ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ МЕЙІРГЕРДІҢ РӨЛІ

Бұл тақырып қазіргі таңда ерекше өзекті, себебі медициналық қызметтің сапасы көбіне мейіргердің кәсіби шеберлігіне, оның пациентпен жұмыс істеу деңгейіне және медициналық ұйымдағы жауапкершілігіне тікелей байланысты.

Мейіргер – денсаулық сақтау жүйесінің негізгі және ажырамас буыны. Ол тек дәрігердің нұсқауларын орындайтын техникалық қызметкер емес, пациентке көрсетілетін күтім сапасына жауап беретін, емдеу процесін ұйымдастырушы, науқасқа кешенді қолдау көрсететін білікті маман. Қазіргі таңда мейіргердің рөлі кеңейіп, оның функциялары клиникалық ойлау, білімді талдау, дәлелді тәжірибеге сүйену, пациентті оқыту және алдын алу шараларын ұйымдастыру сияқты кәсіби міндеттерді қамтиды.

Денсаулық сақтау саласында жүргізіліп жатқан реформалар мейіргерлік қызметке жаңа талаптар қойып отыр. Дәлелді медицина қағидаттары негізінде мейіргерлік процесс жүзеге асады. Бұл процесс бірнеше кезеңнен тұрады: пациенттің жағдайын бағалау, мәселені анықтау, күтім жоспарын құру, оны іске асыру және нәтижені бағалау. Осы арқылы мейіргер әр пациентке жеке, кешенді, әрі ғылыми негізделген күтім көрсетеді.

Мейіргердің атқаратын міндеттері сан алуан. Ол науқастың өмірлік көрсеткіштерін — артериялық қысымын, тамыр соғысын, тыныс алу жиілігін, дене температурасын — тұрақты бақылап, олардың динамикасын бағалайды. Қажет болған жағдайда өзгерістерді дер кезінде анықтап, дәрігерге хабарлайды, емнің тиімділігін қадағалайды және асқынулардың алдын алады. Мейіргер – емдеу процесінде пациенттің жанында ең ұзақ болатын адам. Сол себепті науқастың көңіл-күйі, психологиялық жағдайы, емге деген сенімі көбінесе мейіргердің қарым-қатынасына байланысты қалыптасады.

Қазіргі таңда мейіргерлер тек ауруханаларда ғана емес, емханаларда, жедел жәрдем қызметінде, мектептерде, өндіріс орындарында, паллиативтік көмек орталықтарында, қоғамдық денсаулық сақтау мекемелерінде қызмет атқарады. Әр салада мейіргердің рөлі өзгеше болуы мүмкін, бірақ оның басты мақсаты — пациенттің денсаулығын сақтау, аурудың алдын алу және сапалы күтім көрсету.

Мейіргерлік қызметтің маңызды бағыттарының бірі — профилактика. Мейіргерлер халық арасында салауатты өмір салтын қалыптастыру, дұрыс тамақтану, зиянды әдеттердің алдын алу, жұқпалы және созылмалы аурулардан сақтану бойынша санитариялық-ағарту жұмыстарын жүргізеді. Вакцинация, скринингтік тексерулер, диспансерлеу іс-шараларының ұйымдастырылуы да мейіргерлердің белсенді қатысуын талап етеді. Бұл жұмыс қоғам денсаулығын жақсартуға айтарлықтай ықпал етеді.

Мейіргердің кәсіби этикасы мен деонтологиясы — оның жұмысының негізгі идеологиялық негіздері. Әрбір пациентке құрметпен қарау, мейірімді болу, шыдамдылық таныту, құпиялылықты сақтау, адалдық пен жауапкершілік — мейіргердің міндетті қасиеттері. Мейіргердің мейірімді сөзі, жылы қарым-қатынасы, пациентті тыныштандыруы кейде берілетін емнің тиімділігін арттырып, науқастың сауығуына үлкен ықпал етеді.

Алайда мейіргерлер қызметіндегі қиындықтар да бар. Жұмыс көлемінің көптігі, жауапкершіліктің жоғары болуы, тәулік бойы кезекшілікке шығу, физикалық және эмоционалдық жүктеме — бұл мамандықтың күрделі тұстары. Көп жағдайда мейіргерлердің еңбегі жеткілікті деңгейде бағаланбайды. Сондықтан олардың кәсіби жағдайын жақсарту, еңбекақысын көтеру, біліктілігін арттыруға

мүмкіндік жасау, әлеуметтік қолдау көрсету — денсаулық сақтау жүйесі үшін маңызды міндеттердің бірі.

Ауылдық жерлерде мейіргерлердің рөлі ерекше. Шалғай елді мекендерде көп жағдайда бір ғана мейіргер медициналық көмектің негізгі ұйымдастырушысы болып саналады. Ол әрі кеңесші, әрі көмек көрсетуші, әрі санитарлық-ағарту жұмыстарын жүргізуші болып қызмет етеді.

Қорытындылай келе, мейіргер — денсаулық сақтау жүйесінің негізі, науқасқа ең жақын әрі сенімді тұлға. Оның кәсіби біліктілігі, адамгершілігі, жанашырлығы мен жауапкершілігі жалпы медициналық көмектің сапасын айқындайды.

Қолданылған әдебиеттер:

1. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі. «Мейіргерлік қызметті дамыту тұжырымдамасы». – Астана, 2020ж.

2. Айтқожина Н.Р., Уразбаева А.М. Мейіргер ісінің теориясы және мейіргерлік процесс. – Астана: Медиа-Астана, 2021ж.

3. Potter P.A., Perry A.G. Fundamentals of Nursing. – Elsevier, 2017.

4. Бекбенбетова Г.Т. Қоғамдық денсаулық және мейіргер ісі. – Алматы: Қазақ университеті, 2019ж.

5. Қалдыбаева Б.Ж. Мейіргерлік этика және деонтология. – Алматы: Этнос, 2018ж.

6. World Health Organization (WHO). Nursing and Midwifery: Key Facts. – Geneva, 2022ж.

7. International Council of Nurses (ICN). Role of Nursing in Strengthening Health Systems. – Geneva, 2021ж.