Бөлім:

8.3 А Тұрақты электр тогы

Педагогтің аты-жөні:

Самат Еркежан

Күні:

12.02.25

Сынып: 8 А

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Электр тогының жылулық әсері, Джоуль-Ленц заңы

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты:

8.4.2.13 – Джоуль-Ленц заңын есептер шығару үшін қолдану;

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар істей алады: Токтың жұмысы мен қуаты, жылулық қасиеті және Джоуль-Ленц заңы туралы ақпарат алады.

Көптеген оқушылар істей алады: Токтың жұмысы мен қуаты, Джоуль-Ленц заңы  формулаларын қолданып есептер шығара алады.

Кейбір оқушылар істей алады: Электр қыздырғыш құралдарының энергия шығынын анықтайды

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі//уақыты

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру

Өзін-өзі тексеру

Сабақтың басы

10 минут

Өткен білімді еске түсіру

Жаңа білім

10 минут

Бекіту

15 минут

Кері байланыс

Сабақтың соңы.

10 минут

Бағалау

Үй тапсырмасы

Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Оқушылар сурет  қиындыларын құрастырып қандай өлшеуіш құралы екенін және осы құралмен нені өлшейді, жалпы өлшеуіш құралына байланыстының барлығын түсіндіріп береді.

1.Электр тогы деген не?

2. Электр тогы бар болу үшін қандай шарттар орындалуы керек?

3.Тұрақты ток деген не?

4.Электр тогының қандай әсерлері болады?

5.Электр тогын сипаттайтын физикалық параметрлерді атаңдар

 6.Тізбек бөлігіне арналған Ом заңы.

7.Ток күші дегеніміз не, анықтамасын бер.

8.Электр тогының жұмысы.

9.Электр кернеуі деген не?

«Ой қозғау» әдісі. Суреттерге арқылы отырып жаңа тақырыпқа шығу.

Бүгінгі сабақтың мақсаты электр тогын сипаттайтын негізгі параметрлердің  бар екендігімен ерекшеленеді. Яғни бүгін токтың жылулық әсері  Джоуль- Ленц заңы тақырыптарымен таныса отырып білімімізді толықтырамыз.

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі

Суреттер бойынша бүгінгі жаңа тақырыбымызға шығамыз.

Сабақтың тақырыбын ашады.Жаңа тақырыпты қысқаша шолу жасап түсіндіремін.Электр тогының жұмысы мен қуатының формулаларын қорытып түсіндіріп беремін.Кез келген тогы бар тізбектегі электр энергиясы басқа энергияға, мысалы ішкі энергиясына айналады, яғни тогы бар өткізгіш жұмыс жасайды. Оқушылар токпен жұмыс жасайтын құралдарға мысал келтіреді:(вентилятор,миксер,үтік т.б)

Ал, енді сұрақ: электр тогының жұмысы неге байланысты?

Тақтадағы электр тізбегі бойынша демонстрациялық тәжірибе көрсетемін.

Нені байқадыңыз?Оқушылар 2-ші схемада электр шамының 1-шіге қарағанда бәсеңдеу екенін көріп, ток күшінің жұмысы кернеуге байланысты екеніне көздері жетеді.Мұғалім тақтаға A~U белгілеп қояды, оқушылар дәптерлеріне белгілейді.

Тағы токтың жұмысы неге байланысты екен, ол үшін тақтадағы схема бойынша тізбек құрамыз,

Реостатың көмегімен ток күшін азайтып көбейте отыра, оқушылар электр шамының жарықтығының өзгергенін байқап, токтың жұмысының ток күшіне тура пропорционал екеніне көзі жетеді. Қорытынды: A~I Сондай-ақ токтың жұмысының уақытқа тәуелді екенін де айта кете    A=I·Ut    формуланы қорытып шығарамыз.SI  жүйесінде джоульмен (Дж) өлшенеді.      1Дж=1A·1B·1c

   II. Уақыт бірлігіндегі өндірілген токтың жұмысы электр тогының қуаты болып табылады.   Электр  қуаты P әрпімен белгіленеді. Олай болса қуат мынаған тең:   P = А/t= I U

    Сонымен қатар токтың қуаты үшін мына өрнектер дұрыс:

P=U²/R және P = I²R

Халықаралық бірліктер жүйесінде қуат  бірлігіне ватт алынған: 1Вт

Егер өткізгіш қозғалмаса, токтың барлық жұмысы өткізгішті қыздыруға жұмсалады. Сол кезде бөлінетін жылу мөлшері мынаған тең болады.   Q=A=I² Rt. Бұл формула Джоуль- Ленц заңын сипаттайды.

Өмірмен байланыстыру- өндірісте, тұрмыста қолданыстағы электр приборларының жылуының мөлшері осы заңға негізделген. Заңның тұжырымдамасы: өткізгіштегі токтың бөліп шығаратын жылу мөлшері ток күшінің квадратына, өткізгіш кедергісіне және электр тогының өту уақытына пропорцианал.

Бұл заңды тәжірибе жүзінде 1841 жылы ағылшын ғалымы Дж.Джоуль және 1843 жылы Петербург академигі Э.Х.Ленц ашқан. Сонымен электр тогының жылулық әсерін түсіндіретін заң Джоуль- Ленц заңы болды.

Электр тогының жылулық әсері тұрмыстық, өнеркәсіптік жылу қондырғыларында қолданылады. Олар электр шамдарында, өлшеу техникаларында, аспаптарында, электрлік дәнекерлеуде, тағы да басқа көптеген қазіргі заманғы техниканың салаларында пайдаланылады.

«Сәйкестендіру» әдісі Жеке жұмыс (I)

Деңгейлік есептер шығару. Джоуль –Ленц заңының формуласына сүйеніп есептер шығару. А,Б,С деңгейіндегі есептерді тақтамен жұмыс жасау арқылы шығару.

А деңгейінің есептер

Егер қалта фонары шамының  кернеуі 3,5В, ал ток күші 0,28 А болса, ондағы электр тогы 5 минутта қандай жұмыс істейді.

Төртінші шамның тұтынатын қуатын анықта.

3. Кернеуі 220В болатын дәнекелегіштегі ток күші 0,9А. Дәнекерлегіштегі токтың қуатын табыңдар.

В деңгейінің есептері

1. Егер резистордағы ток күші10мА,ал кедергісі 1кОм болса, онда 10 минут  ішінде қанша жылу мөлшері бөлініп шығады.

2. Кедергісі 1кОм резисторды кернеуі 100В тізбекке қоссақ,онда 10 минут ішінде қанша жылу мөлшері бөлініп шығады.

3. Тізбектегі деректерді пайдаланып шамның қуатын есепте. Кернеуі 25 вольт, ток күші 0,25 ампер, токтың қуатын табу керек.

4. Кернеуі 400В электр двигателіндегі токтың күші 92А.Электр двигателінің орамындағы токтың қуатын анықтаңдар.

С деңгейінің есептері

1.    Тізбектегі деректерді пайдаланып, токтың жылу мөлшерін есепте. Вольтметрдің көрсетуі 5,2 В, амперметрдің көрсетуі 2 А, кедергісі 2 Ом, уақыт 5 минут.

2.    Тізбектегі деректерді пайдаланып токтың қуатын есепте. Амперметрдің көрсетуі 0,3 А, вольтметр -120В.

3.    Тізбектегі деректерді пайдаланып токтың жұмысын есепте. Вольтметр – 100В, резистор -30 Ом, уақыт – 3 сек

Сабақ соңында әр тапсырманың бағалау критерийлері бойынша жалпы баллдық жүйемен бағалау

§43 оқу

Оқушылар өлшеуіш құралдар салынған сурет қиындыларын құрастырады.(электроскоп, амперметр, вольтметр, реостат)

Оқушылар суреттерге қарап отырып жаңа тақырыпты ашады. Джоуль –Ленц заңының өрнегін қалай қорытып шығуды түсініп, бұл заңның техникада қолданысын түсінеді.

Оқушылар берілген сәйкестендіру қағазындағы тапсырманы орындайды.

Жоғарыда алған практикалық білімдерін теорияда есептер шығаруда қолданады

Оқушылар сабақ бойынша кері байланыс жасап сұрақтарға жауап береді

Бағалау критерийлері

-Электр тогының жұмысы мен қуаты және Джоуль-Ленц формуласын есептер шығаруда қолданады

-Жұмыс пен қуаттың туынды бірліктерін негізгі бірлікке айналдырады

-Электр қыздырғыш құралдарының энергия шығынын анықтайды

Дескриптор:

-Тізбек бөлігі үшін Ом заңын сипаттайды.

-Электр тогының жұмысы мен қуатын біледі.

-Электр тогын сипаттайтын шамаларды атайды.

Жалпы балл-2

Дескриптор:

-Джоуль-Ленц заңын тұжырымдайды.

-Формуласымен өлшем бірлігін сәйкестендіреді.

Жалпы балл-2

Дескриптор:

-Есеп шартын жаза алады.

-Формуланы қолданады.

-Дұрыс есептеулер жүргізеді.

-Формулаға түрлендірулер енгізеді.

Жалпы балл-6

Жалпы бағалау критерийлер бойынша 10 балл

электроскоп, амперметр, вольтметр, реостат сурет қиындылары

Интерактивті тақта, электронды оқулық,

Оқулық Физика 8-сынып. Р.Башарұлы, У.Тоқбергенова, Д.Қазақбаева

Оқулық

Слайд

Дк экран