5.2А Ежелгі көшпелілер өмірі (8 сағат)
Сабақтың тақырыбы:
Темір өндіру адам өмірін қалай өзгертті?

Мектеп: 10 мектеп

Уақыты: 2 сағат

Мұғалімнің аты-жөні: М.М.Джанаева

Сыныбы: 5 «В,Г,Ғ»

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Осы сабақ арқылы жүзеге асырылатын оқу мақсаттары

5.4.2.2 – металл өндірісі жетілуінің шаруашылық салаларына тигізген ықпалын түсіндіреді

Мақсаттары

• металл өндірісі жетілуінің шаруашылық салаларына тигізген ықпалын түсіндіру

Бағалау критерийлері

• Темір дәуірі туралы біледі

• Ертедегі темір өңдіру тәсілімен танысады

• Металл өңдірудің адам өміріне әкелген өзгерістерін анықтайды

• Түсті металл өндірістері туралы біледі

Пәнаралық байланыс

География, дүние тарихы, экономика.

Құндылықтарды дарыту

- патриотизм

- ұлттық сана-сезім

- тәуелсіздік

- ар-ождан бостандығы

АКТ дағдылары

Интернет арқылы бейнебаян көру, презентация, бейне таспаны тыңдау.

Тілдік міндеттер

Пәндік лексика мен терминология:

«Аспан тасы», «жұлдыз тасы», пеш – көрік, саз балшық, метеорит, темір қоры, ТМД елдері, кең байыту комбинаты, Соколов-Сарыбай, Лисаков, Қаражол, тайпалық одақ, ат әбзелдері, полихромдық стиль

Диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер:

Мен келесі өзгерістерді байқадым....

Темір өңдіру адам өмірін өзгертті/өзгертпеді себебі....

Темір дәуірі мына кезеңдерге бөлінеді.....

Біздің топтың ойынша....

Алдыңғы білім

Алғашқы адамдардың тұрмыс – тіршілігін, діни наным - сенімдерін біледі.

Жоспар

Уақытты жоспарлау

Жоспар бойынша орындалуы тиіс тапсырмалар

Дерек көздері

Басы

Б Амандасу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушыларды 4 топқа қағаз қиындылары арқылы бөлу. Яғни, 1 топ – сәулетшілер, 2 топ – кеңшілер, 3 топ – археологтар, 4 топ – тарихшылар.

«Кім жылдам» ойыны арқылы сұрақтар қоя отырып, өткен сабақтарда игерген білімдерін тексеру (сұрақ - жауап).

1. Адамзат тарихы неше кезеңге бөлінеді? (3: тас дәуірі, қола дәуірі, темір дәуірі)

2. Тас дәуірі қай кезеңдерді қамтиды? (б.з.б. 2,6 млн – б.з.б.3 мың жыл)

3. Тас дәуірі неше кезеңіге бөлінеді? (3: палеолит, мезолит, неолит)

4. Адамдардың ең алғаш қолданған металы? (мыс)

5. Мыс-тас ғасыры қалай аталды, кезеңі? (энеолит – б.з.б. 3000-1800 жыл)

6. Тас дәуіріндегі адамдардың негізгі шаруашылықтары? (аңшылық, терімшілік)

7. Малды қолға үйреткен кезең? (мезолит)

8. Қола дәуірі қай кезеңдерді қамтиды? (б.з.б.2 мың – б.з..б. 8 ғасыр)

9. Қола дәуірін зерттеген ғалымдарды ата (Қ.И.Сәтбаев, В.П.Алексеев, Ә.Х.Марғұлан)

10. Қола дәуірінің ескерткіштерін атап, картадан көрсет (Андронов мәдениеті, Беғазы-Дәндібай мәдениеті, Солтүстік Қазақстандағы Арқайым қонысы,  Шағалалы қонысы, Жетісу, Таңбалы тас, т.б. )

11. Алғашқы адамдардың көзқарастары  бойынша қандай түсініктер қалыптасты? (тотемизм, анимизм, фетишизм)

12. Жеке меншік қай дәуірде қалыптасты? (қола дәуірінде)

Тапсырма

Оқушыларға бір сөздер жасырынған анаграмма беріледі (тастан жасалынған еңбек құралының, бір қола дәуірі ескерткішінің, бір анықтама, бір ыдыс жасау түрі). Оқушылар анаграммада берілген әріптердің бір-бірімен орындарын ауыстыру арқылы көлденең жасырынған сөздерді тауып, оларға анықтама береді.

1. Петровка (репкатов)

2. Чоппинг (пинчпог)

3. Петроглиф (терголфип)

4. Құмыра (арықұм)

Ежелгі Қазақстан тарихы: Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.Тұрлығұл, Ә.Төлеубаев, Қ.Құнапина. –Алматы: Атамұра, 2002. – 144 бет.

Ежелгі Қазақстан тарихы:

Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.С. Садықов, Ә.Т. Төлеубаев, Ғ. Халидуллин, Б. Сәрсекеев. – алматы: Атамұра, 2006. – 160 бет.

Ежелгі Қазақстан тарихы: Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.Тұрлығұл, Ә.Төлеубаев, Қ.Құнапина. –Алматы: Атамұра, 2002. – 144 бет.

Ежелгі Қазақстан тарихы:

Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.С. Садықов, Ә.Т. Төлеубаев, Ғ. Халидуллин, Б. Сәрсекеев. – алматы: Атамұра, 2011. – 176 бет.

Ортасы

М Ал енді бүгінгі сабағымызға көшу үшін тақтаға назар аударайық.

Тақтада берілген суреттерге назар аударындар.

Балалар мына суреттерден нені көруге болады?

Балалар бұл суреттердің арасында қандай байланыс болуы мүмкін?

Сұрақ қойып, оқушылардың жауаптары арқылы сабақ тақырыбына шығу.

Ой қозғау: «Темір» дегенде ойымызға не келеді, көз алдымызға не елестейді? Әрқайсымыз жеке ойланып, одан соң жұпта талқылап дәптерімізге «Білемін. Білгім келеді. Білдім.» кестесін толтырайық.

БББ кестесі

Ал енді дәптерімізге жазғанымызды топпен ақылдасып, «Жүзім шоғын» жасаймыз және әр топ оқып, тақтаға ілеміз.

М Сабақтың тақырыбымен, оқу мақсаттарымен, бағалау критерийлерімен таныстырады.

М Балалар қалай ойлайсыздар:

• Ерте темір дәуірінде қандай өзгерістер орын алды?

• Ерте темір дәуірінің қандай ерекшеліктері болды?

• Көшпелі мал шаруашылығының қандай артықшылықтары бар?

Оқушылар төменде берілген сұрақтарға жауап береді.

М Бүгінгі сабағымыздың зерттеу сұрағы: Темір өңдіру адам өмірін қалай өзгертті?

Ж Презентацияны пайдалана отырып, темір дәуірі туралы қысқаша мағлұмат беріледі.

Мәтінмен жұмыс

Тапсырма (топтық жұмыс). Орындауға 10 мин, қорғауға 5 мин.

1 топ Сәулетшілер – темірді балқытқан пеш – көрікпеннің суретін не макетін салады, темір өңдіру әдісін түсіндіреді.

2 топ Кеңшілер - темір металына сипаттама береді, басқа металдармен салыстырады (қасиеті, сапасы және т.б.), қазіргі кездегі Қазақстан кен орындарын атап, картадан көрсетеді.

3 топ Археологтар – темірден жасалған қару – жарақ, әшекей бұйымдарды сипаттайды, жасалу жолдарын түсіндіреді.

4 топ Тарихшылар – темір дәуірі кезеңдерін және осы кезеңде Қазақстан территориясында өмір сүрген көшпелі тайпаларды атайды, орналасу аймақтарын картадан көрсетеді

Топ басшыларына берілетін бағалау парағы:

Тапсырма

Темірдің адам өміріне маңыздылығын анықтау үшін, маңыздылығына сәйкес төменнен жоғарыға дейін өсу ретімен орналастырыңыздар.

Тапсырма

Әр топқа бір мақал – мәтелден беріледі. Оқушылар осы мақал – мәтелдерді оқып, мағынасын түсіндірулері қажет

1 топ: «Темірді қызған кезде соқ»

2 топ: «Темірсіз адам, тұзсыз тағам болмайды»

3 топ: «Тепсе темір үзердей»

4 топ: «Темір сырын отта танытады»

Ежелгі Қазақстан тарихы: Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.Тұрлығұл, Ә.Төлеубаев, Қ.Құнапина. –Алматы: Атамұра, 2002. – 144 бет.

Ежелгі Қазақстан тарихы:

Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.С. Садықов, Ә.Т. Төлеубаев, Ғ. Халидуллин, Б. Сәрсекеев. – алматы: Атамұра, 2011. – 176 бет.

https://yandex.kz/images/search?text=темір%20дәуірі%20тайпалары%20карта&img_url

Ежелгі Қазақстан тарихы: Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.Тұрлығұл, Ә.Төлеубаев, Қ.Құнапина. -–Алматы: Атамұра, 2002. – 144 бет.

https://yandex.kz/images/search?text=темір%20дәуірі%20тайпалары%20карта&img_url

Соңы

Оқушылар БББ кестесін аяқтайды.

Бекіту сұрақтары:

1. Балалар, қалай ойлайсындар темірдің қолданысқа ие болуына қандай себептер әсер етті?

2. Темірді қандай жолмен және қалай өндірген?

Қорытынды
Темір десек біздің көз алдымызға шойын мен болат келеді. «Жер бетінде темір жойылып кетсе, не болады деп елестетсек, көшелерде темір жол да, поездар да, машиналар да жоқ, көпірлер үйіндіге айналған, өсімдіктер семіп, өле бастаған. Адам денесіндегі 3г темір жойылса, тіршілігін тоқтатып, өліп қалар еді.», бұл көріністі суреттеген, темірдің маңыздылығын айтқан атақты минералог, академик А. Е. Ферсман.

Үйге тапсырма: темірге қатысты қосымша мәлімет қарап келу

Ежелгі Қазақстан тарихы:

Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық

Т.С. Садықов, Ә.Т. Төлеубаев, Ғ. Халидуллин, Б. Сәрсекеев. – алматы: Атамұра, 2011. – 176 бет.

https://yandex.kz/images/search?text=темір%20дәуірі%20тайпалары%20карта&img_url