________________________________27

24.Бұл қай кезде болады________________________28

25 .Үлкен және кіші_____________________________29

26. Шәйнек пен кружка _________________________30

27.. Ойыншықтар-______________________________31-32

28.. Жасырынған заттар_________________________33-34

29. Жүк машинасы_____________________________35

30. Не жетпейді________________________________36

31. Қорытынды_________________________________37

32.Пайдаланған әдебиеттер______________________38

Алғы сөз

Беріліп отырған әдістемелік құрал мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық процестерін, қоршаған ортамен қатынасын анықтауға, математикалық білімдерін тексеруге аналған. Көмекші әдістемелік құралды балабақша психологтары қолдануға болады.

Тапсырмалар балалардың жас ерекшелігін ескере отырып әзірленген, балалардың ойлау қабілетін, зейінін тапсырмаға шоғырландыруға, сөйлеу тілін дамытуға көмегін тигізеді.

Кітаппен жұмыс жасау жолдары

• Алғашқы тапсырманы орындауға қатты мән беріңіз. Баланың қызығушылығын жоғалтып алмас үшін баланың көмекшісіне айналыңыз, оған күш көрсетпеңіз, жекіп сөйлемеңіз.

• Тапсырмалардың орындалу уақыты 10-15 минуттан аспау керек, баланың қалауы бойынша жұмысты жалғастыруға болады.

• Бала тапсырманы орындағысы келмесе күштемеңіз, егер баланың тапсырманы орындауы жағымды эмоциясын тудырмаса, келесіде ол мүлдем тапсырманы орындағысы келмейді.

• Баланы асықтырмаңыз, әр тапсырманы орындауға жеткілікті уақыт беріңіз.

• Баланы қателіктеріне бола айыптамаңыз, ал асықпай түзетіңіз, егер сіз баланың жауабына қанағаттанбасаңызда.

• Егер сіз баланың жауабына қанағаттанбасаңыз да, жұмыс соңында баланы міндетті түрде мадақтаңыз.

• Әр тапсырманың соңында смайликтер берілген:

Түсінік хат

Балабақша – баланың тұлғалық және әлеуметтік дамуының алғашқы маңызды кезеңі. Бұл кезеңде бала өз сезімдерін, қоршаған ортаны тануды, достарымен қарым-қатынасты үйренеді және негізгі моральдық құндылықтарды қабылдай бастайды. Сондықтан балабақшадағы тәрбие тек білім берумен шектелмей, әр баланың жеке қасиеттерін, рухани және моральдық дамуын қолдауға бағытталуы керек.

Қазіргі заманда педагогтардан баланы тек оқыту ғана емес, сонымен бірге оны мейірімді, жауапты, өзіне және өзгелерге құрметпен қарайтын тұлға ретінде тәрбиелеу талап етіледі. Құндылықтарға негізделген тәрбие – бұл баланың ішкі дүниесін байытып, дұрыс шешім қабылдау қабілетін дамытуға мүмкіндік береді.

Осы әдістемелік құралдың мақсаты – педагогтарға балабақшадағы тәрбиеленушілердің тұлғалық дамуын қолдап, оларға негізгі моральдық және әлеуметтік құндылықтарды үйрету жолдарын көрсету. Құрал балалардың жеке қасиеттерін дамытып, олардың қоғамға бейімделуіне, шығармашылық қабілеттерін жетілдіруіне көмектеседі.

1. Мақсаты:

Балабақшадағы тәрбиеленушілердің тұлғалық қасиеттерін, моральдық және әлеуметтік құндылықтарын қалыптастыра отырып, олардың өзін-өзі тануына, достық қарым-қатынастарға және қоғамда дұрыс мінез-құлыққа бейімделуіне қол жеткізу.

2. Міндеттері:

• Балалардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, тұлғалық дамуын қолдау;

• Құндылықтарға негізделген тәрбие әдістерін анықтау және қолдану;

• Балалардың әлеуметтік, эмоционалды және моральдық дағдыларын дамытуға арналған педагогикалық іс-тәжірибелерді ұсыну;

• Оқыту мен тәрбие процесінде шығармашылық және ойын элементтерін пайдаланып, балалардың құндылықтарды игеруін қамтамасыз ету.

3. Өзектілігі:

Балабақша кезеңі – баланың тұлғалық дамуы мен құндылықтарды қабылдауы үшін ең тиімді кезең. Осы уақытта дұрыс ұйымдастырылған тәрбие баланың мейірімді, әділ, жауапты және шығармашылық қабілетті азамат болып өсуіне негіз болады. Қазіргі қоғамда балаға тек білім беру жеткіліксіз; оның ішкі мәдениеті мен моральдық құндылықтарын қалыптастыру маңызды.

4. Жаңалығы:

• Тұлғалық дамуды және құндылықтарды тәрбиелеуді біріктіретін әдістемелік тәсілдер ұсынылады;

• Балабақша деңгейінде ойын арқылы құндылықтарды үйретудің жаңа әдістері енгізілген;

• Педагогикалық бақылау және баға беру тәсілдері арқылы балалардың жеке қасиеттерін дамыту жолдары көрсетілген.

5. Күтілетін нәтижесі:

• Балалардың моральдық және әлеуметтік құндылықтары нығайған;

• Тәрбиеленушілердің өз эмоцияларын басқару және достық қарым-қатынас орнату қабілеттері дамыған;

• Педагогтар балабақшадағы тұлғалық дамуды қолдау үшін тиімді әдістерді қолдана алады;

• Мектепке дейінгі ұйымдағы тәрбие процесінде позитивті құндылықтық мәдениет қалыптасқан.

Әдістеме: «Көп және аз»

Мақсаты: суреттен бір және көп заттарды анықтау іскерліктерін тексеру.

Тапсырма: суретте қандай заттар жалғыз, ал қандай заттар көп?

Даму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындауда қиналды, тапсырманы орындай алмады.

Орташа – берілген тапсырманы жартылай орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы толық орындады.

Әдістеме: «Араға көмектес»

Мақсаты: беске дейінгі санау білімдерін тексеру.

Тапсырма: араға барлық гүлдерді реті бойынша ұшып өтуге көмектес.

Жас ерекшелігі: 3-4 жас

Даму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алмады.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жақсы – тапсырманы толық орындады.

Әдістеме: «Аз және көп»

Мақсаты: аз және көп ұғымдарын қолдана отырып, заттарды салыстыру іскерлігін анықтау.

Тапсырма: қандай заттар көп, ал қандай заттар аз?

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Геометриялық фигуралар»

Мақсаты: геометриялық фигураларды тану және оларды атау іскерліктерін тексеру.

Тапсырма: суреттен шеңбер, үшбұрыш, шаршы және тік төртбұрышты тауып көрсет. Олардың әрқайсысының түстерін ата.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Суретте не бейнеленген?»

Мақсаты: тіл дыбыстарының дұрыс айтылуын тексеру.

Тапсырма: суретте салынған заттардың барлығын атап бер.

Даму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Санап көрсет»

Мақсаты: 5-ке дейінгі санау іскерлігін тексеру.

Тапсырма: бес жапырағы бар бұтақты тауып көрсет.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Бірдей суретті тап»

Мақсаты: Бұл әдістеме мектеп жасына дейінгі балалардың зейінін зерттеуге арналған.

Тапсырма: рамкада тұрған затты жанында тұрған заттар арасынан тауып, боя.

Нәтижелерді бағалау:

Егер бала тапсырманы толық орындай алса 10 балл, тапсырманы орындау барысында 1-2 қателік жіберсе 9-7 балл, 3 және одан көп қате жіберсе 6-4 балл, тапсырманы мүлдем орындай алмаса 3-0 балл беріледі.

Даму деңгейінің қорытындысы:

10 балл – өте жоғары;

7-9 балл – жоғары;

6-4 балл – орташа:

0-3 балл – төмен.

Әдістеме: «Айырмашылығын тап»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың зейінін зерттеуге арналған.

Тапсырма: балаға картинкадан айырмашылығын тауып көрсетуді және оны бояуды ұсыныңыз.

Нәтижелерді бағалау:

Егер бала екі суреттен аталған12 айырмашылықты тапса 10 балл, суреттен 11 не 10, 9 айырмашылықты тапса 9-7 балл, 8 ден 5-ке дейінгі айырмашылықты тапса 6-4 балл, 4 не одан да аз айырмашылықты тапса немесе тапсырманы мүлдем орындай алмаса 3-0 балл беріледі.

Даму деңгейінің қорытындысы:

10 балл – өте жоғары;

7-9 балл – жоғары;

6-4 балл – орташа:

0-3 балл – төмен.

Әдістеме: «Қайда тұрады?»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың қоршаған орта туралы білімдерін дамыту.

Тапсырма: суреттегі жануарлардың тұратын үйін көрсетіп бер.

Нәтижелерді бағалау:

Әрбір дұрыс берілген жауапқа бір балдан есептелінеді.

Даму деңгейінің қорытындысы:

Жоғары – 3 балл, тапсырманы толық орындай алды;

Орташа – 2-1 балл, тапсырманы орындауда қиналды, қателіктер жіберді;

Төмен – 0 балл, бала тапсырманы орындай алған жоқ.

Әдістеме: «Немен жамаймыз?»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау процесін зерттеуге арналған.

Тапсырма: төменде берілген суретті сәйкесінше суррет бөлшегімен жама.

.

Даму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – берілген тапсырманы орындаған жоқ.

Орташа – берілген тапсырманың тек біреуін ғана орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы дұрыс орындады.

Әдістеме: «Төлін тап»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу процесін зерттеу.

Тапсырма: төменде берілген суреттерге мұқият қарап, суретте бейнеленген жануардың сәйкесінше төлін тап.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – берілген тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – берілген тапсырманың тек біреуін ғана орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы дұрыс орындады.

Әдістеме: «Заттарды ата»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу процесін зерттеу.

Тапсырма: суретте салынған ззаттарды атап, олардың санын айтып бер (бір қарындаш – көп қарындаш).

Нәтижелерді бағалау:

Әрбір дұрыс берілген жауапқа бір балдан есептелінеді.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – 2-0 балл, берілген тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – 5-3 балл, берілген тапсырманың жартысын ғана орындады.

Жақсы – 6 балл, берілген тапсырманың барлығын дұрыс орындады.

Әдістеме: «Заттарды ата»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу процесін зерттеу.

Тапсырма: суретте салынған ззаттарды атап, олардың санын айтып бер.

Нәтижелерді бағалау:

Әрбір дұрыс берілген жауапқа бір балдан есептелінеді.

Даму деңгейінің қорытындысы:

Жоғары – 6 балл, тапсырманы толық орындай алды;

Орташа – 5-3 балл, тапсырманы орындауда қиналды, қателіктер жіберді;

Төмен – 2- 0 балл, бала тапсырманы орындай алған жоқ.

Әдістеме: «Керектісін таңда»

Мақсаты:мектеп жасына дейінгі балалардың қоршаған орта туралы білімдерін тексеру.

Тапсырма: жоғарыда көрсетілген суретке мұқият қарап, төменде көрсетілген суреттердің ішінен керектісін таңдап ал.

Сурет 1

Сурет 2

Сурет 3

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Бірдей суретті тап»

Мақсаты: Бұл әдістеме мектеп жасына дейінгі балалардың зейінін зерттеуге арналған.

Тапсырма: рамкада тұрған ұлуға ұқсас ұлуды төмендегі ұлулардың ішінен тауып, боя.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Аз және көп»

Мақсаты: балалардың аз және көп туралы түсініктерін қалыптастыру.

Тапсырма: Суретке қарап көп және жалғыз мысықты тауып көрсет. Жалғыз мысықтың жанына доптың суретін сал.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Төртінші артық»

Мақсаты:

Тапсырма: суретке мұқият қарап, берілген 4 суреттің ішінен артық бір суретті тап.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Салыстыр»

Мақсаты: заттарды салыстыру іскерлігін дамыту.

Тапсырма: төменгі суретте қандай заттарды салуды ұмытып кеткен?

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Бірдейін тауып көрсет»

Мақсаты: заттарды салыстыру іскерлігін анықтау.

Тапсырма: бірдей кружканы тауып көрсет.

Даму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Санаймыз»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балаларды санауға үйрету.

Тапсырма: әр рамкада неше зат салынғанын санап бер.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Санаймыз»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балаларды санауға үйрету.

Тапсырма: суретте неше сәбіз, неше алмұрт және неше алма бейнеленген? Оларға сәйкес сандарды таңдап көрсет.

Даму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Бұл қай кезде болады?»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау процесін дамыту.

Тапсырма: Қандай заттар қыс мезгілінде, ал қандай заттар жаз мезгілінде керек екендігін анықта.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Үлкен және кіші»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың заттарды салыстыру іскерлігін зерттеу.

Тапсырма: суретке қарап заттарды атап, оларды салыстыр.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – берілген тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – берілген тапсырманың тек біреуін ғана орындады.

Жақсы – берілген тапсырманы дұрыс орындады.

Әдістеме: «Шәйнек пен кружка»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың математикалық білімдерін тексеру.

Тапсырма: қай заттың көп, қай заттың біреу екенін көрсет. Шәйнекті көк түспен, ал кружканы қызыл түспен боя.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – берілген тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – берілген тапсырманың тек біреуін ғана орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы дұрыс орындады.

Әдістеме: «Ойыншықтар»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың қоршаған орта туралы білімдерін тексеру.

Тапсырма: Суретте нені көріп тұрсың? Бұл заттардың барлығын бір сөзбен атап бер. Олармен не істеуге болатындығын айт.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Жасырынған заттар»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың зейінін дамыту.

Тапсырма: Суреттен көріп тұрған барлық заттарды атап бер.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Жүк машинасы»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың қоршаған орта туралы білімдерін тексеру.

Тапсырма: балаға машинаның суретін көрсетіп, оның бөліктерін атап беруін сұра (кабина, кузов, дөңгелек, фарын және рульді көрсет) және машинаның кабинасын қызыл түске, кузовын жасыл түске, ал дөңгелектерін қара түспен боя.

Д аму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Әдістеме: «Не жетпейді?»

Мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың зейінін дамыту.

Тапсырма: Әр суретке мұқият қарап, берілген суреттің әр қайсысына не жетпейтіндігін анықта.

Даму деңгейінің қорытындысы:

Төмен – тапсырманы орындай алған жоқ.

Орташа – тапсырманы жартылай орындады.

Жоғары – берілген тапсырманы толық орындай алды.

Қорытындылай келе, мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиешілердің еңбегі – бүлдіршіндердің жан-жақты дамуына, эмоционалды тұрақтылығына және шығармашылық қабілеттерін қалыптастыруға бағытталған. Сапалы, жанашыр және қамқорлыққа толы тәрбие мен білім беру арқылы балалардың болашағы жарқын әрі сенімді болып қалыптасады.»

Әдебиеттері:

1. Бала тәрбиесі негіздері: мектепке дейінгі ұйымдарда қолдану. – Алматы: Білім, 2020.

2. Психология және педагогика: мектепке дейінгі жастағы балалар. – Астана: Ғылым, 2019.

3. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту әдістемесі. – Алматы: «Қазақ университеті» баспасы, 2021.

4. Vygotsky L.S. Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. – Harvard University Press, 1978.

5. Elkonin D.B. The Psychology of Play. – Moscow, 1989.

6. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі. Мектепке дейінгі білім беру стандарты. – 2022.