«Біз бәріміз ... бір планетада – бір кеменің экипажымыз».
Антуан де Сент-Экзюпери

5 «д» сынып

Экологиялық жадынама

Табиғатқа қатысты адамның мінез-құлық ережелері

1. Үйде жабайы жануарларды ұстамауға тырысыңыз. Оларды үй жануарына айналдыру көп жағдайда мүмкін емес. Көбінесе біздің ерекше «қамқорлығымыз» олар үшін өліммен тең. Егер сіз жабайы табиғи жануарға көмектесуді шешсеңіз, оған зиян тигізбестен күтіп-баптай аламын ба деп ойлаңыз. Ешбір жағдайда орманнан өсіп келе жатқан балапандарды немесе балғын жануарларды әкелудің қажеті жоқ. Оларды енелері тастап кеткен жоқ, азық іздеуге аттанып кеткен.

2. Аң-құс індері мен ұяларына жақындауға болмайды, індегі жас төлдер шуылдап дыбыс берсе аулақ кетіңіз. Егер сіздің итіңіз ызақор, қабаған болса көктемде және жаздың басында оны саябақта, орманда, шөлейт жерлерде құс ұялары немесе жас жабайы аңдар бар жерлерде бос қоя бермеңіз. Осы кезеңде құстар мен жануарларды үркітетін шу шығармауға тырысыңыз. Ересек аң-құспен бірге қашып үлгермеген балапан не жабайы аң баласы адасып өліп қалуы мүмкін. Орманның ең кішкентай тұрғындарына қамқорлық жасаңыз.

3. Өрмекші торын бұзбай айналып өтіңіз. Құмырсқаларды жоймаңыз және құмырсқа жолдарын баспаңыз. Қажет болмаса, тастарды, дифтвуд ағаштарын, ескі бөренелерді орнынан қозғамаңыз, мүк басқан түбірлерді бүлдірмеңіз. Олардың астында және бетінде көптеген тіршілік иелері өмір сүреді. Бұған көз жеткізгіңіз келсе, біраз уақытқа қарап отырыңыз. Сіздің аяқ дыбысыңыздан қорыққан жәндіктер, кесірткелер түбірден атып шығады, қырықаяқ, қоңыздар өрмелей бастайды, құстар шуылдап ұшып, күзен, тышқан жүгіріп – орманның әдеттегі өмірі жанданып сала береді. Табиғат үшін барлық тіршілік иесі маңызды және қажет, әрқайсының өз міндеті және басқалармен күрделі байланысы бар. Олардың арасында «жаман және жағымсызы» жоқ, сондықтан ешқайсысын басып жаншудың қажеті жоқ. Қорқынышты көрінетін түкті құрт ертең әдемі көбелекке айналады және гүл тозаңдандырады.

4. Аса қажет болмаса, орман топырағын бүлдірмеңіз. Жүріп өткен автокөлік доңғалақтары топырақты тығыздап, көптеген тірі жаратылысты жояды. Пайдаланылған газ орман ауасын ластайды. Орманда мүмкіндігінше ескі сүрлеумен жүруге тырысыңыз. Егер сіз жолсыз жүрсеңіз, өсімдіктерді сындырмауға және таптамауға тырысыңыз.

5. Өсімдіктерді жай ғана сүйсіну үшін жұлудың қажеті жоқ. Табиғи ортада әрқашан қолда ұстағаннан гөрі өсіп тұрған сұлулыққа қараудың өзі жеткілікті. Егер өсімдікті жұлу қажет болса, мысалы, дәрілік шөптерді жинау кезінде, оларды басқа өсімдіктерге зиян келтірмеуге тырысып, әр түрлі жерлерде аздап жинап алыңыз.

6. Саңырауқұлақ, жидектерді, жаңғақ жинағанда табиғатқа артық зиян келтірмеуге тырысыңыз. Саңырауқұлаққа немесе жидек жемісіне жету үшін бәрін бүлдірмеңіз. Барлық жидек пен жаңғақты түгін қалдырмай жинап алмаңыз-сізден басқа да адамдар бар. Табиғатта барлық өсімдіктің қажет екенін ұмытпаңыз, бұл шыбын-шіркейлерге, сасық және басқа түрлі улы саңырауқұлақтарға қатысты.
«Бір ойлама, үш ойла» викторинасы
Сыныпқа тапсырмалар беріледі – (аяқталмаған ұсыныстар) – команданың әр мүшесі кезекпен жауап береді:

Қағаздың екі жағына жазыңыз, көбірек … материалды (қайта өңделген макулатура) қолданыңыз.

…шыны шөлмектегі сусынды сатып алуға тырысыңыз (бірнеше рет қолдануға болады).

Мүмкіндігінше ….(сізге қажет) көп сатып алмаңыз.

Кимейтін киімдерді ... (мұқтаж адамдарға беру).

Егер бақша учаскесі болса, тамақ қалдықтарын... (компост дайындау) үшін қолданыңыз.

Пенопласт пайдаланбауға тырысыңыз, өйткені ол іс жүзінде... (ыдырамайды).

Бұйымды ... (тастай салмай) бірнеше рет жөндеңіз.

Жақын жерде макулатура қабылдайтын орын бар екенін біліңіз және ... (пайдаланылған макулатураны сол жерге тапсырыңыз).

Ескі ойыншықтарды, кітаптарды тастамаңыз: олар ... (біреуге пайдалы) болуы мүмкін.

Сынып жетекшісі: Ибраева С.Т.