XXI ғасырда әлем діни, мәдени және этникалық алауыздықтың түрлі көріністеріне куә болып отыр. Көптеген мемлекеттер үшін дінаралық және ұлтаралық келісім – ішкі тұрақтылықтың басты кепіліне айналды. Қазақстан осы бағытта ерекше тәжірибе қалыптастырып, толеранттылықтың, діни татулықтың және бейбіт қатар өмір сүрудің үлгісін көрсетіп келеді.

Қазақстан — көпұлтты және көпконфессиялы мемлекет. Кеңес дәуірінен кейін елде діни қайта өрлеу кезеңі басталды. 1992 жылы қабылданған «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер туралы» заң діни еркіндіктің құқықтық негізін қалады. Бұл құжат діни ұйымдардың тіркелуіне, олардың еркін жұмыс істеуіне жол ашты.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен құрылған Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі — жаһандық дінаралық диалог алаңы ретінде танылды. Аталған съезд 2003 жылдан бері әр үш жыл сайын өткізіліп келеді. Бұл — Қазақстанның халықаралық беделінің және діни татулықты сақтау жолындағы саяси ерік-жігерінің нақты көрінісі. Сондай-ақ, Қазақстан халқы Ассамблеясы, Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі жанындағы Дін істері комитеті, «Конфессияаралық келісімді дамыту» орталықтары ел ішіндегі тұрақтылықты сақтау бағытында жүйелі жұмыс жүргізуде.

Толеранттылық ұғымы қазақ мәдениетінде ежелден бар. «Көрші ақысы — Тәңір ақысы», «Өзге ұлт — өз бауырың» деген қағидалар қазақ қоғамында өзге дін өкілдеріне құрметпен қарауды қалыптастырған. Абайдың, Шәкәрімнің, Ыбырайдың еңбектерінде діни фанатизм мен қатаңдық емес, жүректегі иман, парасаттылық, адамгершілік баса айтылады.

Әлемдегі діни радикализм мен экстремизм үдерістері Қазақстанды да айналып өткен жоқ. Әсіресе, интернет арқылы тарайтын деструктивті ағымдар жастарды өз қатарына тартуға тырысуда. Осыған байланысты Қазақстанда:

• Діни сауаттылықты арттыру мақсатында ақпараттық-түсіндіру топтары (АТТ) жұмыс істейді;

• Имамдардың біліктілігі артып, ҚМДБ тарапынан уағыз-насихаттар жүйеленді;

• Интернеттегі деструктивті контентті бақылау және бұғаттау тетіктері іске қосылды.

Осы тұста ерекшеліктерін айтып өтсем деймін:  діни келісім — мемлекеттің басым бағыттарының бірі. Ислам, православие, католицизм, протестанттық, буддизм және иудаизм өкілдері еркін жұмыс істейді. Діни ұйымдар мен мемлекет арасындағы тұрақты байланыс бар. Тек ірі қалаларда ғана емес, шалғай ауылдарда да түсіндіру жұмыстары жүргізіледі.

Қазақстанның діни келісім мен толеранттылық бағытындағы тәжірибесі — бейбітшілікті, тұрақтылықты, адам құқықтарын қорғауды мақсат еткен елдерге үлгі бола алады. Бұл тәжірибе — тек заңдық немесе әкімшілік жүйенің емес, халықтың санасындағы кеңдік пен түсіністіктің жемісі. Бүгінгі күрделі геосаяси ахуалда бұл ұстанымнан айнымай, дін атын жамылған алауыздық пен радикализмге қарсы күрес — ұлт қауіпсіздігінің кепілі болмақ.

Аға жетекші:

Мұқан Нұрзат phd доктор