Биология пәнінен функционалдық сауаттылықты арттыруға арналған тапсырмалар

Тақырып бойынша 31 материал табылды

Биология пәнінен функционалдық сауаттылықты арттыруға арналған тапсырмалар

Материал туралы қысқаша түсінік

Бұл авторлық бағдарлама оқушыларға биология пәнін тек теориялық тұрғыдан емес, практикалық бағытта меңгеруге мүмкіндік береді. Бағдарлама мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктерін, қазіргі заманғы білім беру технологияларын және инновациялық әдістерді ескере отырып құрастырылған.

Материалдың қысқаша нұсқасы

«БҚО әкімдігі білім басқармасының

Жәнібек ауданының білім беру бөлімі»

«А.Оразбаева атындағы негізгі орта мектебі» КММ

Биология пәнінен функционалдық сауаттылықты арттыруға

арналған тапсырмалар

Жәнібек, 2025

Батыс Қазақстан облысы Білім басқармасы

Батыс Қазақстан облысының әдістемелік орталығының

сараптама кеңесінде қаралып,

облыс педагогтеріне таратуға ұсынылды.

Хаттама №____ «___» __________ 20__ жыл

Құрастырған:

Кабиева Бакытгуль Губайдуллина - «А.Оразбаева атындағы негізгі орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің биология пәні мұғалімі, педагог-сарапшы

Пікір жазғандар:

А.С.Бисенгазиева - М.Өтемісов атындағы БҚУ-нің аға оқытушысы,биология магистрі.

Мендигалиева.А.С – Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университетінің қауымдастырылған профессоры, философия докторы (PhD)

Мазмұны

Түсінік хат....................................................................4 бет

Нормативті бөлім.......................................................11 бет

Қорытынды бөлімі.................................................... 109 бет

Қолданылатын әдебиеттер тізімі............................ 110 бет

Түсінік хат

Бүгінгі таңда білім беру жүйесінде оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Функционалдық сауаттылық – оқушылардың алған білімін өмірлік жағдаяттарда қолдана білу қабілеті. Бұл бағдарламаның мақсаты – биология пәні бойынша оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағытталған арнайы тапсырмалар жүйесін құру.

Бағдарлама орта білім беру стандартына негізделе отырып, оқушылардың танымдық қабілеттерін жетілдіру, өздігінен іздену және ғылыми тұрғыдан ойлау дағдыларын қалыптастыруды көздейді. Сонымен қатар, оқушылардың табиғатты тану дағдыларын тереңдету, экологиялық сана-сезімін арттыру және биологиялық үдерістерді күнделікті өмірде қолдана білу дағдыларын дамыту басты назарда болады.

Бағдарламаның мақсаты

Оқушылардың биология пәнінен функционалдық сауаттылығын арттыру;
Биологиялық білімді өмірлік жағдаяттарда қолдану дағдыларын қалыптастыру;
Ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу қабілеттерін дамыту;
Экологиялық мәдениетті дамыту.

Бағдарламаның міндеттері

Оқушыларды биологиялық құбылыстарды талдауға және зерттеуге үйрету;
Логикалық және сыни ойлау қабілеттерін дамыту;
Өз бетінше ізденуге және эксперименттік жұмыстарды орындауға үйрету;
Биология пәні бойынша инновациялық оқыту әдістерін енгізу.

Бағдарламаның өзектілігі

Қазіргі қоғамда ғылыми-техникалық прогресс қарқынды дамып келеді, бұл өз кезегінде биологиялық білімнің маңыздылығын арттыруда. Биологияны функционалдық тұрғыдан меңгеру оқушыларға қоршаған ортаны терең түсінуге, денсаулық сақтауға, экологиялық мәселелерді шешуге және заманауи биотехнологияларды игеруге көмектеседі.

Бағдарламаның жаңашылдығы

Оқытудың практикалық бағыттылығы;
STEM білім беру элементтерін қолдану;
Цифрлық және интерактивті технологияларды пайдалану;
Биологиялық сауаттылықты қалыптастыруға арналған кешенді тапсырмалар жүйесі.

Күтілетін нәтижелер

Оқушылардың биология пәнінен білім деңгейі артады;
Биологиялық заңдылықтарды өмірде қолдану дағдылары қалыптасады;
Ғылыми зерттеу жүргізу және оны талдау дағдылары жетіледі;
Табиғатты қорғау және экологиялық жауапкершілік қалыптасады.

Тұрақтылық мазмұндық бөлім

 Кіріспе бөлім. Курстың мақсаты мен міндеті

Курстың жалпы бағыты, құрылымы, негізгі ұғымдар мен терминдер.
Адам денсаулығын сақтау мен нығайтудағы негізгі қағидаттар.
Курсты оқу барысында қол жеткізілетін білім мен дағдылар.

 Адам ағзасына жалпы шолу

Адам организмінің негізгі жүйелері мен олардың өзара байланысы.
Ағзаның қоршаған ортамен байланысу жолдары.
Гомеостаз (ішкі ортаның тұрақтылығы) және оның маңызы.

 Гуморальды реттеу

Гормондар және олардың ағзадағы атқаратын қызметтері.
Ішкі секреция бездерінің (эндокриндік жүйенің) құрылысы мен функциялары.
Гуморальды реттеудің жүйке жүйесімен байланысы.

 Жүйке жүйесі

Жүйке жүйесінің қызметі мен құрылысы (орталық және шеткі бөлімдер).
Нейрондар, жүйке импульстері және синапстар.
Жоғары жүйке әрекеті, жүйке жүйесінің ағзаның басқа жүйелерімен өзара байланысы.

 Білімді бақылау

Алдыңғы тақырыптар бойынша білімді тексеру (тесттер, сұрақтар-жауаптар).
Практикалық тапсырмалар арқылы теориялық білімді бекіту.

 Анализаторлар

Сезім мүшелері және олардың қызметі: көру, есту, дәм, иіс, тері сезімі.
Анализаторлардың жұмысы және олардың жоғары жүйке әрекетімен байланысы.

 Тірек-қимыл жүйесі

Сүйектер мен бұлшықеттердің құрылысы, негізгі қызметтері.
Тірек-қимыл жүйесінің денсаулықты сақтаудағы рөлі.
Дұрыс отыру, тұру, дене жаттығуларының маңызы.

 Қан. Қан жасушалары

Қанның құрамы, оның негізгі элементтері (эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер).
Қанның атқаратын қызметтері: тасымалдау, қорғаныс, реттеу.

 Қанайналым жүйесі

Жүрек пен қан тамырларының құрылысы және қызметі.
Үлкен және кіші қанайналым шеңберлері.
Қан қысымы мен тамыр соғуы.

 Қан. Қан құю

Қан топтары, резус-фактор.
Қанды құю принциптері, қауіпсіздік шаралары.
Дәрігерлік тәжірибедегі қан құюдың рөлі.

 Қан. Қан аурулары. Қан жұмбақтары

Қан ауруларының (анемия, гемофилия, лейкоз, т.б.) түрлері мен себептері.
Ерте диагностика мен алдын алу шаралары.
Танымдық сұрақтар мен қызықты деректер (“Қан жұмбақтары”).

 Қанайналым жүйесі. Айналым

Жүректің жұмысы, қан айналымының реттелуі.
Айналымның бұзылу себептері мен салдары.
Алдын алу мен емдеу жолдары.

 Тыныс алу жүйесі

Тыныс алу мүшелерінің құрылысы: мұрын қуысы, көмей, кеңірдек, өкпе.
Тыныс алу процесінің сатылары, газ алмасу.
Тыныс алу жүйесі аурулары және олардан қорғану.

 Білімді бақылау

Алдыңғы бөлімдер бойынша сұрақ-жауап, тест тапсырмалары.
Нәтижелерді талдау, білімді тереңдетуге арналған кеңестер.

 Адам терісі

Тері қабаттары: эпидермис, дерма, гиподерма.
Тері қызметтері: қорғаныс, сезімталдық, зат алмасу.
Тері күтімінің негізгі ережелері, тері ауруларының алдын алу.

 Тері. Терморегуляция

Адам ағзасының температуралық тепе-теңдігі.
Терлеу, жылу өндіру, қан тамырларының кеңеюі мен тарылуы.
Дұрыс киіну мен шынығу арқылы жылу алмасуды реттеу.

 Асқорыту жүйесі

Асқорыту мүшелерінің құрылысы (ауыз қуысы, өңеш, асқазан, ішектер).
Негізгі қоректік заттардың ыдырауы мен сіңуі.
Асқорыту жүйесінің аурулары және алдын алу шаралары.

 Зат алмасу. Тамақ гигиенасы

Көмірсулар, майлар, ақуыздар және олардың ағзадағы алмасу жолдары.
Тағамдық заттардың биологиялық маңызы, калориялық құндылығы.
Дұрыс тамақтану қағидалары, тамақтану гигиенасы.

 Өсімдіктер

Өсімдіктердің адам денсаулығындағы рөлі (оттегі көзі, емдік шөптер).
Өсімдік тағамдарының ағзаға пайдасы.
Қоршаған ортаны қорғау мен экология мәселелері.

 Дәрумендер

Майда еритін (A, D, E, K) және суда еритін (B тобы, C) дәрумендер.
Әр дәруменнің қызметі мен жетіспеушілік салдары.
Тамақ көздері және қабылдау нормалары.

 Сүт

Сүттің құрамы, қоректік заттары (ақуыз, май, көмірсу, минералдар).
Сүт және сүт өнімдерінің маңызы (айран, сүзбе, ірімшік және т.б.).
Сүттің денсаулыққа пайдасы мен кей жағдайдағы шектеулер.

 Денсаулық – басты байлық. Темекі

Темекінің құрамындағы зиянды заттар (никотин, шайыр, т.б.).
Темекі шегудің ағзаға әсері (жүрек-қантамыр, тыныс алу жүйесі, т.б.).
Темекіден бас тартудың жолдары, алдын алу шаралары.

 Денсаулық – басты байлық. Кока-кола

Кока-кола мен газдалған сусындардың құрамы.
Құрамындағы қант, фосфор қышқылы, кофеиннің ағзаға әсері.
Қантты сусындарды тұтынудың шектері мен балама нұсқалар.

 Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде. Туберкулезге қарсы вакцинасы бар сәбіз

Халық емінде қолданылатын “сәбіздегі” пайдалы заттар.
Туберкулезге қарсы күрестегі дәстүрлі және заманауи шаралар.
Алдын алу үшін вакцинацияның маңызы.

 Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде. Тіс кариесі

Кариестің пайда болу себептері, оның алдын алу.
Тіс гигиенасы (тісті тазалау, тамақтан кейін шаю, т.б.).
Сау тістер – жалпы ағза денсаулығының көрсеткіші.

Нормативті бөлім

Күнтізбелік тақырыптық жоспар

аптасына -1 сағаттан 34 сағат.

р/с	Бөлім Бөлімше Тақырып	Оқу мақсаты	Сағат саны			Білім нәтижесі
р/с	Бөлім Бөлімше Тақырып	Оқу мақсаты	Барлығы	Лекция/ Теория/ Практика1	Практика2
1	Кіріспе бөлім . Курстың мақсаты мен міндеті	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
2	Адам ағзасына жалпы шолу	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
3-4	Гуморальды реттеу	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
5-6	Жүйке жүйесі	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
7	Білімді бақылау	Алған білімдерін қорытындылау	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
8	Анализаторлар	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
9-10	Тірек -қимыл жүйесі	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
11	Қан. Қан жасушалары	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
12	Қанайналым жүйесі	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
13	Қан. Қан құю	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
14-15	Қан. Қан аурулары .Қан жұмбақтары	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
16	Қанайналым жүйесі. Айналым.	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
17-18	Тыныс алу жүйесі	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
19	Білімді бақылау	Алған білімдерін қорытындылау	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
20	Адам терісі	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
21	Тері. Терморегуляция	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
22-23	Асқорыту жүйесі	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
24-25	Зат алмасу.Тамақ гигиенасы	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
26-27	Өсімдіктер	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
28	Дәрумендер	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
29	Сүт	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
30-31	Денсаулық-басты байлықТемекі	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	2	1	1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
32	Денсаулық-басты байлық Коко - кола	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
33	Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде. Туберкулезға қарсы вакцинасы бар сәбіз	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі
34	Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде. ТІС КАРИЕСІ	Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру	1		1	Дидактикалық тапсырмаларды орындайды, алған білімдерін жан жақты талдай алады, күнделікте өмірде қолданылу аясын біледі

Бағалау критерийлері

Оқушылардың логикалық және шығармашылық ойлау деңгейі;
Зерттеу дағдылары;
Биологиялық құбылыстарды талдау және оларды өмірде қолдану қабілеті;
кологиялық сана-сезім деңгейі.

Сабақ №1

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны:				Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Кіріспе бөлім . Курстың мақсаты мен міндеті
Сабақтың мақсаты		Курстың мақсат- міндетімен танысу
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы 3 мин	Оқушылармен амандасып, түгелдеу. Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады. Оқушыларды топқа бөлу: Оқушыларды түрлі –түсті бояумен боялған «Жасыл», «Қызыл», «Көк» асықтарды таңдап алу арқылы топқа бөлінеді.		Оқушылар амандасып, сабаққа назар аударады	«Отшашу» әдісі
Сабақтың ортасы	1-тапсырма: Денсаулық және тамақтану 1-топ Күнделікті мәзіріңіздің құрамын зерттеңіз. 2-топ Мәзірді ақуыз, көмірсу, майлар, дәрумендер және минералдар мөлшері бойынша талдаңыз. 3-топ Сіздің мәзіріңіз ағзаңыздың қажеттіліктерін қанағаттандыра ма? Егер жоқ болса, оны қалай жақсартуға болады? 2- тапсырма . Қалдықтарды қайта өңдеу 1-топ Үйдегі тұрмыстық қалдықтарды жинақтап, олардың құрамын зерттеңіз (органикалық, пластик, шыны, қағаз). 2-топ Әр қалдық түрін қайта өңдеу тәсілдерін анықтаңыз. 3-топ Қалдықтарды қайта өңдеуді өзіңіздің үйіңізде қалай жүзеге асыруға болады? 3-тапсырма Тест тапсырмасы 1. Аналық гаметалар қалай аталады: A. Фолликулалар B. Жұмыртқа C. Шәует 2. Адамның жыныс жасушаларында: A. 46 хромосома B. 50 хромосома C. 23 хромосома 3. Аталық гаметалар түзіледі: A. Қуық асты безінде B. Аталық бездерде C. тамырларда 4. Аналық гаметалар түзіледі: A. Жатыр түтіктерінде B. Жатырда C. Аналық бездерде 5. Жұмыртқаны ұрықтандыру жүреді: A. Жатыр түтігінде B. Аналық безде C. Жатырда Жауабы 1-В, 2-С, 3-В, 4-С, 5-А. 6.Туылмаған баланың жынысын анықтаңыз. X + Y =? X + X =? Жауап: X + Y = XY бала X + X = X X қыз		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Сұрақтарға жауап береді Топтастырады. Жұмыст ы қорғайды Тапсырмаларға жауап береді	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Рефлексиялық пирамида»		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді		Стикер қағаздары

Сабақ №2

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Адам ағзасына жалпы шолу

Сабақтың мақсаты

Адам ағзасы туралы білімдерін кеңейту, тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

3 мин

Оқушылармен амандасып, түгелдеу.

Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады.

«Ой қозғау» әдісі арқылы оқушыларды жаңа тақырыпты меңгеруге ынталандыру.

Оқушылар амандасып,
сабаққа назар аударады

«Басбармақ» әдісі

сурет арқылы топқа бөлу

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма:Ассоцация жасау. Адам ағзасы

2-тапсырма: Кестенің объектілік сипаттамаларын атаңыз.

Мәлімдемелердің дұрыстығын бағалау	Бекіту жауаптары
1. Ұлпаларда клеткааралық заттың мөлшері бірдей болады	Иә / жоқ
2. Дәнекер ұлпа қатты, сұйық, серпімді болуы мүмкін	Иә / жоқ
3. Көлденең жолақты бұлшықеттер қаңқа бұлшықеттері де, жүрек бұлшықеттері де аталады	Иә / жоқ
4. Нейрондар - жүйке ұлпасының жасушалары	Иә / жоқ
5. Ұйқы безі дәнекер ұлпадан түзілген	Иә / жоқ

3-тапсырма: 1, 2, 3 -суретте көрсетілген матаның түрі?

3 -суретте матаның қандай түрлері көрсетілген

4-тапсырма: : «Сұрақ-жауап» әдісі.

Ұлпаларды клеткааралық заттың мөлшері қандай?
Дәнекер ұлпаны сипатта
Нейрон дегенміз не?
ҰЙқы безі дегеніміз не?
Ұйқы безінің қызметі
Ұйқы безі қай жерде орналасқан?

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Топтастыруды орындайды. Жұмысты қорғайды

Пікірлерін білдіреді

Сұрақтарына жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

Сабақ соңындағы оқушылардың кері байланысы:

МАҚСАТТАРҒА ҚАЙТА ОРАЛУ

Үш минуттық эссе

Не оңай болы?

Не қиын болды?

Нені үйрендім?

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Стикер қағаздары

Сабақ №3

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Гормондар. Гуморальды реттеу

Сабақтың мақсаты

Гормондар және гуморальды реттеу туралы білімдерін кеңейту, тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

3 мин

Оқушылармен амандасып, түгелдеу.

Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады.

«Ой қозғау» әдісі арқылы оқушыларды жаңа тақырыпты меңгеруге ынталандыру.

Оқушылар амандасып,
сабаққа назар аударады

«Басбармақ» әдісі

сурет арқылы топқа бөлу

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма. Төменднгі сөздердің мағынасын жалғастырып жазу.

Гормон ___________________

Бездер_____________________

Секрет_____________________

2-тапсырма: «Жұппен жұмыс». Суретпен жұмыс.

Эндокринді,экзокринді және аралас бездердің орналасқан жерлерін анықта

3-тапсырма

Эндокриндік бездер немесе эндокриндік бездер - бұл гомеостазды сақтауға қатысатын биологиялық белсенді заттар - метаболизмге, организмнің өсуіне және дамуына әсер ететін гормондар шығаратын органдар. Олар өз функцияларын қан мен лимфа арқылы орындайды, яғни гуморальды және бірыңғай эндокриндік жүйеге қосылады.

Ішкі секреция бездерін атаңыз

Ұйқы безі	Иә / Жоқ
Бүйрек Үсті Бездері	Иә / Жоқ
Паратироид	Иә / Жоқ
Тер бездері	Иә / Жоқ
Гипофиз	Иә / Жоқ
Тимус безі	Иә / Жоқ
Қалқанша безі	Иә / Жоқ
Май бездері	Иә / Жоқ
Жыныс бездері	Иә / Жоқ
Эпифиз	Иә / Жоқ

4-тапсырма: Кестедегі толқылықтарды толтырыңыз:

Темір

гормоны

гормонының жетіспеушілігі

артық

гормон

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сөйлемдерді жалғастырады

Эндокринді,

экзокринді және аралас бездердің орналасқан жерлерін көрсетеді

Пікірлерін білдіреді

Кестені толтырады

«Смайликтер» арқылы

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

-Осы сабақта білген бір затты айтыңыз

-Әлі де тусінбеген бір затты айтыңыз.

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

«Бес бармақ» әдісі

Стикерлер

Сабақ №4

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Гуморальды реттеу

Сабақтың мақсаты

Тақырып туралы білімдерін кеңейту , типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Барлық оқушыны ортаға шығарып «Шаттық шеңбер» деген топ құрғызамын.. Сәлемдесемін. Сыныптағы оқушылардың келген-келмегендерін түгелдеймін.

Топқа бөлдіремін. Қалай отыратындығын түсіндіремін.

Сәлемдесу

Түгендеу

Топқа бөлу. Топқа бөлу үшін оқушыларды санатамын.

Яғни 1,2,3 3-топқа бөлінеді.

Мұғаліммен сәлемдеседі.

Бір-біріне жылы сөздер айтады.

Сыныптың топ басшысы жоқтарды айтады.

Оқушылар шеңбер болып тұрған бойда 1,2,3 деп санап топқа сандары арқылы бөлінеді.

Смайликтер арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма: Кестені толтыру

Бездердің түрлері

Қызметі

2-тапсырма: Кестедегі бос орындарды толтырыңыз

қалқанша безі

Негізгі гормон _________ болып табылады, оған ______ кіреді.

Метаболизмді реттейді: белоктардың, майлардың, көмірсулардың, оттегінің тұтынылуын арттырады; Өсу мен дамуды реттейді

Артық - _______________

(қалқанша безінің ұлғаюы, тез тыныс алу, жүрек қағуы, нервтілік, арықтық, көздің бұлдырауы)

Жетіспеушілік (балалық шақта) - ________________

(бойы төмен, дене пропорциясының бұзылуы, ақыл -есінің артта қалуы); _____________ жасында (енжарлық, дене қызуының төмендеуі, ісіну, шаштың жұқаруы)

Тағамда йодтың болмауы - ___________________

(бездің ұлғаюы, ентігу)

3-тапсырма:

Сіз физиологсыз, ішкі секреция бездерінің қызметін зерттейсіз. Тәжірибелік тышқандардағы бездердің бірін алып тастағаннан кейін келесі физиологиялық бұзылулар байқала бастады:

а) дене температурасының төмендеуі, енжарлық, ұйқышылдық;

б) өсудің тежелуі;

в) қант диабеті (зәр шығарудың едәуір артуы).

Жаттығу

Анықтаңыз:

• Тәжірибелік жануарлардан қандай ішкі секреция безі алынды?

• Ағзада қандай гормондардың болмауы бұл бұзылуларды тудырады?

• Өмірлік маңызды функциялардың тағы қандай бұзылулары болуы мүмкін?

• Зақымданудың мүмкін себептері қандай?

4-тапсырма:

Жердегі ең кішкентай адамдардың бірі Йозеф Борулавски - «граф», ол 1739 жылы Польшада туған. Туған кезде оның бойы 20 см, бір жасында - 35 см, 25 жасында - 89 см болды.Отызға толған күні оның бойы 1 м -ге тең болды.Ол 98 жыл өмір сүрді. Иосиф Борулавский қандай аурумен ауырды?

Жауап: Гномизм

5-тапсырма:

Жердегі ең кішкентай адамдардың бірі Йозеф Борулавски - «граф», ол 1739 жылы Польшада туған. Туған кезде оның бойы 20 см, бір жасында - 35 см, 25 жасында - 89 см болды.Отызға толған күні оның бойы 1 м -ге тең болды.Ол 98 жыл өмір сүрді. Бұл аурудың себебі туралы өз көзқарасыңызды білдіріңіз.

Жауап: Бұл аурудың себебі болуы мүмкін: гипофиздің бұзылуы және соның салдарынан өсу гормонының жеткіліксіз өндірілуі.

6-тапсырма:

Жердегі ең кішкентай адамдардың бірі Йозеф Борулавски - «граф», ол 1739 жылы Польшада туған. Туған кезде оның бойы 20 см, бір жасында - 35 см, 25 жасында - 89 см болды.Отызға толған күні оның бойы 1 м - ге тең болды.Ол 98 жыл өмір сүрді. Бұл ауру мен 1739 жылы Польшадағы экологиялық жағдайдың арасында байланыс бар ма? Дәлелдеме беріңіз.

Жауап: Бұл ауру мен 1739 жылы Польшадағы экологиялық жағдайдың арасында ешқандай байланыс жоқ, себебі Бұл ауру гипофиздің алдыңғы бөлігінен бөлінетін өсу гормонының жетіспеушілігі нәтижесінде пайда болады.

- Байланыс бар, себебі қолайсыз экологиялық жағдайлар ішкі ағзалардың, соның ішінде гипофиздің жұмысының бұзылуына әкелуі мүмкін.

- Байланыс бар, себебі бұл қолайсыз тұқым қуалаушылыққа байланысты болуы мүмкін (жүктілік кезінде ананың ауруы немесе тұқым бойынша тұқым қуалайтын аурулар).

8 сұрақ

«Портрет арқылы диагноз қою»

Бала өсуін тоқтатты. Ол семіре бастады, дененің пропорциясы бұзылды. Тілімнің ұшы үнемі аузымнан шығып тұрды. Сөйлеу, есте сақтау, ойлау бұзылыстары байқала бастады. Бұл мысалдар дене белсенділігінің бұзылуын көрсетеді. Біз қандай ауру туралы айтып отырмыз?

Жауап: Критинизм

Олар мұндай таныс туралы айтады - адам емес, жүйке түйіні. Жарты айналымнан басталады! Онымен кездесуге 5 минут кешікпеңіз - ол сізбен өмір бойы жанжалдасады, оны тұздалған сорпамен емдейді - ол сізге табақты бастайды. Ол орнында отыра алмайды; бұрыштан -бұрышқа асығып, үнемі қолдарындағы дірілмен бірдеңе ойнап жүрді. Жеңіл киінген, пальто мен пиджак түймелері ашылмаған. Ол көп жейді, дегенмен салмағын жоғалтады. Оның көздері үлкен, дене қызуы жылтыр, домбыққан, пульсі тез, ұйқысыздыққа, әлсіздікке шағымданады.

Жауап: гипертиреоз - Грейвс ауруы

14 жасқа толмаған қыздың денсаулығы толықтай жақсы болды. Бірақ кенеттен ол қатты салмақ тастай бастады, тәбеті жоғалды, оны ашқарақ шөлдеу азаптады. Ата -анасы сау. 13 жасында ұйқы безінің қабынуы болды. Денсаулықтың нашарлауына не себеп болуы мүмкін?

Жауап:

Ұйқы безінің қабынуы нәтижесінде без инсулин өндіруді тоқтатты, қызда қант диабетінің белгілері байқалды.

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Кестені толтырады

Бос орындарды толтырады

Сұрақтарына жауап береді

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

«Аяқталмаған сөйлем» әдісі

Мен бүгін ... білдім

Маған ... қызықты болды

Маған ... қиын болды

Мен келесі тапсырмаларды орындадым ...

Мен ... екенін түсіндім

Мен енді ... жасай аламын

Мен ... үйрендім

Мен ... жасай алдым

Мен ... жасап көремін

Мен ... таңқалдым

Мен өмірде ... қолданамын

Маған ... ұнамады

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Смайликтер арқылы

Стикер

Сабақ №5

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Жүйке жүйесі

Сабақтың мақсаты

Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

«Мозайка» әдісі бойынша сурет арқылы сыныпты топқа бөлу топқа бөліп психологиялық ахуал қалыптастырдым

Оқушылардың мұндағы мақсаты суреттер арқылы өз жұптарын тауып, бір топ болып құралу

Смайликтер арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма: Қайталау сұрағы

Жауап:

Ұйқы безінің қабынуы нәтижесінде без инсулин өндіруді тоқтатты, қызда қант диабетінің белгілері байқалды

2-тапсырма: Ассоцация жасау. Жүйке-жүйе

3-тапсырма: Тест сұрағы

Соматикалық жүйке жүйесі:

A. ішкі ағзалардың жұмысын реттейді

C. сыртқы әлемнің объектілерін анықтайды

B. сүйек бұлшықеттерінің жұмысын бақылайды D. алынған ақпаратты есте сақтайды

Жауап: В қаңқа бұлшықеттерінің жұмысын бақылайды

4-тапсырма: А және В фигурасына мұқият қарап, салыстырыңыз. Автор нейронды бейнелеуде қандай қателік жіберді (а және б суреттер)? Жауабыңызды негіздеңіз.

Жауап: В суретте автор қателік жіберді, нейронның екі аксоны бар. Жүйке жасушасы денеден және процестерден тұрады, бір ұзын аксон мен қысқа дендриттер.

5-тапсырма:

Миелинмен қапталған нейрондық аксондар	Иә / жоқ
Миелин қабығы жүйке импульстарын алыс қашықтыққа беру үшін қажет	Иә / жоқ
Орталық жүйке жүйесіндегі ақ заттар ұзақ процестердің жинақталуынан түзіледі.	Иә / жоқ
Жылдамдық неғұрлым жоғары болса, тірі организм ынталандыруға тезірек жауап береді және оларға жауап береді.	Иә / жоқ

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады.

Сқраққа жауап береді

Постер жасайды

Жұмысты қорғайды

Тест сұрағына жауап береді

Сұраққа жауап береді

Пікірін білдіреді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: « + , — , қызықты» әдісі

Мен мынаны білдім…..

Маған қызық болғаны…..

Маған қиын болғаны……

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Смайликтер арқлы

Стикер

Сабақ №6

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Жүйке жүйесі

Сабақтың мақсаты

Тақырыпқа типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Жаңа тақырыпқа байланысты сыныпты сурет арқылы 3 топқа бөлу

Оқушылардың мұндағы мақсаты суреттер арқылы өз жұптарын тауып, топ болып құралу

Смайликтер арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма: Миға шабуыл.

Аксондар миелин қабығымен қапталған, бірақ дендриттер жабылмаған себебі неде?

Жауап: Аксондар - бұл нейрондардың ең ұзақ процестері. Оларды жабатын миелин қабығы нерв импульстарын ұзақ қашықтықта өткізу үшін қажет, себебі ол электр кедергісін арттырады, импульстік өткізгіштік шығындарды азайтады.

2-тапсырма: Тітіркенуге жауап беру қасиеті барлық тірі ағзаларға тән. Жапырақ жарыққа қарай бұрылады, кірпікшесі тұзсыз тамшыға тұзды су тамшысын қалдырады, адам ыстық темірден қолын тартып алады. Тірі организмдердің тітіркендіргіштерге реакцияларының айырмашылығы неде?

Жауап:

Бір жасушадан шыққан организмдер, барлық өсімдіктердің жасушалары сияқты, жарық, су, жылу және тұздардың әсерінен күйін өзгерту қасиетіне ие. Жасушалардың бұл қасиеті тітіркену деп аталады. Бұл кез келген тірі жасушаға тән. Көпжасушалы жануарларда жасушалары өткізгіштік қасиеті бар жүйке ұлпасы пайда болады. Бұл ұлпаның дамуы жүйке жүйесінің қалыптасуына әкелді. Онда белгілі бір тітіркендіргіштердің әсерінен жүйке импульстарының ағымы пайда болады, олар барлық мүшелерге беріледі. Әр мүшенің жұмысын жүйке жүйесі басқа мүшелердің жұмысымен үйлестіреді, яғни. рефлекторлық сипатта болады.

3-тапсырма:

Зардап шегуші аяқ -қолы сал болып ауруханаға жеткізілді. Қарау кезінде аяқтың сезімталдығы жоғалмағаны анықталды. Мүмкін болатын диагноз қандай? Өз болжамыңызды түсіндіріңіз.

Жауап:

Бел аймағындағы жұлын нервтерінің алдыңғы тамырлары зақымдалған. Арқа тамырлары - сезімтал нейрондардың аксондары. Сондықтан рецепторлардан алынған ақпарат орталық жүйке жүйесіне енеді, талданады және сезім пайда болады. Алдыңғы тамырлар - бұл қозғалтқыш нейрондардың аксондары, олардың бойымен бұлшықеттерге жүйке импульстары өтеді. Егер бұл тамырлар зақымдалған болса, бұлшықеттерге импульстар жетпейді, бұлшықеттер жұмысын тоқтатады.

4-тапсырма:

Жүйке жүйесіндегі нейрондардың қанша пайызы бір мезгілде «жұмыс істейді»

Жауабы: В.

A. 7%

B. 10%

C. 20%

D. 15%

5-тапсырма:

Паркинсон ауруы. Паркинсон ауруы, онда нейрондардың біртіндеп өлуі байқалады. Аурудың белгілері мидағы нейрондардың шамамен 90% өлмейінше пайда болмайды. Сіз бұл мәлімдемемен келісесіз бе?

6-тапсырма:

Адам жүйке ауруларымен ауыруы мүмкін бе?	Иә / жоқ
Нерв жасушалары регенерацияланбайды	Иә / жоқ
Жүйке жасушасының бұзушысы - стресс	Иә / жоқ
Адам жүйке ауруына шалдығуы мүмкін бе?	Иә / жоқ

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Т апсырма-лардың сұрағына жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

Сабақтың соңы

Кері байланыс: « + , — , қызықты» әдісі

Мен мынаны білдім…..

Маған қызық болғаны…..

Маған қиын болғаны……

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Смайликтер арқлы

Стикер

Сабақ №7

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Білімді бақылау

Сабақтың мақсаты

тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Арнмосфералық ахуал қалыптастырады

Оқушылардың мұндағы мақсаты суреттер арқылы өз жұптарын тауып, топ болып құралу

Бармақ әдісі арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма:. Адамның ыстық затқа тиген кездегі реакциясын елестетіп көріңіз. Рефлекторлық доға буындарын көрсетіңіз және шартты рефлекстің пайда болуы кезінде ми қыртысында не түзілетінін түсіндіріңіз.

Жауап: Сезімтал нейрон, орталық жүйке жүйесі, қозғалтқыш нейрон, жұмыс органы. Бүкіл денесі дерлік қатысады.

2-тапсырма: Омыртқасы толық зақымдалған, діңі мен аяқ -қолы сал болып қалған адам өмір сүруін жалғастырып, ақыл -ой еңбегімен айналысатын жағдайлар болады. Неліктен адамның санасы, ойы және басқа да психикалық процестері сақталатынын түсіндіріңіз, сонымен қатар ішкі органдары жұмыс істейді, дегенмен оның жұлыны өшірілген.

Жауап: Адам миы - үлкен көлемді ақпаратты қабылдауға және өңдеуге қабілетті күрделі орган. Адамдарда жұлынның бақылауымен ең қарапайым моторлы рефлекстер ғана жүзеге асады. Барлық күрделі қозғалыстар мидың міндетті қатысуын қажет етеді.

3-тапсырма:

Иттен рефлекторлық доғаның қандай бөлігін алып тастау керек, осылайша онда қалыптасқан ас қорыту рефлекстері жоғалады? Жауабын түсіндіріңіз.

Жауап: сезімтал нейронды алып тастаңыз.

4-тапсырма: Сіз бұл мәлімдемемен келісесіз бе?

Жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы вегетативті жүйке жүйесінің парасимпатикалық бөлімінің белсенділігімен байланысты.	Ия немесе жоқ.
Цереброспинальды сұйықтық қан мен ми жасушалары арасында алмасуды қамтамасыз етеді	Ия немесе жоқ.
Дентриттің тарамдалуы мүмкін бе?	Ия немесе жоқ.
Қаңқа бұлшықеттерінің жұмысын реттейтін шеткі жүйке жүйесінің бөлігін соматикалық деп атайды.	Ия немесе жоқ.
Диенцефалон - артқы мидың бөлігі.
Жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы парасимпатикалық бөлімнің белсенділігімен байланысты.

5-тапсырма: Терең күз. Терезе жанында жатқан науқас қыз ағаштың жалаңаш бұтақтарында қанша жапырақ қалғанын санайды. «Мен өлемін» дейді ол. - соңғы жапырақ құлаған кезде ». Ал енді бір ғана парақ қалды. Көптеген күндер өтеді, ол құлап кетпейді. Қыз біртіндеп сауығып келеді. Сол кезде ол көршісінің - қарт суретшінің соңғы жапырақ ағаштан құлаған кезде қарама -қарсы үйдің қабырғасына жапырақ салғанын біледі. Дәл осындай оқиға өмірде болуы мүмкін. Мұндай жағдайда адамға не көмектесе алады?

Жауап: Үміт, ерік, эмоционалды қатынас, ойлау, сезім. Егер оның сауығу үмітін растайтын ағаштың соңғы жапырағы болмаса, қыз өліп кетуі мүмкін еді. Жүйке жүйесі мүшелердің жұмысын реттейді және үйлестіреді, ішкі ортаның тұрақтылығын, организмнің сыртқы ортаға бейімделуін, адамның психикалық белсенділігін қамтамасыз етеді.

6-тапсырма:

Нерв ұлпасы кез келген жаста қалпына келеді дейді.

Павлов А.И.П

В.Г.Хутер

Мичурин

Д.И.Иванов.

Жауап: Г.Хутер.

7-тапсырма:

Нерв тіндері кез келген жаста қалпына келеді, - деп сендірді неміс неврологы профессор Гарольд Хутер. Сіз бұл мәлімдемемен келісесіз бе?

Жауап: Иә

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Тапсырмаларды орындайды

«Смайликтер» арқылы

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: «Көңіл күй букеті» әдісі

Оқушылар гүлдерді вазаға қояды. Ваза суреті плакатқа салынған. Сабақтағы жұмысын бағалай отырып, әр оқушы аты жазылған стикер-гүлді вазаға бекітуі қажет.

Қызыл түс – проблема бар, көмек қажет.

Сары түс – барлығы түсінікті емес.

Жасыл түс – барлығы жақсы.

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Стикер

Сабақ №8

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Анализаторлар

Сабақтың мақсаты

Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сапқа тұрғызып, 1-4 дейін санау арқылы топқа бөлу

Алтын ереже құру қажеттігі туралы айту.

Оқушылар топқа бөлініп, өз топбасшы-ларын сайлайды.

Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма: Терминдер бұрышы

Анализатор

Рецептор

Шыбықтар

Конус

Оптика

2-тапсырма: Көз құрылсын жазып көрсет

3-тапсырма: Мына жауаптардың қайсысы дұрыс

Конустар күндізгі көру үшін арналған.	Иә / жоқ
Гиперопия - параллель сәулелер сетчатканың алдында жиналатын ауру	Иә / жоқ
Пресбиопия линзаның қатаюына байланысты орналасу қабілетінің жоғалуынан болады	Иә / жоқ
Конустың шетінде жоқ	Иә / жоқ

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Термин сөздерге түсініктеме береді

Көз құрылысын жазады

Пәкәрлерән білдіреді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

«Бас бамақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: «Табыс ағашы» әдісі

Түсіндім – ең жоғарысына жасыл стикерге жазып, жабыстыру

Толық түсінбедім – ортасына қызыл стикерге жазып, жабыстыру

Түсінбедім – ең төменіне көк стикерге жазып, жабыстыру

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Сабақ №9

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Тірек -қимыл жүйесі

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сапқа тұрғызып, 1-4 дейін санау арқылы топқа бөлу

Алтын ереже құру қажеттігі туралы айту.

Оқушылар топқа бөлініп, өз топбасшыларын сайлайды.

Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады.

геометриялық фигураларды үлестіру арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма:

Тірек -қимыл аппаратының адам өміріндегі маңызы қандай?

Жауап: Қорғаныс, қан түзу, қозғалтқыш, қалыптастырушы.

2-тапсырма:

Медулярлы бас сүйегінің сүйектерін анықтаңыз

Париетальды	Иә/ жоқ
Сүйек	Иә/ жоқ
Зигоматикалық сүйек	Иә/ жоқ
Гумерус	Иә/ жоқ
Мұрын сүйегі	Иә/ жоқ
Алдыңғы сүйек	Иә/ жоқ
Шүйде сүйегі	Иә/ жоқ
Уақытша сүйек	Иә/ жоқ

3-тапсырма:

Екі оқушы жанжалдасып қалды. Бірі сүйекті күрделі тірі орган деп мәлімдесе, екіншісі оны жоққа шығарды. Қайсысы дұрыс?

Жауап:

Бірінші оқушы дұрыс айтады, себебі сүйектің белгілі бір құрылымы мен химиялық құрамы бар.

Бірінші оқушы дұрыс айтады, себебі сүйек сүйектен, периосте, сүйек кемігінен, қан тамырлары мен нервтерден тұрады.

4 –тапсырма:

Қаңқаны құрайтын сүйектер пішіні, құрылысы бойынша ерекшеленеді,

Жамбас сүйегі	жалпақ / құбырлы
Стернум	жалпақ / құбырлы
Радиалды сүйек	жалпақ / құбырлы
Пышақ	жалпақ / құбырлы
Шин сүйегі	жалпақ / құбырлы
Оксипитальды сүйек	жалпақ / құбырлы
Ульна	жалпақ / құбырлы

5-тапсырма:

Кестеде қысу мен керілуде сыналған әр түрлі материалдардың тұтастығы бұзылатын сыни кернеулердің мәндері көрсетілген. Сүйек материалының жоғары беріктігін не түсіндіреді?, N / mm2 N / mm2

Материал	Созылу беріктігі,	Қысылу беріктігі
Болат	552	827
Сүйек	170	120
Гранит	145	4,8
Фарфор	552	55
Емен	59	117
Бетон	21	2,1

Жауап:

Органикалық және минералды заттар сүйекке күш береді.

Күш сүйектердің құрылымы мен құрамымен қамтамасыз етіледі.

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сұрақтарға жауап береді

Пікірін білдіреді

Сұрақты негіздейді

Пікірін білдіреді

Сұрақтарға жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: «Бір ауыз сөз» әдісі

Оқушылар стикерлерге сабақ туралы бір ғана сөз жазып, оны тақтаға жапсырады. Өз ойларын түсіндіріп береді.

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Стикерлерге сабақты бағалайтын келесі сөздер тақтаға алдын-ала жазып қойылады: ұнады, қажет, түсінбедім, білдім, үйрендім, қызықтым, ұмтылдым, есте сақтадым т.б.

Сабақ №10

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Тірек -қимыл жүйесі

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Журектен жүрекке тренингі і арқылы бір-бірімен амандасады;Топқа бөлу – әртүрлі суреттер таратады, топ ережелерін басшылыққа алып, топтық жұмыс жасайтындарын айтады

Оқушылар бір-біріне амандасуды жалғастырады;Оқушылар ұқсас фигуралар мен бірігіп 3топ құрайды, топ ережесін сақтайды,Топтар: бөлінеді

мадақтау арқылы «Жарайсың,керемет, жақсы...»

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма: Адамның әр түрлі жолмен құлағаны байқалады: сүрінгенде алға қарай, тайып кеткенде артқа қарай құлайды. Бұл құбылысты қалай түсіндіруге болады

Жауап

Бұл ауырлық центрінің ауысуына байланысты.

2-тапсырма: Бұлшықет тыныс алуды қамтамасыз етеді:

A. үшбасты

B. диафрагма

G. екі басты

D. ең кең

Жауабы Б.

3-тапсымра:

Автобустан шығып келе жатып, ер адам тайып кетті. Тобық буыны аймағындағы аяқ ісінген және көк. Буын қозғалғыштығын жоғалтты. Дәрігер қандай диагноз қояды?

Жауап Жабық сынық

4-тапсырма:

Неліктен қар мен мұз жарақат кезінде алғашқы көмек ретінде жиі қолданылады?

Жауап

Суықтың әсерінен кіші тамырлардың спазмы пайда болады, қан ағымы баяулайды.

Суық компресс көгеруден, сынудан ауырсынуды басады.

5-тапсырма:

Дайындалған студент пен дайындықсыз оқушының нәтижелерін салыстырыңыз. Жүктің шамасы шаршаудың дамуына қалай әсер ететінін және бұлшықеттің өнімділігі неге байланысты екенін елестетіп көріңіз.

Жүктеме, кг (F)

Қол жолы, м

(S)

Қозғалыс саны (n)

Трен емес. Tren

Жұмыс

Шаршаудың басталуы

0,5

35 50

17,5

0,5

20 30

Жауап

Жүктеме артқан сайын бұлшықеттердің шаршауы тезірек басталады.

Бұлшықеттер неғұрлым жақсы дамыған болса, олардың жұмысы соғұрлым ұзақ болады.

6-тапсырма:

Екі адам жүкті қалай жақсы көтеру керектігін таласты: кезекпен оң және сол қолмен демалмай, немесе оң қолмен көтеру, содан кейін демалу және қайтадан сол қолмен көтеру. Оң қолдың жұмыс жағдайы қашан тез қалпына келтірілді, демалыс кезінде немесе сол қолмен жұмыс кезінде? Бұлшықет жүйесі үшін белсенді демалу қаншалықты маңызды?

Жауап

Оң қолдың жұмыс қабілеті сол қолмен жұмыс кезінде тез қалпына келеді.

Еңбекке қабілеттілікті тез қалпына келтіру үшін тұрақты демалыс емес, басқа бұлшықет тобының қарқынды жұмысы қолайлы.

Белсенді демалыс жұмысқа қатысқан бұлшықеттердің шаршауын тез жояды.

7-тапсырма:

Дене жаттығулары кезінде адам аяғының ұшымен тұрып, 10 см көтерілді.Суретті және рычагтар туралы физика туралы білімдеріңізді қолдана отырып, аяқ сүйектерінің әрекетін рычаг ретінде түсіндіріңіз: а) асқазан -ішек бұлшықеті қандай жұмыс атқарады Бұл жағдайда? б) Табан мен төменгі аяқ сүйектерінің бұл позициясында тірек нүктесі, әрекет етуші күштің иығы мен қарсылық күшінің иығы қандай?

a, b - күштерді қолдану нүктелері; в - тірек нүктесі

Жауап

Балтыр бұлшықеті левередж принципі бойынша үлкен күш дамытады, мұнда «b» - тірек

- саусақтардың фалангалары, «а» және «б» - l - әрекет етуші күштің иығы (бұлшықеттер) мен еденнің кедергі күшінің иығы M = Fl, мұнда М - күш моменті, l - иық.

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Жауабын түсіндіреді

Сұрақтарға жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: «Бір ауыз сөз» әдісі

Оқушылар стикерлерге сабақ туралы бір ғана сөз жазып, оны тақтаға жапсырады. Өз ойларын түсіндіріп береді.

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Сабақ №11

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны:			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Қан. Қан жасушалары
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Сабақтың басы	Журектен жүрекке тренингі і арқылы бір-бірімен амандасады;Топқа бөлу – әртүрлі суреттер таратады, топ ережелерін басшылыққа алып, топтық жұмыс жасайтындарын айтады		Оқушылар бір-біріне амандасуды жалғастырады; Топтар: бөлінеді	Мадақтау арқылы
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: Қан қандай ұлпаның түріне жатады? Жауап: қосылу 2 -тапсырма: Суретті қарастырып, қан компоненттерін анықтаңыз. Жауап: 1 тромбоциттер 2 плазма 3 лейкоциттер 4 қызыл қан жасушалары 3 -тапсырма. Қанның тұтқырлығы тәуелді ... Қанның агрегаттық күйінің өзгеруі Иә / Жоқ Эритроциттердің саны Иә / Жоқ Қан қысымы Иә / Жоқ Ақуыздың еріген мөлшері Иә / Жоқ Жасуша қозғалысының жылдамдығы Иә / Жоқ 4-тапсырма .Суретте гематокритті көрсетеді. Плазманың қанша екенін анықтаңыз. Жауап: 1 - 0,46 = 0,54 немесе 56% 5-тапсырма: Бекіту 1 Сұйықтық 2 Қан жасушалары 3 Өзек болыңыз 4 Өзек жоқ 5 Қызыл сүйек кемігінде түзілген 6 Лимфа түйіндерінде түзілген 7 Құрамында гемоглобин бар 8 Құрамында 90% судан тұрады 9 Оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдаңыз 10 Бактериялардан қорғауға қатысады 11 Қоректік заттарды тасымалдау процесін қамтамасыз етеді 12 Фагоцитоз тән 13 Қанның ұюына қатысады 14 Екі қабатты диск тәрізді 15 Пішіні амебаға ұқсас		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Тапсырмаларды орындайды Сұрақтарға жауап береді Сәйкестікті табады	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Сұрақ конверті» әдісі -«Бүгінгі сабақта білгеніңнің ең маңыздысы неде?» -«Жаңа тақырыптың қай тұсы саған түсініксіз болып қалды?»		Оқушылар конверті бір-біріне беріп, әрқайсысы жеке өз жауаптарын парақтарға жазып, конвертке салады.

Сабақ №12

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:	Қатысушылар саны: -		Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Қанның гомеостазасы
Сабақтың мақсаты	Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Барлық оқушыны ортаға шығарып шеңбер құрғызамын. Сәлемдесемін. Сыныптағы оқушылардың келген-келмегендерін түгелдеймін. Топқа бөлдіремін. Қалай отыратындықтарын түсіндіремін. Алтын ереже құрудың жолдарын айтып түсіндіремін.	Мұғаліммен сәлем-деседі. Шеңбер жасап бір-біріне жылы сөздер айтты.Сыныптың топ басшысы жоқтарды айтады.		«Шапалақ» әдісі
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: Науқас шөлдеуге, көп мөлшерде зәр шығаруға, әлсіздікке, бас айналуға шағымданады. Бұл науқастың қан анализі келесідей: Қан компоненттері көрсеткіштері науқас Эритроциттердің саны (1 мм3) 4,5 млн Гемоглобин мөлшері 75 г / л Эритроциттердің шөгу жылдамдығы (ЭТЖ) 1,4 мм / сағ Лейкоциттер саны (1 мм3) 6 мың Глюкоза концентрациясы (%) 8,5% Фибриноген 8,9 мкмоль / л Капиллярлық қанның ұюы 1,5 мин Тромбоциттер 200 мың 2-тапсырма: Ұзақ аурудан кейін ер адам емханаға келді. Әлсіздікке, бас айналуға, тиімділігінің төмендігіне шағымданады. Оның қан анализінің нәтижелері келесідей: Қан компоненттері көрсеткіштері Эритроциттердің саны (1 мм) 3,5 млн Гемоглобин мөлшері (1 ммоль / л) 75 г / л Эритроциттердің шөгу жылдамдығы (ЭТЖ), мм / сағ 1,0 мм / сағ Лейкоциттердің саны (1 мм) 7 мың Глюкоза концентрациясы (%) 3,1% Капиллярлық қанның ұюы 2 мин Фибриноген 5,9 - 11,7 мкмоль / л Капиллярлық қанның ұюы 2 мин Тромбоциттер 100 мың ... 3-тапсырма: Адам бас ауруына, дене қызуының көтерілуіне, қалтырауға, әлсіздікке, жөтелге, мұрынның ағуына шағымданады. Оның қан анализінің нәтижелері келесідей: Қан компоненттері Индикаторлар нормасы Эритроциттердің саны (1 мм) 4,5 млн 4,5-5 млн Гемоглобин мөлшері (1 ммоль / л) 120 г / л 120-150 г / л Эритроциттердің шөгу жылдамдығы (ESR), мм / сағ 1 мм / сағ 1,5 мм / сағ дейін Лейкоциттер саны (1 мм) 11 мың 6-8 мың Глюкоза концентрациясы (%) 3,5% -дан 6% -ға дейін Фибриноген 5,9 - 11,7 мкмоль / л 5,9 -дан 11,7 мкмоль / л дейін Капиллярлық қанның ұюы 1,8 мин 2-3 мин Тромбоциттер 120 мың 150-400 мың 4-тапсырма: Адам әлсіздікке, мұрыннан жиі қан кетуге, тері астындағы негізсіз гематомаларға (көгерулерге) шағымданады. Оның қан анализінің нәтижелері келесідей: Қан компоненттері Индикаторлар нормасы Эритроциттердің саны (1 мм) 3,5 млн 4,5-5 млн Гемоглобин мөлшері (1 ммоль / л) 100 г / л 120-150 г / л Эритроциттердің шөгу жылдамдығы (ESR), мм / сағ 1,5 мм / сағ дейін 1,5 мм / сағ Лейкоциттер саны (1 мм) 7 мың 6-8 мың Глюкоза концентрациясы (%) 0,10% -дан 6% -ға дейін Фибриноген 5,9 - 11,7 мкмоль / л 5,9 -дан 11,7 мкмоль / л дейін Капиллярлық қанның ұюы 7 мин 2-3 мин Тромбоциттер 200 мың 150-400 мың Жауап: Сұрақ. Науқастардың диагнозын қой, алдын алу шаралары қандай? Диагноз: қант диабеті Алдын алу және емдеу: • глюкозаның жасушаларға сіңуіне мүмкіндік беретін инсулин инъекциясы • құрамында қант, көмірсулар көп мөлшерде болатын өнім - крахмалды алып тастау • қандағы глюкоза деңгейін бақылау Науқас 2 Диагноз: анемия - анемия Алдын алу және емдеу: • жақсы тамақтану. В12 витамині сүйек кемігінің қан түзу қызметін жақсартады (көкөністер, жемістер, ет) • құрамында темірі бар препараттар • таза ауада серуендеу (орманда) Науқас 3 Диагностика: ЖРВИ немесе ЖРВИ - бұл лейкоцитозбен дәлелденеді, денеде қабыну бар Алдын алу және емдеу: • жақсы тамақтану • үй -жайларды желдету • антибиотиктерді қабылдау • белсенді өмір салты - физикалық. мәдениет • профилактикалық егулер Науқас 4 Гемолитикалық анемия, нашар коагуляциялық гемофилия • жақсы тамақтану • үй -жайларды желдету • дәрі қабылдауды бақылау • белсенді өмір салты - физикалық. мәдениет	Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Науқастардың диагнозын қойып, емдеу шараларын жазады		«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Плюс-минус-қызықты» әдісі «П»-«плюс» бағанына сабақта ұнаған нәрсе жазылады: ақпарат, жұмыс түрлері, т.с.с. «М»-«минус» бағанына сабақтың ұнамаған немесе түсініксіз сәттері, оқушы пікірі бойынша оған ешқандай қажеттілігі жоқ ақпарат жазылады. «Қ»-«қызықты» бағанына оқушылар сабақта естіген қызықты мәліметтерді жазады, оған қоса тақырып бойынша білгісі келетін мәселелер бойынша мұғалімге сұрақтар жазуға болады.	Оқушыларға сабақ соңында кестені толтыру ұсынылады: П(+), М(-), Қ (қызықты).

Сабақ №13

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны:			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		«Қан. Қан құю»
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Сабақтың басы	Оқушылармен амандасып, түгелдеу. Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады. Оқушыларды топқа бөлу: Оқушыларды түрлі –түсті бояумен боялған «Жасыл», «Қызыл», «Көк» асықтарды таңдап алу арқылы топқа бөлінеді.		Оқушылар амандасып, сабаққа назар аударады	«Отшашу» әдісі
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1 –тапсырма: Физиологиялық шешім - бұл: A. Ақуызсыз қан плазмасы B. Белоктармен минералды тұздардың 0,9% ерітіндісі C. минералды тұздар мен көмірсулардың 0,9% ерітіндісі D. Лейкоциттермен қан плазмасы E. Глюкозаның концентрацияланған ерітіндісі Жауап: Б. 2 -тапсырма Қан құю кезінде бұл қажет Трансфузия бөлмесінде төмен температураны ұстаңыз Иә / Жоқ Лейкоцитсіз қан құю Иә / жоқ Қан тобының үйлесімділік сынағын өткізіңіз Иә / жоқ Иә / жоқ қандағы гемоглобин пайызына талдау жасаңыз Тек бір реттік құралмен манипуляциялау Иә / жоқ Rh факторының үйлесімділігіне талдау жасаңыз Иә / жоқ 3 -тапсырма Егер қанның 30% -дан астамы жоғалса, жәбірленушіге қан құю жасалады, өйткені мұндай қан жоғалту эритроциттер санының едәуір азаюымен жүреді, бұл оттегі аштығына әкеледі және бұл тек қана қауіпті емес. денсаулығы, сонымен қатар жәбірленушінің өмірі үшін. Егер қан жоғалту жылдамдығы 30%-дан аспаса, қанмен манипуляция жасалмайды. Жәбірленушіге арнайы диета тағайындалады, оған анар шырыны, мейіз, жемістер, кептірілген өрік, жаңғақ, қызыл балық, сиыр бауыры кіреді. Толық сауығуға 2 апта ішінде қол жеткізіледі. - Неліктен қан құю емін тағайындау кезінде жоғалған қанның мөлшері ескеріледі? - Арнайы тамақтану ағзадағы қандағы қалыпты концентрацияны қалпына келтіруге қалай көмектесетінін түсіндіріңіз. Жауап: - Қанның көп мөлшерде жоғалуы адам ағзасы үшін өлімге әкеледі, бұл эритроциттер санының азаюына байланысты, бұл оттегі аштығына әкеледі. Сондықтан қан құю қажет. Қан жоғалту кезінде қан түзу органдары эритроциттердің концентрациясын тез қалпына келтіреді. - Бұл өнімдерде эритроциттердің гемоглобинінің құрамына кіретін химиялық элемент темір иондарының жеткілікті мөлшері болуы мүмкін, бұл эритроциттер санының тез қалпына келуіне ықпал етеді. 4 -тапсырма Жапондық ғалымдар жасаған «жасанды қанның» инфузиясы нағыз қаннан үш есе көп оттегін тасымалдауға қабілетті болса да, төтенше жағдайларда жүзеге асырылады. Табиғи қанның жетіспеушілігін ұзақ уақыт бойы жасанды қанмен толық толтыруға болмайтынын түсіндіріңіз? Жауап: Жасанды қан тек оттегін тасымалдауға қызмет етеді. Табиғи қанға тән қалған функциялар оған қол жетімді емес. Оны ұзақ уақыт қолдану иммунитеттің төмендеуіне және қанның ұюына, метаболизмнің төмендеуіне әкеледі. 5 -тапсырма Адам тауда, 1000 метр немесе одан да көп биіктікте болған алғашқы күндері биіктік ауруымен ауырады. Адам әлсіздікке, бас айналуға ұшырайды, оның өнімділігі төмендейді. Бұл белгілер бірнеше аптадан кейін жоғалады. Биік таулы ауылдардың тұрғындары биіктік ауруымен ешқашан ауырмайды, ал олардың еңбекке қабілеттілігі әрқашан ойпатта тұратындарға қарағанда жоғары. Кестенің қай бағанында биік таулы аймақтардың тұрғындарына тән белгілер бар екенін көрсетіңіз. Жауабыңызды негіздеңіз. Ерекшеліктер 1 баған 2 баған 3 баған Эритроциттердің саны 1 мм³ 4 500 000 3 000 000 5 150 000 Гемоглобин концентрациясы 150 г / л 100 г / л 160 г / л Эритроциттердің диаметрі 5-6 мкм 8-9 мкм 6-8 мкм Оттегінің сыйымдылығы 100 г қанға 21,5 мл оттегі 100 г қанға 30 мл оттегі 100 г қанға 25 мл оттегі Жауап: 3 -бағанда биік таулар тұрғындарына тән белгілер бар. Биік таулар тұрғындарының организмі ауадағы оттегінің аз концентрациясына бейімделген, қанда эритроциттер мен гемоглобиннің көп болуы түрінде. Сондықтан олардың денесінің жасушалары мен тіндері оттегімен жақсы қамтамасыз етіледі, бұл метаболизмнің жоғарылауына, бұлшықеттердің жұмысына және нәтижесінде жақсы физикалық төзімділікке әкеледі. 6 -тапсырма Әйел жалғыз баласының болжамды әкесінен алимент өндіру туралы арызбен сотқа жүгінген. Дұрыс шешім қабылдау үшін сот бұл іс бойынша барлық айыпталушылардың қан тобына сараптама тағайындады. Сараптама көрсеткендей, баланың 4, анасының 3, ал болжалды әкесі 2 қан тобы бар. А) Талдау нәтижелеріне сүйене отырып, бұл жағдайда әке болу ықтималдығы қанша% болатынын анықтаңыз. C) Сот қан тобының анализінің нәтижелері бойынша әйелдің талаптарын қанағаттандыра ала ма? В) Қандай жағдайда ата -аналар мен балалардың қан тобына жүргізілген талдау нәтижелері әкелікті анықтауға 100% кепілдік бере алады? Жауап: А) 2 және 3 қан тобы бар ата -аналар үшін балаларда төрт топтың кез келгені болуы мүмкін. Демек, бұл жағдайда әке болу ықтималдығы тек 25%құрайды. C) Бұл жағдайда қан тобы бойынша шынайы әке болуды анықтау мүмкін емес. Сондықтан сот әйелдің талап арызын қанағаттандырмайды. C) Егер ата -ананың да, баланың да бірінші қан тобы болса.		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі «Бас бамақ» әдісі		Интерактивті тақта, стикер , смайликтер, көрнекіліктер
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Ойды аяқта» -Бүгін мен білдім----------- -Мен үйрендім-------------- -Қолымнан келеді---------- -Қиындық тудырады---------- Бүгінгі сабақтың бағалау критерийлеріне қайтып оралу. .		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді			Стикер қағаздары

Сабақ №14-15

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Қан. Қан аурулары .Қан жұмбақтары

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

3 мин

Оқушылармен амандасып, түгелдеу.

Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады. Оқушыларды топқа бөлу:

Оқушыларды түрлі –түсті бояумен боялған «Жасыл», «Қызыл», «Көк» асықтарды таңдап алу арқылы топқа бөлінеді.

Оқушылар амандасып,
сабаққа назар аударады

«Отшашу» әдісі

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1 –тапсырма: Қанның сұйық бөлігі:

A. цитоплазма B. лимфа C. плазма D протоплазма

Жауабы: С.

2-тапсырма:

Құрамында ақуыз бар гемоглобин темірі ..	Иә / жоқ
Аскорбин қышқылы темірдің сіңуіне ықпал етеді	Иә / жоқ
Фибриноген - қанда ерімейтін ақуыз.	Иә / жоқ
Қан күйі бойынша аурудың түрін анықтауға болады	Иә / жоқ

3-тапсырма:

Мәтінді оқып, келесі сұрақтарға жауап беріңіз.

Ежелгі заманнан бері адамдар қан құрамы мен құрылысының ерекшеліктеріне қызығушылық танытты. Адам ағзасындағы «шырынның» ерекшеліктері қандай? Жауаптар кейде ең парадоксалды болды, бірақ «сау» қан өмірдің негізі екендігі күмән тудырмады. Сондықтан, орта ғасырларда бұл болды

қан кету - кез келген аурудың емі ретінде. Егер сіз адамнан «ауру» қан шығарсаңыз, ол сауығып кетеді деп сенген. Сондай -ақ емшілер подагра, мигрень, анемия және тұтыну сияқты ауруларға «жаңа» қан ішуді ұсынды. Ал қандай қасиеттер қанға жатқызылмады. Мысалы, қанның мөлшері адамның мінезін немесе қанның түсін анықтайды - белгілі бір топқа жатады деп есептелді (ақсүйектерде «көк қан» бар) және т.б. Қазіргі кезде қанның құрамы мен қызметі жақсы түсінілген. Демек, адамның қаны - қызыл, мөлдір емес сұйықтық. Егер сіз қанның ұюын болдырмайтын шараларды қолдансаңыз, онда тұрғанда, тіпті центрифугалағанда одан да жақсы, ол анық екі қабатқа бөлінеді. Жоғарғы қабаты сәл сарғыш түсті сұйықтық - плазма, ал төменгі қабаты қою қызыл түсті тұнба. Тұнба мен плазма арасындағы интерфейсте жұқа жарық қабықша бар. Тұнба пленкамен бірге пішінді элементтерден (қан жасушалары) - эритроциттерден, лейкоциттерден және тромбоциттерден - тромбоциттерден түзіледі, олардың құрамында тромбопластин бар. Плазмада белоктар, көмірсулар, кальций тұздары (Са + 2), фибриноген (еритін ақуыз, онсыз қан ұюы мүмкін емес) бар. Барлық қан жасушалары белгілі бір уақыт өмір сүреді, содан кейін олар жойылады. Қан түзу мүшелерінде (сүйек кемігі, лимфа түйіндері, көкбауыр) жаңа қан жасушалары үздіксіз түзіледі. Дәрігерлер аурудың түрін қанның жай -күйі бойынша анықтауға үйренсе де, олар қанмен байланысты көптеген ауруларды емдей алады, дегенмен қанның көптеген қауіпті аурулары қалады. Олардың бірі - гемофилия. Гемофилия - қан кету бұзылыстарымен байланысты генетикалық ауру. Қан ұюына қатысатын факторлардың бірінің болмауына байланысты қан жоғалтуды болдырмайтын қан ұйығы өте баяу пайда болады немесе мүлде пайда болмайды. Бұл тұқым қуалайтын аномалия тек еркектерде көрінеді, ал әйелдер тек геннің тасымалдаушысы, бірақ ауруға бейім емес. Гемофилия кезінде тіпті кішкентай жаралар өлімге әкелетін қан жоғалтуға әкелуі мүмкін.

1-сұрақ.Орыс патшасы Николай II ұлы Царевич Алексей гемофилияның ауыр түрімен ауырды. Князьдегі гемофилияның себебін көрсетіңіз.

A. Гемофилия генін әкесінен мұраға қалдырды.

B. Гемофилия гені анадан тұқым қуалаған.

V. Қарындасы Анастасиядан гемофилиямен ластанған.

Жауап: A. Ол гемофилия генін әкесінен мұра етті.

2-сұрақ.Қан ұю процесінің диаграммасын қан ұюына қатысатын барлық компоненттердің орналасуын көрсететін мәтінге аударыңыз.

Жауабы: жара-фибриноген-фибрин-тромб

4-тапсырма: Белгілі болғандай, терең кесілген кезде жараның үстінде турникетті қолдану керек және жараланған адамды тігіс үшін ауруханаға жеткізу керек. Турикет пен тігіс гемофилияға кесілген жерлерге көмектесетінін ұсыныңыз. Жауабын түсіндіріңіз.

Жауап: гемофилиямен ауыратын адамның қанында фибриноген өте аз мөлшерде болады. Терең кесу кезінде гемофилиялардың қан тоқтату мүмкіндігі жоқ.

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сұрақтарға жауап береді. Тапсырмаларын орындайды

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

«Рефлексиялық пирамида»

Shape2

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Стикер қағаздары

Сабақ №16

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Қанайналым жүйесі. Айналым.

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Жаңа тақырыпқа байланысты сыныпты сурет арқылы 3 топқа бөлу

Оқушылардың мұндағы мақсаты суреттер арқылы өз жұптарын тауып, топ болып құралу

«Басбармақ» әдісі

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

Тапсырма 1. Құрылысы мен қызметіне байланысты қан тамырлары артерияларға, венулаларға және капиллярларға кіретін микроваскулярлы тамырларға, веналарға және тамырларға бөлінеді. Артериялар - бұл қан жүректен мүшелер мен ұлпаларға ағатын тамырлар. Артерияларда бұлшықет талшықтары, сондай -ақ коллаген мен серпімді талшықтары бар қалың қабырғалары болады. Тамыр жүйесінің артериялық байланысы қанды жүректен тасымалдаудан басқа, тамырларда тұрақты қысымды ұстап тұрады. Веналар - бұл қан жүрекке ағатын тамырлар. Веналардың қабырғалары артериялардың қабырғаларына қарағанда қалыңдығы аз және сәйкесінше бұлшықет талшықтары аз болады. Веналарда клапандар қанның кері ағуына жол бермейді. Капиллярлар - артериолаларды венулаларға қосатын ең кіші қан тамырлары. Капиллярлардың өте жұқа қабырғасының арқасында оларда қан мен әр түрлі ұлпалардың жасушалары арасында қоректік заттар мен басқа заттардың алмасуы жүреді (мысалы, оттегі мен көмірқышқыл газы). Оттегі мен басқа қоректік заттардың қажеттілігіне байланысты әр түрлі ұлпаларда әр түрлі капиллярлар болады. Бұлшықет тәрізді ұлпалар көп мөлшерде оттегін тұтынады, сондықтан тығыз капиллярлық торға ие. Екінші жағынан, баяу метаболизмі бар тіндерде (мысалы, эпидермис пен қабықша) капиллярлар мүлде болмайды.

Мәлімдемелердің дұрыстығын бағалаңыз

Қан тамырларында бұлшықет талшықтары бірдей мөлшерде болады	Иә / жоқ
Жүректен шыққан қан артериялар арқылы өтеді	Иә / жоқ
Капиллярлар санының мүшелердегі зат алмасу жылдамдығына тәуелділігі бар	Иә / жоқ
Клапандар веналарда қанның кері ағуына жол бермейді	Иә / жоқ
Қабырғаның қалыңдығы бойынша қан тамырлары келесі түрде орналасуы мүмкін	Иә / жоқ

2 -тапсырма. Систолалық және диастолалық қысым - 15 пен 60 жас аралығындағы сау адамдардағы қан қысымының мәні.

3-тапсырма: Адамдардың әр түрлі топтарындағы систолалық және диастолалық қысымның ерекшеліктері туралы қорытынды жасаңыз.

4-тапсырма : .Жасы мен жынысына байланысты систолалық және диастолалық қысым

Жауап:

1. Ерлердің жасына қарай систолалық және диастолалық қысым біркелкі өседі;

2. әйелдерде қысымның жасына тәуелділігі күрделірек: 20 жастан 40 жасқа дейін олардың қысымы сәл жоғарылайды, ал оның мәні ерлерге қарағанда төмен; 40 жастан кейін қан қысымының көрсеткіштері ерлерге қарағанда тез артады және жоғарылайды.

3. Сау адамдардың систолалық және диастолалық қысымы жас пен жынысқа байланысты.

3 -тапсырма.Сұрақтарға жауап бер.

1. Дені сау адамға қандай қысым болуы керек?

2. Гипертония кезінде қан қысымы қандай болады?

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сұрақтарға жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

«Білім қоржыны» Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, қоржындарға салады.

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сабақ №17-18

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Тыныс алу жүйесі

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

3 мин

Оқушылармен амандасып, түгелдеу.

Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады.

«Ой қозғау» әдісі арқылы оқушыларды жаңа тақырыпты меңгеруге ынталандыру.

Оқушылар амандасып,
сабаққа назар аударады

«Басбармақ» әдісі

сурет арқылы топқа бөлу

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма: Тыныс алу дегеніміз не?

Жауап:

Тыныс алу - бұл организм мен қоршаған орта арасындағы газ алмасуды және химиялық реакциялардың күрделі тізбегін қамтитын физиологиялық процестердің жиынтығы.

2-тапсырма:

Тыныс алу жүйесіне қандай мүшелерді жатқызуға болатынын анықтаңыз

Мұрын қуысы	иә / жоқ
Эзофаг	иә / жоқ
Диафрагма	иә / жоқ
Қолқа	иә / жоқ
Өкпе	иә / жоқ
Трахея	иә / жоқ
Бүйрек	иә / жоқ

3 –тапсырма:

Тіпті ежелгі уақытта тыныс алу тіршіліктің негізгі себебі болып саналған, «бізге бұл ауа сияқты қажет» деген сөз осыны дәлелдейді. «Тыныс алу мүшелері» суретін қарап, молекула ауамен қандай жолмен өтетінін анықтаңыз

Жауап:

Мұрын қуысы - мұрын жұтқыншақ - жұтқыншақ - көмей - трахея - бронх – өкпе

4 –тапсырма:

Тыныс алу тыныс алу мен дем шығарумен байланысты, өкпеден ауаның өтуін және олардың желдетілуін қамтамасыз етеді. Дем алу мен дем шығару кезінде не болып жатқанын анықтаңыз?

Тыныс алу бұлшықеттерінің жиырылуы	Дем алу мен дем шығару
Кеуде қуысының кеңеюі	Дем алу мен дем шығару
Өкпенің қысылу	Дем алу мен дем шығару
Өкпеде қысымның төмендеуі	Дем алу мен дем шығару
Тыныс алу бұлшықеттерінің релаксациясы	Дем алу мен дем шығару
Кеуде қуысының қысылуы	Дем алу мен дем шығару
Өкпеде қысымның жоғарылауы	Дем алу мен дем шығару
Өкпенің кеңеюі	Дем алу мен дем шығару

5-тапсырма:

Өкпе көлемінің диаграммасын қарастырыңыз.

Өкпенің тіршілік сыйымдылығын сипаттайтын көрсеткіш қандай екенін шешіңіз? ВК өкпенің бүкіл көлеміне тең ме? Жауапты негіздеңіз.

Жауап

ВК 3500 текше метрге тең. қараңыз VC өкпенің бүкіл көлеміне тең, бұл өкпенің ыдырамауына байланысты, оларда қалдық көлем бар.

6-тапсырма:

30 адамнан тұратын класс 45 минут ішінде тыныс алуға қанша ауа жұмсайды, егер біреуі сегізінші сынып оқушысы минутына орта есеппен 16 тыныс алады, 2 литр ауа жұтады?

Жауап

45 * 16 = 45 минут ішінде 720 тыныс

720 * 2л = 1440 литрді 1 оқушы жұмсайды

1440 * 30 = 43200л немесе 43,2 текше метр. Мин

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сұрақтарға жауап береді

Пікір білдіреді қорғайды

Сұрақтарға жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Бас бамақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

Сабақ соңындағы оқушылардың кері байланысы:

МАҚСАТТАРҒА ҚАЙТА ОРАЛУ

Үш минуттық эссе

Не оңай болы?

Не қиын болды?

Нені үйрендім?

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Стикер қағаздары

Сабақ №19

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны: -			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Білімді бақылау
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Сабақтың басы	Жаңа тақырыпқа байланысты сыныпты сурет арқылы 3 топқа бөлу		Оқушылардың мұндағы мақсаты суреттер арқылы өз жұптарын тауып, топ болып құралу	«Басбармақ» әдісі
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: Үлкен тереңдікте жұмыс жасайтын сүңгуірлер 1-2 аялдамамен жер бетіне баяу көтеріледі. Ол немен байланысты? Жауап Адам қанында оттегі мен көмірқышқыл газынан басқа үнемі еріген азот болады. Қысымның жоғарылауымен еріген азот концентрациясы артады. Қысым төмендегенде еріген күйдегі азот газ тәрізді күйге айналады. Азот көпіршіктері жер бетіне тез көтерілгенде, өкпеден шығаруға уақыт болмайды, олар ұсақ қан тамырларын бітеп, декомпрессиялық ауруды тудырады. 2-тапсырма: «Өмір жанып жатыр» - бұл сөздер XVIII ғасырдағы француз ғалымдарына тиесілі. А.Лавуазье мен П.Лаплас. Диаграмманы қолдана отырып, бұл тыныс алу процесіне қалай байланысты екенін түсіндіріңіз? Органикалық заттар + О2 = СО2 + Н2О + энергия Жауап Жану, химия тұрғысынан. - тотығу процесі. Өз кезегінде тыныс алу да тотығу болып табылады. Диаграмма жасушаларда кездесетін күрделі органикалық заттардың тотығу процесін көрсетеді, ал энергия барлық өмірлік процестерге қажет. 3-тапсырма. Тыныс алу орталығы орналасқан мишық ортаңғы миында C. артқы миды D. алдыңғы мида Жауап: C. 4-тапсырма: Үш ғасыр бұрын ғалымдар адамның тыныс алатындығына өкпеден денеден «артық» жылуды шығару үшін ғана сенімді болған. Бұл абсурдты жоққа шығаруға шешім қабылдай отырып, көрнекті ағылшын натуралисті Роберт Гук Корольдік ғылыми қоғамдағы әріптестеріне эксперимент жүргізуді ұсынды: біраз уақыт тыныс алу үшін герметикалық қапты қолдануды. Таңқаларлық емес, эксперимент бір минуттан аз уақыт ішінде аяқталды: сарапшылар тұншығып бастады. Алайда, содан кейін де олардың кейбіреулері өз бетінше табандылық таныта берді. Сосын Гук қолын көтерді. Өтінемін, бұл мәселені шешуге көмектесіңізші. Жауап Бұл өкпенің жұмысымен түсіндіріледі: тыныс алу кезінде миға оттегі аз мөлшерде енеді, қандағы көмірқышқыл газы рұқсат етілген мөлшерден асып кетеді, тыныс алу орталығында қозу күшейеді, жүйке импульстары пайда болады. тыныс алу бұлшықеттері. Олар жиірек және қиын келісімшарт жасайды. Өкпедегі қысым айырмашылығы өзгереді. Нәтижесінде тыныс алу қозғалыстарының жиілігі мен тереңдігі артады.		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Сұрақтарға жауап береді Тапсырмаларды орындайды сұрақтарға жауап береді	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Білім қоржыны» Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, қоржындарға салады.		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді	Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сабақ №20

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны:			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Адам терісі
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Сабақтың басы 3 мин	Оқушылармен амандасып, түгелдеу. Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады. Оқушыларды топқа бөлу: Оқушыларды түрлі –түсті бояумен боялған «Жасыл», «Қызыл», «Көк» асықтарды таңдап алу арқылы топқа бөлінеді.		Оқушылар амандасып, сабаққа назар аударады	«Отшашу» әдісі
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: Химиялық күйік - бұл зертханада, химия сабақтарында және үйде реагенттермен жұмыс кезінде абайсыздықтың жиі кездесетін нәтижесі. Қышқылдар мен сілтілердің әсер ету механизмі негізінен олардың жасушалық ақуыздарға әсер етуінде. Қышқылдардың әсерінен теріде сары -қоңыр түсті, тіпті қара түсті құрғақ, қатаң шектелген қабыршақтар пайда болады, сілтілер күрт шектелмеген сұр жылауық қабыршақтардың пайда болуына себеп болады. Химиялық күйіктердің сыртқы бейнесін білу қажет, себебі қышқылдар әсерінен күйік кезінде алғашқы көмек сілтілермен күйдірілгенде көрсетілетін алғашқы көмектен өзгеше. Алғашқы көмек. Біріншіден, жәбірленушінің күйік аймағы киімнен босатылады. Бұл ретте көмек көрсететін адам өзін қышқылмен немесе сілтімен күйдіріп алмауға тырысуы керек. Содан кейін қышқылдан зардап шеккен жерлерге күшті су ағыны, 3% сода ерітіндісі немесе сабынды су құйылады. Жуғаннан кейін күйік беттері сода ұнтағымен жабылады немесе таза дәкемен немесе бинтпен таңылады. Қышқыл күйіктеріне алғашқы көмек: сабынды су, бикарбонатты сода, стерильді дәке, мақта, бинт. Сілтімен күйгенде көрсетілетін алғашқы көмек: лимон, сірке суы, дәке, мақта, бинт. Сілтілер әсер ететін дене беті. Олар сірке суымен немесе лимон шырынын жуады. Содан кейін оны лимон қышқылының ұнтағымен жауып, таза бинтпен байлайды. 1. Сұрақ. Қышқыл күйдіруді сілтілік күйіктен қалай ажыратуға болады? Жауап: Қышқылдармен жанасқанда некроз, ісіну, қызару пайда болады.Сілтілермен байланыста некроз пайда болады, қотыр жылайды. 2 сұрақ. Неліктен қышқыл күйгенде зақымдалған жер күшті су ағынымен жуылады? Жауап: ауырсынуды азайту үшін, сондай -ақ зақымдалған аймақтан қышқылды тезірек жуу үшін. 3 -сұрақ. Лимон қышқылының немесе сода ерітіндісінің химиялық күйігін алу мүмкін бе? 1. Егер лимон қышқылының немесе сода ерітіндісі шоғырланған болса мүмкін. Ия немесе жоқ. 2. Бұл мүмкін емес, өйткені бұл заттар әдетте қол жетімді және азық -түлік дүкендерінде сатылады. Ия немесе жоқ. Жауап: 1 - иә, 2 - жоқ. 4 -сұрақ. Неліктен қышқылдық және сілтілік күйіктерге арналған алғашқы медициналық көмек көрсету құралдары ерекшеленеді? Жауабы: нейтралдау реакциясы үшін. Сұрақ 5. Неліктен химиялық күйік кезінде теріні жарқын жасыл немесе йодпен майлау мүмкін емес? Жауап: олар күйік пен ауруды арттырады және жараның жазылуын баяулатады. 6 сұрақ. Раковиналар мен пештерді заманауи тазалау құралдарымен тазалау кезінде резеңке қолғаптарды қолдануды негіздеңіз. Жауап: гигиеналық құралдар; тері қазіргі тазартқыш заттармен жанаспауы және күйіп қалмауы үшін		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Тапсырмаларды орындайды сұрақтарға жауап береді Постер жасайды Жұмысты қорғайды Мысалдар келтіреді Ойларын айтады	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Рефлексиялық пирамида»		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді			Стикер қағаздары

Сабақ №21

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны:		Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Тері. Терморегуляция
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы 3 мин	Оқушылармен амандасып, түгелдеу. Ынтмақтастық атмосферасын қалыптастыру. Сабақ тақырыбы, мақсатымен таныстырылады. «Ой қозғау» әдісі арқылы оқушыларды жаңа тақырыпты меңгеруге ынталандыру.		Оқушылар амандасып, сабаққа назар аударады	«Басбармақ» әдісі	сурет арқылы топқа бөлу
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады . Сұрақ 1.1 Денсаулықты сақтайтын факторлардың бірі: A. мұзды суға ұзақ шомылу B. жиі және мол тамақтану C. суық сумен шаю D. Салауатты өмір салты бойынша дәрістерге қатысу Жауабы: С. 1.2 сұрақ Бұл пигменттің функциясы ультракүлгін сәулелерден қорғау болып табылады. Сондықтан меланин көбірек оңтүстік тұрғындарының терісінде кездеседі. Жауап: Иә сұрақ Эпидермистің өлі кератинді жасушаларының үстіңгі қабатының астында үнемі бөлінетін тірі жасушалар орналасқан. Жоға Қоршаған ортаның жоғары температурасында дененің қызып кетуіне жол бермеу үшін адам терлей бастайды Иә / жоқ Температураның төмендеуімен терінің қан тамырлары рефлексивті түрде кеңейеді, ал сыртқы ортаның температурасының жоғарылауымен терінің тамырлары тарылады. Жоға Терлеудің жоғарылауы нәтижесінде ағза суды ғана емес, сонымен қатар мазмұнын қалпына келтіру керек минералды тұздарды да жоғалтады. Жоға Жауап: Эпидермистің өлі кератинді жасушаларының үстіңгі қабатының астында үнемі бөлінетін тірі жасушалар бар. Жоға Қоршаған ортаның жоғары температурасында, дененің қызып кетуіне жол бермеу үшін адам терлей бастайды Иә / жоқ Температураның төмендеуімен терінің қан тамырлары рефлексивті түрде кеңейеді, ал сыртқы ортаның температурасының жоғарылауымен терінің тамырлары тарылады. Жоға Терлеудің жоғарылауы нәтижесінде ағза суды ғана емес, сонымен қатар мазмұнын қалпына келтіру керек минералды тұздарды да жоғалтады. Жоға 1.4 сұрақ Оқу жылының соңында мектепте үнемі спорт мерекесі өтеді. Жеңіл атлетика эстафетасы ертең сабақтан кейін. Сіз командадасыз. Синоптиктер жылы, шуақты ауа райын уәде етеді. Жақында сіз жаңа сәнді футболка алдыңыз. Ол жарқын, сіздің сүйікті спорттық командаңыздың логотипі бар, әжім кетпейді, себебі ол синтетикалық материалдан жасалған. Байқауға қандай футболканы таңдайсыз - жаңа немесе «әдеттегі», ақ, мақтадан жасалған? Таңдауыңызды дәлелдеу үшін мәтінде берілген ақпаратты, No1 графикті, «Тіндердің гигроскопиялық көрсеткіштері» кестесін пайдаланыңыз. Жауап: мақта. Мақта киімі ультракүлгін сәулеленуден жақсы қорғаныс қызметін атқарады, жақсы гигроскопиялық және су мен ауа өткізгіштігіне ие. Сұрақ 4.1. Кестені пайдаланып матаның түрін және судың сіңу жылдамдығын салыстырыңыз. Жауабын түсіндіріңіз. №1 кесте: «Тіндердің гигроскопиялық көрсеткіштері» Матаның түрі Су сіңіру жылдамдығы Зығыр (100%) (1 секундтан аз) Синтетикалық қоспалары бар зығыр (95% зығыр, 5% полиэтилен) 3 минут Мақта 20 секунд Поликоттон (80% мақта 20% полиэфир) 7 минут Көйлек матасы (35% мақта 65% полиэфир) 10 минуттан артық Жауап: Табиғи маталар (зығыр, мақта) жақсы қасиетке ие гигроскопиялық, өйткені оларда су сіңіру жылдамдығы жоғары. Сұрақ 1.5. Аяз - бұл қыс мезгілінде жиі кездесетін құбылыс. Аяз - тіндердің некрозы және төмен температураның әсерінен қан айналымының бұзылуынан болатын реактивті қабыну Көбінесе аяздан нашар қорғалған дененің перифериялық бөліктері аязға ұшырайды - саусақтар мен саусақтар, мұрын, құлақ, щек. Назар аударыңыз, үсік теріс температураға ұшыраған кезде міндетті түрде болмауы мүмкін, сонымен қатар нөлге жақын температурада, жоғары ылғалдылық пен жел болған кезде (балықшылардың аяқтарының жиі аяздануы). Бұл аяқты тар аяқ киіммен қысуға, шаңғымен байланыстыруға немесе қолында бір нәрсені ұзақ қысуға ықпал етеді, нәтижесінде қан айналымы бұзылады. Аязға бейім факторлар - қан жоғалту, аштық, витамин жетіспеушілігі мен шаршау әсерінен дененің жалпы әлсіреуі. Зардап шеккендердің 60% -дан астамы мас күйінде үсік алады. Суықта қан тамырлары тарылады - алдымен тері, сосын тереңірек жатады. Тіндерге қан ағымы төмендейді. Аштық диетасында қалған жасушалар қатты зардап шегеді және өлуі мүмкін. Алдымен сезімталдық жоғалады, бұл тіпті жағымды болып көрінеді. Қатты қатып қалған саусақ кенеттен сізді алаңдатты. Бұл аяздың алғашқы белгісі. Саусақ тоңып тұрғанда, ол қызыл болды, содан кейін қан тамырларының қатты тарылуына байланысты ақ түске айналды. Суықта сезімталдықты жоғалтқан және күрт ақ түске айналған құлақтар, мұрын, щектер де аяздан хабар береді. Сұрақ 4. Аязға алғашқы көмек көрсетудің ұсынылған нұсқаларының ішінен алғашқы көмек көрсетудің дұрыс деп санайтын нұсқаларын таңдаңыз. Таңдауыңызды негіздеңіз. 1A Ағартылған жерді қармен немесе жүнмен сүртіңіз 1B Ағартылған жерді құрғақ, жұмсақ шүберекпен сүртіңіз 2A Бірден жылы бөлмеге кіріңіз 2B Орнында қалуды жалғастырыңыз, мүмкіндігінше аз қозғалыңыз 3A Дененің аязданған бөлігін ыстық суға салыңыз 3B Дененің аязданған бөлігін салқын суға салып, біртіндеп ыстық қосыңыз. 4A Зақымдалған аймақты сутегі асқын тотығымен майлаңыз 4B Зақымдалған аймақты спирт ерітіндісімен сүртіңіз 5A Бірнеше шыныаяқ ыстық шай немесе кофе беріңіз 5B Ешқашан ішуге сұйықтық бермеңіз Жауабы: 1А; 5А; 1В; 3В;		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Сұрақтарға жауап береді Постер жасайды. Жұмысты қорғайды Сұрақтарға жауап береді Карта құрады	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Бас бамақ» әдісі «Бас бамақ» әдісі

Сабақ №22-23

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Асқорыту жүйесі

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

«Мозайка» әдісі бойынша сурет арқылы сыныпты топқа бөлу топқа бөліп психологиялық ахуал қалыптастырдым

Оқушылардың мұндағы мақсаты суреттер арқылы өз жұптарын тауып, бір топ болып құралу

Смайликтер арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

Организмнің тіршілік әрекетінің міндетті шарты жасушалар мен ұлпаларға қоректік заттармен қамтамасыз ету болып табылады. Тамақ құрылыс материалы ретінде әрекет етеді. Тамақпен бірге ағза қажетті қоректік заттарды алады: ақуыздар, майлар, көмірсулар, минералды тұздар, су, витаминдер. Асқорыту жүйесі мүшелеріндегі күрделі органикалық заттар күрделі өңдеуден өтеді: ұнтақтау; қарапайым қосылыстарға айналдыру; содан кейін ағзаға тән органикалық қосылыстардың түзілуі. Бұл процестердің жүруінде осы химиялық реакцияларды тездететін ферменттері бар ас қорыту шырындары маңызды рөл атқарады.

1-тапсырма:

Ас қорыту дегеніміз не?

Жауап: ас қорыту - асқазан -ішек жолында (ас қорыту) тамақ өнімдерін механикалық және химиялық өңдеу - тағамды қорытатын және жасушалар сіңіретін күрделі процесс.2-тапсырма:

Неліктен тағамға жарамды заттар, мысалы, сүт немесе тауық сорпасы, тікелей қанға енгізіледі, адам өліміне әкеледі?

Жауап: Сыртқы ортада орналасқан тағам өзіне мұқтаж ағзаны өзіне қажетті заттар мен энергиямен қамтамасыз етуі үшін оны ассимиляция үшін қол жетімді түрге айналдыру қажет. Тірі организмдер тағамды химиялық жолмен сіңірілетін және метаболизмге қатысатын заттарға бөлуге қабілетті. Бұл ақуыздар, майлар мен көмірсулар.

3-тапсырма:

Келесі сөйлемдерден биологиялық қателерді тауып, олардың мәнін анықтаңыз.

1.Сілекей - аздап қышқыл ортасы бар, негізінен ақуыздар мен ферменттерден тұратын сұйықтық.

2. Лизоцим сілекей ферменті сілекейді жабысқақ етеді.

3. Оның арқасында тағам сіңдірілген және жұтылуы жеңіл.

4. Сілекейдің құрамында дезинфекциялаушы қасиеті бар ақуызды зат, мусин бар.

5. Сондықтан аузындағы жаралар мен сызаттар өте тез жазылады. 6.

Сілекей сәл қышқыл болғандықтан, аузындағы қышқыл тағамды бейтараптандырады.

7.Сілекей құрамында екі фермент бар, птялин / амилаза / және мальтаза.

8. Птялин крахмалды глюкозаға дейін, ал мальтаза дисахаридтерді мальтозаға дейін ыдыратады.

9. Ферменттердің белсенділігі жоғары, сондықтан ауыз қуысында крахмалдың толық ыдырауы байқалады.

Жауап:

2. Сілекей - сәл сілтілі реакциялық сұйықтық, негізінен белоктар мен ферменттерден тұрады. 2. Мукин сілекей ферменті сілекейді жабысқақ етеді. 3. Оның арқасында тағам сіңдірілген және жұтылуы жеңіл. Сілекей құрамында дезинфекциялаушы қасиеті бар ақуызды зат лизоцим бар. 5. Сондықтан аузындағы жаралар мен сызаттар өте тез жазылады. 6. Сілекей сәл сілтілі болғандықтан, ауыз қуысындағы қышқыл тағамды бейтараптайды. Сілекей құрамында екі фермент бар, птялин / амилаза / және мальтаза. 8. Птялин крахмалды мальтозаға, ал мальтаза дисахаридтерді глюкозаға дейін ыдыратады. 9. Ферменттердің белсенділігі жоғары, сондықтан ауыз қуысында крахмалдың толық ыдырауы болмайды. / Өйткені. ауыз қуысында тамақ қысқа уақытқа кешіктіріледі /.

4-тапсырма:

«Жақсы шайнаған адам ұзақ өмір сүреді» деген халық даналығын негіздеңіз.

Жауап: Жақсы шайнаған тағам сілекей мен ас қорыту сөлдерімен тез сіңеді және тиісті химиялық өңдеуден өтеді. Нашар шайнаған және жұтылған тамақ жұтқыншақтың, өңештің, асқазанның шырышты қабығына зақым келтіруі мүмкін, ал толық емес жағдайда ас қорыту сөлімен өңделеді. Бұл ас қорыту жүйесінің ауруларына әкелуі мүмкін.

5-тапсырма: Мәліметтің рас немесе жалған екенін анықтаңыз.

Аш ішектің бастапқы бөлігі	Ия/ жоқ
Тоқ ішектің ұзындығы 5-6 м	Ия/ жоқ
Судың жұтылуы аш ішекте болады	Ия/ жоқ
Судың жұтылуы аш ішекте болады	Ия/ жоқ
Ең үлкен асқорыту безі ұйқы безі	Ия/ жоқ
Ұйқы безінің түтіктері ұлтабарға өтеді.	Ия/ жоқ
Бауыр ұйқы безінің шырынын ш ығарады	Ия/ жоқ
Өт - майларды эмульсиялайды	Ия/ жоқ
Бауыр ұйқы безінің шырынын шығарады	Ия/ жоқ
Өт - майларды эмульсиялайды.	Ия/ жоқ
Жіңішке ішектің бастапқы бөлігі- ұлтабар	Ия/ жоқ

6-тапсырма:

Ауру инфекциядан кейін екі аптадан кейін пайда болады. Жалпы әлсіздік, шаршау, бас ауруы, бас айналу пайда болады. Мерзімді түрде диарея мен іш қату, жүрек айну, құсу, іштің ауыруы, түнде су ағу, кейде ұйқы кезінде тістердің қайрауы, тәбеттің жоғарылауы немесе төмендеуі байқалады.

1. Ауруды белгілері бойынша анықтаңыз.

Алдын алу шараларын ұсыныңыз.

Жауап:

1. Аскаридоз ауруы.

2. Алдын алу шаралары: жеке гигиена ережелерін сақтаңыз: жиі қолыңызды сабынмен жуыңыз, тырнақтарыңызды жүйелі түрде кесіңіз, жуылмаған көкөністер мен жемістерді жемеңіз, тағамның дұрыс өңделуін қадағалаңыз.

7-тапсырма: Ұйқы безі - аралас секреция безі. Ол ферменттері бар ас қорыту сөлін шығарады және канал арқылы он екі елі ішекке (сыртқы секреция) түседі. Бұл кезде ұйқы безі қанға шығарылатын ең маңызды гормон - инсулинді синтездейді (ішкі секреция). Қандағы глюкозаның жоғарылауымен өндірілген инсулин глюкозаның тұтынылуына және оның жинақталатын зат гликогенге айналуына ықпал етеді. Осыдан кейін инсулиннің артық мөлшері тез жойылады.

Ұйқы безіне ота жасалған иттерге күтім жасайтын қызметкер шыбындардың зәрге тартылғанын байқаған. Талдау зәрдегі қантты көрсетті. Неліктен ит зәрінде қант бар?

Жауап: Иттердің зәріндегі қант ұйқы безіне операциядан кейін оның ішкі секреторлық қызметі (инсулин өндірісі) бұзылғандықтан пайда болды. Нәтижесінде ол инсулинді аз бөле бастады. Инсулин мөлшерінің азаюы қандағы қант мөлшерінің ұлғаюына, тиісінше, несепке әкеледі.

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Тапсырмаларды орындайды

сұрақтарға жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: « + , — , қызықты» әдісі

Мен мынаны білдім…..

Маған қызық болғаны…..

Маған қиын болғаны……

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Смайликтер арқлы

Стикер

Сабақ №24

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Зат алмасу. Тамақ гигиенасы

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Жаңа тақырыпқа байланысты сыныпты сурет арқылы 3 топқа бөлу

Оқушылардың мұндағы мақсаты суреттер арқылы өз жұптарын тауып, топ болып құралу

Бармақ әдісі арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырма:

Тамақ гигиенасы

Тамақ жақсы сіңуі үшін оны ас қорыту сөлдерінің әрекетіне дұрыс дайындау керек.

Дайындық формаларының бірі - шайнау. Асқазан мен ішекте сілекеймен жақсы шайнаған және жақсы суланған тағам ас қорыту ферменттерінің әсеріне әлдеқайда толық түседі, өйткені шайнау нәтижесінде тағамның беті едәуір ұлғайған.

Оны жақсы ассимиляциялауға дайындықтың тағы бір түрі - термиялық өңдеу. Белгілі, мысалы, шикі түрінде болатын крахмал ауыз қуысында және асқазанда ыдырамайды, ол тек ұйқы безі мен ішек сөлімен қорытылады. Сол крахмал, бірақ аузына қайнатылған, сілекей ферменттерінің әсерінен оңай ыдырайды. Қайнатылған ет, ботқа, қайнатылған және бұқтырылған көкөністер шикі тағамдарға қарағанда жеуге жарамды шырындармен әлдеқайда толық ыдырайды. Сорпалар мен сорпалар шырынның мол бөлінуіне ықпал етеді. Олардың құрамында асқорыту бездерінің белсенділігін арттыратын заттар бар. Ақуыздар мен олардың қорытылу өнімдері айқын сокогонды әсерге ие. Ет жегеннен кейін асқазан сөлінің өте күшті секрециясы максимум 2 -ші сағатта дамиды.

Көмірсутекті тағам (нан) - секрецияның ең әлсіз қоздырғышы. Нан химиялық секреция қоздырғыштарында кедей, сондықтан оны қабылдағаннан кейін максимум 1 сағатта секреторлық реакция дамиды (рефлекторлық шырынның бөлінуі), содан кейін күрт төмендейді және ұзақ уақыт бойы төмен деңгейде қалады.

Асқазан секрециясына сүт майларының әрекеті екі сатыда жүзеге асады: ингибиторлық және қозғыштық.Бұл тамақтанғаннан кейін максималды секреторлық жауап 3 -ші сағаттың аяғында ғана дамитынын түсіндіреді.Дұрыс тамақтануды құрайтын тағамдар мүмкін. пирамида түрінде ұсынылған. ... Оның төменгі бөлігін (6-11 бөлігі) көмірсулар алады, жақсырақ күрделі - бұл дәнді нан, жарма, күріш, қатты бидайдан жасалған макарон. Бұдан кейін белоктарға бай жемістер мен көкөністер (5-9), сүт өнімдері (2-3 бөлік)-мысалы, сүт, йогурт және ірімшік. Ет, құс, балық, жұмыртқа, бұршақ пен жаңғақ түрінде де осындай мөлшерде ақуыздық азық қажет (2-3 бөлік). Ақырында, майлар, майлар мен тәттілер пирамиданы толтырады (1-2 бөлік) - оларды қалыпты мөлшерде тұтыну керек. Ақуыздардың, майлардың және көмірсулардың шамамен қатынасы 1: 1: 4.

1 –сурет

Сұрақ 1. «Жақсы шайнаған, ұзақ өмір сүреді» мақалының физиологиялық мағынасы қандай?

(Осы дайындық формаларының бірі - шайнау. Асқазан мен ішекте мұқият шайнаған және сілекеймен жақсы суланған ас қорыту ферменттерінің әсеріне әлдеқайда толық түседі, өйткені шайнау нәтижесінде тағамның беті едәуір ұлғайған. )

Асқазан мен ұйқы безінің шырынын әр түрлі тағамдық заттарға бөлу.

2 –сурет

Сұрақ 2. Графиктерді қарастырыңыз және қолданыңыз, әр түрлі тағамдарға (нан, ет, сүт) асқазан қышқылының секрециясының негізгі өзгерістерін талдаңыз.

(Шырын 8 сағат ішінде етке бөлінеді, нанға - 10 сағат, сүтке - 6 сағат.

Сұрақ 3. Шырынның бөлінуі тағамның құрамына қалай байланысты?

(Ет сорпасы, көкөністердің қайнатпалары, дәмдеуіштер шырынның бөлінуін арттырады, ал майлы тағамдар оны азайтады).

Сұрақ 4. Неліктен түскі асты салаттардан немесе бірінші тағамдардан бастау әдетке айналған? Шырын өндірісінің тағам құрамына тәуелділігі графигін қолданып сұраққа жауап беріңіз.

(Өйткені салаттар мен бірінші тағамдардың құрамындағы заттар шырынның бөлінуін арттырады).

Сұрақ 5. Көптеген пайдалы ақпаратты кітаптардан оқуға болады, бірақ неге тамақ ішіп отырып оқымасқа?

(Көрнекі қабылдау PCD гастаторлық аймағын ынталандырмайды және ақыр соңында сілекей мен асқазан сөліне ықпал етпейді.)

Сұрақ 6. Төмендегілердің қайсысы дұрыс жауап

Шикі крахмал ауыз қуысында толық ыдырайды	Иә / жоқ
Сорпалар мен сорпалар шырынның мол бөлінуіне ықпал етеді	Иә / жоқ
Көмірсутекті тағам (нан) - секрецияның ең қуатты қоздырғышы	Иә / жоқ
Ақуыздардың, майлардың және көмірсулардың шамамен қатынасы 1: 1: 4.	Иә / жоқ

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындаладыассоцация жасайды

Тапсырмаларды орындайды

пікірін айтады

Ойларын қорытынды-лайды

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: «Көңіл күй букеті» әдісі

Қызыл түс – проблема бар, көмек қажет.

Сары түс – барлығы түсінікті емес.

Жасыл түс – барлығы жақсы.

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Стикер

Сабақ №25

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны:		Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Зат алмасу. Тамақ гигиеанасы
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Шаттық шеңберін жасай отырып, оқушыларды санау арқылы топқа бөлу		Оқушылардың мұндағы мақсаты топтасу санау арқылы өз жұптарын тауып, бір топ болып құралу		жұлдызшалар үлестіру арқылы
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: Техас университетінің американдық ғалымдары апельсин мен грейпфрут шырынын үнемі тұтыну остеопороздың (сүйек тінінің бұзылуы) дамуына кедергі болатынын анықтады. Зерттеушілер 36 аталық егеуқұйрыққа тәжірибе жүргізді. Жануарлардың үштен бір бөлігі тұрақты түрде грейпфрут шырынын, екіншісі - апельсин шырынын, ал соңғы үштен бірі - қарапайым суды алып отырды. Кеміргіштердің тағы бір тобы қалыпты өмір сүрді және тек бақылау үшін қызмет етті. Екі айлық тәжірибеден кейін ... Сұрақ: Ойлан және жауап бер: эксперимент қалай аяқталды? Жауап: Грейпфрут пен апельсин шырынын ішкен егеуқұйрықтарда сүйек тығыздығы артып, сүйектер туыстарына қарағанда күшейе түсті. Бұл жемістер антиоксиданттарға бай және сүйек тығыздығын арттыруға көмектеседі. 2-тапсырма : Кофе дәндері (аз мөлшерде) құрамында деменцияның алдын алуға және емдеуге көмектесетін ингредиент бар, атап айтқанда Альцгеймер ауруы. Жапон университетінің ғалымдары кофенің құрамындағы хлороген қышқылының ми жасушаларының бұзылуына жол бермейтінін анықтады. Тышқандарға жүргізілген эксперименттер барысында ғалымдар бұл эфир жадты қалпына келтіруге көмектесетінін анықтады. Есте сақтау қабілеті мен ғарышта жүзу қабілеті бұзылған кеміргіштер бассейнге лақтырылды, осылайша олар өздері судан шығатын жер таба алды. Алайда тышқандар құтылу жолын есіне түсіре алмады. Осыдан кейін жануарларға сусынмен бірге хлороген қышқылы берілді, ал ... 3 толық сөйлем ____________________ Жауап: біраз уақыттан кейін жақсару белгілері пайда болды, олар сау тышқандармен тең дәрежеде судан шығудың жолын тапты. 3-тапсырма: Балдың ойлау процестеріне оң әсері бұрыннан белгілі. Бұл өнімді үнемі қолданған кезде ересектерде реакция мен есте сақтау қабілеті жақсарады, балалар мен жасөспірімдердің оқу үлгерімі жоғарылайды. Сұрақ: Есте сақтауды, ақыл -ой белсенділігін, физикалық жүктемені күшейту үшін диетаңызға қандай өнімдерді қосасыз? Жауап: апельсин шырыны, кофе, бал және т.б.		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Тапсырмаларды орындайды Сұрақтарға жауап береді		«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайлик тер» арқылы «Шапалақ» әдісі «Бас бамақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Аяқталмаған сөйлем» Бүгін мен ...... білдім Мен үшін ....... қызық болды Маған..... тапсырмаларды орындау оңай болды		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Сабақ №26-27

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Өсімдіктер

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Шаттық шеңберін жасай отырып, оқушыларды санау арқылы топқа бөлу

Оқушылардың мұндағы мақсаты топтасу санау арқылы өз жұптарын тауып, бір топ болып құралу

жұлдызшалар үлестіру арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

немесе сода ерітіндісі шоғырланған болса мүмкін.

1-тапсырма: Қандай жағдайда өсімдіктер жақсы өседі?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Толық жауабы: Өсімдіктерді келесі суғарғанға дейін «қабыршақтарға» тиіспеген жағдайда жақсы өседі.

2-тапсырма: Қызыл,жасыл түсті гүлдері бар, арнайы бақтарда және үйде өсірілетін өсімдіктерді қандай өсімдіктер деп атайды?

А) көпжылдық өсімдіктер

Ә) біржылдық өсімдіктер

Б) екіжылдық өсімдіктер

В) дәрілік өсімдіктер

С)декоративті өсімдіктер

Толық жауабы: С)

3-тапсырма: БАЛАМА ТЕСТ

№	Сұрақтар	«Иә»	«Жоқ»
1	Өсімдіктерді келесі суғарғанға дейін «қабыршақтарға» тиіспеген жағдайда жақсы өседі
2	«Қабыршықтарды» күн сайын қопсыту арқылы топырақты бұзып отырған жағдайда жақсы өседі
3	Өсімдіктерді күндіз тал түсте суғарған жағдайда жақсы өседі
4	Өсімдіктерді күн суыған кезде суғарса жақсы өседі

Толық жауабы: 1-иә, 2-иә,3-жоқ,4-жоқ

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Сұрақтарға жауап береді

Тапсырмаларды орынадйды

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайлик

тер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: «Аяқталмаған сөйлем»

Бүгін мен ...... білдім

Мен үшін ....... қызық болды

Маған..... тапсырмаларды орындау оңай болды

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Сабақ №28

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны: -			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Дәрумендер.
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Сабақтың басы	Оқушыларды сапқа тұрғызып, 1-4 дейін санау арқылы топқа бөлу Алтын ереже құру қажеттігі туралы айту.		Оқушылар топқа бөлініп, өз топбасшы-ларын сайлайды. Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: Кебекте қандай витамин бар? A. С дәрумені B. D дәрумені C. В дәрумені D. Е дәрумені Жауап: С (В дәрумені) 2-тапсырма: В дәрумені мен С витаминінің жетіспеушілігімен байланысты аурулар: А) рахит В) цинга C) алыңыз D) түнгі соқырлық Жауап: В витаминінің жетіспеушілігі - қабылдаңыз С витаминінің жетіспеушілігі 3-тапсырма. С витаминінің жетіспеушілігімен ұсынылады: А) картоп, пияз В) итмұрын, қарақат C) лимон, тау күлі E) сәбіз, баклажан Жауабы: B, C. 4-тапсырма. Шашқа арналған дәрумендер Егер сіз әдемі шашты армандайтын болсаңыз, денеңіздің денсаулығы үшін пайдалы дәрумендермен қамтамасыз етуіңіз керек. Е дәрумені ескі шашты жаңасына ауыстыру процесін ынталандырады. С, А витаминдері мен микроэлементтер шашқа серпімділік береді. В дәрумені, кремний мен магний шаштың тез өсуіне және оларды нығайтуға мүмкіндік береді. Селен мен фосфор шашқа серпімділік пен бай түс береді, мырыш пен күкірт шаштың жылтырлығын арттыруға көмектеседі. Сәйкестікті орнатыңыз: А, С дәрумені шаштың жылтырлығын жақсартады В дәрумені ескі шашты жаңасына ауыстыру процесін ынталандырады. Е витаминінің өсуі мен күшеюі Мырыш, күкірт тіршілігі Дұрыс жауап: А, С витаминдерінің өміршеңдігі В витаминінің өсуі мен күшеюі Е дәрумені ескі шашты жаңасына ауыстыру процесін ынталандырады. Мырыш, күкірт шаштың жылтырлығын жақсартады Селен, фосфорға бай түс		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Тапсырмаларды орындайды Сұрақ тарға жауап береді	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі «Бас бамақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Табыс ағашы» әдісі Түсіндім – ең жоғарысына жасыл стикерге жазып, жабыстыру Толық түсінбедім – ортасына қызыл стикерге жазып, жабыстыру Түсінбедім – ең төменіне көк стикерге жазып, жабыстыру		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Сабақ №29

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны: -			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Сүт
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Шаттық шеңберін жасай отырып, оқушыларды санау арқылы топқа бөлу		Оқушылардың мұндағы мақсаты топтасу санау арқылы өз жұптарын тауып, бір топ болып құралу	жұлдызшалар үлестіру арқылы
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: «Сүт» Егер сүтті бөлме температурасына қалдыратын болсақ (мысалы, 20С) , онда ол біраз уақыттан кейін ашып кетеді. Сонымен қатар, сүтте тығыз құрамдар пайда болады (негізінен түйір түрінде). Дана осы тығыз құрамдардың неден тұратындығын анықтағысы келеді. Ол ақ қораптан 100г және көгілдір қораптан 100г сүтті 20С температуда ұстайды. Төрт күннен кейін екі қораптағы сүтте ашып кетеді. Ол әрбір сүт сортындағы тығыз құрамдағы саны шамамен бірдей екендігін көреді. Сүт қораптардағы ақпаратты пайдаланып, төмендегі пікірлердің қайсысы осы тәжірибедегі тығыз құрамдарға қатысты ең жақсы қорытынды болып табылатындығын көрсетіңіз? С ұрақ №1 А. Тығыз құрамдар тек ғана майлардан тұрады В. Тығыз құрамдар тек ғана ақуыздан тұрады С. Тығыз құрамдар майлармен ақуыздардан тұрады Д. Тығыз құрамдардың майлардан майлардан немесе ақуыздардан тұратындығын анықтауға болмайды. Сұрақ №2 Тетрапакеттегі және целофандағы сүттің қайсысы тез ашиды себебі________________________________________________		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Сұрақтарға жауап береді Тапсырмаларды орындайды Сұрақтарға жауап береді	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі «Бас бамақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Аяқталмаған сөйлем» Бүгін мен ...... білдім Мен үшін ....... қызық болды Маған..... тапсырмаларды орындау оңай болды		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Сабақ №30-31

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Денсаулық-басты байлық .Темекі

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушыларды сапқа тұрғызып, 1-4 дейін санау арқылы топқа бөлу

Алтын ереже құру қажеттігі туралы айту.

Оқушылар топқа бөлініп, өз топбасшыларын сайлайды.

Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады.

геометриялық фигураларды үлестіру арқылы

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

«Темекі шегу»

Темекіні сигара және трубка арқылы шегуге болады. Зерттеулердің қорытындыларына сүйенсек жылына әлемде 13500 адам темекі шеккеннен пайда болатын аурулардан өледі. Болжамдар бойынша 2020ж. Әлемдегі адам өлімінің 12% шылым шегуден болған аурулардан болады.

Темекі түтінде никотин, смола, улы газ сияқты зиянды заттар бар.

№1 сұрақ

Темекі түтіні өкпеге тыныс алу арқылы сіңіріледі. Түтін смоласы өкпеге жиналып оның дұрыс жұмыс жасауына кері әсер етеді.

Төменде берілгеннің қайсысы өкпенің қызметі болып табылады?

А. Оттегімен қаныққан қанды сіздің бойыңызға таратады

В. Сіз демалған кезде қаныңызды ауамен қамтамасыз етеді

С. Қанды көмірқышқыл газдан тазартады

Д. Көмірқышқыл газ молекуллары оттегіне айналдырады

№2 сұрақ

Темекі шегу өкпенің ісік ауруына және басқа ауруларға шалдығу қалпын жоғарлатады.

Темекі шегу төмендегі аурулардың қасысының пайда болуына қауіпі бар:

Әр жолда «Иә» немесе «Жоқ » тапсырмаларының бірін айналдыра сызыңыз:

Темекі шеккен кезде келесі аурулардың қайсының пайда болу қауіпі жоғарлайды	«Иә» немесе «Жоқ»
Бронхит	«Иә» / «Жоқ»
ВИЧ инфекциясы немесе ЖҚТБ	«Иә» / «Жоқ»
Ішек аурулары (оспа)	«Иә» / «Жоқ»

№3 сұрақ

Кейбір адамдар темекіні тастау үшін жапсырмаларын қолданады. Жапсырма теріге жапсырылып, қанға никотин бөледі. Бұл темекі шегуге құштарлықты азайтып, темекі шегуді тастауға көмектеседі.

Никотин жапсырмаларының тиімділігін зертеу үшін 100 ерікті темекі шегуші адамдар тобы таңдалып алынды. Бұл топ 6 ай бойы зерттеуден өтті. Зертттеу аяқталғаннан кейін осы топтың ішіндегі қайта темекі шегуді бастамайтын адамдар никотин жапсырмаларының тиімділігі анықталды.

Тәжірибенің келесі жоспарларында қайссыең тиімдісі ?

А. Топтағылардың барлығы жапсырмаларды қолданады.

Б.Бір адамнан басқа, топтағылардың барлығы жапсырманы қолданады. Бұл адам темекіні жапсырманың көмегінсіз тастағынсыз келеді.

С. Қатысушылар өз еркімен темекігні тастау үшін жапсырмаларды қолдану немесе қолданбауларын өздері шешеді.

Д. Кездейсоқ таңдалған топтың жартысы жапсырманы қолданады, келесі топ қолданбайды.

№4 сұрақ

А.Темекі шегуді тастату үшін адамға көптеген ықпал ету жолдары бар.

Техника және технология саласының жетістіктері темекі щегумен күресу мәселелерін шешуге қай әдісті қолдануына болады.

Әр жолда «Иә» немесе «Жоқ » тапсырмаларының бірін айналдыра сызыңыз:

Техника және технология саласының жетістіктері темекі щегумен күресу мәселелерін шешуге қай әдісті қолдануына болады	«Иә» немесе «Жоқ»
Темекі бағасының жоғарлауы	«Иә» немесе «Жоқ»
Никотин тәуелділігінен арылғысы келетін адамдарға көмек ретінде никотин жапсырмаларын өндіру	«Иә» немесе «Жоқ»
Әлеуметтік жерлерге темекі шегуге тиым салу	«Иә» немесе «Жоқ»

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Тапсырмаларды орындайды

Сұрақтарға жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: «Бір ауыз сөз» әдісі

Оқушылар стикерлерге сабақ туралы бір ғана сөз жазып, оны тақтаға жапсырады. Өз ойларын түсіндіріп береді.

Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді

Сабақ №32

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны: -			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Денсаулық-басты байлық. Кока- кола
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің оқу іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Сабақтың басы	Журектен жүрекке тренингі і арқылы бір-бірімен амандасады;Топқа бөлу – әртүрлі суреттер таратады, топ ережелерін басшылыққа алып, топтық жұмыс жасайтындарын айтады		Оқушылар бір-біріне амандасуды жалғастырады;Оқушылар ұқсас фигуралар мен бірігіп 3топ құрайды, топ ережесін сақтайды,Топтар: бөлінеді	мадақтау арқылы «Жарайсың,керемет, жақсы...»
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады 1-тапсырма: АҚШ-тың брендiне айналған кока-коланың әлемге таралғаны соншалық, бұл газдалған сусынның дүние жүзiнде секундына 8 мың стақан iшiледi екен. Кейiнгi кезде аталған сусынның адам ағзасына келтiретiн зияны туралы мамандар дабылқаға бастады. Таяуда «Кока-кола» компаниясы өз сусынының жасалу құпиясын ашуға мәжбүр болғаннан кейiн мұндай күдiктер тiптi күшейдi. Компания өкiлдерiнiң айтуынша, сусынның негiзгi құпиясы кошениль құртынан алынатын азық-түлiк қоспада екен. Әдетте оның құрамына қант, кока ағашының жаңғағы, фосфор қышқылы, кофеин, карамель, көмiрқышқылы қосылады деп көрсетiлетiн.Ендi өндiрушiлер сусынның түсiн өзгертетiн бояу ретiнде қолданылатын кошениль құртының еш зияны жоқ деп елдi сендiруге тырысуда. Жалпы газдалған сусынды мөлшерден тыспайдалану адам ағзасындағыкальций, темiр элементтердiжойып,есесiнеқұрамындағы есiрткi затөмiрiңiздi екiесеге қысқартады. №1 сұрақ 1.Сусында кездесетін химиялық қосылыстар A) Қант B) Қант, кока ағашының жаңғағы, фосфор қышқылы, кофеин, карамель,көмiрқышқылы C) Кока ағашыныңжаңғағы, қант, Д) Көмiр қышқылы,фосфор қышқылы №2 сұрақ Cусынды мөлшердентыс пайдалану.... элементтердi жояды A) Адамағзасындағы кальций, темiр B) Адам ағзасындағы кальций, фосфор элементтердi жояды C) Адамағзасындағы калий, темiрэлементтердiжояды D) Адамағзасындағы кальций, натрийэлементтердiжояды №3 сұрақ Сусындағы химиялық қосылыстардың құрамына кіретін элементтердің массалық үлесі A) w(C)=20%,w(O)=80%,w(H)=10%,w(P)=40%,w(O)=50%, B) w(C)=50%w(O)=50%,w(H)=7%,w(P)=23%,w(O)=70%, C) w(C)=27%w(O)=73%,w(H)=3%,w(P)=32%,w(O)=65%, D) w(C)=36%w(O)=64%,w(H)=8%,w(P)=12%,w(O)=80%,		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Тапсырмаларды орындайды Сұрақтарға жауап береді	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Бір ауыз сөз» әдісі Оқушылар стикерлерге сабақ туралы бір ғана сөз жазып, оны тақтаға жапсырады. Өз ойларын түсіндіріп береді.		Пікір жазылған парақтарға өз ойларын жазып, сабаққа кері байланыс береді			Стикерлерге сабақты бағалайтын келесі сөздер тақтаға алдын-ала жазып қойылады: ұнады, қажет, түсінбедім, білдім, үйрендім, қызықтым, ұмтылдым, есте сақтадым т.б.

Сабақ №33

Бөлім:
Педагогтің аты-жөні
Күні:
Сабақ
Сынып:		Қатысушылар саны:			Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы		Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде. Туберкулезға қарсы вакцинасы бар сәбіз
Сабақтың мақсаты		Тақырыпты меңгеруге типтік тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың пән бойынша функционалдық сауаттылығын арттыру
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Сабақтың басы	Журектен жүрекке тренингі і арқылы бір-бірімен амандасады;Топқа бөлу – әртүрлі суреттер таратады, топ ережелерін басшылыққа алып, топтық жұмыс жасайтындарын айтады		Оқушылар бір-біріне амандасуды жалғастырады; Топтар: бөлінеді	Мадақтау арқылы
Сабақтың ортасы	Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады Қазақстандық генетиктер туберкулезға қарсы вакцинасы бар сәбіз өсіріп шығарды. Бұл туралы Tengrinews.kz Ұлттық биотехнология орталығының бас директоры Ерлан Раманқұловқа сілтеме жасай отырып хабарлады. Ғалымдар өсімдік тамырына туберкулез қоздырғышының антигенін енгізе отырып, осындай нәтижеге қол жеткізіп отыр.Трансгендік өсімдіктер негізіндегі вакцина бар әлемде үлкен сұранысқа ие, себебі бұл қолданылып жүрген қарапайым вакциналардан біршама есе арзан әрі тиімді. Әдетте қолданылатын вакциналардың ағзаға тигізетін кері әсерінің де болатындығы белгілі. Осы жағдайда өсімдік ақуыздардың биофабрикасы ретінде жұмыс жасап тұр.Орталық қызметкерлері сәбізден эмбрионалдық клеткаларды алып, оны трансформацияға ұшыратқан екен. Осылайша трансгендік өсімдікке қол жеткізіпті. Айта кетерлігі көкөністің формасы қарапайым сәбізге ұқсамайды. Бұл сәбізді сатылы түрде отырғызу процесімен байланыстырылады.Барлық жұмыстар аяқталған соң ғалымдар сәбізде аталған геннің бар екендігін дәлелдеуге тырысты. Тәжірибе объектісі ретінде тышқан таңдалып, нәтижесінде өсіп шыққан сәбіздің туберкулез таяқшаларына деген иммунитетті жоғарылататындығы анықталған. Әрине, бұл өнертабысты нарыққа шығаруға әлі ерте. Алдымен көкөністің терапевттық эффектісіне зерттеу жүргізу керек. Дегенмен бұл жұмыс үлкен қаржыны талап етеді.Ғалымның айтуынша, гендік инженерия әлемде біршама деңгейде дамыса да, генетикалық модификацияланған өнімдерді көпшілікке тарату туралы шешім шығару өте қиын. Бұл қадам өте тыңғылықты зерттеуді қажет етеді 1 с№ұрақ Қазақстандық ғалымдардың туберкулезге қарсы алған трансгендік өсімдігі: A) қызылша B) сәбіз C) қызан D) қияр №2сұрақ Бұл өнертабысты нарыққа шығаруға әлі ерте. Алдымен көкөністің терапевттық эффектісіне зерттеу жүргізу керек. Дегенмен бұл жұмыс үлкен қаржыны талап етеді. Себебі:______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________		Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады. Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады Тапсырмаларды орындайды сұрақтарына жауап береді Кестені толтырады	«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі «Смайликтер» арқылы «Шапалақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Кері байланыс: «Сұрақ конверті» әдісі -«Бүгінгі сабақта білгеніңнің ең маңыздысы неде?» -«Жаңа тақырыптың қай тұсы саған түсініксіз болып қалды?»		Оқушылар конверті бір-біріне беріп, әрқайсысы жеке өз жауаптарын парақтарға жазып, конвертке салады.

Сабақ №34

Бөлім:

Педагогтің аты-жөні

Күні:

Сабақ

Сынып:

Қатысушылар саны: -

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы

Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде. ТІС КАРИЕСІ

Сабақтың мақсаты

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Мұғалімнің оқу іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Барлық оқушыны ортаға шығарып шеңбер құрғызамын.

Сәлемдесемін. Сыныптағы оқушылардың келген-келмегендерін түгелдеймін.

Топқа бөлдіремін.

Қалай отыратындықтарын түсіндіремін.

Алтын ереже құрудың жолдарын айтып түсіндіремін.

Мұғаліммен сәлем-деседі. Шеңбер жасап бір-біріне жылы сөздер айтты.Сыныптың топ басшысы жоқтарды айтады. Түрлі түсті қағаздарды алып сол бойынша топ құрып орындарына отырады.

Сабаққа кедергі келтіретіндерді болдырмау шараларын жазып шығады. Оны тақтаға шығып А1 форматтағы қағазға жазады.

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың ортасы

Мұғалім балаларға сабақ мақсаты мен тақырыбын түсіндіріп тапсырмалар орындатады

1-тапсырам:

Біздің аузымызда өмір сүретін бактериялар тіс кариесінің пайда болуының басты себебі. 18 ғасырдың басынан, қант қамысынан қант алына бастағаннан бері тіс кариесіне байланысты проблема туындады.

Қазіргі уақытта біз тіс кариесі туралы көп ақпарат білеміз. Мысалы:

Қантпен қоректенетін бактериялар кариес себебі.
Қант қышқылға айналады.
Қант тістің күреукесін бұзады.
Уақытында тісті тазалау, кариесті болдырмайды.

1-сұрақ :Тіс кариесі кезіндегі бактериянің рөлі қандай?

A) Бактериялар тістің күреукесін түзеді;

B) Бактериялар қант түзеді; C) Бактериялар минералдар түзеді;

D) Бактериялар қышқыл түзеді.

2 -сұрақ: Графикте қанттың қолданылуы және кариестің басқа елдердегі жиілігі көрсетілген. Графикте әр ел нүктемен белгіленген.

Келесі тұжырымдамалардың қайсысы графикте көрсетілген мәліметтерді растайды?

A) Кейбір елдерде адамдар тісін басқа елдерге қарағанда жиі шаяды.

B) Адам қантты көп мөлшерде қолданған сайын кариес пайда болуы қаупі артады.

C) Соңғы жылдары кариеспен ауратындардың саны артуды

D) Соңғы жылдары елдерде қантты қолдану артуда

3-сұрақ: Кейбір елдерде кариес ауруына шалдыққандардың саны көп

Ғылыми эксперимент жүргізу арқылы, тіс кариесіне байланысты сұрақтарға жауап ала аламыз ба? «Иә» немесе «Жоқ» белгілеңіз.

Ғылыми эксперимент жүргізу арқылы, тіс кариесіне байланысты сұрақтарға жауап ала аламыз ба?	Иә немесе жоқ?
Құбыр суына фтордың қосылуы тіс кариесінің проблемасын шеше ме ?	Иә / Жоқ
Тіс дәрігеріне жиі көріну қажет пе?	Иә / Жоқ

4-сұрақ: Келесі берілген Сізге қаншалықты қызықты? Әр жолда бір торды белгілеңіз.

	Өте қызықты	Қызықты	Аз қызықты	Қызықсыз
а) Тісті бұзатын бактериялардың микроскоппен көру
б) Тіс кариесіне қарсы тұратын вакцина туралы білу
с) Құрамында қанты жоқ тағамдар да кариесті тудыратынын түсіну

Оқушылар тақырыпты дәптерлеріне жазады.

Зейіндері сабаққа ауады. Тапсырмалар орындауға дайындалады

Тапсырмаларды орынадйды

Сұрақтарға жауап береді

«Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі

«Смайликтер» арқылы

«Шапалақ» әдісі

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс:

«Плюс-минус-қызықты» әдісі «П»-«плюс» бағанына сабақта ұнаған нәрсе жазылады: ақпарат, жұмыс түрлері, т.с.с.

«М»-«минус» бағанына сабақтың ұнамаған немесе түсініксіз сәттері, оқушы пікірі бойынша оған ешқандай қажеттілігі жоқ ақпарат жазылады.

«Қ»-«қызықты» бағанына оқушылар сабақта естіген қызықты мәліметтерді жазады, оған қоса тақырып бойынша білгісі келетін мәселелер бойынша мұғалімге сұрақтар жазуға болады.

Оқушыларға сабақ соңында кестені толтыру ұсынылады: П(+), М(-), Қ (қызықты).

Қорытынды бөлімі

Қолданылатын әдебиеттер тізімі

Қазіргі таңда биология пәнінен функционалдық сауаттылықты дамыту – білім беру үдерісіндегі басты міндеттердің бірі. Бұл авторлық бағдарлама оқушылардың білімді игеруін ғана емес, оны тәжірибеде қолдана білуін қамтамасыз етеді.

Бағдарламада ұсынылған тапсырмалар жүйесі оқушылардың биологиялық заңдылықтарды терең түсінуіне және оларды күнделікті өмірде қолдана білуіне көмектеседі. Сонымен қатар, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізуге бағытталған әдістер оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытады.

Биология пәнінен функционалдық сауаттылықты дамытуға арналған бұл бағдарлама оқушылардың ғылыми ойлауын қалыптастырып, олардың экологиялық мәдениетін арттыруға және болашақ мамандықтарына бағыт-бағдар беруге ықпал етеді. Бағдарлама мазмұны оқушылардың білімін тереңдетуге, олардың практикалық дағдыларын дамытуға, қоршаған ортаны зерттеу және түсіну қабілеттерін қалыптастыруға арналған.

Қолданылатын әдебиеттер тізімі

Алдамұратов Ә. Жалпы психология. Алматы: Білім, 2017. – 320 б.
Аяпова Т. Биология оқулығы. Алматы: Мектеп, 2020. – 288 б.
Назарбаев Н.Ә. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру. Алматы: Атамұра, 2019. – 200 б.
Досмұхамедов Х. Таңдамалы шығармалар. Алматы: Ғылым, 2018. – 312 б.
Сәтімбеков Р. Жалпы биология. Алматы: Атамұра, 2021. – 256 б.
Тұрантаев Қ. Экологиялық білім беру. Нұр-Сұлтан: Фолиант, 2022. – 280 б.
Беркімбаев Қ. Биологиядан әдістемелік құрал. Алматы: Ана тілі, 2021. – 270 б.
Ахметова А. Интерактивті оқыту әдістері. Алматы: Жазушы, 2019. – 290 б.
Оспанова Г. Қазіргі биология. Нұр-Сұлтан: Білім, 2021. – 320 б.
Сейітов Ж. Биотехнология негіздері. Алматы: Рауан, 2018. – 260 б.
Молдағалиев Е. Функционалдық сауаттылық негіздері. Нұр-Сұлтан: Білім, 2022. – 250 б.
Мұқанов М. Таным психологиясы. Алматы: Қазақ университеті, 2017. – 280 б.
Кенжеғалиева С. Биология және экология. Алматы: Ана тілі, 2020. – 240 б.
Қалиева Б. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту. Алматы: Атамұра, 2019. – 230 б.
Құрманбеков Ш. Инновациялық педагогика. Нұр-Сұлтан: Фолиант, 2021. – 280 б.

Жүктеу

Бөлісу

ЖИ арқылы жасау

Файл форматы:

docx

Биология Авторлық бағдарлама Барлық сыныптар

01.04.2025

306

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

Жариялаған:

Кабиева Бакытгуль Губайдуллина

Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз,
шағым қалдыра аласыз

Қорытынды бөлімі.................................................... 109 бет

Қолданылатын әдебиеттер тізімі............................ 110 бет

Бағдарламаның мақсаты

Бағдарламаның міндеттері

Бағдарламаның өзектілігі

Бағдарламаның жаңашылдығы

Күтілетін нәтижелер

Бағалау критерийлері

1-тапсырма: Денсаулық және тамақтану

2- тапсырма . Қалдықтарды қайта өңдеу

Қорытынды бөлімі

Қолданылатын әдебиеттер тізімі

Қолданылатын әдебиеттер тізімі

Биология пәнінен функционалдық сауаттылықты арттыруға арналған тапсырмалар

Биология пәнінен функционалдық сауаттылықты арттыруға арналған тапсырмалар

Қорытынды бөлімі.................................................... 109 бет

Қолданылатын әдебиеттер тізімі............................ 110 бет

Бағдарламаның мақсаты

Бағдарламаның міндеттері

Бағдарламаның өзектілігі

Бағдарламаның жаңашылдығы

Күтілетін нәтижелер

Бағалау критерийлері

1-тапсырма: Денсаулық және тамақтану

2- тапсырма . Қалдықтарды қайта өңдеу

Қорытынды бөлімі

Қолданылатын әдебиеттер тізімі

Қолданылатын әдебиеттер тізімі

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру