Жеке және жағдайға
байланысты( реактивті)алаңдаушылық шкаласы
(Ц.Д.Спильбиргер-Ю.Л.Ханин)
Жеке адамның қасиеті
ретінде алаңдаушылықтың деңгейін анықтау өте маңызды,себебі ол
қасиет субьектінің мінез-құлқын жете білуге мүмкіндік
береді.Алаңдаушылықты жеке және жағдаға байланысты (реактивті)
қасиет ретінде жіктеп зерттеуде Ч.С.Спилбергердің әдістемесі көп
қолданылуда,оны орысшаға аударып,бейімдеген Ю.Л.Ханин
болды.
Жағдайға байланысты
алаңдаушылық адамның
ширығушылық,абыржушылық,қамкөңілділік,күйгелектік,т.б сияқты
эмоциялық жағдайларында туындайды.
Ю.Л.Ханин бойынша
жағдайға байланысты алаңдаушылық адамда әртүрлі
әлеуметтік-психологиялық күйзеліске(стресс) қарсы реакция ретінде
пайда болады.
Бұл әдістеме бойынша
тұлға өз алаңдаушылығының дәрежесін анықтай алады.Әдістеменің
қорытындысы тұлғаның психодинамикалық
ерекшеліктерін айқындап
қана қоймай,тұлғаның әрекет қабілеттілігі мен белсенділігін,оның
темпераменті мен мінезінің параметрлерінің өзара байланысы туралы
жалпы мәселені де қамтиды.Әдістеме тұлғаның кең көлемдегі
субьективті сипаттамасы болып келеді,дегенмен бұл
психодиагностикалық жоспарда оынң құндылықтарын
төмендетпейді.
Жекелік алаңдаушылықтың
мөлшері тұлғаның өткен тәжірибесін сипаттайды,яғни,оның басынан
кешірген жағдаға байланысты алаңдаушылықтың дәрежесін
анықтайды.Жағдайға байланысты және жеке алаңдаушылық шкалалары
жеке-жеке борлып келеді.
Жағдайға байланысты
алаңдаушылық
Сұрақнама
Нұсқау:Қазіргі сәттегі өз
жағдайыңызға байланысты сәйкес келетін,кестедегі сандардың бірін
көрсетіңіз:
1-«жоқ,ол тіптен де
олой емес»;
2-«бәлкім,солай»;
3-«дұрыс»;
4-«әбден
дұрыс»;
Пайымдау
|
Жоқ,бұл олай
емес
|
Солай
болар
|
Рас
|
Әбден
дұрыс
|
1.Мен
байсалдымын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
2.Маған еш қауіңп төніп
тұрған жоқ
|
1
|
2
|
3
|
4
|
3.Мен
ширығудамын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
4.МЕн іштей
жиырылудамын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5.Мен өзімді еркін
сезінемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
6.Мен
абыржулымын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
7.Мені
өмірде(болашақта)кездесетін сәтсіздіктер
қобалжытады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
8.Мен жан дүниемнің
тыныштығын сезінемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
9.Мен
қобалжулымын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
10.Мен іштей қанғаттану
сезіміндемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
11.Мен өзіме сенімдімін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
12.Мен
күйіп-пісудемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
13.Мен қатты
күйгелектенудемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
14.Мен
ашулымын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
15.Мен қыспақтамын деп
сезінбеймін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
16.Мен
разымын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
17.Мен
қамкөңілмін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
18.Менің делебем қатты қозулы және өзімді біртүрлі
сезінудемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
19.Мен
қуаныштымын
|
1
|
2
|
3
|
4.
|
20.Маған сондай
жақсы
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Жеке алаңдаушылық
шкаласы(ЖА)
Нұсқау:Берілген
сөйлемдерді мұқият оқып алыңыз да ,қалыпты жағдайда сіз өзіңізді
қалай сезінетіндігіңізді санмен келістіре отырып
белгілеңіз
Пайымдау
|
Ешқашанда
|
Ешуақытта
дерлік
|
жиі
|
Әруақытта
дерлік
|
1.Көңіл-күйім көтеріңкі
болып тұрады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
2.Ашушаң кездерім
болады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
3.Менің тез көңіл күйім
бұзылады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
4.Мен басқалар сияқты
жетістіктерге жеткім келеді
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5.Мен жағымсыз
жағдайларды қатты уайымдаймын және ол туралы ұзақ уақыт ұмыта
алмаймын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
6.Мен өзімде бір күш
пайда болғанын,жұмысқа деген құлшынысты
сезінемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
7.Мен
жайбарақатпын,салқынқандымын,жинақтымын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
8.Мені алдағы болатын
қиын жағдайлар қобалжытады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
9.Мен көрінген нәрсеге
күйгелектенемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
10Мен өте бақытты бола
аламын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
11.Мен барлығын да
көңіліме ауыр аламын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
12.Менде өзіме деген
сенімділік жоқ
|
1
|
2
|
3
|
4
|
13.Мен өзімді қорғансыз
сезінемін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
14.Мен қиындықтар мен
дағдарыс жағдайлардан алшақ болуға
тырысамын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
15.Мен кейде сары
уайымға салынамын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
16.Мен разы болып жүремін
|
1
|
2
|
3
|
4
|
17. Мен кез-келген
түкке тұрғысыз нәрсе көңілімді
бөліп,толғандырады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
18.Өзімді жолы
болиайтын адам ретінде сезінетін кездерім болыр
тұрады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
19.Мен байсалды,сабырлы
адаммын
|
1
|
2
|
3
|
4
|
20 Өзімнің жұмыстарымды
ойлағанымда бойымды мазасыздық билеп
алады
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Қорытындыларды
өңдеу
Әдетте қорытындылар
мына кезеңдерді қамтиды:
.Кілт арқылы жағдайға
байланысты және жеке алаңдаушылықтың көрсеткіштерін
анықтау.
.Алаңдаушылық дәрежесін
бағалау негізінде тесттен өтушіге нұсқаулар беру.
.Жағдайға байланысты
және жеке алаңдаушылықтың орташа тобының көрсеткіштерін және
олардың салыстырмалы анализін жасау.
Бағалау
кілті
30 баллға дейін-төменгі
алаңдаушылық;
31-45-орташа
алаңдаушылық;
46-дан аса-жоғары
алаңдаушылық.
Жағдайға байланысты
алаңдаушылықтың кілті:
ЖА=(∑жауаптар
3,4,6,7,9,,12,13,14,17,18)-(∑жауаптар
1,2,5,,8,10,11,15,16,19,20)+50═....
Жеке алаңдаушылық
кілті:
ЖеА═(∑
жауаптар2,3,4,5,8,9,11,12,14,15,17,18,20)-(∑ жуаптар
1,6,7,10,16,19)+35═....
Жағдайға байланысты
және жеке алаңдаушылықтың жалпылама психологиялық мәні де
бар.Жағдайға байланысты және белсенді алаңдаушылықтың диагностикасы
тұлғаның мінез-құлық ерекшеліктері туралы жеткілікті түрде
жорамалдауға мүмкіндік береді.