Дидактикаляқ тапсырмалар 6 сыныпқа арналған

І.«Меніц отбасым», «Меніц анам - ең сүлу адам»

Менің отбасым. Қара шаңырац. Жіктік жалгаудың жекеше түрі. Менің отбасымның сыртцы келбеті. Азаматтыц арманы. Жіктік жалгаудың көпше түрі.Қуаиар ана.

1. Мына сөздерге тәуелдік жалғауын жалғаңыз.

Отбасы Іні

Ана Бауыр

Ата Сіңілі

Туыс Табалдырық.

Әпке Орындық

Дәрігер Сусын

Сатушы Қалам

Аға Окушы

Үй Оқулық

2. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз.

Біздің отбасымыз онша үлкен емес. Отбасымызда 4 адам бар. Олар әкем, анам, ағам және мен. Біз ауылда тұрамыз. Әкем ағамды кара шаңырақ иесі дейді.Қара шаңырақ иесі деген сөз бұрынғы заманнан қолданылып келеді. Қара шаңырақ ол ата-бабаңның, эке-шешеңнің тұрған үйі. Қазақ отбасында ұрпакты ұл бала жалғастырады.

3. «Ананың бақыты не?» тақырыбында шағын эссе жазыңыз.

4. Азамат сөзін екі мағынада қолдана отырып, бірнеше сөйлем қүраңыз

Мысалы: Мұрат Қазақстан азаматы. Азамат келешекте ұшкыш болуды армандайды.

5. Өз отбасы мүшелеріне сын есімді қолдана отырып сипаттаңыз.

Мысалы:Менің анам мейрімді, ақылды, келбетті адам.

6. Сөздерді табыңыз.

с	Е	К	С	Е	н	отбасы
ш	А	Ғ	ы	Н	¥	үлкен
т	қ	Ж	А	С	Ү	хату
о	т	Б	А	С	ы	КІШІ
Қ	А	Ү	Һ	н	Ө	шагын
с	Л	Л	Л	Е	Ң	жас
А	П	К	I	Ш	I	сексен
Н	Ы	Е	I	Е	Ғ	тоқсан
¥	С	Н	Ә	I	Ң	неше
Т	А	Т	У	Ү	¥	алпыс

2. «Мен әжеме еркелеймін»

Әже. Тәуелдік жалгауының жекеше түрі. Әже мен немере.Айналайын. Дүкенде. Ең жацын адамдар.

1. Өлеңді мәнерлеп оқып, етістіктерді табыңьп.

Әже

Тентек болсам, ашынып,

Жақсы іс қылсам асырып, Маған сақтап жүреді Тэттіні де жасырып.

Мен ұйықтарда айтады Ертегісін, әндерін. Біздің үйде осындай Әжетайым бар менің.

2.

мамандық - сы

Әже

Немере дүкен Ата - імнемере

Палуан - ым

Күн - мтау

Қағаз

Отбасым адам ұлт

терезе сабақ бөлме

• ың әке- сі

қала - ін

• ңзейнеткер -ы аға көлік -і

Жалғауларды дү рыс жалганыз.

3. 
   
   
   Осы суреттерді қолдана отырып, дүкенде деген тақырыпта диалог қүрастырыңыз.

2. «Әкеліңіз, көмектесейік»

«Сіз» бен «сен». Тәуелдік жалгауының көпиіе түрі. Әдептілік. Әдеп. Әдептілік - әдемілік.

1. «Тәртіп» сөзін жекеше және көпше түрде тәуелдеңіз.

2. Берілген сөздерді екі топка бөліціз. «Сіз» бен «сен».

Әдептісіз, тәртіптісің, ақылдысың, сыпайысыз, толықсыз, дөрекісіз, ақмақсың, сауатсың, білімдісің, дайынсыз, жазыңыз, қүліңіз, оқы, сөйле, айтпа, тазала.

3. Берілген сөйлемдердің дүрыс, бүрысын анықтацыз.

Сөйлем	Дұрыс, бұрыс
Адам жақсы қасиеттерімен көріксіз.
Адамның әдептілігі дөрекілігінен байқалады
Әдепті адам адам қашанда эдемі.
Әдеп сақтау, мэдениеттілік көрсету бұл сыпайылық.
Әр адамның сыпайлығы оның сөзінен, жүріс- тұрысынан байқалады.

4. «Әдепті бала арлы бала, әдепсіз бала сорлы бала» макалдың магынасын түсіндіріңіз.

5. Көп нүктеніц орнына әдепті сөздерді жазып толықтырыцыз.

Менің досым Біздің досымыз

Сенің досың Сендердің достарың

Сіздің досыңыз Сіздердің достарыңыз

Оның досы Олардың достары

ІУ.«Менің досым»

Дос. Септік жалгаулары. Атау септік. Шын достыц. Достъщ. Меиің досымның мінезі.Достарым.

1. «Менін достарым» мәтінінің мазмүнын айтып беріңіз. Мәтінгесүрақтар дайындаңыз.

Өмірде шынайы ,өзіне серік болатын дос табу қиын. Достар бір- біріне қиын кезде де, куаныш кезінде де бірге болып көмектесу керек.Егер достар бір- бірінің сырын сақтай алмаса, ол шынайы достыққа жатпайды. Менің достарым көп.Мен олардың бәрінде жақсы көремін.Солардың ішінде екі досымды ерекше жаксы көремін. Олар Диана мен Гүлсәт.Оларға қиын кездерде қолымнан келгенше көмектескім келеді.Біз кейде ренжісіп қаламыз.

Дос болғасын ондай жағдайлар болады ғой Бірақ бір -бірімізбен тез

татуласып кетеміз.

2. Суретке қарап 5-6 сөйлем қүрап жазыңыздар.

З.Берілген мақал-мәтелдерді оқып оның магынасын өз сөзінмен айтып беріңіз

Күлме досқа — келер басқа.

Жаман достан жақсы дұшпан артық.

Дос көп болмайды.

• Байлықтан артық достық бар, достықтан артық байлық жоқ.

• Досы жоқ адам — тұзы жоқ тағам.

• Жігіт жолдасынан белгілі.

• Ауыр сөз айтқан дос емес.

• Босқа бергенше досқа бер.

• Дос болсаң берік бол, досыңа серік бол.

• Ағаш тамырымен, Адам досымен мықты.

• Нағыз дос дұшпан болмас.

• Жаман жолдастан мықты таяқ.

• Досыңа ат берме, Ат берсең, ақырын жүр деме.

• Жүз теңген болғанша, Жүз досың болсын.

3. Дос туралы тақпақтарды қолдана отырып, топпен сурет салыңыздар.

1. Достық деген таусылмайтын қазына,

Көктемде де солып қалар гүл емес,

Қарамайды ол сыйдың көп пен азына Нағыз достар тіпті сый да тілемес.

2. Достар бірге жүреміз,

Бірге ойнаймыз, күлеміз.

Бірге балық аулаймыз,

Міне біздер қандаймыз.

3. Орман, көлге, шыңға біз,

Саяхатқа шығамыз.

Бөлінбейді іргеміз,

Әрқашан да біргеміз.

4. Достарымды сүйемін бірге жүрген,

Бірге ойнап, менімен бірге күлген.

Достар деген жаныңның бір бөлшегі Орын алган жүректің бір түбінен.

5. Нағыз достар бір — біріне үнаған.

Қиындықта бірін — бірі сынаған.

Мүмкін емес доссыз емес өмір сүруде,

Сүйеу болар шақтарында кұлаған.

3. «Досыма электронды пошта жіберемін»

Менің е-шаі1-ім,мекенжайым. Ілік септік.Досымның e-mail-i, мекенжайы. Электронды поштамен хат жазу. Хаттарга файлдарды тіркеу. Пошта жүйесін баптау.

І.Мәтінді оқып,сүрақтар қүрыныз.

Электронды пошта (агылш. Email, e-mail ягни electronic mail) - технология және оның қайта сілтеу бойынша ұсынылған қызметтері және компьютерлік

желінің үлестірілуі бойынша алынған электрондық хабарламалар (соның ішінде ғаламдық). Хабарлама жіберудің басқа жүйелерден айырмашылығы (мысалы, әбсәтте келетін хабарламалар қызметі) болып, кейінге қалдырылған жеткізулер мүмкіндігі жэне дамыған жүйемен тэуелсіз пошталық сервер арасындағы қарым-қатынастар табылады.

2. e-mail-i мекенжайыңыз туралы диолог қүрыңыз.

З.Электронды пошта туралы пікірталас қүрастырыңыз.

Ұсынылған тақырып.

«Электронды поштаның пайдасы мен зияны»

4. Берілген сөз тіркестерін пайдаланып, электронды пошта туралы сөйлем қүраңыз.

Электронды байланыс, сайттарды ашу, Интернет жүйесі, жедел ақпарат, пошта қызметі, хабарлама тасу, жаңа желі.

4. «Электронды пошта» сөзін септеңіз.

УІ.«Сыйлық тацдаймыз»

Сыіиіъщ. Магжаяяың добы. Тугая күн батасы. Бүгін - меяің тугая күяім. Тугая күяі досымяың.

І.Сурет аркылы досыңа кандай сыйлык сылайтыныцызды сипаттаңыз.

Көйлек күрте жүмсақ ойыншықмысық электронды шахмат

2. Туған күн тілектерін оқып, бір-біріңе тілек жазыңыз.

1 .Көктемнің күлімдеген күні болшы,

Өмірдің шешек атқан гүлі болшы,

Қуанынггы, көңілді өмір сүріп,

Өмірде ең бақытты жандардың бірі болшы!

2. Мейірлі жүзің болсын,

Дархан пейілің болсын.

Қайсар жігерің,

Бауырмал мінезің болсын!

2. Аққудың - ақтығын Өмірдің - пэктігін Арманның - ажарын Бақыттың - базарын Денсаулықтың - зорын Махаббаттың - молын тілеймін

2. «Меніңдосымныңтуған»күнідегентақырыпқадиалогқүрастырыңыз.

3. Суреттерді қолдана отырып, кім не сыйлайды? деген тақырыпта сөйлемдер күрастырып, жазыңыз.

УІІ.«Мүшел жастан астым»

Ои үште бір мүшел. Табыс септік.Мүіиел жас. Меніц туган күнім. Туган күнді тойлау. Адамның жасы туралы мақал-мәтелдер.

1. Мәтінді оқып, мазмүнын өз сөзіцмен түсіндіріңіз, оған сүрақтар дайындаңыз.

Халық даналығында мүшел жас деген үғым бар. Бұл ұғым түркі тілдес халықтар мен Орта Азия халықтарының көпшілігінде кедеседі. Әр мүшелден өткен сайын адам баласы есейіп, бүкіл бір елді басқара алатындай шамада болған соң, оған келер қауіп те көбейсе керек. Өйткені, мүшел жастың да өз алдына қауіптері бар. Ендеше, мүшел жасты былай жіктеуге болады. Астрономия ғылымының айтуы бойынша, эрбір 12 жылда Юпитер өзінің орбитасын бір рет айналып шығады екен. Сонда адамның мүшел жасы да әрбір он екі жыл сайын кіріп отырады. Бүрындары осы мүшелден өткендер той жасап жататын. Ырым ретінде мүшелден шыққан соң өзінің ең ұнамды дейтін киімін жоқ-жітікке, иә болмаса ағайын-туыстың біріне сыйға береді.

2. Сөздермен сөйлем қүрастыр.

Мүшел жас,дәстүр, үлкен, құрмет, қамқор, мейрам, бала, көмектесу.

3. Берілген сөздерді септеңіз.

Мүшел жас, ұғым, халық даналығы.

2. Өлеңді мәнерлеп оқып, септік жалғауы бар сөздерді табыцыз.

Адамзат туған анадан,

Ақылы іске жараған.

Адамның жасын атаулы,

Мүшелге бөліп балаган.

Көркейер көңіл батадан,

Үлгі алып өссен атадан.

Он үшке толсаң, қазақта,

Бір мүшел жас деп атаған.

Өнеге қалса данадан,

Өсиетті елге тараған.

Бір мүшел жасты халқымыз,

Есейген шақ деп санаған

УШ.«Мен мектептемін»

Мектеп. Мектептегі үйірмелер. Мектептегі кезекшілік. Мектеп кітапханасындагы іс-шаралар. Мектептегі спорттыц іс-шаралар.

1. Аударыңыз.

(В столовой) ас даярлайдыдамақтанады.

(В мастерской) кесте тігеді,ою ояды,ағашпен жүмыс істейді.

(В музее) тұрмыс-салтты көрсетеді.

(В спортзале) жылдамдыққа жүгіреді,секіреді.

(В библиотеке) кітап алады,оқиды.

2. Бүл кім? Бүл не? деген сүрақтарына жауап беретін сөздерді бөлек жазыңыз.

кезекші, ит, қарындаш, әке, бөпе, бота, өшіргіш, ұстаз, өзен, қарлығаш, оқулық, сызғыш, адам, күзетші, оқушы, энші, бала, әкім, от, парта, терезе, өмір, глобус, қыз, көл, ермексаз, тәрбиеші, қагаз, суретші, домбырашы, дәптер, қалам, еркек, такта, аң, кітап, ғалым.

4. Суреттерді қолдана отырып мектеп кітапханасындағы іс-шаралар туралы диолог қурастырыцыз.

v^k,,“'*^v *

tauavn. К іпрапһд тут* үйргігді

5. Сөйлемді толықтырыңыз.

Менің сыныбым таза, әдемі.

ІХ.«Менің сүйікті ісім»

Бос усщытым. Шыгыс септік. Өз таңдауым. Сурет салу. Сүйікті ісім - шахмат оітау. Кішкентай тігінші.

І.Берілген мәтінді оқып, аударып, сүрактар қүрыңыз.

Бос уақытым

Біздің мектепте өте жақсы білім береді. Соған коса мектепте әр түрлі үйірмелер бар. Сабак біткесін оқушылар өз калауы бойынша бос уақыттарын осы үйірмелерде өткізеді. Қыздардың көбі «Табиғат достары» үйірмесіне жазылды. Бүгін олар өз қолдарымен аквариум жасады.

Ал ұлдар футболға қатысады. Айжан мен Орал музыка үйірмесіне жазылды. Осы үйірме жақында ашылды. Біздің мектептегі өміріміз өте қызықты. Әрқайсымыз сабаққа да, үйірмелерге де белсене қатысып отырамыз.

Мен Аскар досыммен бірге «Математика әлемінде» атты үйірмеге қатысамын. Бүл үйірмеге біз сейсенбі жэне жүма күндері барамыз. Үйірме өз жүмысын тура сағат үште бастайды. Аскар екеуміз жуықта өткен математикалық викторинаға қатысып, жүлделі орынға ие болдық.

2. Синквейн әдісі. 5 жол өлең құрастыру.

Мысалы:

1. Зат есім (Уақыт)

2. Етістік (өткізу, орындау, ұнату, жақсы көремін)

3. Сын есім (қызықты, белсенді)

4. Синоним (Мезгіл)

5. Сөйлем (Мен бүгінгі уақытымды қызықты өткіздім)

2. Өз таңдауым тақырыбында берілген сөз тіркесгерін қолданып әцгімелеціз.

Бос уақытта не істеуді үнатамын?

Тауға шығу, Теледидар кору, Музыка тындау,Шаңғы тебу, Коньки тебу, Кітап оқу, Кинотеатрға бару, Ән carry, Билеу.

Ең үлкен аң - піл

Ең кіші аң - тиін

Ең үлкен ағаш - емен

Ең жырткыш және ең мықты қүс - бүркіт

Ең сүлу жэне жүзгіш күс - ащу

Ең күшті жэндік - цүмырсца

Ең кішкентай қүс - колибри

Ең үлкен құс - африкалық түйеқүс

Ең үлкен жануар - көк кит

Ең биік жануар - керік

Ең ірі қоңыз - дровосек

ХІ.«Қүстар - біздің досымыз»

Құстар туралы. Көптік жалгау. Қүстар -біздің досымыз. Ащуларды атпацдар. Қүстарды цоргайъщ.Қазацстанда мекендейтін цүстар

1. Қүстар туралы жүмбақтарды оқып, жауабын табыныз.

І .Сайрайды бір талмайды,

Әнші құс бұл таңцайлы.

2. Қараңғыда ұшады құбылады,

Жарық көрсе кашады, тығылады.

3. Балапанын басатын баска құс,

Бар осындай қасқа құс.

4.0рманда жоғары Ағашқа қонады,

Тұмсығын балға қып

Тоқ-ток соғады.

2. Күндіз соқыр недеген Түнде сондай көреген.

Шарлап келіп даланы Үйіме үй салады.

2. Туысы дейді күстардың Інісі дейді тышқанның Тышқан да емес, қүс та емес Екеуінен де тыс қалдым

3. Түсі қара мақпалдай Төсі ақ сыр жаққандай ¥шса оқтай зулайды Көктен жұлдыз ақкандай

4. Биікке салған ағаш үй Сол ғой оның мекені Жаздай сайран салып ап Қыста алысқа кетеді Керекті

сөздер:(бұлбүл,жарқанат,көкек,тоқылдақ,үкі,қарлығаш,Жапалақ,Қарылғаш,

Қараторғай)

Дала қүстары	Үй қүстары

3. Берілген мәтінді оқып, сүрақтарға жауап беріціз.

Адам табиғатсыз өмір сүре алмайды, ал күстар табиғаттың бір бөлігі. Жер бетінде құстардың 8600-ге жуық түрі бар, ал біздің елімізде 500-ге жуық түрі бар. Табиғатты қорғап, күтсе ғана ол көбейеді. Азайып кеткен құстарды «Қызыл кітап» тізіміне алып, оларды көбейту шаралары жасалады. Қорықтар жасалады. Қазақстанда 10 қорық бар.

Қүстар-біздің досымыз. Сондықтан оларды күтіп, баптап, қорғайық.

1. Жер бетінде кұстардың неше түрі бар?

2. Қүстар қалай көбейеді?

3. Құрып бара жатқан құстарды қайда еңгізеді?

4. Қазақстанда неше қорық бар?

5. Біздің елімізде қүстардың қанша түрі мекендейді?

6. Күстар ненің бір бөлігі?

4. «Қүстар қалай үн қатады?» сызба арқылы салыстырыңыз.

Аққу шаңқылдайды,

Бүлбұл сүңқылдайды Бүркіт шиқылдайды,

Көгершінбарқылдайды Торгай сайрайды,

Үйрекуілдейді,

5. Қүстар туралы такпактарды окып, нүктенің орнына қүс атауын жазып оқыңыз.

1. Жаршысымын көктемнің ... дейді мені жұрт

Өз атын айтар құс менмін.

Көктемді күтсең мені күт.

2. Мен еркін бақытты ...

Бұлағын тасытқан ән - жырдың

Тамаша тамылжып шырқаймын Шаттығын тауыса алмай эр күннің

3. Құртты іздеп ініне Қарағайды үңгіген ... кұс дәрігер Қашан да ол әбігер

4. ... мен

Адамның тұрагымын Мекен етіп тұрамын Тазалаймын үй - ішін Ел аузында мақтаулы Тазалықшымын төселген

5. Мен...

Шегірткедей жұртынды Қырғи болып қиямын Егістікке жайылымға Қорғаушы боп тұрамын Жәндіктерді зиянды Күртатүғын батырмын Дайындайтын ұямды Достарға келе жатырмын

6. Күс сүлуы ...

Табиғат көркін сыйлаған Мылтығын кезеп еш мерген Атуға көзі қимаған.

Сұлулықты паш етіп Жырлаған талай ақындар Нэзік үнді, көл көркі

Құс патшасы мен болам

Керекті сөздер:Көкек, бұлбүлмындоқылдақ, қарлығашпын, қараторғаймын, аққумын.

ХІІ.«Жақсыдан үйрен»

Әдептілік. Адам бойындагы жақсы қасиеттер. Адамгершілік- үлы қасиет. Жақсы мінез-жаига дос.

І.Берілген мэтінді оқып, ат қойыцыз, сын есімдердіц астын сызыцыз.

Әдептілік - тәрбиеліктің көрсеткіші. Сол себепті эдепті кісі басқалармен қарым-қатынасында адамды сыйлап, қүрметпен қарайды, кішіпейіл, сыпайы, кешірімді болады.

Көргенді адам басқаның еңбегін, өзіне көрсеткен қызметін сыйлайды, рақметін, алғысын айтуды шын көңілмен өзіне міндет, парыз деп біледі.

Көргенді кісінің өзіне де, қоғамға да, ел-жұртқа да тигізетін зор пайдасы- балаларын әдептілікке, адамгершілікке тәрбиелейді.

2. Кішіпейілді, көргенді, сыпайы, әдепті, ақылды, адамгершіл,үлгілі, инабатты, ізетті, мәдениетті, парасатты, қарапайымберілген сөздерді қолдана отырып, адамның жақсы қасиеттері туралы шағын әнгіме жазыңыз.

Әдепті бала	адам	сорлы
бірақ	бала	оларды
Арлы	ойым	бала
өзін-өзі	Әдепсіз бала	дейтін

З.Шахмат тақтайында шахмат атымен жүру барысында жасырылған мақалды табасыз.

4. Берілген сөздерді жіктеңіз. Әдепті, парасатты, ізетті, ацылды.

5. Берілген схеманы холдана отырып сөз тіркесін жазыңыз.

Зат есім+сын есім

Зат есім+сын есім+зат есім

Сын есім+зат есім

Зат есім+сын есім+етістік

ХІІІ.«Тіл үйренемін»

Үштілдік - замай талибы. Көптік магынаны білдіретін сөздер.Мемлекеттіктілді меңгеру. Орыс тілі -үлтаралъщ тіл. Шет тілдерін үйрену.Көп тіл білудіц пайдасы.

ҮВ ТҮҒКРЛЫ ТІЛ - УАКНТ ТАЛАБЫ

Иеюккетгік тімі - даюггалэ Осас іШи - хгцийме Ьшзкк тілій - ү*река«із.

І.Суреттерді қолданып «Үштілдік- заман талабы» тақырыбына диолог қүрыңыз.

2. Берілген тақырыптарды қолдана отырып, қазақ тілі туралы ой қозғацыз.

«Ана тілі - бэріміздің анамыз, өйткені ол - ұлтымыздың анасы»

«Ұлттық сана ұлттык тілмен қалыптасады»

«¥лтты күшейтудің бірінші тетігі - тіл»

«Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде»

2. Мэтінді оқып, аударып, ішінен сын есімдердіц астын сызыңыз.

Қазақ тілі - Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі болып саналады. Қазақ тілі - әлемдегі тілдердің ішіндегі ең бай, келбетті тілдердің бірі. Қазақ тілі қазақ халқының ана тілі.

Тіл қай елде, үлтта болсын қастерлі, қасиетті, құдыретті.Тіл әрбір азаматқа ана сүтімен беріліп қалыптасады. Ана сүтімен бойға енген қасиеттер туған тілдің арқасында дамиды. Туған тілге деген қүрмет пен сүйіспеншілік бала кезден басталуы керек. Айналада адамдарға, өзіңнің өскен ортаңа, Отанға деген ерекше сезім мен көзқарас та туған тілінді білуден басталады.

Тіл - халықтың рухани, мәдени байлығының дамуының құралы.

2. Берілген сөздердің ішінен көп магыналы сөздерді тауып, мағыналарын түсіндіріңіз.

Қас, бас, қол, дене, кұлақ, алақан, бала, ана, кино, тіс, тұтқа, бет, пышық, мектеп, кеспе, ботқа.

2. Көп мағыналы сөздердің қатарын жалғастырыңыз.

1. Адамның аяғы,....

2. Домбыраның құлағы,....

3. Жараның ауызы,....

4. Пышақтың жүзі,

ХІУ.«Көлік түрлері. Мен мектепке немен барамын?»

Автокөлік. Көлік түрлері.Жүрнац түрлері. Көтергіш кран. Метро. Райымбектің автобусы. Менің көлігім. Жол мен сен.

І.Жүмбақтарды окын шешімін табыңыз.(үшақ, автобус, велосипед, троллейбус, жеңіл көлік)

1. Құстан аумайды,

Көкте заулайды.

2. Көше бойлап аяндайды,

Адам тасып аялдайды.

3. Екі аяқты жануар жаны жоқ басқанізі бар?

4. Төбесінде күндегі Жалғанған желігі Қабырғада күндегі Нүр шашақан төрінде

5. Әкемнің тор тайы

Май жал ап су ішкен Тоқтамай жортады.

2.Кестені толтырыңыз.(Жеңіл көлік,велосипед, пойыз, автобус,троллейбус, жук көлігі, үшақдік ушақ,зымыран, кемедайық жатады,метро)

Жерде жүретін көліктерге	Әуеде үшатын көлік түрлеріне	Суда жүзетін көлік түрлеріне	Жер асты көліктеріне

2. Берілген мәтінді окып, сурактар қүрыныз.

Алматы қаласында миллионнан астам адам тұрады. Алматы өте үлкен қала. 2011 жылы Алматыда метро ашылды. Метро өте әдемі. Көп станциялары бар. Метро жер асты көлігі. Ол өте колайлы, себебі кептеліс болмайды. Метро станциялары: «Райымбек», «Жібек жолы», «Алмалы», «Абай», «Байқоңыр»,

«Алатау».

2. Берілген жүрнақтар арқылы туынды сөз жасаңыз.

- шы, - ші, - лық, - лік, - ма. - ме, - қы, - кі, - ша, - ше, - а, - е, - ла, - ле.

б.Берілген сөздерді тәуелдеңіз.

Біздің

Сендердің

Сіздердің

Олардың

Менің көлік.... автобус...

Сенің

Сіздің

Оның

ХҮ.«Астана, туган күніцмен»

Ел ордасы - Астана. Сөз тудырушы жұрнақтар. Қазац елінің астаналары. Астана келбеті- ұлт келбеті. Астананы аралау. Астанага ақ бата

І.Ел ордасы -Астана туралы малеметті қолданын кластер қүрыцыз.

Астана қаласы туралы жалпы мәліметтер:

Құрылған жылы - 1832 ж.

Теміржол бекетінің атауы - Астана станциясы. 1961 жылға дейін - Ақмола қаласы деп аталды.

1961 жылдан бастап 1992 жылға дейін - Целиноград каласы деп аталды. 1993 жылдан бастап 1998 жылға дейін - қайта Ақмола болып өзгертілді.

1997. жылғы 20 қазандағы ҚР Президентінің Жарлығымен Ақмола қаласы Қазақстан Республикасының астанасы болып жарияланды.

1998. жылғы 6 мамырдағы ҚР Президентінің Жарлығымен Ақмола қаласының атауы Астана болып өзгертілді.

2. Қазақстанның астаналарын суреттерімен тарнхка байланысты орнықтырыңыз.

Алматы

Астана

Орынбор

Қызылорда

Заман жаңа, ел жаңа,

Күлімдейді кең дала.

Өз Астанам - өз Ордам,

Сүйенерім сен ғана!

Асқақтай бер, Астанам,

Берекеге бастаған!

Болашақтың есігін Өз қолыңмен аш маған!

ХУІ.«Табиғатты қорғайық»

Жер -цазына.Сөз түрлендіруші жүрнацтар. Қоршаган ортаиы крргау. Қоръщтар неге керек? Табигат - тіршілік көзі Таза ауамен демалайыц.

1. Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қойып, көшіріп жазыцыз.

Таби...аттың басты байлы...ы - жер. Жер б...зд...ң қазынамыз, байлығ...мыз.Адамдар, жан - жануарлар, ...сімдіктер өз қорег...н осы жер...ен алады.Қасие...ті Жер - Ана - алып к...нді айналып жүр...тін жеті ғала...шардың ең қ...дыреттісі.Ата - баб...мыз осы жер үшін сан ғас...рлар бойы қан т...гіп, басын қате...ге тіккен.Ада...ның өм...рі жермен ты...ыз байла...ысты. Жерден қасиетті, жерден киелі д...ние жок. Жер бар жерде ел бар.

2. «Қорғау» сөзіне фонетикалық талдау жасаңыз.

3. Берілген қорықтардың біреуін таңдап, ақпарат дайындаңыз.

1. .Ақсу-Жабағылы қорығы; 2. Наурызым қорығы; 3. Алматы қорығы; 4.

Барсакелмес қорығы; 5. Қорғалжың қорығы; 6. Марқакөл қорығы; 7. Үстірт қорығы; 8. Батые Алтай қорығы; 9. Алакөл қорығы; 10. Қаратау корығы;

4. Сөз түрлендіруші жүрнақтарды колданып берілген сөздерді түрлендіріңіз.

Таза, аяқ, тұз, біл, ой, кеш, бас, мал.

5. Таза ауамен демалу үшін не істеу керек? Сүраққа бірнеше сөйлем түрлерімен жауап беріңіз.

ХУІІ.«Кім жэне қайда?»

Отбасы - сыйластъщ ортасы.Дара сөздер. Туыстыц атаулары. Менің отбасындагы міндеттерім.Отбасындагы татулыц. Отбасында берілетін бата.

50. -ым, -ім, -jvi жалғауларын жалғап, «Отбасы -сыйластык ортасы» тақырыбында эңгіме құрастырыңыз.

Менің

+

Меніц

+

Менің

2. Көп нүктенін орнына керекті сөздерді қойып сөйлемді толықтырып, жазыңыз.

3. Сүрақтарга жауап бере отырып, туыстық атауларды анықтаңыз.

• Бізге ең ыстық, жақын адамдар кім?

• Сенің кішкентай қарындасың апаңызға кім болады?

• Анаңның ағасы саған кім болады?

• Сендер анаңыздың анасына кім боласыңдар?

• Сенің шешеңңің анасы саған кім болады?

• Сенің әкеңнің апасы саған кім болады?

• Ағаңның әйелі саған кім болады?

• Апаңның күйеуі саған кім болады?

2. Баталарды оқып, өз сөзіңізбен мағынасын түсіндіріңіз.

1. Дастаркандарыңа береке берсін,

Бастарыңа мереке берсін.

Астарыңа адалдық берсін.

Бастарыңа амандық берсін.

2. Дастарқаның тоқ болсын,

Уайым-қайғың жоқ болсын!

Бак-дәулет берсін бастарыңа,

Ғұмыр берсін жастарыңа!

Пэле-жала, жын-шайтан Жоламасын қастарыңа!

Аллаһу әкбар!

3. Уа, Жаратқан - Құдірет!

Мал-жандарын аман ет,

Басына бер зор бақыт.

Асыңа бер берекет,

Ғ үмыр-жасын ұзақ ет.

Ұрпақтарын асыл ет,

Кэсібін адал кэсіп ет,

Бәле-жаладан аулақ қып,

Таттырма еш қасірет,

Дүниенің бар жақсылығын Дәл осы отауға нәсіп ет!

б.Отбасыңдагы міндетіңді сипаттап шағын әңгііие жазыңыз. ХУІИ.«Сүйікті кейіпкерім»

Сеиім.Күрделі сөздер.Мүсінші мысық. Жаксы меи жаман. «Меиің атым - Қожа». Жацсы мінез

1. «Сенім» сөзін жекеше жэне көпше түрде тәуелдеңіз.

2. Берілген сөйлемдерден күрделі сөздерді тауып, кай сөз табынын екенін анықтаңыз.

Біз кеше кинода қыпшақ белді қызбен таныстық. Анамның айғай салған жан дауысын естіп ағам тоқтай қалды. Жер шарын қанша рет айналсанда ондай сенімді адамды таппайсың. Мен жиырма сегізінші кварталда тұрамын. Ол бүгінгі мейрамға сары ала көйлегін киіп келеді.

3. Өз мысығыңызды сипаттап шағын әңгіме жазыңыз.

4. Өз досыңыздың жақсы және жаман мінездерін жазып, кестені толтырыңыз.

Жақсы мінездері	Жаман мінездері

5. «Қожа» сөзін септеңіз.

ХІХ.«Спортпен айналысамыз»

Спорттың түрлері.Күрделі сөздердіц емлесі.Біздің мектептегі спорт үйірмелері. Сен спорттыц қай түрін ұнатасың?Еліміздегі әйгілі спорт кешендері.

І.Кластерді толтырыцыз.

2. Көп нүктенін орнына керекті сөзді сөз табын қойып, қандай сүракқа жауап беретінін анықтаңыз.

1. Баскетбол үйірмелеріне біздің сыныптың оқушылары (...) қатысып жүр.

2. Оқушылар баскетболдың (...) ережелерімен танысып, жақсы ойын көрсетіп жүр.

3. Олар баскетбол ойынындағы (...) доп беру әдістерін жан - жақты үйренді.

4. Үйірмеге қатысушылар арнайы дайындық нәтижесінде (...) орынға ие болды.

Тірексөздер: белсенді, негізгі, маңызды, жүлделі..

2. Мәтінді оқып, әнгімелеңдер. “Қанай?”сүрагына жауап беретін сөздерді теріп жазып, сөз тіркесін қүраныз.

Әр адам спортпен айналысу керек. Спортпен айналысқан адамның денсаулығы мықты, көңіл күйі көтеріңкі болады. Барлық окушы өз таңдауы бойынша спорт түрлерімен айналысса, бос уақытын шынығуға арнаса, олардың дені сау, түлғасы сымбатты, бұлшық еті шымыр болады.

С портпен шүғылдануды дағдыға айналдыруымыз керек. Әрбір адам өз денсаулығының мықты болу жолдарын қарастыру керек.

2. Спорт кешендері туралы диалог күрастырыңыз.

б.Берілген сүрақтарға жазбаша жауап беріңіз.

1. Спорттың қай түрін үнатасыз?

2. Спорттың қандай пайдасы бар?

3. Ольга Шишигина қандай спорт шебері?

4. Қазақстанда қандай спорт түрлері дамыған?

5. Саған қандай спортшы үнайды?

20. «Теледидар көремін»

Теледидар көремін. Біріккеи сөздер.Балаларга арналган теледидар багдарламалары. «Балапан багдарламасы».Менің сүйікті багдарламам. Жергілікті балалар багдарламалары

1. «Теледидар көру» сөзін жіктеңіз.

2. Темір, Ақ, Көк, Жеті, Сары, Қызыл, Әулие, Ала баспа, кара, тас, жол, ала, ит, шек,

   
   

   орда,қарақшы, қазық, көл, бозат, ара,қүс,сөз,барыс,бота, мүрын, су, бақа

   
   Берілген сөздерді топтастырып біріккен сөздер күраныз.

3. «Менің сүйікті багдарламам» тақырыбында шагын эңгіме жазыңыз.

4. Топпен жүмыс жасау, берілген сүрактарға жауап беріңіз.

I топ. Қазақстан телеарналары

1. Қазақстан Республикасында қандай телеарналар бар?

2. Қандай телеарнаны жиі көресіңдер?

3. Қазақстандық теледидар хабарлары сағат нешеде басталады? Аяқталатын уақыты қанша?

2. топ. Қазақстан үлттық телеарнасы

1. «Қазақстан» үлттық телеарнасы туралы не білесіндер?

2. «Қазақстан» телеарнасынан қандай хабарлар беріледі?

3. Ұлттық арнадан берілетін танымдық бағдарлама туралы эңгімелеңдер.

Ill топ. Білім беру және іиәдени, спорт телехабарлары

1. Қандай телеарнадан білім беру хабарларын көруге болады?

2. Өздерің тамашалайтын мәдени, спорттық телебағдарламалар туралы әңгімелендер.

5. Берілген ақпаратты қолдана отырып диалог қүрастырыңыз.

«Қазақстан» үлттық телеарнасы эфирге алғаш рет 1958 жылы 8 наурызда шықты. «КТК» телеарнасы 1991 жылдан бастап жұмыс істейді. «Хабар» агенттігінің алматылық филиалы «Хабар» телеарнасы 1995 жылы «Қазақстан» ұлттық арнасының ақпараттық қызмет базасының негізінде құрылды.

20. «Әнші құмдар»

Еліміздегі табигат гажайыптары. Қос сөздер. Әтиі цүмдар. «Алтынемел» үлттық табиги саябагы. Әнші цүм төбесі. Әнгиі цүмдар ңүпиясы.

1. Мәтінді оқып, аударып, сүрақтар қүрыңыз.

Әнші кұм, Айғай құм - Алматы облысы Кербұлақ ауданы жеріндегі Іле өзенінің аңғарын бойлай орналасқан Үлкен Қалқан тауы жэне Кіші Қалқан тауы етегіндегі құмды төбе. Қалқан тауларынан соғатын желдің бағыты үнемі өзгеріп отыруы нәтижесінде кұм түйіршіктері електеніп, бірегей қүм қоспасынан тұратын төбеге айналған.

Екі жақтан соққан желдің эсерінен қозғалысқа келген кезде, одан кәдімгі сырнайдан шыққан таза эн ырғағына үқсас эуезді дыбысты естуге болады. Шығыстан соққан желдің күші үлғайған кезде биіктігі 150 метрлік күм таудың басына карай шоғырланады.

2. Көп нүктелердің орнына тиіеті кос сөздерді қойып, өлең жолдарын толықтырңыз.

Ызғарлы сол бір күндері,

....... болып уыздай.

....... бүлақ суындай,

Алаңға шықты ағалар.

Алаулап жанған жүздері ....... болып көздері,

«Елім!» деп соғып жүрегі,

Түрды ғой біздің әпкелер.

Тәуелсіз Туын көтерген,

Ағалар мен әпкелер!

Сіздер салған сара жол,

Мэңгіге кетер өмірлік!

Керекті сөздер: сап-сары, түп-түнық, мөп-мөлдір.

З.Суретке қарап,«Алтынемел» үлттық табиғи саябагы туралы сипаттаңыз.

4. «Әнші қүм» сөзін септеңіз.

5. Көп нүктенің орнына керекті жалғауларды жазып, жалғау түрлерін ажыратыцыз.

Алтынемел табиғи саябағы 1996 жылы Алматы облысы... Кербұлак, Панфилов аудан...ы жерінде орналасқан. Ауданы 161,1 мың гектар. Алтынемел тау... қамтиды. Мүнда аң... 6 түрі (таутеке, қарақұйрық, құлан, қызыл қасқыр және т.б.), соны... бір... құс... 231 түрі, балық... 30, өсімдік... 1800 түрі қорғау... алынган.

Керекті жалғаулар: /ның, дар, ын, іиен, тың, тің, га, ге/

ХХІІ.«Сен білесің бе?»

Гиннес рекордтар кітабы. Қысцарган сөздер.Әлем кереметтері. Қазақтың байыргы өліиемдері. Киелі сандар. Жетілік үгым.

І.Мәтінді оқып, сүрақтар қүрыцыз.

Гиннес рекордтар кітабы — әлемдік рекордтар енетін жылдық жинақ. Гиннесс кітабына адамның, жануардың, табиғаттың жеткен жетістіктері, өзгелерден ерекшелендіретін күйі, қалпы жайлы жазылады. Алғаш рет

Гиннесс кітабы 1955 жылы ирландтық сыра қайнатушы «Гиннесс» компаниясының басшысы Хью Бивер сэрдің тапсырысы бойынша жарық көрген. 1956 жылы кітап 5 000 000 дана таралыммен сатылған. Қазіргі кезде дүниежүзі бойынша 100 мемлекетте 23 тілде басылып шығарылады. 2003 жылы «Гиннесстің рекордтар кітабының» таралымы 100 000

000 данаға жеткен.

2. Киелі сандар 3,7,9,12,40 сандарға ғаламторға немесе қосымша эдебиеттерді қолдана отырып сипаттама беріңіз.

Мысалы:Үш көз: Су анасы - бұлак, жол анасы - тұяқ, сөз анасы - құлақ Жеті күн: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі.

Тогыз саны араб елінен дінмен байланысты енген тэрізді. Сондықтан халқымыз: "Тоғыз ай, тоғыз күн бала көтеру"," Тоғыз эйелдің толғағы бір күні келіпті", "Тоғыз жолдың торабы".

2. Берілген атауларды қыскартып жазыңыз.

Қазақтың мемлекеттік ұлттық университеті, «Егеменді Қазақстан» газеті, Тәуелсіз мемлекеттер достастығы, Мемлекеттік автоинспекциясы, сантиметр, миллиметр,киловат, Америка Қүрама Штаттары,Біріккен Ұлттар Үйымы, Ғылым Академиясы,Халық шаруашылық жетістіктерінің көрмесі, кэсіптік- техникалық училище.

2. Адасқан әріптерді орнына қойыңыз.

1. р,а,р,д,е,к,о,р,т

2. е,р,т,к,е,м,е З.і,и,е,к,л, д,с,а,р,н,а

4. ш,м,е,д,ө,р,л,е

5. Жеті қазынаны қолдана отырып, әр қайсысына сипаттама беріңіз.

1. Ер жігіт.

2. Сұлу әйел.

3. Ақыл, білім.

4. Жүйрік ат.

5. Қыран бүркіт.

6. Верен мылтық.

7. Жүйрік тазы.

ХХІ1І.«Ол «Қызыл кітапқа» енген.

Қазацстанның Қызыл кітабы. Тіркесті сөздер.Сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктер. Барыс- азайып бара жатқан жабайы. Қоръщтар неге керек? Ғылыми тургыдан толъщ зерттелмеген.

І.Мәтінді оқып, сүрақтарға жауап беріңіз.

Табиғат -халық қазынасы. Сондықтан біз оның байлығын пайдалана отырып, қорғауымыз қажет, сондықтан да табиғатты қастерлеп, оған сүйіспеншілкпен қарап, қамқорлық жасау қажет. Соған байланысты біздің елімізде „Халықаралык табиғат қорғау қоғамы,, күрылды. Оның басты мақсаты- саны сиреп бара жатқан аң, құстарды, өсімдіктерді қамқорлыққа алып, арнайы кітапқа тіркеу. Мүндай кітапты „Қызыл кітап,, деп атайды. Оның қызыл және сары беттері болады. Қызыл парағына қүрып бара жатқан, сары парағына саны аз аң, қүстар, өсімдіктер жазылады.

Сұрақтар.

1. Табиғатты не істеуіміз керек?

2. Елімізде табиғатты қорғауда қандай қоғам құрылды?

3. Сиреп бара жатқан құс, аңдар, мен өсімдіктерді қандай кітапқа енгізеді?

4. Қызыл кітаптың қандай беттері бар?

5. Оның қандай беттеріне саны аз аң, кұстар, өсімдіктер жазылады?

2.Мэгінді оқып, картаны қолдана отырып,қорықтарды белгілеңіз және эр корыкка қысқаша сипаттама беріңіз.

Еліміздегі табиғатты қорғаудың ең басты саласы - мемлекеттік қорықтар. Қоръщ деп - барлық табиғи байлықтары кешенді түрде қатаң қорғалатын, арнайы белгіленген аумақты айтады. Қазіргі дүние жүзінде 2600 - ге жуық қорықтар бар. Қазақстан жерінде 9 мемлекеттік қорық ұйымдастырылған. Олар: Ақсу-Жабағылы,Алматы, Барсакелмес, Наурызым, Қорғалжын, Марқакөл, Үстірт, Батые-Алтай,

Алакөл.

З.Барыстың суреттерін қолдана отырып, оған сипаттама беріңіз.

2. «Өсімдік» сөзіне фонетикалық талдау жасаңыз.

3. Берілген кестеге қызыл кітапқа енгізілген қүстар, ацдар мен өсімдіктерді жазыңыз.

Құстар	Өсімдіктер	Аңдар

24. «Жаз қызыктары»

Жаз. Күрделі сөздердіц емлесі.Жазгы демалыста. Жаз цызъщтары. Ауылда . Меніц сүйікті жыл мезгілім.

1. Мәтінді оқып, өз сөздеріңізбен мазмүндаңыз.

Жаз келді. Күн шығып, дала жасыл кілемге оранып, әдемі гүлдер шығып жайқалуда. Балаларда демалысқа шығып, ауылдағы ата- әжелерінің үйлеріне барады. Күн сәулесі адам денесін ысытады. Көп отбасылар енді теңізге барады. Қалың киімдерін салып, жеңіл киімдерін шығарады. Далада көп деген шыбын- шіркейлер, көбелек, инеліктер шығады. Жаз өте ыстық болады, сондықтан отбасылар далаға жатады. Төрт-түлік малдар төлдейді.

2. Бірінші тапсырмадағы мәтіннен көптік жалғауы ар сөздерді теріп жазып, сөз қүрамына талдаңыз.

З.Берілген суреттерді қолдана отырып, «Жаз қызықтары» тақырыбында әңгіме қүраңыз.

4. «Менің сүйікті жыл мезгілім» тақырыбына диалог қүрыңыз.

5. «Ауыл» сөзін тәуелдеңіз.