Биология сабағында қолданылатын тиімді әдіс-тәсілдер (8-9 сыныптарға арналған)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ....................................................................................................................2

1. ЖАСУШАЛЫҚ БИОЛОГИЯ.............................................................................3

2. АДАМ ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ.....................................5

3. ҚОРЕКТЕНУ........................................................................................................6

4. ЗАТТАР ТАСЫМАЛЫ........................................................................................9

5. БӨЛІП ШЫҒАРУ...............................................................................................11

6. КООРДИНАЦИЯ ЖӘНЕ РЕТТЕЛУ...............................................................13

7. ЖАСУШАЛЫҚ ЦИКЛ.....................................................................................18

ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................20

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР..................................................................21

КІРІСПЕ

Білім беру жұйесі қазіргі таңда әлемнің әртүрлі елдерінде қарқынды өзгерістер мен жаңаруларға ұшырауда. Оқушылардың білім алу процесі тек ақпаратты меңгерумен шектелмей, сонымен қатар олардың шығармашылық, сыни ойлау және танымдық қабілеттерін дамытуға бағытталуы тиіс. Заманауи қоғамның талаптары мен технологиялық жетістіктері білім беру саласында жаңа әдіс-тәсілдерді қолдануды қажет етеді. Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, олардың өз бетінше ойлауын ынталандыру, және проблемаларды шешу дағдыларын қалыптастыру – бүгінгі білім беру жүйесінің басты мақсаттарының бірі.

Оқу бағдарламасының негізгі мақсаты – оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту арқылы олардың жеке тұлғалық қасиеттерін жетілдіру. Бұл мақсатқа жету үшін инновациялық оқу құралдары мен әдістерін пайдалану, интерактивті оқыту тәсілдерін енгізу, шығармашылық тапсырмалар мен жаттығуларды ұсынып, оқушылардың белсенділігін арттыру қажет. Оқушыларды ынталандыру, олардың қызығушылығын ояту – оқу процесінің тиімділігін арттырудың негізгі шарты.

Сонымен қатар, оқушыларға проблемалық жағдайларды ұсына отырып, олардың шығармашылық ойлауын дамытуға мүмкіндік жасау маңызды. Бұл тәсілдер оқушылардың алған білімдерін практикада тиімді қолдануға, өз бетінше зерттеу жүргізуге және жаңа идеяларды жүзеге асыруға көмектеседі. Нәтижесінде, оқушылар тек білім алып қана қоймай, сонымен қатар өздерінің танымдық қабілеттерін жетілдіре отырып, болашақта кәсіби өмірлерінде де табысты болуға жол ашады.

Осылайша, оқу бағдарламасы арқылы оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру, шығармашылық ойлау дағдыларын дамыту, және өз бетімен білім алу дағдыларын қалыптастыру – білім беру жүйесінің қазіргі заман талабына сай маңызды міндеттерінің бірі. Бұл бағдарлама оқушылардың білім алуына жаңа серпін беріп, олардың болашақтағы жетістіктеріне негіз болмақ.

Мақсаты: Оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту, сыни және шығармашылық ойлау дағдыларын қалыптастыру арқылы оқу материалдарын терең меңгеру.

Міндеттері:

1. Инновациялық оқу құралдары мен әдістерді қолдану арқылы оқу процесіне қызығушылықты арттыру.

2. Танымдық қабілеттерді дамыту үшін шығармашылық тапсырмалар мен жаттығуларды ұсыну.

Күтілетін нәтиже: Дайындалған оқу материалдары оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып, олардың танымдық белсенділіктері мен шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Оқушылар өз бетінше білім алуға ынталанып, алған білімдерін практикада тиімді қолдану дағдыларын жетілдіреді.

1. Жасушалық биология

8-сынып

«Ия - жоқ» әдісі. Прокариоттар мен эукариоттардың құрылыс ерекшеліктерін анықтап кестені толтырады.

Сипаттамасы	Прокариот жасушасы	Эукариот жасушасы
Жасушалық мембрана	+	+
Цитоплазма	+	+
Рибосома	+	+
Митохондрия	+	-
Эпт	+	-
Гольджи жиынтығы	+	-
Пластидтер	+	-
Ядролық мембрана	+	-
Мембраналы оргоноидтар	+	-
Шашыраңқы днқ	+	-
Капсула	-	+
Сақиналы Днқ	-	+
Мезосома	-	+

«Биологиялық диктант» әдісі

1.Барлық жасушалар ................жабылған.

2.Саңырауқұлақтардың жасуша қабырғасы............ , өсімдікте ......................... , ал бактерияларда ................. тұрады.

3.Жасыл пигмент ....................... , ақ немесе түссіз пластидтер ................... , қызыл ,сары пигменттер ............... .

4.Жасушаның энергитакалық стансысы .............. .

5.Нәруыз биосинтезін ................. жүзеге асырады .

6. Жасуша ішілік тасымалын, майлар, көмірсуларды, нәруыздарды қабылдап, жаңартып, сыртқа шығарып отырады да, лизосомаға айналдыратын органоид бұл - ........... .

7. Зиянды және қоректі заттарды ыдыратады .................... .

8. Барлық ............ гольджи жиынтығы мен бірге жасуша ішілік тасымалына қатысады.

9.Жасуша шырынына толы ........... жасушаішілік қысымды сақтайды.

Қажетті сөздер: 1.Сыртқы мембранамен.2.Хитин , целлюлоза, муриннен.3.Хлоропластар , лейкопластар, хромопластар. 4.Митохондрия.5.Рибосомалар.6. Гольджи жинтығы.7.Лизосомалар. 8. Эндоплазмалық тор. 9. Вакуоль

«Кестемен жұмыс» әдісі. Кестеден суретті таңдап ұлпаның атауын жазып, атқаратын қызметі мен қасиетін сипаттаңыз.

Ұлпа атауы	Ұлпаның суреті	Ұлпаның атқаратын қызметі	Қасиеттері
1
2
3
4

9-сынып

«Сәйкестендіру кестесі». Жасушаның органоидтерін сәйкестендіреді.

Атауы	Қызметі
Цитоплазма	Май мен нәруызды заттардан түзіліп, жасушаның сыртын қаптайды.
Плазмалық мембрана	Ядро мен жасуша қабықшасы арасындағы кеңістікті толтырып тұрады.
Ядро	ДНҚ мен тұқымқуалауға жауапты хромосомалар, ядрошықтар мен тұқым қуалау ақпаратын сақтауға әрі жүзеге асыруға қажетті ферменттер болады.
ЭПТ	Цитоплазманың ішінде бір-бірімен тығыз байланысқан түтіктерден, көпіршік немесе қапшықтардың жиынтығынан тұратын мембраналар.
Рибосома	ЭПТ-ға ұқсас органоид.
Гольджи апараты	Үлкен және кіші суббірліктен тұрады.
Лизосома	Литикалық ферменттері бар мембрана көпіршіктері.
Митохондрия	АТФ энергиясы түзіледі.
Пластид	Тек өсімдіктерге ғана тән екі мембраналы органоидтер.

«Кестемен жұмыс» әдісі.

Мембрана саны мен органоид типтері арасындағы байланысты анықтаңдар. Кестені дәптерге сызып алып толтырыңдар.

Мембранасы жоқ	Бір мембраналы	Екі мембраналы

Кестемен жұмыс.

Сантиметр	Миллиметр	Микрон	Микрометр	Нанометр
				14
0,1	1	1000	1000	1000000
		23
	0,01
			160

2. Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері

8-сынып

«Кестемен жұмыс»

Экологиялық проблемалар	Туындау себептері	Алдын алу жолдары
Каспий теңізі
Арал теңізі
Балқаш
Семей ядролық полигоны

9-сынып

«Терминдермен жұмыс» әдісі

Термин	Анықтама
Инсектицид
Фунгицид
Гербицид

SWOT талдау. Пестицидтер пайдасы мен зиянын жіктейді

Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
Мүмкіндіктер	Қауіп-қатерлер

«Фишбоун» әдісі. Ғаламшарымызда озон қабатының жұқаруы мәселесін талдайды.

«Кластер» әдісі. Пайдалы қазбаларды өндеудің жағымсыз өнімдерінің қоршаған ортаға әсерін ата.

3. Қоректену

8-сынып

«Шындық па, жалған ба ?» әдіс-ойыны

1. Асқорыту мүшелерінің ұзындығы 8-10м. /Ш/

2. Асқорыту жолының қабырғасы ішкі, ортаңғы және сыртқы үш қабаттан

тұрады. /Ш/

3.Асқазан-асқорыту жолының кеңейген көлемді мүшесі. /Ш/

4.Жұтқыншақ тек қана асқорыту мүшесі болып табылады. /Ж/

5.Тоқішектің ұзындығы 5м. /Ж/

6.Өңештің ұзындығы 1 см. /Ж/

7.Асқазанның сыйымдылығы 2-3л. /Ш/

8. Ашішекте астың қорытылуы аяқталады. /Ш/

9.Бауырдың массасы 100г. /Ж/

10.Ұйқы безі ұзындығы 10-12 см, асқазанның астыңғы жағында екінші бел

омыртқасының деңгейінде орналасқан. /Ш/

11. Ішек бүрлерінің жалпы саны 1 млн-ға жетеді. /Ж/

«Сөйлемді толықтыр» әдісі арқылы биологиялық диктант жазады.

1.Ас қорыту………………басталады.

2. …………..ұзындығы шамамен 25 см болып келеді.

3.Қарынның пішіні ………….. немесе қапшық тәрізді.

4.Адам ағзасындағы ең ұзын ішек ……………. .

5.Ас қорыту жолында аш ішектен кейін ………… орналасады.

6.Тоқ ішектің тұйықталған бөлігі………… деп аталады.

7.Ең үлкен ас қорыту безі- …………… .

8.Бауырда көмірсулардың артық мөлшері ………………….түрінде

жинақталады .

9.Асқазанның астыңғы жағында орналасқан без …………

10. Ұйқы безінен ------------------сөлі бөлінеді.

«Білетініңіздің барлығы»

Тістің құрылысын атаңыз және қызметін жазыңыз

Тіс типтерінің атауын жазады:

1.___________________________________

2.___________________________________

3.___________________________________

4.__________________________________

Суретте көрсетілген тіс типтерінің қызметін жазады: 1.__________________________________ 2.__________________________________ 3.__________________________________ 4.______________________________

"Бағдаршам" ойыны

Мен сұрақ қоямын, және сіздердің әрқайсыларыңыз маған иә немесе жоқ деп жауап бересіз ("бағдаршам" көмегімен):

1) тістер тамақты ұсақтайды және шайнайды. +

2) ересек адамның 34 тісі бар. –

3) адамдарда тістердің 4 түрі бар: азу тістер, азу тістер, молярлар және жыртқыш тістер. –

4) тісте тәж, мойын және тамыр ажыратылады. +

5) сыртта тістің тәжі ақ эмальмен қапталған. +

6) тістің ішіндегі бос тін-дентин деп аталады. –

7) тістерді күніне 2 рет тазалау керек. +

8) тістердегі тамақ қалдықтарын инемен жұлып алуға болады. –

9) жылына екі рет тіс дәрігеріне көрсету керек. +

10) Сау тістер-адам денсаулығын сақтаудың маңызды шарты. +

9-сынып

«Кім жылдам» әдісі

Төмендегі суретті пайдалана отырып, адамның асқорыту мүшелерін ретімен жазыңыз.

«Биологиялық диктант» әдісі. Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойыңыз.

........... – биологиялық катализатор. Химиялық реакцияға түсетін заттар .........., ал реакция нәтижесінде түзілетін заттар оның ....... өнімдері деп аталады. ....... – катализатор қатысында химиялық реакция жылдамдығын арттыру.

Термин сөздер: Фермент, реагенттер, өнімдер, катализ.

«Мәтінмен жұмыс» әдісі

Топ мүшелері берілген сурет пен оқулықтағы мәліметтерді қолдана отырып, эссе жазады.

4. Заттар тасымалы

8- сынып

Сематикалық карта.

Организм ішкі ортасы Анықтамасы	Қан	Лимфа	Ұлпа сұйықтығы
+ -
Артық сұйықтықты сіңіру,иммунитетке қатысады,лимфоциттер көп.
Капиллярлардың қабырғаларынан шыққан қанның плазмасынан түзіледі.
Оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдайды.
Зиянды заттарды дене жасушаларынан бөліп шығару мүшелеріне бүйрекке,теріге және өкпеге тасымалдайды.
Сұйықтық түссіз және оның мөлшері 15-20 л .
Ұлпа сұйықтығынан түзіледі.

«Сөйлемді аяқта» әдісі

1.Қоршаған ортаның өзгеруіне қарамастан ағзаның өз тұрақтылығын сақтайтын қасиеті ________________деп аталады.

2.Ағзада шамамен 5л _____________кездеседі

3.Лимфаның құрамы ___________________,_____________тұрады. 4.Тәулігіне _______________лимфа түзіледі.

5. Лимфа ______________ұлпасы

6.Құрамы бойынша лимфа_________________ұқсайды.

"Дұрыс", "Бұрыс" ойыны

Әр жолдағы "дұрыс" және "бұрыс" жауаптарының бірін айналдыра сыз

1	Қан ағзаның ішкі ортасы	Д/Б
2	Ағзада қалыпты жағдайда 5л қан болады.	Д/Б
3	Қан эпителий ұлпасына жатады.	Д/Б
4	Гемоглабиннің негізгі қызметі оттекті және көмірқышқыл газын тасымалдау	Д/Б
5	Эритроциттер қанның түссіз жасушасы.	Д/Б
6	Эритроциттердің тіршілік ұзақтығы 120 күн.	Д/Б
7	Лейкоциттер ядросы бар жасуша.	Д/Б
8	Гемофилия тұқым қуалайтын ауру.	Д/Б

9-сынып

Венн диаграммасы. Шеңбердің екі жағына сипаттамалары беріледі. Ал, айқасқан жеріне екеуіне ортақ сипаттама жазылады.

Енжар тасымал

Белсенді тасымал

« Суретті сөйлет» әдісі. Суретте берілген транспирация үдерісіне әсер ететін факторларды ретімен жаз.

1
2
3

«Тірек-сызба» әдісі. Флоэма бойынша заттар тасымалына әсер ететін сыртқы факторларды ата.

5. Бөліп шығару

8-сынып

Тест

1.Шығару мүшелерін ата?

а) бүйрек

в) несепағар

с) жүрек

2. Бүйрек қабаттарын ата?

а) ақ қабат

в) қыртысты қабат

с) ми қабаты

3.Тері қабаттарын ата?

а) эпидермис

в) дерма

с) қыртысты қабат

4.Терінің қосалқы мүшелері

а)мүйіз

в)тырнақ

с) қабақ

5.Тері ауруларын ата?

а) инсульт

в)теміреткі

с)безеу

«Кім жылдам» әдісі. Терінің құрылыс бөліктерінің атап жазыңыз.

1 -

2-

3-

4-

5-

6-

7-

8-

9-

9-сынып

«Сандар сыры» әдісі.

148,5-168,5

1,5

150-170

0,32

0,05

0,03

« Суретті сөйлет» әдісі. Бүйрек қызметіне әсер ететін факторларды жаз.

"Стоп-кадр " әдісі. Берілген суреттер бойынша бүйрек ауруларына сипаттама береді, белгілерін айтады, сақтану жолдарын ұсынады.

А Б С

6.Координация және реттелу

8-сынып

«Синквейн» әдісі

1-жол: Тақырыптың атауы (зат есім).

2-жол: Тақырыпты сипаттайтын екі сөз (сын есім).

3-жол: Тақырып туралы қимылды білдіретін үш сөз (етістік).

4-жол: Тақырыпқа қатысты төрт сөзден тұратын сөз орамы.

5-жол: Тақырыптың мәнін ашатын синоним сөз.

Мысалы:

1.Көз

2.Қара, көк

3.Көреді,қимылдайды, қорғанады

4.Көз-әр адамның айнасы

5.Мүше

« Кім жылдам!» әдісі. Суретте бейнеленген сандарға сәйкес көз мүшелерінің атауларын ретімен орналастырыңыз.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Тірек сөздер: ақ қабық, нұрлы қабық, торлы қабат, тамырлы қабат, көру жүйкесі, көз бұршағы, торлы қабық.

« Ретімен жаз» әдісі. Әріптерді пайдаланып құлақ элементтері мен ми бөлімдерінің арасындағы байланыстың дұрыс ретін көрсет.

А.________________________________________________________

В.________________________________________________________

С._______________________________________________________

«Кестені толтыр» әдісі.

Бөлімі	Құрылысының ерекшелігі	Қызметі
Сыртқы құлақ
Ортаңғы құлақ
Ішкі құлақ

«Дұрыс, бұрыс» ойыны

1. Ішкі құлақта қуыстар мен иірім өзекшелерден түзілген күрделі жүйе шытырман орналасқан. Д/Б

2.Қатты әуенді тыңдаған кезде, құлаққа сырттан бөгде дыбыстар келмеуі үшін құлаққапты пайдалануымыз керек.Д/Б

3.Қатты шу есту қабілетін зақымдауы мүмкін. Д/Б

4. Ортаңғы құлақ 3 есту сүйекшесінен тұрады. Д/Б

5. Құлақ қалқаны дыбысты қабылдап, құлақтың ішіне бағыттайды. Д/Б

6. Ұлулуы дене ортаңғы құлақта орналасқан. Д/Б

7. Есту жолының түбінде құлық бөлетін бездер бар. Д/Б

8. Құлақ 4 бөлімнен тұрады. Д/Б

9. Ортаңғы құлақ дабыл жарғағынан кейін орналасқан. Д/Б

10. Вестубулла аппараты тепе-теңдік мүшесі. Д/Б

Ашық тест

1. Гипофиз қандай без, қанша бөліктен тұрады?

2. Гипофиздің алдыңғы бөлігі қандай гормон бөледі?

3. Гипофиздің алдыңғы бөлігінен бөлінетін гормондарды атаңдар?

4. Адамның қалқанша безі қандай гормон бөледі?

5. Қалқанша без дененің қандай жерінде орналасқан?

6. Микседема қандай ауру, қай бездің жұмысына байланысты?

7. Қалқанша без гормоны қандай процестерге әсер етеді?

8. Ұйқы без қандай гормон бөледі?

9. Бадырақкөз қандай ауру, қай бездің жұмысына байланысты?

10.Ерекше белгілерін сипаттаңдар

11.Қалқаншамаңы безі деп неліктен аталған, дененің қай жерінде

орналасқан, саны нешеу?

12.Бүйрекүсті безінің бөлетін гормоны, бездің құрылысын сипаттаңдар.

13.Қола ауруының екінші аты, ол қай бездің жұмысына байланысты?

14.Аралас бездер деп неліктен атаған,оған қандай бездер кіреді?

15.Адреналин қандай гормон, оның ағзаға қандай әсері бар?

16.Инсулин гормоны қай безден бөлінеді,қандай қызмет атқарады, ағзада

жетіспесе қандай ауру пайда болады?

«Сәйкестендіру кестесі».

Гормондар	Ішкі секреция бездері
1.Тироксин	А. Бүйрекүсті бездері
2. Паратгормон	Б. Гипофиз
3.Өсу гормоны	В. Қалқанша без
4. Адреналин	Г. Қалқаншамаңы бездері
5. Тимозин	Д. Айырша без
6. Вазопрессин	Е. Гипофиз

«Сөйлемді толықтыр» әдісі

Тері негізгі үш қабаттан тұрады:_____________________________________.

Сыртқы бірінші қабат_____________________________.

Эпидермисте жасуша құрамында болатын пигмент_____________________.

Терінің ортаңғы екінші қабаты______________________________________.

Терінің ішкі қабаты_______________________________________________.

Теріде түзілетін тіршілік үшін қажетті дәрумен_____________________.

9-сынып

«

Атқаратын қызметі бойынша

Тірек-сызба» әдісі. Нейрондарды жіктеудің әртүрлі типтерін сызба түрінде бейнелеңдер.

Графикалық диктант Дұрыс жауап «+ », қате жауап « - ».

1. Тыныштық потенциалы - тек қозған жасушаларды сипаттау үшін қолданылатын параметр.

2. Нейрондардың әсер ету потенциалы шамамен 120-130 мВ құрайды.

3. Мембрана потенциалы тері, шеміршек, сіңір және өсімдіктерде жапырақ жұмсағы жасушаларында болады.

4. Миелин май тәрізді зат.

5. Миелин синтезіне және оның нейрон қабықшасында жинақталуына Ранвье жауап береді.

«Кестені толтыр» әдісі. Жүйке жүйесі мен нейрогуморальды реттелуді салыстырыңыз.

Жүйкелік реттелу	Белгісі	Гуморальды реттелу
	Мүшелер жүйесі
	Эволюциялық көнелігі
	Бұйрық беру әдісі
	Функциялық бірлігі
	Әсер ету дәлдігі
	Бұйрық түсу жылдамдығы
	Әсер ету ұзақтығы

«Семантикалық карта»

Семантикалық карта - әр оқушыға жеке тапсырма ретінде тӛмендегідей таратылады. Олар тірі ағзалардағы тыныс алу ерекшеліктерін анықтап, типтерін ажыратулары қажет.

Фитогормон әсері	Ауксин	Гиббереллин	Цитокинин	Этилен	Абсциз қышқылы
Төбе меристеманың өсуі, тамыр түзілу	+
Сабақтың, тамырдың өсуі және созылуы		+
Тамыр түзілуі, жапырақтың пайда болуы және өсуі			+
Жеміс пен тұқымның пісіп-жетілуі				+
Жапырақтың сарғаюы және түсуі					+

7.Көбею

8-сынып

«Конверт – сұрақ» әдісі.

1-сұрақ. Тірі ағзаларға тән көбею түрлерін ата?

2-сұрақ. Бөлшектену дегеніміз не, мысал келтір

3-сұрақ. Қандай ағзалар бүршіктену жолымен көбейеді?

4-сұрақ. Партеногенез дгенеміз не?

5-сұрақ. Қандай ағзалар партеногенез жолымен көбейеді?

6-сұрақ. Гермофродит дегеніміз не?

«Жұбын тап» әдісі. Оқушыларға өтілген тақырып бойынша маңызды анықтамалар не мысалдар беріледі. Берілген сөздерге байланысты суреттер тақтада шығарылады. Суреттер мен анықтамаларды сәйкестендіріп, түсіндіру қажет.

1.Профаза 2.Метафаза 3.Анафаза 4.Телофаза

«Кестені толтыр» әдісі.

Ашықтұқымды өсімдіктер	Жабықтұқымды өсімдіктер	Споралы өсімдіктер

а. мүктер ә.арша б. қырықбуындар в. қарағай с.шырша д.терек е.қайың г.плаундар ғ.самырсын ж. Қырықжапырақтәрізділер

8. Жасушалық цикл

9-сынып

«Салыстыру» әдісі. Мейоз бен митозды сaлыстырыңыз.

Кезеңдер	Митоз	Мейоз
Профаза
Метафаза
Анафаза
Телофаза

«Сөйлемді толықтыр» әдісі.

Митоз дегеніміз -

Мейоз дегеніміз -

Хроматида дегеніміз -

Кариокинез дегеніміз -

Цитокинез дегеніміз -

Кроссинговер дегеніміз -

Конъюгация дегеніміз –

Чек-лист. Сабақты бекітуге арналған тапсырма.

Сұрақ	иә	жоқ
Бүгінгі сабақта жасушаның бөлінуінің 2 әдісімен таныстым.
Дене жасушаларының бөлінуі митоз деп аталатынын білдім.
Жыныс жасушаларының бөлінуін мейоз деп аталатынын білдім.
Митоз кезінде жасуша екіге бөлінетінін түсіндім.
Мейоз кезінде жасуша 4 бөлінетінін білетін болдым.
Амитоздың не екенін түсіндім.
Митозда 4 фаза болады.
Мейозда 8 фаза болады.
Бүгінгі сабақ маған толыққанды түсінікті.

ҚОРЫТЫНДЫ

Білім беру процесінде әдіс-тәсілдердің тиімді пайдаланылуы – оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың негізі болып табылады. Заманауи білім беру жүйесінде оқыту әдістері мен тәсілдерін дұрыс таңдап, оларды қолданыста тиімді пайдалану – мұғалімнің кәсіби шеберлігін көрсететін маңызды аспект. Оқушылардың қызығушылығын арттыру, олардың оқу материалын терең меңгеруі және шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін әртүрлі әдіс-тәсілдерді интеграциялау қажет.

Оқытуда интерактивті әдістердің қолданылуы – оқушылардың белсенділігін арттырудың тиімді жолы. Топтық жұмыстар, пікірталастар, рөлдік ойындар және жобалық жұмыстар оқушылардың өзара әрекеттесуін күшейтіп, олардың сыни ойлау дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Мұғалімдер оқушыларды проблемалық жағдайларға енгізу арқылы, оларға шешім табуға көмектесіп, танымдық қызығушылықтарын оята алады.

Технологиялардың дамуы білім беру процесіне жаңа мүмкіндіктер берді. Мультимедиялық құралдар мен интернет ресурстары оқушыларға ақпаратты терең зерттеуге, өздігінен жұмыс істеуге және шығармашылық қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік береді. Оқушылардың зерттеу жүргізу қабілетін дамыту үшін заманауи технологияларды пайдалану білім беру сапасын арттырады.

Сонымен қатар, мотивацияның маңызы зор. Оқушылардың жеке қызығушылықтарын ескере отырып, қызықты тапсырмалар мен жобаларды енгізу олардың оқу процесіне белсенді қатысуына себеп болады. Оқу барысында өзін-өзі бағалау мүмкіндігінің берілуі де оқушылардың жауапкершілігін арттырады. Оқушылар өздерінің жетістіктерін бағалап, кемшіліктерін түсініп, оларды жоюға тырысады.

Нәтижесінде, әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану білім беру процесінің сапасын жақсартып, оқушылардың жан-жақты дамуына мүмкіндік береді. Оқытудың әртүрлі әдістерін қолдану арқылы мұғалімдер оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып, олардың болашақтағы жетістіктеріне негіз қалайды. Білім беру саласында жаңа серпін беріп, оқушылардың оқу мотивациясын көтеру – қазіргі заманғы білім берудің басты міндеттерінің бірі болып табылады. Әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану білім алушылардың шығармашылық әлеуетін дамытуға, сыни ойлауды қалыптастыруға және өмір бойы оқу дағдыларын меңгеруге мүмкіндік береді.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. Әлімов А. Интербелсенді әдістемені мектепте қолдану. – Алматы, 2014

2. Әметов Ә.Ә. Ботаника. –Алматы: "Ы.Алтынсарин атындағы ҚБАР баспа кабинеті", 2000

3. «Биология» пәнінен негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы

4. Исаев Е.Б.,Саурбекова Г.Л., Латиф А.С. Жас ерекшеліктер физиологиясы және мектеп гигиенасының дәрістер жинағы.- Шымкент: М.Әуезов атынтағы ОҚМУ, 2014. - 107б

5. Современная ботаника / сост. П. Рейвн, Р. Эверт, С. Айкхорн .- М.: Мир, 1990

6. Асанов Н., Соловьева А., Ибраимова Б. Биология: жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық –Алматы: Атамҧра, 2019

7. Ресми интернет - сайттағы қолжетімді ресурстар (суреттер, фотосуреттер) https://www.google.kz/search?biw