Қазақ тілі грамматикасы — қазақ тілінің құрылымын, оның сөздердің құралу заңдылықтарын, сөз таптарын, сөйлем мүшелерін және сөйлемнің құрылымын зерттейтін тіл білімінің бір саласы. Қазақ тілі — түркі тілдерінің қыпшақ тобына жататын, өзінің бай грамматикалық жүйесімен ерекшеленетін тіл.

Қазақ тілі грамматикасының негізгі бөлімдері:

1. Фонетика:

Қазақ тілінің дыбыстық құрамын зерттейтін ғылым саласы. Фонетикада дыбыстардың ерекшеліктері, олардың сөз ішіндегі рөлі, үндестік заңдары және дауыссыз, дауысты дыбыстардың ерекшеліктері қарастырылады.

2. Морфология:

Морфология — сөздің құрылымын, олардың түбірін, қосымшаларын, өзгеру формаларын зерттейді. Қазақ тілінде сөздер түбір мен қосымшадан құралады, және олардың әртүрлі түрленуі (септік, жіктік, жақтық, сандық және т.б.) болады.

- Сөз таптары: Қазақ тілінде 9 негізгі сөз табы бар:

- Зат есім (мысалы, кітап, адам)

- Сын есім (қызыл, үлкен)

- Есімдік (ол, бәрі)

- Етістік (жүру, жазу)

- Үстеу (жақсы, ерте)

- Шылау (мен, да, де)

- Одағай (ау, әй)

- Есептік сан есім (бір, екі)

- Септік (қайда, кімде)

3. Синтаксис:

Синтаксис сөйлемдердің құрылымын және олардың бір-бірімен байланысын зерттейді. Қазақ тіліндегі сөйлемдер күрделі немесе қарапайым болып бөлінеді және сөйлем мүшелері әртүрлі түрде үйлеседі.

4. Пунктуация:

Пунктуация — қазақ тіліндегі жазу кезінде тыныс белгілерін дұрыс қолдану ережелері. Бұл үтір, нүкте, сұрау белгісі, леп белгісі және басқа тыныс белгілерін пайдалану ережелерін қамтиды.

5. Сөзжасам:

Қазақ тілінде жаңа сөздер жасау үшін әртүрлі тәсілдер қолданылады. Сөзжасамның негізі — түбір мен қосымшаларды пайдалану. Мысалы, «оқу» (түбір) сөзіне «шығар» қосымшасы қосылып «оқушы» сөзі жасалады.

6. Тілдік тұлғалар:

Қазақ тілінде сөйлеу кезінде қолданылатын әртүрлі тұлғалар да маңызды. Мысалы, тұлғалық түрлену (жекеше, көпше), септік түрлену, шақ және…

- Жіктеу және шақтар: Қазақ тілінде етістік жұрнақтары арқылы жіктеледі және шақтарға бөлінеді (нақты шақ, өткен шақ, келер шақ және т.б.).

Қазақ тілінің грамматикасы өте бай әрі күрделі жүйеге ие. Ол тілдің өзіне тән ерекшеліктерін, сөздердің өзара байланысын, әртүрлі мағыналық аспектілерді өте жақсы жеткізеді.