Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Адам қайдан , қалай пайда болған?

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Адам мен маймылдың шыққан тегі бір деген тұжырымды айғақты мағлұматтарға сүйеніп дәлелдеуге үйрету; қоршаған орта туралы түсініктері туралы білім жүйесін қалыптастыру.
1. Білімділік: Аданың шыққан тегі туралы ғылыми түсінік ұғымдарын білім алуға деген талпыныстарын қалыптастыру.
2. Дамытушылық: Әңгімелеу, сипаттау, талдау қабілеттерін дамыту; белсенділіктерін дамыту;
3. Тәрбиелік: Адамгершілікке тәрбиелеу, табиғатты қорғауға тәрбиелеу:
Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты таныстыру сабағы
Көрнекіліктер: Адам жасаған заттардың суреттері.
Әдіс - тәсілдер: жұптық, талдау,

Психологиялық ахуал

Адам мен маймыл түрі мен іс - әрекетерін салыстыр
Адамға қатысты сөздерді қорша:
Көз, үстел, нан, қарындаш, жер, құлақ, жел,
Шаш, жануар, ойыншық, көйлек, өсімдік

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі:Бұл сұрақ адамдарды бұрынғы заманнан бері ойландырып келе жатыр . Ғылым әлі дамымаған кезеңдерде адамның қалай пайда болғандығы туралы көптеген аңыздар бар . Мысалы , ертедегі Құдай тағала алғашқы адамды балшықтан мүсіндеп, пеште қыздырып , одан кейін оған жан салып жаратқан деген аңыз тараған . Мұндай аңыздар ежелгі гректер мен басқа елдере де болған . Адамның жаралуы айындағы аңыз әңгімелер қасиетті діни кітаптардан да тиісінше орын алды . Ол кітаптарда Алла тағала өз құдіретімен әуелі жер – дүние , жан – жануарларды одан кейін барып , топырақтан ең алғашқы адамды , яғни АдамАтаны жаратқаны айтылады .

Сергіту сәті

Ұшқандай боп кекiлiк,

Биiк-биiк секiрiп,

Ойнап-ойнап, тез өсiп,

Кетемiз бiз жетiлiп.

Ой толғаныс

Жаңа білімді бекіту:
1. Алла әуелі нені жаратқан?
2. Адам - қайдан, қалай пайда болған?
3. Адамның жаралуы туралы ғылым не дейді?
4. Ағылшын зерттеуші кім?

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Алғашқы адам

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Ата-бабаларымыздың қалай өмір сүргенін және біздің заманымыздың ерекшеліктерін айқындау

Сабақтың нәтежиесі: Ежелгі адамдардың өмірі мен қазіргі адам трішілігінің едәуір айырмашылығын салыстырады.

Сабақта қолданылатын әдістер: «Топтастыру» Блум таксономиясы  «Көрме» әдісі.

Психологиялық ахуал

Жұп жазбастан жүреміз,    

Біздің сынып – мақтаулы.    

Біздің сынып -өнерлі.

Өйтені біз сүйеміз            

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі: Ертедегі адамдарды ғылыми тілде палеоантроптар, кейде неандерталь адамдары деп те атайды. Палеоантроптар қазіргі адамдардың тікелей арғы тегі болып саналады. Жалпы алғанда, ертедегі адамдардың тікелей арғы тегі болып саналады. Жалпы алғанда, ертедегі адамдардың тіршілік әрекеті, ақыл – ойы және әлеуметтік өмір сүру жағдайлары қазіргі адамдарға ұқсас болған. Олардың сүйектерінің қалдығы алғаш рет 1848 жылы Еуропада табылған. 1856 жылы Батыс Германия жеріндегі Неандерталь өзенінің аңғарынан ертедегі адамдардың қаңқа қалдықтары табылды. Ертедегі адамдардың қоныс мекендері, кейіннен Ресейдің көрнекті антрополог ғалымы М. М. Герасимов ертедегі адамдардың бас сүйегінің құрылыс ерекшелігіне қарап, олардың бейнесін жасап, ғылымға зор үлес қосты.
Палеоантроптар бұдан 1, 5 - 250 мың жыл бұрын өмір сүрген. Ертедегі адамдардың бойының ұзындығы 155 - 165 см, ал миының көлемі 1400 см2 болған. Архантроптармен салыстырғанда палеоантроптардың сөйлеуге байланысты алдыңғы ми сыңарларының маңдай бөлігі жақсы дамыған және астыңғы жақ сүйегі кішірейген. Ертедегі адамдардың қоныстарынан табылған түрлі құралдардың жасалуы да едәуір күрделенген. Олар жануарлардың терісін өңдейтін құралдар да жасай білген. Ірі жануарлардың сүйектерін жинап, өздеріне баспана салғандығы да анықталып отыр. Палеоантроптардың ойлау қабілеті жақсы дамыған. Бұл кезде түрлі қолөнер салалары пайда болған. Қоғамдық сана қалыптасып, түрлі наным – сенімдер, тасқа, сүйекке ойып сурет салу және өлген адамдарды жерлеу салты болған.
Ертедегі адамдар ауа райы қолайсыз ауыр жағдайларда үңгірлерде тұрып, үнемі отты пайдаланған. Олар топтасып аң аулаған және Жер шарының көп аймақтарында өмір сүрген. Африканың солтүстік өңірінен табылған ертедегі адамдардың қаңқа қалдықтарына өте ұқсас. Сондықтанда ертедегі адамдар көптеген аймақтарда бір мезгілде өмір сүрген деген пікірлер бар. 1938 жылы орыс ғалымы А. П. Окладников (1908 - 1981 жж) Өзбекстандағы Тесіктас үңгірінен ертедегі адамдардың сүйек қалдықтарын тапты. Бұл ғылымда дүниежүзілік мәні бар үлкен жаңалық болды. Ертедегі адамдардың мекенжайлары, пайдаланған тас құралдары және аулаған жануарларының сүйек қалдықтары Қазақстан жерінен де көптеп табылды. Қазақстандық ғалым Х. А. Алпысбаев 1958 - 1962 жылдары Оңтүстік Қазақстандағы Қаратау өңірінен ертедегі адамдардың қоныстарын тауып зерттеп, ғылымға көп жаңалық болды. Ертедегі адамдардың пайдаланған тас құралдары Орталық Қазақстан, Бетпақдала өңірінен де табылды.
Көрнекті ғұлама ғалым Ә. Х. Марғұланның бұл салада сіңірген еңбегі орасан зор. Ғылымда бұл дәуірді тас дәуірі тас дәуірі (немесе тас ғасыры ) деп аталады.

Сергіту сәті

Ал балалар тұрмайық,
Алақанды ұрайық.
Бір отырып, бр тұрып
Біз тынығып алайық.

Ой толғаныс

Табыс критериі:

- Өткен өмірді тану;

-Тарихшы ғалымдардың дәлелдемелері;

-Археологтардың қазба жұмыстарындағы жетістіктері

-Адамдардың жаралуы туралы ғылым не дейді? Табыс критериі бойынша «Көрме» ұйымдастырады А4 қағаз

5мин 2.Түсіну.  Т-кестесі

Адам мен маймылдың ұқсастығы бар ма? Салыстыр.

Үйге тапсырма

Мазмұндау.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Адамды адам еткен – еңбек

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

«Адамды адам еткен еңбек»деген ұғымның мағынасын ашу.
Сабақ міндеттері:
1. Оқушыларға жануарлардың тіршілігі бақылауды үйрету. «Адам - табиғаттың бір бөлігі»деген тұжырымды дәлелдеу.
2. Адамның іс – әрекетін жануарлардан ажырата білу дағдысын дамыту, есте сақтау, шыдамдылық, жіті бақылау, логикалық ойлау сияқты қабілеттерін жетілдіру.
3. Сабақ барысында еңбекқорлыққа, қоршаған ортаға қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: «Жануарлар әлемі» бейнетаспасы, суреттер, «Тарихи деректеме» кестесі»

Психологиялық ахуал

Гүл өсірсең, терлеп,
Мұның аты ― еңбек.
Кесте тіксең зерлеп,
Мұның аты ― еңбек.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі:
1. «Адамды адам еткен еңбек» мәтінін оқытып, негізгі мағынасын белгілету.
2. Мәтін бойынша қазіргі заман адамының ерекшелігін көрсететін салыстырмалы саралау жұмысын жүргізу. Тірек сызба құрастырылады.
Қазіргі заман адамы --------------------------- Жануарлар
Үй, қабырға, қоршаулар соғады ----------- Аралар, құстардың ұясы
Аспанға ұшу -------------------------------------- Құстардың ұшуы
Оқушылар салыстыруды жалғастырады.
«Адамды адам еткен еңбек екенін білу үшін қандай тарихи деректемелер пайдаланады?» деген сұраққа жауап алу.Жалпа адам баласы өмірге келген күннен бастап еңбекпен тығыз байланыста болады. Себебі, шыр етіп өмір есігін ашқан сәттен бастап ана сүтін емудің өзі еңбекке жатады емес пе? 

     Еңбек дегенміз бойымыздағы күшімізді пайдалану.

     «Еңбек – адамның екінші анасы», «Еңбек мұратқа жеткізер», «Жалқаулық аздырады, еңбек оздырады»,- деген мақалдар да еңбектенудің адамдарға қажетті нағыз байлық екендігін көрсетеді. Ал іс-әрекетсіз бос жүру, еріншектік, жалқаулық – жаман әдет болса керек. Адамдар еңбек ету арқылы көптеген жетістіктерге қол жеткізеді. Күнделікті ішіп- жейтін тамағының, киетін киімінің өзі еңбекпен келеді. Қысқасы қоғамдағы байлықтың бәрі еңбектен тұрады. Мысалы: Бамбук ағашының қалай өсетініне назар аударайық. Алдымен топыраққа бамбук ағашының тұқымы егіліп, бес жылға дейін суарылып, ықыласпен күтіледі. Алайда алтыншы жылға қараған кезде ғана сабағы өсе бастайды. Бір қызығы, бұл сабақтың алты аптаның ішінде 27 метрге дейін өсіп, бес жылдың ішінде өскен ағаштармен теңесуі.

Сонда бамбук ағашы бес жылдың ішінде өседі ме, әлде алты аптаның ішінде өседі ме?- деген сұраққа өсірген адамдар «Алты аптаның ішінде»,- десе, ал сырт көзбен қарайтындар үшін бес жылдың ішінде өсіп жетілетіні айдан анық. Дегенмен топыраққа тұқым егіліп, оны ықыласпен суарып тұру, күн көзінен, жаңбыр және желден қорғау сияқты ұзақ уақытқа созылған қажырлы еңбек пен үлкен сабырлылықтың арқасында ғана бамбук ағашы өсіп жетілуде. Міне, сондықтан да жұмсалған еңбектің бостан-босқа кетпейтініне және сабыр түбі – сары алтын екендігіне сенуіміз керек. Ал сенімсіздікпен жасалған іс ешқашан да алға баспайды.

Сергіту сәті

Тік ұста бойыңды
Жоғары соз қолыңды.
Соз қолыңды тағы да,
Жеткіз жираф мойнына.

Ой толғаныс

Заттық дереккөз – Еңбек құралдары, үй шаруашылығындағы ұстайтын аспаптар, қару жарақ, әшекейлер, қираған ғимараттар.
Жазбаша дереккөз - Шежіре, хаттар, хандардың жарлығы, іс - қағаздары, әңгімелер т. б.
Ауызекі дереккөз - Ертегі, мысал, жыр, өлең, жұмбақ, жаңылтпаш, аңыздар.

Үйге тапсырма

Еңбек жайында тақпақтар жаттап келу .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Техника , құрылыс – ой мен еңбектің жемісі .

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Оқушыларға адам еңбегі жайлы айтып , техника м құрылыс жайында түсіндіру .

Психологиялық ахуал

Денсаулық - бар байлығың басыңдағы,
Жайнаған өміріңнің жасыл бағы.
Қастерлеп мәпелесең, аяласаң,
Бойыңнан кетпес қуат жасыңдағы.
Денсаулық қашаннан да алтынға тең,

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі: Адам-табиғат перзенті .Ол табиғат ортасында өмір сүріп , тіршілік етеді . Саналы ойлаудың арқасына ол өзінің адам ретінде алғашқы пайда болған дәуірінен бастады . Табиғаттың , оның ішінде әсіресе тірі табиғаттың алуан түрлі құбылыстарына таңданады . Оған қызыға қарап , өзі де сондай дегенді қиялдап , ойланатын болды Мысалы , адам құс тәрізді аспанда ұшуды , балық сияқты аспанда жүзуді армандады . Әрине , ол кезде бұл қиял ғана еді .Бірақ ойланудың , армандаудың , ынталанудың нәтижесінде «адам да оны жасай алады ғой» деген пікірге келеді .Сөйтіп , адам табиғат сырын , құпиясын зерделеді . Оның»техникасын» меңгерді . Құс пен инеліктің ұшуын бақылап – ұшақ , тікұшақ жасады . Бал арасының ұясын , ағаш жапырақтарының діңі , бұтақтарының оналасуын , құрылымын , т. б. зерделеп , алуан түрлі ғимараттар салды , құмырысқа илеуіне негзделген қалалар тұрғызды . Әрине , адам аса терең ойдың иесі болғандықтан , тірі табиғатты дәлме- дәл сол күйінде қайталамайды . Ғимараттарды , техниканы өз жағдайына икемді , өз қажетіне неғұрлым қолайлы , күнделікті тіршілігіне ыңғайлы етіп , жетілдіреді . Демек , тіршілігіміздің барлық саласындағы әр жаңалықтың басты себепшісі -

Алдымен адамдадың ақыл – ойы . Ал , адамға ой салушы , жетелеуші табиғаттың өзі .

Сергіту сәті

Сол аяқ, оң аяқ,
Кезек оны тебеді.
Ол тынымсыз домалап,
Зыр жүгіре береді.

Ой толғаныс

Зиянды әдеттердің адам өміріне тигізетін залалы қандай?

Қиындықтар кездескенде оларды қалай жеңуге болады?

Зиянды әдеттер денсаулыққа қалай әсер етеді? Мысал келтіріңдер

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Өнер , мәдениет – ақыл – ойдың , сезімталдықтың жемісі .

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Қазақ халқының өнері, сурет және қолданбалы өнері сонымен қатар музыка өнерімен сазгер – күйшілер жайлы түсінік беру, алу.
1. Қазақ халқының қолданбалы өнері, сурет өнері, музыка өнері олардың халық арасында дамуы, халық арасында қолдау табуы, өнерге жол ашуы жайлы мәлімет алады.
2. Қазақ өнерінің дамуы ұрпақтан – ұрпаққа мұра болып қалуы, өнер қайраткерлерінің өмір деректерін, олардың туындыларының ел арасында кең қолдау табуының ерекшеліктерін дамыта айту.
3. Халықтың мәдени - рухани мұралары қазақ халқаның өнерінің алар орны келешек ұрпаққа үлгі – өнеге. Өнерге, музыкаға деген құрмет көрсетуге тәрбиелеу.

Психологиялық ахуал

Өнердің ең құнды түрінің бірі – бейнелеу өнері. Бұл өнер адамның көркемділік ойлау қабілетін дамытып, қызығушылығын арттырады. Сендер өмірге суретші көзімен қарай бастайсыңдар. Жай адам көзіне түсе бермейтін әсемдікті көресіңдер. Бейнелеу өнері дегеніміз не? • Айналамызға өмір көріністерін жазықтықта, әрі кеңістікте бейнелеу арқылы суреттейтін өнер түрі.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі: Адамның өз өміріне , тіршілігіне қажетті жағдайлар оның еңбегі арқылы жасалады . Ақыл ойы да дами түседі . Айналадағы дүние заттары мен құбылыстарына таңданып , қуанды . Оларды өзіне қауіптілерінен қорқу тәрізі сезімдік қасиеттері де туындап , жетілді . Мұны біз өз халқымыздың тарихынан білуімізге болады . Осыдан мыңдаған жыл бұрын Орта Азия мен Еуропаның көп жерін алып жатқан Ұлы дала тұрғындары көшпелі өмір кешкен .Ғалымдар оларды біздің халқымыздың ата тегі деп болжам айтады .Сол дәуірде ақ көші – қонға қолайлы мал түрлері - қой , ешкі , сиыр , жылқы қолға үйретіліп , мал шаруашылығы пайда болған . Көшпелі өмір-табиғи ортаға бейімделіп , тіршілік ету қажеттілігінен туындаған Ұшы – қиыры жоқ ұлы далада сұлулықты , табиғатпен тамаша үйлесімділікті бойына сіңіре білген . Адам мәдениет пен өнердің тамаша үлгілерін де жасады . Бұған «Алтын адам» , «Ахмет Йассауи кесенесі» т. б. көне дәуір мұралары дәлел бола алады . Міне , адам ақыл – ой еңбегі мен сұлулық – әсемдікті сезінуінің рухани жемісі – өнердің ең биік шыңы деуге болатын тарихи дүниелер осылар . Бұл – адамның қоғам перзенті екендігінің тағы бір өте маңызды айғағы.

Сергіту сәті

Қане балалар, тұрамыз,
Бойымызды жазамыз.
Балықтарға ұқсап біз,
Жүзіп-жүзіп аламыз.

Ой толғаныс

«Сәйкестендіру тесті» толтыртып, жауаптарын толықтырып, қорытамын. Иә,балалар, біз бүгінгі сабағымызда Яссауи бабамыздың даналығын байқадық . Қорыта келгенде,ол:
-Халқыңа,еліңе әділ бол,жаныңды Отан құрбаны қыл;
-Қолыңа түскенді жоқ-жітіктен аяма,жомарт бол;
-Дүниеқұмар,пейілсіз болма.
-Қанағат,рақым сақта;
-Үлкен сөзін,ғұлама сөзін,ұстаз сөзін,ақылдарын екі кетпей тыңдап,ұғын,нағыз тура жол осы,-дейді.

Үйге тапсырма

«Ахмет Йасауи-ақын,асқан ойшыл» тақырыбын оқу, ізденіп реферат дайындау. «Йасауи  шығармаларының тәрбиелік мәні » тақырыбында ойтолғау жазу.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Мәдени - өнр мұраларын сақтау , қорғау

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Сабақтың мақсаты: оқушыларды ХІХ ғасырдың ІІ жартысындағы қазақ халқының рухани мәдениетін, соның ішінде бейнелеу өнері, ақындық өнері мен сазгерлік өнерінің даму барысымен, оны дамытуға үлес қосқан көрнекті қайраткерлердің өмірі мен шығармашылық қызметімен таныстыру.
Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты меңгеру сабағы.
Сабақтың әдісі: интерактивті:
Сабақтың көрнекілігі:Кестелер, семантикалық карта.

Психологиялық ахуал

Қожа Ахмет Йассауи кесенесінің құрылысы жайлы не білесің? Кесенені кім салдырды, қандай мақсат көзделді?

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі: Мәдени – өнер мұралары жее өнер адамдары ой – сезімінің жемісі екені рас . Бірақ оларды жаауға қаншама адам қол еңбегімен көмектескенін ұмытпау керек . Ерте дәуірлерде дүниеге келген тарихи–мәдени ескерткіштер–осындай еңбектің жемісі . Кейінгі ұрпақтар қаншама уақыт өтсе де , сол шеберлердің өнеріне , еңбегіне сүйсініп , оны тамашалауда . Мұндай тарихи ескерткіштер бүкіл халықтың , ұлттың рухани – мәдени , ақыл – ойы деңгейін көрсететін өлшемге айналды . Мысалы , біздің жеріміздегі «Алтын адам» , «Ахмет Йассауи кесенесі» т. б. тарихи мәдени ескерткіштер қазір ЮНЕСКО – ның есебіне алынып , адамзат мәдениетінің озық үлгілері ретінде әлемге әйгілі болды . Мәдени – тарихи өнер мұралары әр елде мемлекеттік заңмен , ал оның кейбір озық үлгілері халықаралық ережелермен қорғалады . Біздің лімізде 1953 жылдан бастап тарихи құрылыс ескерткіштері мен өнер мұралыры есепке алынып келеді .Олардың бұзыла бастағандарын қалпына кеіру , әрі қарай бүлінуден сақтайды . Оларды халықтың мәдени – рухани қажетіне пайдалану жұмыстары үздіксіз жүргізілуде . Еліміздегі Ахмет Йассауи ,Айша бибі , Жошы хан күмбездері , Бескүмбез мазары , Арыстан баб кесенесі сияқты көптеген тарихи ескерткіштер жөндуден өтіп , қалпына келтірілді . Жыл сайын жүздеген саяхатшылар болып , сол жерді тамашалайы .

Сергіту сәті

Біз гүлдерше өсеміз,
Жапырағы жайқалған
Сабақтары салалы,
Желмен бірге ырғалған

Ой толғаныс

«Сөзжұмбақ» станциясы. Сөзжұмбақ  шешу арқылы оқушыларды сыни тұрғыдан ойландыру.
1. Қожа Ахмет Йассауи кесенесін салдырған ұлы адам. (Темір).
2. Отырардағы ерекше көңіл аударылған архитектуралық құрылыс.(Монша).
3. Оңтүстік Қазақстандағы Ұлы кітапхана қиратылған қала. (Отырар).
4. Қожа Ахметтің рухани ұстазы.( Арыстан баб).
5. Кесене сөзінің синонимі. (Күмбез).

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Табиғатты зерттеу және бақылау әдістері

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Табиғатты зерттеу және бақылау әдістері  жайлы мағлұмат беру. Бақылаудың түрлерін таныстыру,тәжірибенің адамның тіршілігі үшін өте құнды екенін түсіндіру. Ой-өрісін, тіл байлығын, сөздік қорын, ойын анық жеткізе білу дағдысын дамыту.  Табиғатқа жанашыр болуға,  адамгершілікке тәрбиелеу. Сабақ типі: Аралас сабақ. Әдісі:  Түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу.

Көрнекілігі: Суреттер, үлестірмелер  

Психологиялық ахуал

Жөңкиді бұлттар дүркіреп,
Жауады жаңбыр күркіреп.
Аспанның жүзі жарқ етті,
Ақ найза жерге сарт етті. (Найзағай)
Үй үстінде ұсақ тас. (Жұлдыз)

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі : Адам баласы ерте заманнан ақ өзін айнала қоршаған табиғатпен танысып , оның сан қилы қырын ұғынуға тырысқан . Олар аспан денелері – Күн , Ай жұлдыздары . Жер бетіндегі ауа , су жануарлар мен өсімдіктерді зер салып , бақылаған . Ол табиғат денелері мен құбылыстарының бір – бірімен байланыс заңдылықтарын ашуға тырысқан . Мысалға күн нліктен тұтылады? Жерде болып жататын таиғи құбылыстардың аспан денелерімен байланысы қандай? Неліктен жаз ыстық , қыс суық? Неге күкн күркіреп , найзағай ойнайы? Табиғатты зерттеу жұмыстарында өте ертеден бастап қазіргі кезге дейін бақылауәісі қолданылып келеді . Бақылаудың түрлері көп. аспан денелерін , ауа райын , өсімдіктер мен жануардарың тіршілігін , т.б бақылау . Мектеп ауласында , үй маңында , табиғат аясында бақылау жүргізу арылы сендер де көптеген денелермен және құбылыстармен таныстыңдар . Қазіргі кезде алыс жерлерді бақылап зерттеу үшін арнаулы ғылыми экспедициялар ұйымдастырылады . Олардың ғылым үшін маңызы өте зор.

Сергіту сәті

Саусақтар күшін сынасақ,
Ойнақы епті шынашақ.
Еркелеп өскен кенжесі,
Қамқоршы оған өзгесі

Ой толғаныс

Шахмат атының жүрісімен кестедегі мақалды дұрыс тауып, физикалық баламасын түсіндіреді.
Сүмбіле ------------- Басқа ---------------------------- Су суыр
Үркерлі ------------- Найзағай ойнайды ---------- Бәрі қыс
Нөсер --------------- Туса ------------------------------- Аты
Әр айдың ---------- Айдың --------------------------- Алдында

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Бағдарлау

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

жалпы өлшеуішер туралы бағдар беру.
Төрт жыл мезгілі, ай, апта күндері, күндізгі, түнгі мезгілді қамтитын 24 сағаттың да уақыт өлшеуіштері екендігіне мағлұмат беру. Уақытты бағдарлай біліп қалыптастыру.
Әдіс - тәсілдер:: сұрақ - жауап, түсіндіру, көрсету, әңгімелеу
Көрнекіліктер:: суреттер, әліппе - дәптер, жұмбақтар, элек. сұрақтар.
Сабақ барысы:

Психологиялық ахуал

бағытты анықтау сызығы. Бағдарлау сызығы жер бетінде және карта арқылы бағдарлауда жиі кездеседі. Бағдарлау кезінде негізгі сызық болып географиялық, магниттік және осьтік меридиандар немесе оларға параллель сызықтар алынады. Бағдарлау сызықтарының көмегімен карта бетінде жүру бағытын, елді мекендерді, нысананы және тағы да басқалары анықтауға болады.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі : Адамның күнделікті өмірінде бағыт анықтау қажеттігі жиі туады . Қалалар мен ауылдарда көшенің аты , үйдің рет саны , алаңдар мен шаршылар , биік үйлер , саяжайлар және басқа ғимарттар мен бағытты анықтауға болады . Ал енді мекеннен тыс жүрсең бір жаққа бару үшін өзің тұрған жерден көрінетін бір затты белгілеп аласың . Сонан кейін белгіленген заттың көкжиектің қай тұсында екенін білуің керек .Ол үшін сн алдымен солтүстік , оңтүстік , батыс және шығыстың қай жақта екенін анықтайсың . Көкжиек тұстарына байланысты бағытты анықтау бағдарлау деп аталады .Көкжиек тұстарын түсбағдарсыз Күнге , Темірқазық жұлдызына және басқа табиғи белгілерге қарап шамамен табуға болады . Жазғы уақытқа көшкеннен кейін таңертеңгі сағат 8 – де күн шамамен шығыста , түскі 2 – де оңтүстікте , кешкі сағат 8 – де батыста тұрады . Түнде Темірқазық жұлдызына қарап бағдарлауға болады . Ол қай жерде жүрсең де , тек солтүстік жақты көрсетеді . Түнгі аспаннан бұл жұлдызды тауып алу онша қиын емес . Ол үшін:

1. Нобайы шалқасынан жатқан ожау тәрізді Жетіқарақшы

шоқжұлдызын тауып ал . Ол жарқыраған жеті жұлдыздан тұрады .

2. Жетіқарақшының екі шеткі жұлдызын ойша сызықпен қос

Осы екі жұлдызың арақашықтығын жоғары қарай – сол бағытымен бес есе созсаң , жарық жұлдызға тап боласың . Ол – Темірқазық .

Мүк пен қына ағаштың , тастың , ағаштан салынған ескі ғимараттардың солтүстік жағына шоғырланады . Бұл олардың көлеңкені сағалап өсуіне байланысты .

Ағаш қабығының оңтүстік жағымен салыстырғанда солтүстік жағы бұжырлау және күңгірттеу болып келеді . Бұл әсіресе қайыңның қабығынан анық байқалады .

Сергіту сәті

Төменде үш қаз ұшады,
Үшеуі бұлтты құшады,
Өзеннен көрдік екеуін.
Айтқын, қаз нешеу екенін?

Ой толғаныс

Берілген терминдерді тауып , ережесін айт.

1. Р б о т и а

2. Л а п е н а т

3. І і к с б е

4. А к в э о т р

5. Б г у о л с

6. А к г а л т к а и

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Еліміздің географиялық картадағы орны

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Табиғатты зерттеу және бақылау әдістері  жайлы мағлұмат беру. Бақылаудың түрлерін таныстыру,тәжірибенің адамның тіршілігі үшін өте құнды екенін түсіндіру. Ой-өрісін, тіл байлығын, сөздік қорын, ойын анық жеткізе білу дағдысын дамыту.  Табиғатқа жанашыр болуға,  адамгершілікке тәрбиелеу. Сабақ типі: Аралас сабақ. Әдісі:  Түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу.

Көрнекілігі: Суреттер, үлестірмелер  Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:

Психологиялық ахуал

Туған жер – қамқор анамыз,

Біз болашақ панамыз.

Шаттық берген өмірде,

Шамшырақтай жанамыз.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі : Біздің еліміз – қазақстан немее Қазақстан Республикасы деп аталады . Қазақ жері ұлан – байтақ кең . Ол 2 миллион 724 мың шаршы километр аумақты алып жатыр . қазақстан жер көлемі жөнінен дүние жүзі елдерінің ішінде 9 – орын алады . Оның аумағына батыстағы ірі деген бірнеше мемлекет сыйып кетер еді . Кең байтақ жерді алып жатқандықтан , еліміздің табиғат жағдайлары алуан түрлі және табиғи байлықтарға барынша бай

Қазақстанның физикалық картасына қарасақ , оның жерінің басым көпшілігі жасыл және сарғыш бояумен боялғаны көзге түседі . Олар ойпатты және биік жазықтар . Оңтүстік – шығысы мен шығысында басы бұлттан асақан қарлы шыңдары бар биік тау жоталары созылып жатыр . Республикамыздың солтүстігі – қара топырақты дала . Бұл өңірде миллиондаған гектар жерге егін егіліп, жыл сайын астықтан мол өнім алынады . Көп жерін шөлейт пен шөл алып жатыр Бұл өңірлерде негізінен , қой , жылқы , сиыр , түйе малы өсіріеді . Өзен бойлары мен тау алды өңірі суармалы егіске пайдаланылады .

Сергіту сәті

Әр қолына Нүриден
Төрт өріктен бердім мен.
Бала санай білмеді,
Неше өрік ол жеді?

Ой толғаныс

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Жазықтар

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

а) Білімділік. Жазықтар, олардың түрлері мен пайда болуы жайлы түсінік беру
б) Тәрбиелік Өз отанына деген сүйіспеншілігін арттыру, патриоттық сезімдерін дамыту, қоршаған ортаны қорғауға баулу.
в) Дамытушылық. Оқушылардың ақпараттық технологиялармен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру. Жер бедері, жазықтар туралы ой - өрістерін дамыту.
Өтетін орны: Мультимедия кабинеті
Сабақтың типі: Жаңа білімді игеру
Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдісі: Сұрақ - жауап, баяндау, өзіндік жұмыс істеу, тірек сызбалар пайдалану.
Пәнаралық байланыс: Биология, тарих, химия
Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар. Электронды оқулық. Дүние жүзінің физикалық картасы, «География және табиғат» журналы, Атлас

Психологиялық ахуал

Географиялық диктант
1) Таулардың көпшілігі........(қатпарлардан) тұрады.
2) Қатпарлы тауларға......................(Альпі, Кавказ, Кордильер) таулары жатады.
3) Тау жыныстарының қатпарлануға ұшыраған қабаттары.......................(үлкен қысымның) әсерінен алғашқы иілгіштік қасиетін жоғалтады.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мәтінді тыңдап сызбаны толтыру.

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :
Атласпен жұмыс
Дүниежүзінің физикалық картасынан ірі жазықтарды табыңдар.
Оқушылар тапсырманы орындап болғаннан кейін жаңа сабақтың мазмұнына арналған тірек - сызба көрсетіледі.
Электронды оқулықпен жұмыс.
Электронды оқулықта Жазықтар. Жазықтардың пайда болуы және өзгеруі
тақырыбында берілген дыбысты мәтінді тыңдау.
Жазықтардың биіктік айырмашылықтары (слайдтан сызбаны көрсету)
Оқулықпен жұмыс. 43 – сурет.
Жазықтардың пайда болуы.
Бұрын теңіз түбі болып, кейін көтерілудің нәтижесінде пайда болған жазықтарды алғашқы жазықтар деп атайды. Осындай жазыққа Каспий маңы ойпаты жатады.
Жер шарында өзендердің тосқындары мен шөгінділерінен пайда болған жазықтарда бар. Мұндай жазықтарға Ұлы Қытай жазығы, Ла – Плата,.

Уақытша ағыстардың әрекетінің нәтижесінде жыралар мен сайлар түзіледі. Жыра әдетте өсімдігінен айрылған жалаңаш беткейлерді судың жыруынан пайда болады. Сай да – жыра сияқты ұзынша ойыс. Құм төбелердің төменгі екі жақ шеті ыққа қарай созылып, айшық тәріздес пішінге ие болады. Мұндай құм төбелер шағыл деп аталады.

Сергіту сәті

Шығармақ боп кеше есеп,
Жиналғанда5 есек.
3-і ұйықтап отырды,
Ынталысы неше есек? (2)

Ой толғаныс

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

.

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Таулар

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Білімділік:Таудың төбе мен қыраттан айырмашылығын таныту. Таудың түзілу жолдарымен таныстыру. Адамның тауды пайдалану жолдары.
Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, өз беттерімен іздене білу дағдыларын дамыту. Электронды оқулықпен жұмыс жасауға машықтандыру. Картамен жұмыс.
Тәрбиелік: Туған елінің әсем табиғатын сүйе білуге және алған білімдерін өмірде қолдана білуге тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Интерактивтік тақтада слайдтар. Оқушылардың кіші ғылыми жұмыстары. Қазақстанның физикалық карта.

Психологиялық ахуал

- Табиғат туралы бір - екі ауыз сөз (әр оқушы)
- Табиғаттың кереметі
- Табиғатты аялайық!

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

Биік тау Аласа тау
Таудың төбе мен қыраттан айырмашылығы.
Жер бетінің ерекше биік тұстарын тау дейді.
Аласа тауларда қар мен мұз жатпайды.
Аласа таулар Сарыарқада көп.

ІV. Ғылыми зерттеуге сүйенсек
Қарқаралы өңірі: Қарқаралының тау сілімдері әсем табиғи ерекшелігімен әркімді қызықтырары сөзсіз.
Қарқаралы облыстың оңтүстік шығысындағы тау аты. Таудың ұзындығы – 40 шақырым. Ені 20 - 25 шақырым. Ең биік жері – 1338 метр.
Алатауда үнемі қар жатады. Қазақстанның оңтүстік шығысындағы тау жүйесі. Биіктігі – 3500 – 4000 метр. Ол шығыс және батысқа қарай төмендеп аласа таулармен жалғасады. Бұл жердің табиғаты өзгеше. Үнемі күшті жел соғады. Тау ішінде бұлақтар, сарқырамалар, мөлдір таза көлдер, ағысы жылдам өзендер кездеседі.
Ұзындығы 40км - 40000метр.
Ені 25км – 25000метр.
Биіктігі 1338метр – 133800см.

Сергіту сәті

Мен екімін балалар,
Екі деген баға бар,
Аз болған соң талабы,
Үлгіре алмай қалады.

Ой толғаныс

Таулардың пайдасы:
1. Тау – дем алуға қыдырып танығуға таптырмайтын орын
2. Таудағы жайлауда мал жайылады
3. Шипажайлар: Көкшетауда, Баянауылда, Қарқаралы тауларында
4. Тау етегінде егін егеді, жеміс бағы мен бақша өсірілді
5. Медеу спорт кешені, ондағы спорт кешені әлемге әйгілі.

Үйге тапсырма

- Таулар тақырыбы бойынша мәтінді түсініп оқу, мазмұнын айту.
- Таулар туралы қосымша деректер жинау.
- Таулардың суретін салу.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Үгілу

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Үгілу туралы ақпарат беру. Үгілудің неден пайда болатынын ұғындыру. Ой-өрісін кеңейту, әңгімелеп ойын толық жеткізуге дағдыландыру. Қоршаған ортаны әрқашан қорғай білуге ,табиғат жанашыры болуға тәрбиелеу.

Сабақ типі: Аралас сабақ. Әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу. Көрнекілігі:Суреттер, үлестірмелер.

Психологиялық ахуал

Табиғат – біздің анамыз

Табиғатқа баламыз.
Табиғатты қорғайтын,
Біз әдепті баламыз.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі : Үгілу деген сөздің мағынасын қалай түсінесіңдер?(өздеріне білгенін айтқызу) Оқулық бойынша жаңа сабаққа мұғалімнің түсіндірмесі. Суық шыны ыдысқа ыстық су құйғанда ол сынып кетеді.Себебі оның көлемі суынғанда кішірейіп, қызғанда кенет үлкейеді. Осы сияқты тау жыныстары да суынғанда көлемі кішірейіп,жылынғанда ұлғаяды. Ауа температурасы тәулік ішінде ауытқып тұрады. Тау жыныстары да күндіз қызып, түнде салқындайды.Мұндай өзгеріс тәулік ішінде ғана емес,жыл мезгілдерінде де жүріп жатады.Температураның тәулік және жыл ішіндегі өзгерістерінің әсерінен қатты тау жыныстарының көлемі бірде ұлғайып, бірде кішірейеді.Соның әсерінен оларға жарықшақтар пайда болады.Сол жарықшақтарға су толып, күзде,көктемде түнге қарай қатады. Мұзға айналғанда су көлемі ұлғаяды. Тау жыныстарындағы жарықшақтар осылай үлкейіп кетеді. Өсімдіктер де тау жыныстарының бұзылуына әсер етеді. Тас бетінде қына өскенін көргенсіңдер,жел осы қына тұқымын айдап жарықшақтарға тығады. Ол өзіне қажет қоректік заттарды тастан ылғалмен бірге сорып алады.Нәтижесінде тастағы жарықшақ кеңи түседі. Енді ол жерге майда қоқымдар толады. Сол араға шөп,бұта, бара-бара ағаш ұрығының өсуіне жағдай туады. Ағаш тамыры жыл сайын үлкейіп,жарықшаққа тереңдей ді, жуандайды.Жылдар өткен сайын тау жыныстары бірте-бірте бұзыла береді. Қатты тау жыныстарының бөлшектеніп,ұсақталуын ү г і л у деп атайды.

Сергіту сәті

Бірім артық екіден,
Аздығыма өкінем,
Кедерлі аттай тұсалып,
Жүр біреулер, «үш» алып.

Ой толғаныс

Сарамандық жұмыс. Оқулықта берілген сарамандық жұмысты орындау. Оқулықпен жұмыс. Тізбектей дауыстап оқыту.

Үйге тапсырма

Күн ретін ,ауа райын жазу. Дәптерге үгілудің анықтамасын жазып келу .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Жер беті қалай өзгереді?

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Қазақстанның жер бедері жайлы мәлімет беру.Тіл байлығын,ойлау,есте сақтау қабілеттерін жетілдіру,ойын толық жүйелі жеткізуге дағдыландыру.Отанын сүюге,табиғатына жанашыр болуға тәрбиелеу.
Әдісі: сұрақ-жауап,әңгімелеу
Түрі:аралас сабақ
Көрнекілігі:суреттер ,слайдтар,карта.

Психологиялық ахуал

Жер байлығы көп екен,
Меңгеруді қалайды.
Осының бәрін меңгертер,
Дүниетану сабағы.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі. «Кім тапқыр?» ойыны
Шарты:Берілген сұрақтарға дұрыс жауап беріп артында жасырынған суретті табу
1.Жер беті адамның қандай әрекетінен өзгереді?
2.Террикондар деген не?
3.Оба деген не?
4.Ашық карьерлердің орнын қалай пайдалануға болады?
5.Қазақстанның жер көлемі қанша?
Суреттер: жазық,тау,өзен
2-бөлім.Білімге құштарлық
IV.Жаңа сабақ
Қазақстан туралы жалпы мәлімет беру (кесте бойынша)
Жер көлемі 2.7млн км
Көрші елдері Солтүстік және солтүстік-батысында Ресеймен,оңтүстікте Қырғызстанмен,Өзбекстанмен.Түркменстанмен,шығыста Қытаймен шектеседі
Ең биік нүктесі (м) Хантәңірі (6995)
Ең төмен нүктесі (м) Қарақия ойысы (-132)
Табиғат зонасы Орманды дала (3%), дала (26%),шөлейт (14%),шөп (44%), биік белдеу(13%)
Қазақстанның жер бедері
Жер бедері дегеніміз не?
Жер бедері дегеніміз - пішіні мен көлемі ,жаратылысы мен жасы,биіктігі жөнінен айырмашылық жасайтын жер бетінің сипаты.

Қазақстанның жер бедері жазықтар,ойпаттар,үстірттерден және қыраттар мен биік,аласа таулардан тұрады.
Қазақстанның жер бедерінің басты ерекшеліктері
1.Жер бедерінің жазықтар мен аласа таулар Қазақстанның батысында,солтүстігінде және орталығында орналасқан.
2.Биік таулы аймақтар республиканың шығыс және оңтүстік - шығыс бөлігін алып жатқан шағын аумақты қамтиды.
3.Еліміздің бүкіл жер беті оңтүстіктен солтүстікке және шығыстан батысқа қарай бірте-бірте еңіс тартады.
4.Биік таулар мен аласа таулар тауаралық аңғарлармен және жазықтармен алмасып отырады.
3-бөлім. «Кітап - білім бұлағы»

Менің ойымды жалғастыр (мақал-мәтелдерді жалғастыру)
1.Әркімге өз жері-мысыр шаһары
2.Отан үшін күрес, елге тиген үлес
3.Отансыз адам-қанатсыз құспен тең
4.Туған жердің күні де ыстық,түні де ыстық
5.Өзге елде сұлтан болғанша,өз еліңде ұлтан бол
6.Ел іші-алтын бесік
Оқулықпен жұмыс
Мәтінді іштей,тізбектей дауыстап оқыту.

Сергіту сәті

Қолымды көкке көтерсем
Көрсетеді солтүстік.
Аяқ бассам оңтүстік.
Оң қолым шығысым,
Ал сол қолым батысым.
Бағыттарды анықтап,
Айналамын жер шарын.

Ой толғаныс

Сарамандық жұмыс
Физикалық картадан жер беті қалай бейнеленгенін айту.
Ойпатты,қыратты жазықтарды қалай ажыратамыз?
Тауларды ше?
Мұздықтардың шартты белгісі қандай?
Картадан тауып көрсету.

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Адам әрекетінен жер бетінің өзгеруі

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

оқушыларға адамның әсерінен жер бетінде, әлемде үлкен өзгерістер болып жатқанын меңгерту. Қоршаған ортаны, жан-жануарлар мен өсімдіктерді қорғау үшін қандай әрекеттер керек екенін, адам мен табиғат арасындағы байланыстың маңыздылығын түсіндіру. Оқушылар топтық жұмыс арқылы ұжымдық жұмыс істеуге дағдыланады, ынтымақтастық қарым-қатынас орнайды, жауапкершілікке ұмтылады, бір-бірін сыйлайды.

Психологиялық ахуал

Көрсетеді солтүстік.
Аяқ бассам оңтүстік.
Оң қолым шығысым,
Ал сол қолым батысым.
Бағыттарды анықтап,
Айналамын жер шарын.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі

Жер бетін өзгертуде адам әрекеті де айтарлықтай орын алады . Адам өзендерді бөгеп , су қоймаларын жасайды , жер қойнауын кеулеп , түрлі пайдалы қазбалар өндіреді . Жер суару үшін каналдар қазады . Осының бәрі жер бетінің табиғи қалпын бұзады . Жер бетін қазіргі заманғы жағдайда қозғамау мүмкін емес . Бірақ жер бетіне әсер етудің салдарын да ойлаған жөн . Өйткені зиян екі жақты болып отыр Ауыл шаруашылығына үздіксіз пайдаланылған жерлер азып – тозады . Оған түрлі тыңайтқыштар беру арқылы қалпына келтіріп отыру керек

Сергіту сәті

Достар мені«төрт» дейді,
Беске бірім жетпейді.
Бірақ үшке ағамын,
Жақсысымын бағаның.

Ой толғаныс

Сарамандық жұмыс
Физикалық картадан жер беті қалай бейнеленгенін айту.
Ойпатты,қыратты жазықтарды қалай ажыратамыз?
Тауларды ше?
Мұздықтардың шартты белгісі қандай?
Картадан тауып көрсету.

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Қазақстанның жер бедері

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Қазақстанның жер бедері жайлы мәлімет беру.Тіл байлығын,ойлау,есте сақтау қабілеттерін жетілдіру,ойын толық жүйелі жеткізуге дағдыландыру.Отанын сүюге,табиғатына жанашыр болуға тәрбиелеу.
Әдісі: сұрақ-жауап,әңгімелеу .
Түрі:аралас сабақ .
Көрнекілігі:суреттер ,слайдтар,карта.

Көрнекілік құралдар: Қазақстанның физикалық және пайдалы қазбалар картасы, кескін карталар, жұмыс дәптерлері.

Сабақтың түрі: топпен жұмыс

Психологиялық ахуал

Бұл қызық!
Ең, ең,ең
Қазақстандағы ең ұзын өзен-Ертіс
Ең терең көл-Байкал
Ең терең ойпат – Қарақия ойпаты

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі

Балалар, бүгін біз сабақта топпен жұмыс істейміз. Әр топқа – топ басшысын тағайындайық. Мына кестеге жауаптарын белгілейміз.

Эпиграф: «Маған айтып берсең, ұмытып қалармын, көрсетіп берсең есте сақтармын, өзіме жасатсаң үйреніп алармын».

Балалар біз өткен сабақтарда қазақстанның жер бедері, геологиялық құрылысы және пайдалы қазбалары туралы үлкен тарауды оқып, таныстық.

Ал, Қазақстанда жер бедерінің қандай түрлері кездеседі?

Ойпат, жазық (Ккаспий, шығыс Еуропа, Батыс Сібір)

Үстірт «Үстірт. Торғай үстірті. Жем)

Аласа таулар: Сарыарқа, Мұғалжар

Биік тау (Алтай, сауыр – Тарбағатай, Жоңғар Алатауы, Тянь – Шань).

(Бәрін картадан көрсету)

Міне, жер бедерін мына суреттен көрейік, көрікті де әсем жерлерін

Міне, жер бедерін мына суреттен көрейік, көрікті де әсем жерлерін Батысты – Теңіз деңгейінен төмен жатқан – Қарарқия ойысы – 132 метр мен ең биік тау – Тянь – Шань – 6995 метр – Хан Тәңірі.

Ал енді Шығыс Қазақстан өңірінің көрікті жерлерін теледидардан көрейік. Жақсылап назар салыңыздар.

Видеокөрініс

Осындай тамаша жер бедері қалай пайда болғанына тоқталайық. Дәптерлеріңді ашып, бүгінгі күнді жазыңдар. Тақырыбын тақтадан жазады. Енді өзіміз танысқан терминдерді есімізге түсірейік:

1. Платформа

Геосинклиналь

Тектоника

Сейсмология

Сергіту сәті

Әр қолда саусақ бес-бестен,
Шықпас тегін ол естен,
Біліп соның шамасын,
Мысал ойлап табасың

Ой толғаныс

Балалардың алдында Сарамандық жұмыстың тапсырмалары таратылады

Алдарыңдағы тапсырмамен оқып, танысыңдар. Қане 1 – ші тапсырманы оқып жіберейік. Тапсырма түсінікті болса әр топ эраларды таңдап алыңдар. (Оқушыларға 5 минут беріледі), Дайындалып болған соң әр топ өз жұмыстарын қорғап шығады. Енді 2 – ші тапсырмаға көңіл бөліңдер. Кім оқып жібереді?

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Кенді пайдалы қазбалар

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Кенді пайдалы қазбалардың түрлерімен таныстыру, олардың адамға тигізетін пайдасы мен зиянын түсіндіру. Пайдалы қазбалардың кен орындары, шартты белгілері, өндіру әдісі жайлы түсінік беру. Қазақстанда жер қойнауын зерттеген ғалым, академик Қ. И. Сәтбаев туралы әңгімелеу, Алматыдағы геологиялық мұражайлар туралы мағлұмат беру;
Дамытушылығы: Оқушыларды пайдалы қазбалар түрлерін ажырата білуге баулу, логикалық ой - өрісін дамыту, ізденушілік қабілеттерін арттыру.
Тәрбиелілігі: Еліміздің қазба - байлықтарын мақтан ете отырып, оны үнемдеп жұмсауға, қорғап, сақтай білуге баулу, өз еліне, жеріне, Отанына деген сүйіспеншілік сезімдерін ояту.

Психологиялық ахуал

Жер - Ана, кен - байлық, табиғатты сүйетін
Әрбір сабақ
Үйрену, ұғу, іздену, көп ғибрат алатын
Әрбір ісім
Тірлік, бірлік, адалдық пен шыншылдық
Әрбір күнім
Білімге зейін салатын.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі

Пайдалы қазбалардың түрлерін бірнеше топқа бөле отырып, олар туралы білім түсініктерімізді кеңейтеміз
«Ой қозғау»
- Көмір қандай зат? Оның қасиеті (жанады)
- Темір нелерден жасалады, қалай аталады? (металлдан)
- Ас тұзы не үшін қажет? Жерді тыңайту үшін қандай қазбаның түрін қолданамыз?
Оқушылардың ойларын тыңдай отырып, осы әрбір айтылған қазбаның түрлі топтарға бөлінетіндігін айту.
Ү. Жаңа сабақ
Мұғалім түсіндірмесі
Пайдалы қазбалар қолдануына қарай үшке бөлінеді
(жанғыш пайдалы қазба, кенді пайдалы қазба, кенге жатпайтын пайдалы қазба)
Жанғыш - тас көмір, қоңыр көмір, мұнай, газ.
Кенді - алюминий, мыс, қорғасын, күміс, мырыш
Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар - ас тұзы, фосфор, құм, саз, цемент
- Пайдалы қазбаларды кімдер зерттейді?
- Геологтар
- Қазақтың тұңғыш геологі кім еді?
- Қаныш Имантайұлы Сәтбаев (түсіндіру)
Жанғыш пайдалы қазбалар
Тас көмір - ең көп өндірілетін пайда қазба. Біздің елімізде тас көмірдің қоры өте мол. Тас көмірдің аса ірі кен орны - Қарағанды.
Екібастұзда ашық әдіспен арзан көмір өндіріледі.
Мұнай - өте қызулы отын. Ол күл қалдырмай түгел жанып кетеді. Мұнайды айыру арқылы бензин, керосин, машина майы және басқа көптеген заттар бөлініп алынады.
Каспий маңы ойпаты мен Маңғыстау түбегінде мұнай мен газдың аса бай кен орындары бар.

Кенді пайдалы қазбалар
Бұларға құрамында металл кездесетін тау жыныстары жатады. Оларды өңдеу арқылы темір, мыс, қорғасын, алюминий сияқты металдар алынады. кенді пайдалы қазбалар орталық Қазақстанда өте көптеп кездеседі. Әсіресе, Жезқазған және Қоңырат мыс кен орындары әлемге әйгілі.
Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар
Олар қышқыл алуға, тыңайтқыштар өндіруге, құрылыс материалдары үшін өте қажетті. Қаратаудағы фосфорит кен орны қоры жөнінен дүние жүзіндегі алдыңғы қатарлы орындардың бірін алады. Фосфоритті ұнтақтап, фосфорит ұны тыңайтқышын өндіреді. Мәрмәрдан әртүрлі ескерткіштер, үй баспалдақтары жасалады. Әктас, құм, саз құрылыс салу үшін өте қажетті.
Қазақстанның физикалық картасынан пайдалы қазбалар қоры көп өндірілетін орындарды көрсету.
Тас көмір - Қарағанды, Екібастұз
Мұнай - Атырау, Ақтау, Орал өңірінде
Газ - Ақтау, Орал облыстарында
Алюминий – Арқалықта
Мыс кені – Жезқазғанда
Ас тұзы - Қызылорда, Павлодар, Алматы өңірінде
Темір кені - Қостанай өңірінде
Фосфорит - Ақтөбе, Тараз өңірлерінде
Біз осындай тамаша пайдалы қазбаларымыз арқылы мақтана аламыз және мақтаныш сезіммен
« Менделеев кестесіндегі 105 элементтің 99 - ы біздің еліміздің кен қойнауында бар. 70 элементтің қоры барланып зерттелген. Ал өндіріске 60 - тан астам элемент тартылған. Бүгінгі күнге дейін минерал шикізатының 1225 түрі бар 493 кен орыны белгілі.
Пайдалы қазындылар қорының көлемі жағынан Қазақстан ТМД елдерінің алдыңғы қатарында: күміс, хромит, қорғасын, мырыш өндіруден бірінші орында, мұнай көмір, мыс, никель, фосфат шикізатын өндіруі бойынша – екінші, ал алтын өндіру жағынан үшінші орында тұр. Қазақстанда мұнай мен газдың елеулі қоры бар, жыл сайын мұнда 32 млн. тонна мұнай өндіріліп отырады екен»
«Бақытты ұлы Отан» әнін шырқаймыз.
Пайдалы қазбалардың шартты белгісімен таныстыру

Сергіту сәті

Бір мен екі алмаңдар!
Үшке алданып қалмаңдар!
Кілең төрттік алғандар,
Мені ғана армандар. (С. Сауытбеков)

Ой толғаныс

Дәптермен жұмыс
Пайдалы қазбалардың түрлерін жаздырту
Шығармашылық тапсырма
Пайдалы қазбалардың қажеттілігі туралы өз ойларынан өлең шығару
Көзге сергіту (планета) Планетамызда қанша пайдалы қазбалар болса, соның бәрін біздің жерімізден, яғни жер қойнауынан табуға болады екен.

Үйге тапсырма

Мәтінді оқу, мазмұндау. іздену. Қазақстанның физикалық картасынан пайдалы қазбалар өндірілетін жерлерді көрсетуге дайындалу. Шартты белгілерін жатқа жаза білуге дайындық жасау.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Қара металл кендері

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Білімділігі:  Қазақстанның қара металлургия өнеркәсібі туралы мағлұмат беру. 

Дамытушылығы:  Қара металлургия кәсіпорындарының орналастыру заңдылықтарын анықтай отыра, оқушылардың ой-өрсін дамыту.

Тәрбиелігі: Елбасымыз  Н. Ә. Назарбаевтың  қиын  да  қызықты  металлургия  саласында  қызмет  атқарғанын  айтып  өту.  Металлургия кәсіпорындары өнімдерінің экспортқа бағытталуына тоқтала отырып, оқушыларға металлургия мамандығын үлгі ету.

Көрнекілігі: флипчарт, ҚР экономикалық картасы, металл үлгілері, электронды оқулық.

Сабақтың  түрі:  дәстүрлі

Сабақтың  типі:  аралас

Сабақтың  әдіс-тәсілдері:  баяндау,  сұрақ-жауап,  тірек-сызба,  т. б.

Психологиялық ахуал

Қиын да  қызықты  металлургия  саласында  еліміздің Президенті Н.Ә.Назарбаев  өз  еңбек  жолын  бастаған.(презентация)

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі

(электронды оқулық арқылы тарихы сипатталады)

         Қазақстандағы қара металлургия негізі 1938 жылдан бастап қаланып, екінші дүниежүзілік соғыс кезінде қалыптасқан жас сала.

         Республикамыз темір кен орындарына өте бай. Ұшқыш Сургутанов өзінің кішкентай ПО-2 ұшағының Сарбай көлінің ұшып жүріп, тұсбағардың тілшесінің өзгеретінің байқап жүрді. Сургутанов Николаевка ауылында орналасқан Аят экспедициясында тасымалдау жұмыстарын жасап жүрді. 12 ақпан 1949 жылы- тарихи күн болды. Сургутанов геологтарға өз ойын айтып, геологиялық және геофизикалық жұмыстар өткізуге сұраныс жасайды. 9 сәуірде Орал геологиялық басқармасында Сарыбай кен орны туралы анықтама жазылады. Геофизик Носиков өткізген геологиялық жұмыстар нәтижесінде Соколов кен орны да ашылды.

         Қазақстанда металлургиялық зауыт салу туралы бірінші мемлекеттік құжат 1942 жылдын сәуірінде шықты. Қарағанды қаласының қасындағы Самарканд ауылының 1944 жылы, қысқа уақытта салынған зауыт, бірінші мартен балқытуын берді. Темір кені қорынан Қазақстан дүниежүзінде 8, ал ТМД-да 3 орында.

         Қара металлургияның негізгі шикізаты – темір кені. Республикамыз темір кен орындарына өте бай. Оның ішінде, ірі темір кен орындарының қатарына Қостанай облысы Торғай иінінде Соколов-Сарыбай, Лисаков, Қашар, Аят, Орталық Қазақстан аумағындағы Атасу, Қаражал кеніштері жатады. Жылына 30-40 млн т темір кенін өндіретін Соколов-Сарыбай кен байыту комбинаты жер бетіне жақын орналасқан темір кенін өндіруге маманданған.  Егер темір қорытпасында көміртектің мөлшері 2%-дан аспайтын болса, оны болат деп атайды, ал 2%-дан 6%-ға дейін болса, ондай қорытпаны шойын деп атайды. Шойынды темір кенінен кен қорытатын пеште өндіреді. Ал болатты мартен, конвертор, электр пештерінде балқытып алады. Болаттан дайын өнім – прокат алынады.

         Қазіргі кезде қара металлургияның толық циклді және қайта қорыту өндіріс орындары бар. Қара металлургия өнеркәсіптерінде темір кенін өндіріп, шойын, болат балқытып, прокат және ферроқорытпаларды жасап шығарады. Қара металлургия өнімі – темір мен көміртектің қорытпасы. Оның құрамында сонымен бірге – кремний, марганец, фосфор, күкірт элементтері де болады. Қара металдың қасиеті, негізінен, оның құрамында көміртектің аз не көп болуына байланысты. Егер темір қорытпасында көміртектің мөлшері 2%-дан аспайтын болса, оны болат деп атайды, ал 2%-дан 6%-ға дейін болса, ондай қорытпаны шойын деп атайды. Шойынды темір кенінен кен қорытатын пеште өндіреді. Ал болатты мартен, конвертор, электр пештерінде балқытып алады. Болаттан дайын өнім – прокат алынады.

Сергіту сәті

Металға  байланысты  мақал-мәтелдер  айту

Қызықты  дерек:

Адамның денесінде ертінді түрінде  3-4г темір болады. Ол қанға қызыл  түс береді.  Қан құрамындағы темір  азайып кетсе, адам тез шаршайды,  басы айналады, көңіл күйі  нашарлайды. Мұндайда дәрігер оған  құрамында темірі  бар дәрі ішу  керектігін ескертеді. 

Ой толғаныс

Тест  тапсырмалары:

1. Ең  ірі  ферроқорытпа  зауыты  қай  облыста?

а) Алматы

ә) Өскемен

б) Ақтөбе

2. Металды  қорыту  үшін  пайдаланатын  отын.

а) ағаш

ә) кокс

б) мұнай

3. Қазақастан  қара  еталлургиясының  негізі  қай  жылы  қаланды?

а) 1938

ә) 1991

б) 1956

Үйге тапсырма

1. Республикадағы темір, марганец, хромит кен орындарына реферат жазу.

2. Қара металлургия кәсіпорындарын кескін картаға түсіріп, осы тақырыпты оқып келу.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Түсті метелл кендері

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Түсті металл кендері туралы түсінігін толықтыру. Ой-өрісін,тіл байлығын, есте сақтау, ойын толық айту қабілеттерін дамыту. Туған елін сүюге, оның әрбір байлығын қадірлеуге, ұқыпты болуға тәрбиелеу. Сабақ түрі: Аралас сабақ.

Әдісі:  Түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу. Көрнекілігі: Суреттер, түсті металл түрлері.

Психологиялық ахуал

Аққан Қаратаудағы,

Алтын шыға Алтайдан,

Жарқырап күндей жайнады.

Қарсақпайдан мыс ағып,

Бұлақтайын саулады,

Мақта көктеп Шымкенттен,

Ақтөбенің егіні,

Өрге өргелен өнімі.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі

Жаңа материалды түсіндіру кезеңі: Түсті металл туралы түсінік беру. Әр бір түсті металл ,өздері күнде көріп жүрген түсті металл туралы жеке –жеке тоқталып түсіндіру. Түсті металл ішіндегі ең көп тарағаны  алюминий екенін айту, оларды тұрмысымызда қалай пайдаланып жүргенімізді айту. Мысты  күнделікті қайдан көреміз? Алюминий –ең жеңіл түсті металл. Мырыш  ---көкшіл сұр түсті металл. Шелек, леген, астау мырыштан жасалады. Мырышты тот баспайды.Қорғасын мен мырыш қосылып  полиметалл кенін құрайды.Поли—көп деген сөз. Сарамандық жұмыс. Картадан түсті металдарды  шартты белгісі бойынша  табу. V. Жаңа материалды меңгергенін тексеру кезеңі: 1.Сұрақтарға жауап алу Түсті металдарды, олардың қасиеттерін  әр оқушы айтып қорғайды. VI. Бекіту кезеңі: Сонымен, түсті металдардың қандай кені бар? -Түсті металдың ішіндегі ең көп көргендерің қайсысы? -Мыс, алюминий,қорғасын,мырыштан не жасалады?

Сергіту сәті

Саусақтар күшін сынасақ,
Ойнақы епті шынашақ.
Еркелеп өскен кенжесі,
Қамқоршы оған өзгесі.

Ой толғаныс

Циклдің өндірістік құрамын анықтайтын  сұрақтар

1 Циклдің негізгі өндірісі қандай?

2 Негізгі өндіріске не қажет?

3 Не себепті кенді байытады?

4 Қалдықтар не үшін пайдаланылады?

5 Қосалқы өндіріс немен айналысады?

Үйге тапсырма

Кескін картаға металлургия орталықтарын түсіру.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Жанғыш пайдалы қазбалар

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Білімдік: Пайдалы қазбалардың түрлері мен олардың өндірісте қолданылу аясын меңгерту. Экономикалық, экологиялық білім қалыптастыру.
Дамытушылық: Мәтінді түсініп оқуға төселдіру. Оқушыларды өз бетінше ой
қорытып сөйлеуге машықтандыру. Сын тұрғысынан қисынды ойлау білігін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларда қоршаған ортаны, табиғатты зерделеуге бағытталған іс - әрекет қалыптастыру, табиғат байлықтарын қорғай білуге тәрбиелеу.
Карта түрі: « Ауызша сабақ - 1»
Сабақтың әдісі: ізденушілік, сұрақ - жауап, талдау - жинақтау, проблемалық т. б.
Пәнаралық байланыс: география, физика, химия
Сабақтың көрнекілігі: түрлі суреттер, кесте

Психологиялық ахуал

Шахтадан оны қазамыз,
Пешке салып жағамыз.
Үлкен үйді жылытып,
Рахатқа біз батамыз.
Бұл не?
/Көмір/

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі

Мәтін бойынша тірек сөздерді тақтаға жазу
(Мұғалім тақырыптан 7 кілтті сөз таңдап, жаттап алуға 30 секунд уақыт береді)
Түрлері
тас көмір
мұнай
газ
темір
тұз
фосфорит
Тірек сөздерді дәптерге жатқа жазу ( ООМ енгізу )
(Тақта жабылады да, балалар жаттап алған сөздерді 30 секунд көлемінде жазады. Егер 63% оқушы 7-6 сөз жазса, норматив тапсырылды деп есептелінеді)
Тексеру
(Оқушылар сөздерді жазып болғаннан кейін блок ашылады да, қалып қойған сөздерін толықтырып жазады)
Мәтінді оқушылардың өз бетінше оқуы
( Оқушылар берілген мәтінді іштей оқып, тірек сөздерді мағынасын ашуға дайындалады. Сонымен бірге мәтінді өте көңіл бөліп оқу керектігі жөнінде нұсқау алады, өйткені мұғалім сын тұрғысынан сұрақ қою кезінде көңілін әрбір детальға аудару керек)
Оқу уақыты: 1 бетке – 3 минут, 2 бетке – 6 минут
Берілген тірек сөздердің мағынасын ашу ( ООМ енгізу )
(Оқушылар тірек сөздер бойынша мәтінді мазмұндауы тиіс. Мұғалім барлық оқушыдан сұрап, оқушылардың отырғызу матрицасына енгізуі керек)

1. Пайдалы қазбалардың түрлері өте көп. (Иә)
2. Пайдалы қазбалар қолданылуына қарай негізгі 4 топқа бөлінеді.(Жоқ. Пайдалы қазбалар қолданылуына қарай негізгі 3 топқа бөлінеді )
3. Жанғыш пайдалы қазбаларға темір, мыс, қорғасын жатады.( Жоқ. Жанғыш пайдалы қазбаларға тас көмір, мұнай, газ жатады.)
4. Тас көмір – өте аз өндірілетін пайдалы қазба. (Жоқ. Тас көмір – ең көп өндірілетін пайдалы қазба)
5. Тас көмір тек отын ретінде ғана пайдаланылмайды, одан басқа да көптеген заттар алынады. (Иә.)
6. Біздің елімізде тас көмірдің қоры өте аз.(Жоқ. Біздің елімізде тас көмірдің қоры өте мол)
7. Тас көмірдің аса ірі кен орны - Қарағанды мен Екібастұзда көмір шахталық әдіспен өндіріледі. (Жоқ. Қарағанды мен Екібастұзда ашық әдіспен арзан көмір өндіріледі)
8. Мұнай – қызуы аз отын. (Жоқ. Мұнай – өте қызулы отын).
9. Мұнай күл қалдырмай түгел жанып кетеді. (Иә.)
10. Көмірді айыру арқылы бензин, керосин, машина майы және басқа көптеген бағалы заттар бөліп алады.( Жоқ. Мұнайды айыру арқылы бензин, керосин, машина майы, т. б. алынады.
11. Каспий маңы ойпаты мен Маңғыстау түбегінде тас көмірдің аса бай кен орындары бар.( Жоқ. Каспий маңы ойпаты мен Маңғыстау түбегінде мұнай мен газдың аса бай кен орындары бар.)
12. Кенді пайдалы қазбаларға құрамында мұнай кездесетін тау жыныстары жатады. (Жоқ. Кенді пайдалы қазбаларға құрамында металл кездесетін тау жыныстары жатады.)
13. Кенді пайдалы қазбаларды өңдеу арқылы темір, мыс, қорғасын, алюминий және т. б. металдар алынады.(Иә.)
14. Кенді пайдалы қазбалар, әсіресе, Батыс Қазақстанда көп шоғырланған.(Жоқ Орталық Қазақстанда көп шоғырланған.)
15. Жезқазған және Қоңырат темір кен орны әлемге әйгілі.(Жоқ. Жезқазған және Қоңырат мыс кен орны әлемге әйгілі.)
16. Кенді пайдалы қазбалар қышқыл алуға, тыңайтқыштар өндіруге, құрылыс қажетіне пайдаланылады.(Жоқ. Кенге жатпайтын пайдалы қазбалар қышқыл алуға, тыңайтқыштар өндіруге, құрылыс қажетіне пайдаланылады.)
17. Кенге жатпайтын пайдалы қазбаларға тұз, фосфорит, әктас, мәрмәр, гранит, құм, саз, т. б. жатады.(Иә)
18. Кенге жатпайтын пайдалы қазбалардың қоры біздің елімізде өте аз.(Жоқ. Кенге жатпайтын пайдалы қазбалардың қоры біздің елімізде баршылық.)
19. Қаратаудағы гранит кен орны қоры жөнінен дүние жүзінде алдыңғы қатарды иеленеді.(Жоқ. Қаратаудағы фосфорит кен орны қоры жөнінен дүние жүзінде алдыңғы қатарды иеленеді.)
20. Фосфоритті ұнтақтап, әктас алынады.(Жоқ. Фосфоритті ұнтақтап, фосфорит ұны тыңайтқышын өндіреді.)

Сергіту сәті

Белге қолды қоямыз,
Бұрыламыз оңға бір
Бұрыламыз солға біз
Бір, екі, үш: бір, екі, үш.
Жоғары қолды созамыз,
Тып - тыныш боп отырамыз.

Ой толғаныс

Кестені толтыр .

Кенді пайдалы қазбалар Кенге жатпайтын пайдалы
қазбалар Жанғыш пайдалы қазбалар

Үйге тапсырма

Мәтінді түсініп оқып, мазмұндау.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Кене жатпайтын пайдалы қазбалар

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

1. Кенге жатпайтын пайдалы қазбалардың қасиеттерімен, оны игеру жолдарымен таныстыру.

2. Балаларды кенге жатпайтын пайдалы қазбалармен, оның қасиеттерімен, өндіру, пайдалану жолдарымен таныстырып, танымдық белсенділігін, Қазақстан картасымен жұмыс істеу білігін жетілдіру, балалардың сөйлеу, логикалық ойлау, салыстыру, қорытынды жасау қаблетін дамыту.

3. Табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: Сөзжұмбақ, кесте т.б.

Психологиялық ахуал

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі

Пайдалы қазбалардың бірқатары қышқыл алуға , тыңайтқыштар өндір -уге және құрылыс қажетіне жұмсалатыны саған белгілі . Олардың құрамынан металл қорытып алынбайтындықтан кенге жатпайтын пайдалы қазбалар деп аталады . Пайдалы қазбалардың бұл тобының ішінде ең көп таралғаны – тұз . Тұз дегенде біз әдетте ас тұзын түсінеміз . Ас тұзын тұзды көлдерде өндіреді .Көл суы жаздың аптап ыстығында көкп буланады да , еріген тұз түбіне шөге береді . Оны өндіру үшін тұз сорғыш машина қолданылады. Мұндай машинаның орасан зор түтігі мен сорғыш сорабы болады. Түтік арқылы көл түбіндегі тұз суымен қоса тартып алынады . Машина тұзды айырып , бірден кішкене вагондарға тиейді .Машина да , вагондар да көл табына салынған рельсті бойлап жылжып отырады . Әрбір адамның тамағына күніне 2 грамм шамасында ас тұзы жұмсалады . Тұздан сода , хлор және басқа заттар алынады . Тұздың бұдан басқа да көптеген түрі бар Олардың біразын дәрі ретінде пайдаланамыз . Кейбіреулері , мысалға калий тұзы топырақты тыңайтуға жұмсалады .

Сергіту сәті

Төменде үш қаз ұшады,
Үшеуі бұлтты құшады,
Өзеннен көрдік екеуін.
Айтқын, қаз нешеу екенін?

Ой толғаныс

«Стикердегі диолог» стратегиясы

(2 түрі): 4 адамнан тұратын топтар стикердегі сұрақтарға  жауап береді немесе ол жөніндегі өз ойларымен бөлісіп, талқылап, стикерге өз ойларын жазады, кейін пікірлерін қорғайды. (диалогтік оқу)

Үйге тапсырма

Мәтінді түсініп оқып, мазмұндау.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Табиғаттағы су айналымы

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Білімділік. Судың табиғаттағы айналымы туралы ұғым қалыптастыру.

Дамытушылық. Оқушылардың оқыған тақырып бойынша ойын жинақтап, өз бетінше қорытынды жасай білуге машықтандыру.

Тәрбиелік.Тіршілік судың қатысымен жүзеге асатынын ұғындыра отырып, суды қорғауға, табиғатты сүюге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: жаңа сабақ

Сабақтағы әдіс-тәсілдер: Психологиялық тренинг, тест тапрсырмалары, СТО стратегиялары, шығармашылық жұмыс,

Сабақ көрнекілігі: сабаққа презентация, электронды оқулық, бейне таспа, оқулық, су айналымы салынған кесте, дәптер, тест тапсырмалары, тақырыпқа сай схемалар.

Психологиялық ахуал

«Күн шуағы»Қол ұстасып бәріміз,Жылылықты сезейік.

Шуақ шашқан күндей боп,

Күлімсіреп жүрейік.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

Су-ғажайып зат.Сусыз тіршілік етпейтін ағза кездеспейді. Су-табиғатты ең көп таралған зат.Жер бетінің үштен екі бөлігін су қабаты алып жатыр.Қалған үштен бір бөлігі ғана құрлық.(Глобустан көрсету) Судың кереметі- оның жер бетінде тынымсыз айналыста жүруі./Судың табиғаттағы айналымы слайд б-ша түсіндіріледі./

1. Күн сәулесінің қызуынан мұхит,теңіз,көл,өзен суы буланып,ауа қабатына барады.Сонымен қатар топырақ,өсімдік,жануарлардан буланған субуы ауа қабатына көтеріледі.

Ауаның салқын қабатында су буы қоюланып,бұлт түзеді.Бұлт ауаның ағысымен қозғалысқа түседі.Ол жауын-шашынға айналып,құрлыққа оралады.Жауын-шашынның бір бөлігі топыраққа сіңеді./Бұлт туралы білімдерін еске түсіру./

Күн қыздырғаннда қайтадан буланып,ауаға көтеріледі.

Мәтінмен жұмыс.Білімді алғашқы бекіту.

Оқушыларға тізбектей оқыту.

Ойын «Иә», «Жоқ»

-Жер бетінің үштен бір бөлігін су алып жатыр./жоқ/

-Су табиғатта тынымсыз айналыста болады./иә/

-Күн сәулесінің қызуынан су буланып, ауа қабатына бармайды./жоқ/

-Ауаның салқын қабатында су буы бұлт түзбейді./жоқ/

-Сусыз тіршілік ететін ағза кездеседі./жоқ/

-Ағзалар денесі ден пайызына дейін судан тұрмайды./жоқ/

Сергіту сәті

Беспайда бар5 іні,
Естайда бар2 іні,
Қоссақ5 пен2-ні,
Қанша болар шешуі? (7)

Ой толғаныс

Деректер мен дәйектер.

1,5 литр су адам ағзасында азайса, адам шөлдейді.

6-8 % су азайса адам есінен танады.

10% азайса, сілекейін жұтады.

12 % азайса, адам өліп кетеді.

Адам су ішпей 1 апта ғана шыдай алады.

Үйге тапсырма

Мәтінді түсініп оқып, мазмұндау.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Жер асты сулары

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Білімділік: Жер асты суларының маңыздылығы, типтері, таралуы туралы білім беру.
Дамытушылық: Ойлау есте сақтау, баяндау қабілеттерін дамыта отырып, жеке шығармашыл тұлғаны қалыптастыру.
Тәрбиелік: Адамгершілік - рухани тәрбие беру, табиғат байлықтарын қорғауға тәрбиелеу
Сабақтың әдісі: СТО, тірек - сызба
Пән аралық байланысы: химия, физика, биология, экология
Сабақтың көрнекілігі: Қазақстанның физикалық картасы, электронды оқулық, слайдтар

Психологиялық ахуал

Су - пәктік кепілі, ол денсаулықтың
О, баста тіршілік болып судан шықтың
Бұлақ, көл, өзен, теңіз, мұхиттардың,
Молдықтан қасиетін келмейді ұққың.
Бомбаңды қылмыс суда сынауың әр,
Сынаған сайын жаным тым ауырар
Жаулары жарық дүние жадыңда ұста

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

«Судың да,- дейді қазақ - сұрауы бар» деп О. Асқар ағамыз жырлағандай, су тіршіліктің өзегі болып табылады. Соның ішінде жер асты суы да өте бағалы пайдалы қазба болып есептеледі.
XX ғасырда ұдайы өсіп келе жатқан техногендік әрекеттерге байланысты экологиялық жағдай күрт шиеленісті. Жер бетіндегі сулар ластанды. Осындай жағдайға байланысты жер асты суларының маңызы өте күшейді. Әсіресе адамзатты сапалы ауыз сумен қамтамасыз етудің маңызы зор.
Жер асты сулары жалпы көлемі жағынан теңіздер мен мұхиттардағы сулардан кейінгі екінші орында. Судың еріткіш рөлі аса зор. Жер қойнауындағы химиялық заттар су ерітіндісі арқылы көптеген жаңа қосылыстар түзе алады.
Көкпар (сұрақ жауап)
1. Қазақстанда ірілі - ұзақты 85000 өзен бар (иә ).
2. Ертіс, Есіл, Тобыл Арал теңізіне барып құяды (жоқ).
3. Каспий теңізі алабына Сырдария өзені жатады (жоқ).
4. Өзеннің жыл бойындағы ағып шыққан су шығынын жылдық ағын деп атайды (жоқ).
5. Ертіс - Қарағанды каналының ұзындығы 458 шығынын (иә).
6. Сырдария Қазақстан Республикасында ең таза өзен (жоқ).

Тереңдік жағдайларына қарай жер асты сулары екіге бөлінеді:
І. Грунт
ІІ. Артезиан
Мойынқұмда 300 - 500м тереңдікте 50 мың шаршы км жер асты теңізі бар. Қазақстанда Алмаарасан, Қапаларасан, Сарыағаш, Жаркентарасан және 300 - ден аса минералды бұлақтар зерттеліп, шипалық қасиеттері анықталды.
Экологиялық есеп
Пәтердегі су краннан дұрыс жабылмаса 6 минутта 1 стакан су ағады. Осылай тұра берсе 1 сағатта және 1 тәулікте қанша литр су бекерге ағып шығын болады? Шешуі: *60= 10 стакан 24*10=240 стакан

Сергіту сәті

Құралай тақтаға екі
Үшбұрыш, үш шаршы,
Тікбұрыш, шеңбер және
Сопақша салды. Құралай
Тақтаға қанша төртбұрыш салды

Ой толғаныс

Кім жылдам?
1. Елордамыз қай өзеннің бойында орналасқан? (Есіл)
2. Ертіс өзенінің сол жақ саласы (Тобыл)
3. Сырдария өзеніндегі бөген (Шардара)
4. Қапшағай бөгені салынған өзен (Іле)
5. Шығыс Қазақстандағы көл (Зайсан)

Үйге тапсырма

Мәтінді түсініп оқып, мазмұндау.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Өзен және көл

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Оқушылардың білім-біліктілігін сұрақ арқылы анықтау.

Әр оқушыны өзіндік ойын жеткізу арқылы сөйлеу мәдениетін дамыту.

Өмірде қолдана білуге машықтандыру.

Күтілетін нәтиже:

Ойларын жетік жеткізе біледі;

Сыни тұрұыдан ойлау қабілеті дамиды;

Жұмыс нәтижесін көрсетеді.

Тапсырмалар: топтастыру әдістері, постермен жұмыс, компьютерлік  тест, диалогтік тәсіл.

Сабақтың  түрі: жаңа сабақ,

Сабақтың әдісі: блум таксономиясы, СТО, диалог, топпен жұмыс, қозғалмалы топпен жұмыс.

Көрнекілігі: карта, карточкалар,т.б

Психологиялық ахуал

Күн мен сені сүйемін.
Саған басымды иемін,
Жылу бер, шуақ бер.
Мейірімді қуат бер.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

Қазақстанда ірілі - ұсақты 85 мың өзен бар. Олардың ішінде жоғарыда аталған жеті өзеннің ұзындығы мың км - ден асады. 48 мыңнан астам көлдер бар. Каспий теңізі, Арал теңізі, Балқаш, Зайсан, Алакөл ірі көлдер. Жазық жердегі өзендер баяу ағады. Тау өзендерінің ағысы қатты болады. Өз ауданымызда да өзендер мен көлдер бар. Олар Елек, Ырғыз, Ойыл, Жем т. б.
Өз жеріміздегі Елек өзені туралы не білеміз? Елек өзені 47 разъезд қасындағы Жайық өзенінің маңындағы бұлақтан басталады. Елек өзені Жайық өзеніне құяды. Жайық өзені суы үлкен көл - Каспий теңізіне құяды.
Елек өзені жағасында
Кішкентай Алға қаласында
Оқып білім алудамыз,
Ата - ана, ұстаз арқасында.
Венн диаграммасы. Өзен, көл.
Жылғалар бір - бірімен қосылып өзен құрайды. Жер бетіндегі суға толған табиғи ойыстарды көл деп атаймыз.
Шығармашылықпен жұмыс.
І - топ Өзеннің суретін салу.
ІІ - топ Көлдің суретін салу.
ІІІ - топ Өзен және Көлге өлең шығару.

Өзен қалай пайда болады?
Өзеннің басталатын жері қалай аталады?
Өзеннің сағасы деген не?
Өзен физикалық картада қалай бейнеленеді?
Картамен жұмыс.
Қазақстанның физикалық картасынан ірі өзендерді табайық.
(Ертіс, Тобыл, Есіл, Жайық, Сырдария, Іле, Шу)
Көл деген не?
Көлдердің көлемін қандай болады?
Көлдердің суы қандай болады?

Сергіту сәті

Оқуға дос барғанда,
Риза мені алғанға,
Қуанады мамасы,
Төрт алғанда баласы.

Ой толғаныс

Жұмбақ шешу
Еліміздегі ең сулы өзен
Таситын кезі ең жылы кезең.
Шаруашылықта маңызы зор
Табасың оны, ойлансаң, сезем. (Ертіс)
Бекіре балық байлығы болар,
Тасыған кезде арнасы толар.
Кемелер жүзіп еліміз үшін,
Бұл өзен тасымал шаруаға жарар. (Жайық)
Алады басын аласа таудан
Ағатын маңы жазықты аудан.
Жаныңа жақын таныс бір өзен,
Айтпастан бұрын жақсылап ойлан. (Жем)

Үйге тапсырма

Өзен және көлге сипаттама жазу.

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Суды қорғау

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

табиғаттағы су көздері, олардың адам өміріндегі маңызы туралы түсінік беру. Суды үнемдей білуге, таза ұстауға тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі; баяндау, сұрақ - жауап
Көрнекілігі: инт. тақта, карта, тәжірибе жасауға қажетті құралдар

Психологиялық ахуал

Табиғат сен - тіршілік тұнып тұрған,
Сен - күнсің, көтеріліп күліп қырдан.
Сен - көлсің, сен ормансың, сен бұлбұлсың,
Адамға сұлулықты сен ұқтырған - деп

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

Күннің жадын, сабақтың тақырыбын жазу.
Біздің Бейнеу ауданымыз осы кісінің атымен аталады. Ауданымызға биыл 40 жыл. Мерекеге арнап туған жер түлектерінің шығарған «Бейнеу - бағым»
Әнін орындайық.
Б. Өз беттерімен оқу. В. Сұрақтар мен тапсырмалармен жұмыс.
1. Судың қасиеті - жақсы еріткіштігі. Тәжірибе жасау.(Ас тұзын стақандағы суға салып еріту)
2. Жерге сіңген су тау жыныстарындағы әр түрлі минералды заттарын ерітеді. Физикалық қасиетін өзгертеді, дәм және иіс п. б
3. Минералды су жарамды, жарамсыз болады. Ішуге жарамды минералды судың 1 литрінде 2 - 20 г. еріген тұздары болады. Адам ағзасына пайдалы әрі сырқаттарынан айыруға көмектеседі. Сондықтан оларды «Шипалы су»деп атайды. «Сарыағаш», «Тассай», «Қарағайлы», «Вита» т. б
4. Сарыағаш курорты туралы деректі кітаптан оқыту. Суреттерін көрсету.
5. Өз ауданымыздан шығарылатын су «Қарағайлы» суы туралы әңгіме.
Г. Сен білесің бе?(Оқулықтан 1оқушыға оқыту).
Сабақты қорытындылау. «Жаңбыр тамшылары» арқылы сұраққа жауап алу.
А. Егер өсімдік сусыз қалса не болады?
Ә. Терек бір жазда неше литр суды буға айналдырады?
Б. Маңында өзен - көлі жоқ елді мекен суды қайдан алады?
В. Каспий теңізінің суды қалай тазартады?
Г. Біздің ауылымызда қандай минер алды су бар? Шаршағанды басатын,
Сарайыңды ашатын.
Су болмайды қашанда,
Қарағайлы суынан асатын.
Тәуелсіз елім, тәуелсіз болсын жерімде,
Жарқырап көзің ай, жұлдыз кулсін көгіңде.
Сулы да болып, нулы да болып Бейнеуім,
Төрт түлігім жайылып жүрсін төріңде - деп сабақты аяқтаймыз.
8. Оқушыларды бағалау.

Сергіту сәті

Қоюланып қара бұлт,
Жаңбыр жауды себелеп,
Жапырақты жамылып,
Жата қалды көбелек.

Ой толғаныс

Шығармашылық тапсырма:
1 - топ. Су туралы мақал - мәтел жазу.
2 - топ. Жұмбақ шешу.

3 - топ. Тыйым сөздер жазу.

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Ауаның құрамы

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Мақсаты: 1. Ауаның құрамы, қабығы туралы түсінік беру.
Ауаның сезінуге болатындығын дәлелдей отырып, жер бетін ауа қоршағанын, тірі табиғат үшін пайдасын ашу, тәжірибе жасау арқылы көз жеткізу.
2. Сөздік қорын кеңейту, көз алдына елестету мүмкіндігін, өзінің ойын айтып жеткізу мүмкіндігін дамыту.
3. Табиғатты қорғай білуге, аялауға, өз үлесін тигізе білетін азамат болуға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Әдісі: Түсіндіру, тәжірибе жасау.
Көрнекілігі: Тірек сызба, доп, шар, интерактивті тақта.

Психологиялық ахуал

Әрбір адам – Туысым, досым, жұрағат
Әрбір сабақ – Үйрену, ұғыну, ұлағат,
Әрбір ісің – Тірлік, тірек, адамдық
Әрбір сөзің – Шындық, бірлік, адалдық.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

«Көрінбейтін сиқыршы»
Жер бетінде көзге көрінбейтін бір сиқыршы бар. Онымен әркім - ақ күнделікті кездесіп отырады. Сен оны көрмейсің, бірақ маңайыңда екенін сезесің. Міне, ол есікті тарс жапты. Көшемен келе жатқанда жапырақтың жұлынып түсіп, жорғалай жүргенін көресің, оны көрінбейтін сиқыршының алып бара жатқанын сезесің. Тіпті басын шұлғып, ырғалған шөптерді байқайсың. Сені үнемі қоршап тұрады. Сенімен бірге жүреді.
Барма жоқпа оны анық білмейсің
Ол жоқ жерде өмір сүріп жүрмейсің. Ол не? (ауа)
2. Мағынаны тану.
- Ауа туралы не білесіңдер? Ол туралы не білгілерің келеді?
Ауа көзге көрінбейді. Біз оны көрмейміз. Бірақ айналамызда екенін білеміз. Біз сабын көпіршіктерін ұшырғанда немесе желпуішті желпігенде ауаның қозғалысын байқай аламыз.
Ауа - физикалық дене. Физикалық дене заттардан тұрады. Ауа газдардың қоспасы. Оның иісі де, түсі де жоқ. Мұның себебі ауаның құрамына кіретін газдардың ішінде оттегі мен көмірқышқыл газы сендерге таныс. Ағзалар тыныс алғанда оттегін сіңіріп, көмірқышқыл газын сіңіріп отырады.
1) Сытырлақ дорбаны үрлеп ауа толтырамыз. Аузын қолымызбен бекітеміз және жайлап қысамыз.
- Тез қысылама?
2) Кішкентай шприцке ауа толтырамыз. Аузын саусағымызбен бекітеміз. Енді тұтқасын итерейік. Итере аламыз ба? Ал егер саусағымызды жіберсек, не болады?
Жер шары көзге көрінбейтін мөлдір жабынды - ауамен жабылған.
Жел - ауаның қозғалысы. Атмосфера деп – біздің ғаламшарымызды және бізді қоршап тұрған ауа қабатын айтамыз. Жердің ауа қабығын көбінесе бесінші мұхит деп атайды.
- Адамдар, жануарлар, өсімдіктер бесінші ауа мұхитының түбінде өмір сүреді.
Ауасыз жер бетінде мәңгі тыныштық пен бос кеңістік болар еді. Егер жер ауаны жоғалтса, ол Ай секілді тіршіліксіз аспан денесі болар еді.
Сонда ауа деген газ, дәлірек газдардың қоспасы. 2 ғасыр бұрын ғана ғалымдар ауаның көптеген газдардың қоспасынан тұратынын дәлелдеген. Ауа қоспасындағы ең көп газ - яғни азот 78%, оттегі - 21%, ал 1%- ы көмірқАуаның барлық жерде бар екенін білеміз. Дәптерлеріңді көтеріңдер, оның ар жағындағыны көресіңдер ме?
- Жоқ.
- Жардың ар жағындағы көрші сыныпты көре аламыз ба?
- Ал, сыныптағы заттарды көре аламыз ба?
- Иә.
- Бұл ауаның қандай қасиетін көрсетеді?
- Ауа мөлдір. Бұған айналамыздағы заттарды көре алатынымыз дәлел.
- Бөлме өсімдіктері қандай түсте?
- Жасыл.
- Партамыз қандай түсте?
- Көк.
- Ауа қандай түсте?
- Ол түссіз. Иә, бұл ауаның тағы бір қасиеті.
Сен әртүрлі бөлмелерде әртүрлі иіс бар екенін сезесің. Тамақ пісіретін бөлмеде, шаштаразда, дәріханаларда иісі бар заттардың бөлшектері ауамен араласып кетеді. Ал таза ауаның иісі бар ма?
- Таза ауаның иісі жоқ. Ауа иіссіз.
Сонымен бірге ауа серпіледі, сығылады.
Допты алайық.. Оны қолыммен қысамын. Бүйірі қабысады. Бұл кезде ішіндегі ауа сығылады. Қолымды жіберсем, серпіліп орнына келеді. Серпіліп тұрған оның ішіндегі ауа.
Тәжірибе жасау.
Ауаның қыздырғанда ұлғаятындығын, ал салқындағанда
қысылатынын 3 - сыныптан білесіңдер.
Ауаның тағы бір қасиеті - ол жылуды жай өткізеді. Қыста қар астында қалған көптеген өсімдіктердің үсімей қалатын себебі қардың салқын түйіршіктерінің арасында көп ауа болады. Ал қалың қар өсімдіктердің сабақтары мен тамырларын жауып жатқан жылы көрпе сияқты.
- Күзде көптеген аңдардың тиін, қоян, қасқыр т. б. аңдардың түлейтінін білеміз. Жазғы жүннен гөрі олардың қысқы жүні қалыңырақ және үлпілдек. Қалың жүн арасында ауа көбірек болады да қыстағы ауа қорқынышты емес.ышқыл газы.

Сергіту сәті

Саусақпен мұрын қысайық,
Әншіге біраз ұқсайық.
Әрбір сөздің дыбысы,
Қандай екен ұғайық..

Ой толғаныс

Неліктен сұрақтары?
1. Неліктен қыста үйлердің терезесіне екі қабат әйнек салынады?
2. Неліктен ауа қоспаларға жатады? Оның қасиеті туралы білетініңді айтып бер.

Үйге тапсырма

Мазмұндау .

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Ауа қабығы

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

мазмұнын меңгерте отырып, жүйелі қолдана білуге үйрету.

2.Жаңа ұғымдармен таныстыра отырып, сөздік қорларын, тілдерін дамыту.

3.Табиғатты сүюге, аялай білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақта қолданатын әдіс-тәсіл: түсіндіру, тәжірибе көрсету, сұрақ-жауап, топтастыру.

Көрнекілігі: смайлингтер, слайд, үлестірмелі құрал.

Психологиялық ахуал

Табиғат сыры әр алуан,

Меңгеруді қалайды.

Осының бәрін білдірген,

Дүниетану сабағы.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

Тіршілік үшін аса қажетті оттегі ауаның үштен бір бөлігін құрайды. Көмірқышқыл газының ауадағы үлесі оттегінен 700 есе аз. Ауа қоспасындағы ең көп газ – азот. Сонда азот 78%, оттегі 21%, көмірқышқыл газы 1%.

Ауа Жер шарын тегіс қоршап, қабат түзеді. Оның қалыңдығы бірнеше жүз киллометрге жетеді. Біз газдан тұратын ауа мұхитының түбінде өмір сүреміз.
Ауа қабығы бірнеше қабаттан тұрады. Жер бетіне жақын бөлігінде су буынан бұлттар түзіледі, яғни атмосфераның төменгі қабатында бұлт үйіліп, жауын — шашын жауады. Екінші бөлігін де газдар сирейді. Бұлттар түзілмейді, өйткені су буы өте аз. Үшінші сыртқы бөлігінде ауа құрамындағы газдар одан әрі кеміп, ауасыз кеңістік басталады.
Әр қабат ауа шарлары, ұшақтар жасанды Жер серіктері, ғарыш кемелері арқылы мұқият зерттелген. Жер бетіндегі тіршілік үшін маңызы да анықталған.

6. Оқулықпен жұмыс.

(Оқушыларға кезекпен оқыту)

1.Ауа-газдарың қоспасы екенін дәлелдейтін абзацты тауып оқы.

2.Жұмсалған оттегінің орнын толтыратын бөлімді тауып оқы.

3.Тіршілік үшін қажетті бөлігі.

4.Ауа қабығы туралы жазылған жерін тауып оқы.

5. Аспан денелерінің Жерге ұшып түсуі туралы жазылған жерін оқы.

7.Шығармашылық жұмыс.

Ауаның құрамы, ауа қабығы туралы шағын әңгіме жазу..

Сұрақ-жауап.

1. Ауа неліктен қоспаларға жатады?
2. Ауа қабаты дегенді қалай түсінесің?
3. «Аққан жұлдыздар» деп жүргеніміз не?
4. Ауа мен тіршілік иелері арасында қандай байланыс бар.

Сергіту сәті

Ормандағы аюдың,
Құлпынайы көп екен.
Теріп-теріп аламыз,
Қалтамызға саламыз.

Ой толғаныс

Түсі бар көрінбейді,

Біртұтас бөлінбейді.

Тыныс ол тіршіліктің,

Ешқашан желінбейтін. (Ауа)

Үйге тапсырма

Ауаның құрамы, Ауа қабығы тақырыбын оқып, мазмұнын айту

Күнделіктеріне жазып беремін

Бағалау

Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау

Бағалау парақшасын толтырады.

Кері байланыс

Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады

Пәннің аты

Уақыты:

Кабинет:

Мұғалім

Сабақтың атауы

Ауа райы . Климат

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Тақырыптың мазмұнын меңгерту, алған білімдерін жүйелі жұмыс істеуге қалыптастыру.
- Оқушылардың шығармашылық ізденістерін дамыту. Тәжірибе арқылы ауаның қасиетін, қайда болатынын оның түссіз және мөлдір болатынын біледі және ауа райын зерттеу туралы мағлұмат алады.
- Табиғатты қорғауға оны аялауға,ауаны ластанудан сақтауға және оны жақын тани білуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндіру, тәжірибе көрсету,сұрақ-жауап,топтастыру әдісі.
Сабақтың көрнекілігі: Схемалар, интерактивті тақта, тәжірибе құралдары,

Психологиялық ахуал

Түсі бар көрінбейді
Біртұтас бөлінбейді
Тынысы ол тіршіліктің
Ешқашан жерінбейтін.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Мұғалемнің түсіндірмесі :

Адам өміріне ең қажетті ауа дедік. Сондай – ақ ауа физикалық дене.Сондықтан ол құбылыста болып отырады.Сол себепті оны арнайы мамандар күнделікті алдын ала бақылап зерттеп отыратын орталық бар. Оны метеорологиялық орталық дейміз.Ауа райы ғылымы өз атауын гректің «метеоро» деген яғни «аспандағы әлдене» деген мағынаны білдіретін сөзден шыққан. Ал климат –бұл ауа қысымының құбылысы. Біздің еліміздің ауа райы континентті деп аталады. Оның себебі оңтүстік тропиктен жылы ауа келеді, солтүстіктен мұзды мұхиттың суық ауасы әсер етеді.Сондықтан құбылмалы болып келеді.
Ауа райын алдын ала болжау барлық жүргіншілер үшін (ұшақ, теңізші,көлік түрлері) және ауыл шаруашылығының еңбекшілері үшін өте маңызды. Тіпті сен сабаққа келуің үшін де аса қажет.
Дәптермен жұмыс.(жазып алады)
Тіпті ертеректе ғылым мен техника дамымай тұрғанда ауа райын қалай болжайтын болған?
Қарлығаштар жер бауырлап ұшса, жаңбыр жауады.
Қоян жатар орнын бұрынғыдан жоғарырақ салса, қыс cуы болды.
Қарға тұмсығын қанатының астына тықса, күн суытады.
Түтін жер бауырлап ұшса, қар жауады.
Ай қораланса, алда жылы болатынды білдіреді деген екен.

Сергіту сәті