Мерзімі

Даму жұмысының бағыттары

Күтілетін нәтижелер

Жетістік туралы белгі

Ескертпе

Айналым:

I

Оқу мерзімі:

06.01.202505.06.2025

Тіл дамыту: импрессивті сөйлеуді дамыту

Сөйлеуге еліктеушілігін арттыру.

- Үлкендердің қимыл - қозғалысына еліктейді. («Дұрыс айт», «Не мяу», «Менімен қайтала», «Сенің ойыншығың қандай?») ойыны.

- Өзінің жай - күйін ай, ой, ах.... сөздермен білдіреді.
- Жануарлардың, құстардың дыбысына еліктеу музыкалық аспаптардың дауыстарына еліктеп дыбысын қайталайды.
- Екі бірдей буыннан тұратын сөздерді атайды.
- Бір, екі буыннан тұратын сөздерді атайды.

Сөзді түсінуін дамыту. («Қандай зат артық?», «Кімге не керек?», «Құс ұшты») ойыны.

Енжарлық сөздік қорын келесі тақырыптар бойынша кеңейту: «Отбасы», «Ойыншыкпен», «Дене мүшелері», « Киімдер», « Үй жануарлары», «Жабайы аңдар».
- Енжарлық сөздік қор: етістікті ( қимыл - қозғалысты білдіретін сөздер) қалыптасты.
- Қайда? Бұл не? Бұл кім? Кімге? т.б сұрақтарын түсінеді.

- Түстерді, пішіндерді ажыратады.

Сөйлеу тынысын дамыту. («Майшамды өшіру», «Мақтаны үрлеу», «Сиқырлы таяқша», «Фортепианода ойнау»).

- Дұрыс диафрагма- қабырғалы тыныс алады.
- Ауыздан шыққан ауаның тыныс күшін ұлғайтады.

- Мұрын және ауыз тынысын ажыратады.

Сөздің буын құрылысын қалыптастыру. («Жол», «Балық аулау», «Сиқырлы түймедақ гүлі», «Жұмбақты сандық») ойыны.

Сөздерді буынға бөледі; 2 ашық буыннан сөз құрайды ( бө-пе, ша-на,

ба - сы т.б ).
- Сөздерді буындарға бөліп 3 ашық буыннан сөз құрайды.
- Бір буыннан тұратын сөздерді бір шапалақпен айтады.

Айтылуы ұқсас буындарды ажыратады ( ба-бо), екі буыннан тұратын сөздерде айтады.
Есту арқылы қабылдауын және зейінін дамыту. («Қайсысы қалай дауыстайды?») ойыны.
- Дыбысқа еліктеу арқылы ойыншықты анықтайды.
- Дыбыстың бағытын анықтайды.
- Қатты және жәй шыққан дауысты ажыратады, дыбыс жоғарлығын ыммен көрсетеді.

Қолдың ұсақ қимылын дамыту. («Шынжыр», «Шамдар») ойыны.

Еліктеу арқылы қолмен қарапайым жаттығуларды қайталайды.
- Саусақ бұлшықеттерін ширықтыру және босатады.
- Саусақтарды бір қалыпта ұстайды.
- Бір қимыл қозғалыстан екіншіге ауыстырады.

Фонематикалық түсініктердің алғышартын қалыптастыру.

1) Дыбыстың орнын және оның бағытын анықтай алу білігін қалыптастыру.

2) Дыбысталып жатқан заттың сипатын ажырата алуды дамыту;

3) Тілдік және тілдік емес дыбыстарға еліктеуге оқыту.

Дамыту жұмысының бағыттары

Дамыту жұмысының әдістері, әдістемелері, тәсілдері, құралдары.

Сөйлеуге еліктеушілігін арттыру.

Бұл ойын әрбір дыбысты пысықтауға қолданылады

Дидактикалық ойын: «Дұрыс айт»

Шарты: Балалар суреттерді пысықтай отыра, атауларын айтады, әрбір сөздерге тоқталып екпін қойып айтады.

Мысалы: Логопед: Мына сандықтың ішінде не бар екенің көрейік? (затты суреттер)

Бұл затты суреттерге мұқият қарайды (мұғалім өзі айтады балық – ата, апа, бақа, бота, бала, үй, мата, маса, тау)

Бала сандыққа жақындап суреттерді алып атауын айтады, мұғалім баланың жауаптарын қадағалайды, көмектеседі.

Дидактикалық ойын: «Не мяу?» деді

Қажетті материалдар: магнитофон немесе ноутбук, үй жануарларының дауыстары басылған аудиобасылым.

Логопед үй жануарларының дауысы басылған аудиобасылымды қосады. Балалар тыңдап, естіп, ненің дауысы екенін айтады.

«Не қалай дыбыстайды» ойынына ұқсас болады, бірақ жануарлардың орнына құстардың дауысы.

Дидактикалық ойын: «Менімен қайтала»

Шарты: - Айсулудың үйінде нелер бар екенін көрейік: тауық, қаз, балапан, бұзау. Балалар карточкалардағы суреттерге қарап, нелер бар екенін атай отыра олардың қалай дыбыс білдіретіндерін айтады.

Маса өлеңі - зу-зу-зу

Қоңыз өлеңі - жу-жу-жу

Дауылпаз өлеңі - бум-бум-бум

Пойыз өлеңі - чух-чух-чух

Сиыр өлеңі - мө-мө-мө

Көкек өлеңі- ку-ку-ку

Сырнай өлеңі- ду-ду-ду

Жел өлеңі- у-у-у-у

Сөйлеу тынысын дамыту.

Дыбыстық сөйлеу тілін меңгерту.

Сөзді түсінуін дамыту.

Артикуляциялық жаттығу

«Мақтаны үрлеу». Дем шығару арқылы үстел үстіндегі жеңіл мақтаны ауызбен үрлеу, дем шығару кезінде дауысты дыбыстар айтады. а, а-о, а-у, а-э, а-ы, а-о-у, а-о-ы, а-о-у-э, о, о-а, о-у, о-ы, о-э, о-а-у, о-у-а, о-а-э.

«Сиқырлы таяқша» ол өзінің жарқылымен немесе соққыларымен балаларды санау кезінде жаттығады және буынды бірнеше рет қайталауды сұрайды. Мұғалім таяқпен 3 рет ұрады және СА – СА - СА буындарын айтады. Таяқшаны балаға береді - ол сонымен қатар үстелге 3 рет соғып, Ша – Ша - Ша, Жа – Жа - Жа, Та – Та - Та, За – За - За, Са – Са – Са - Са - ны қайталауы керек;
«Фортепианода ойнау» жаттығулары, фортепианода ойнауға еліктей отырып, бала әр саусақты үстелге кезекпен ұрады және берілген буынды 5 рет айтады: РА – РА - РА, РО - РО,
РЫ – РЫ – РЫ - РЫ, содан кейін барлық 5 «ән» — «ойнау» буындары бірге: РА – РО – РЭ - РЫ.
Сол сияқты, «гүл» жаттығуы буындар мен сөздер саусақтардың кеңеюі мен бүгілуімен айтылған кезде орындалады (жапырақтары ашылып, жабылады).

Карталар мен суреттер: Суреттер арқылы сөздерді үйрену, оларды байланыстыру.

Жазу мен сурет салу арқылы дыбыстарды жазу және сурет салу арқылы сөйлеу тілін дамытуға көмек көрсету.

«Қандай зат артық?»

Құралдар: көлік түрлері (жеңіл көлік, автобус, трамвай, кеме, жедел жәрдем, өрт сөндіруші көлігі, троллейбус, маршрутті такси, ракета, ұшақ)

Шарты: жеңіл көлік, автобус, трамвай, кеме алма – артық затты тап.

«Кімге не керек?»

Құралдар: ыдыстар: кастрюль, қазан, шайнек, ожау, плита; фонендоскоп, ойыншық шпателі, шприц, ақ халат, тонометр; кітап, доп, қалам, көліктің рөлі.

Шарты: Балаларды үстелдін үстінде (ыдыстар: кастрюль, қазан, шайнек, ожау, плита; фонендоскоп, ойыншық шпателі, шприц, ақ халат, тонометр; кітап, доп, қалам, көліктің рөлі) тұрған ойыншықтарға жақындатып сұрайды: (мына заттардың ішінен кімнің заты? кімге жұмысына не қажет?) деп сұрайды.

Дұрыс қабырғалы тыныс алу үшін мұғалім көмегімен: ыңғайлы позицияны (жақсырақ тұрып), мұрынмен терең тыныс алады, тынысын баяу ауыздан шығарады. Сондай – ақ алманы мұрынмен терең иіскеп, ауызбен тынысты шығарады.
- Ауыздан шыққан ауаның тыныс күшін ұлғайтуға арналған жаттығу:

«Түтікше»-  тілді жалпақ ете ауыз қуысында шығарып, тілдің бүйір жақтарын көтеретін түтікшеге үрлеу. Жаттығуды жайлап жасау керек.

«Сағат»- тілді ауыз қуысынан шығарып жіңішкертіп ұстап, оңға, солға қимылдату керек. Осылай санап отырып 15-20 рет қайталау керек.

«Саңырауқұлақ»-ауызды кең ашып, тілді таңдайға жабысырып ұстап тұру  ұстау.

«Ат шауып келеді»- ауызды кең ашып тілді таңдайға жапсыру-айыру немесе таңдай қағу. «Моторды оталдыру» -ауызды ашып,жоғарғы тістің артына тілдің ұшына қойып, діріл жасау

«Қақпашы»-жоғарғы және астынғы тістерді көрсетіп ерінді жымиған түрде ұстау

«Футбол»-ауызды ашып,тілдің ұшын екі ұртқа кезектестіріп тигізу.Содан соң ауызды жауып қайталау