Маңғыстау облысы

Ақтау қаласы

Облыстық арнайы мектеп-интернаты КММ

Алуадинова Әсемгүл Болатбекқызы

дефектолог-тифлопедагог

Дефектолог-тефлопедагог: Көз мүгедектеріне білім беру үдерісіндегі рөлі

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесі инклюзивті оқытуды тиімді жүзеге асыруға бағытталған. Бұл жүйеде әр түрлі мүмкіндіктері бар балаларға теңдей білім беру маңызды. Көз мүгедектері үшін арнайы білім беру процесін ұйымдастыруда дефектолог-тефлопедагогтың рөлі ерекше. Тефлопедагог - бұл көру қабілеті бұзылған балалармен жұмыс істейтін маман. Оның басты мақсаты – осы балаларға білім беру, дағдыларын дамыту және өмір сүруге қажетті қабілеттерін қалыптастыру.

Дефектолог-тефлопедагогтың міндеттері

1. Оқушыларға білім беру: Дефектолог-тефлопедагогтың ең басты міндеті – көру қабілеті бұзылған балаларға білім беру. Бұл үшін арнайы оқыту әдістері мен құралдарын пайдалану қажет. Мұғалімдер мен тефлопедагогтар оқушыларды дәстүрлі әдістермен емес, көру мүмкіндіктерін ескере отырып, арнайы білім беру бағдарламалары арқылы оқытады. Бұл жағдайларда тактильді материалдар, аудио және бейнемазмұн, компьютерлік бағдарламалар қолданылуы мүмкін.

[16:12, 30.03.2025] Чапи: 2. Оқу бағдарламаларын бейімдеу: Көз мүгедектері үшін оқу бағдарламаларын бейімдеу өте маңызды. Тефлопедагог көз мүгедектері үшін арнайы оқу жоспарлары мен тапсырмаларды әзірлейді. Бұл тапсырмалар оқушылардың жеке ерекшеліктеріне, қабілеттеріне және қажеттіліктеріне негізделеді.

3. Психологиялық қолдау көрсету: Көз мүгедектеріне арналған оқыту процесі психологиялық тұрғыдан да қиын болуы мүмкін. Тефлопедагог балаларға тек білім беру емес, сондай-ақ олардың психоэмоционалдық жағдайына да көмек көрсетуі керек. Оқушының сенімділігін арттыру, оның әлеуметтік бейімделуіне қолдау көрсету тефлопедагогтың маңызды міндеттерінің бірі болып табылады.

4. Тәуелсіз өмір сүруге дағдыландыру: Тефлопедагог көру мүмкіндіктері шектеулі балаларды тәуелсіз өмір сүруге үйретеді. Оған жеке дағдыларды дамыту, әлеуметтік өмірде өзін-өзі ұстау қабілеттерін жетілдіру кіреді. Мұндай дағдыларды қалыптастыру оқушылардың өмір сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Тефлопедагогтың әдіс-тәсілдері

Тефлопедагог көз мүгедектерін оқыту барысында арнайы әдіс-тәсілдерді қолданады:

: 1. Тактильді әдіс: Көз мүгедектері үшін тактильді әдіс өте тиімді болып табылады. Бұл әдіс бойынша оқушыларға білім ақпаратын сезім арқылы ұсыну мақсатында тактильді объектілер мен құралдар пайдаланылады. Мысалы, геометриялық фигуралар, карталар, арнайы тактильді кітаптар.

2. Аудио әдіс: Аудиоматериалдар, соның ішінде аудиокітаптар мен жазбалар, көз мүгедектеріне оқу материалдарын тыңдау арқылы меңгеруге мүмкіндік береді. Бұл әдіс тек оқу барысында ғана емес, шығармашылық тапсырмаларды орындауда да пайдалы.

3. Электрондық құралдар мен бағдарламалар: Қазіргі уақытта көз мүгедектеріне арналған түрлі бағдарламалар мен құрылғылар білім беру үдерісін жеңілдетуге мүмкіндік береді. Тефлопедагогтар осы құралдарды тиімді пайдаланып, балаларға қажетті білім мен дағдыларды береді.

4. Кейстік әдіс: Кейстік әдіс арқылы тефлопедагог оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытады. Бұл әдіс оқушыларды түрлі мәселелерді шешуге, жағдайларды талдауға, шығармашылық тұрғыдан ойлануға бағыттайды.

Тефлопедагогтың рөлі

Тефлопедагогтың рөлі тек білім беру емес, сонымен қатар балалардың әлеуметтік бейімделуіне, психологиялық қолдау көрсетуіне және дербес өмір сүруге қажетті дағдыларды дамытуға бағытталған. Көз мүгедектерімен жұмыс істеу кезінде осы дағдыларды қалыптастыру маңызды. Тефлопедагог олардың әлеуметтік қатынас орнатуына, өз қабілеттеріне сенім артуына көмектеседі.

Қорытынды

Тефлопедагог – көру қабілеті бұзылған балаларды оқыту үдерісіндегі маңызды маман. Оның жұмысы тек білім беру емес, сонымен қатар балалардың дербес өмір сүруге, әлеуметтік бейімделуге және психологиялық қолдауға да бағытталған. Көз мүгедектерімен жұмыс істеу кезінде тефлопедагогтың рөлі ерекше, өйткені ол тек білім беру ғана емес, баланың тұлғалық дамуына ықпал етеді. Тефлопедагогтың кәсіби біліктілігі мен әдіс-тәсілдерін дұрыс қолдануы білім беру процесінің тиімділігін арттырып, балалардың толыққанды өмір сүруіне жол ашады.

Пайдаланған әдебиет:

1. Смағұлова, А. Б. (2019). Тефлопедагогтың жұмыс әдістері мен ерекшеліктері. Алматы: Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы.

2. Байтұрсынова, Н. М. (2020). Көздері нашар көретін балаларды оқыту: әдістемелік нұсқаулық. Нұр-Сұлтан: Қазақ университеті.

3. Дәулетова, К. С. (2018). Тефлопедагогтың әлеуметтік бейімделу процесіндегі рөлі. Алматы: Ғылым баспасы.

4. Әбдіразақова, М. А. (2021). Көздері нашар көретін балалармен жұмыс жасау әдістемесі. Шымкент: Шымкент университеті