Электр сақтандырғыш құралдар. Қыздвру шамдары. Қысқа тұйықталу. Балқымалы сақтандырғыштар.

Физика

8-ші сынып

Сабақтың тақырыбы: Электрқыздырғыш құралдар. Қыздыру шамдары. Қысқа тұйықталу. 
Балқымалы сақтандырғыштар.

Мақсаты :Электр қыздырғыш құралдар туралы түсініктерін жүйелеу, оларды пайдалану аймақтары туралы ұғымдарын кеңейту, электр қыздырғыш құралдарды пайдаланудағы қысқа тұйықталудың себептері, балқымалы сақтандырғыштардың жұмыс принциптері туралы ұғым беру.

Міндеттері:Электр қыздырғыш құралдарының пайдалану аймақтары бойынша түрлері, қолдануылы жайлы ұғымды қалыптастыру.

Электр құралдарын пайдаланудағы электр желісінде болатын қысқа тұйықталулар, балқымалы сақтандырғыштар, оларды қолдану туралы ұғымдарды дамыту.

Электр құралдарын пайдалануда қауіпсіздік ережесін сақтау мен электр энергиясын үнемдеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: кіріктірілген

Көрнекілік : мультимедиялық компьютер, экран, презентация, мұғалімдердің әзірлеуімен.

Сабақ барысы

I. Ұйымдастыру кезеңі

Физика мұғалімі:

Слайд 1. Оқушылармен сәлемдесу. Жұмыс орнының сабаққа дайындығын тексеру.

Слайд 2. Сабақ мақсаты: Бүгінгі «Электрқыздырғыш құралдар. Қыздыру шамдары. Қысқа тұйықталу. Балқымалы сақтандырғыштар.» тақырыбы сабағының соңында, сендер электр қыздырғыш құралдар туралы түсініктерін жүйелеу, оларды пайдалану аймақтары туралы ұғымдарын кеңейту, электр қыздырғыш құралдарды пайдаланудағы қысқа тұйықталудың себептері, балқымалы сақтандырғыштардың жұмыс принциптерін білесіңдер.

II.Білімнің өзектілігі

Өткен сабақта біз сіздермен не істедік ( туралы оқып үйрендік)

Слайд 3. Тұрақты электр тогын анықтаған ғалымдар туралы ()

Слайд 4.

1.Электр тогы дегеніміз не? ( )

2.Ток күші дегеніміз не? ( )

3. Ток күшінің өрнегі мен өлшем бірлігі қандай? ( )

4.Электр кернеуі дегеніміз не? ( )

5.Электр кернеуін қандай құралмен өлшейміз?( )

6.Кернеудің формуласымен өлшем бірлігі? ( )

7.Ом заңын тұжырымдаңдар? ( )

8.Электр кедергісі дегеніміз не? ()

9.Тұрақты токтын жұмысы неге тәуелді? ( )

10.Джоуль-Ленц заңы қалай жазылады.? ( )

Қызықты мәлмет

Слайд 5. Шамның шығу тарихы

Слайд 6. 1872 жылы орыс ғалымы А.Н. Лодыгин қыздыру шамын ойлап тапты, шам ішіне жуан мыс сымдардың арасына көмір білік бекітілген шыны баллоннан тұрды. Электр тогын жібергенде білік қызып жарық беретін болғаны туралы мәлімет беру.

III. Жаңа сабақты түсіндіру

Слайд 7. Қыздыру шамдарының қылдарына балқу температурасы 3370 ºC болатын вольфрам сымдары қолданылады, сондықтан қылдың қызу температурасы неғұрлым жоғары болса, шығатын энергияның көп бөлігі жарық түрінде таралады. (Вольфрам қылы, металл өткізгіш, шыны сауыты, газ (аргон, криптон), ауаны айдап шығаруға арналған түтікше, қыздыру шамының мойыны, оқшауланған контакты)

Слайд 8. Қыздыру шамдарының түрлері: Қыздыру- инерттік газ критонмен толтырылғаннан кейін лампалардан шыққан жарық сәулесі 10  көп болады. Олар ішкі және сыртқы жарықтандыруға және жиілігі ГЦ қуаты 220 В ауыспалы токпен жұмыс істеуге арналған. Орташа жану ұзақтығы 1000 сағат. ЛампаларF21 ретінде шығарылады.Лампаның әріптік атауы: БК биспиралды криптонмен толтырылған.

Люминесцент - соңғы кездеЛюминесцентті әртүрлі қуатты кең таралған. Оның жарық беруі люминоторм арқылы болады. Оған газдың ультрофиолет сәулесі әсер етеді. Осы лампалар жұмсақ және жарықты шашыраңқы шашыратып шығады. Қыздырғыш лампалармен салыстырғанда люменесцт лампалары өте тиімді, бірыңғай қуатта жарық 7-8 есе көп болады. Қызмет етуде үлкен айырмашылық бар.

Криптон- ұзақ уақыт қыздырғыш лампаларға тең келетін ештеңе болған жоқ. Қыздырғыш лампалары пішіндері әртүрлі.Олардың қуаттары да әр түрлі, ең төменгі қуаты 15 Вт тең максималды 300 Вт

Қазіргі кездегі қыздыру лампалары 2 түрлі болады. Критонды және биспиральді. Критонды қыздыру лампаларында инертті газ критон қолданылады. Олардың қуаты 40 тан 100 Вт дейін жетеді. Сонымен қатар критондық лампалар кәдімгі лампалармен салыстырғанда көбірек жарық береді.

Өте жоғары жарық шығаратын биспиральді лампаларда да бар. Олар жарықты күрделі доға тәрізді вольфрам жіпшелеріне байланысты. Қыздыру лампалары мөлдір немесе айна сыяқты болуы мүмкін. Түссіз лампалардың жарық сәулесі аз болғанымен, олар жарықты жақсы шашыратады. Және көзге өте жақсы қабылданады. Сонымен қатар сұранысқа ие, айна қабатымен қапталған жарықшамдардың жарық сәулелері де өте жоғары.

Гологенді- осы лампалар 100  есе кәдімгі лампалардан жарық жанады. Олар әртүрлі пішінді және түрлі, Осыған байланысты жарық шашыраңқы немесе бір түйінге жиналған болады. Осындай әртүрлілікке байланысты гологенды лампалар әдемі түс беретіндіктен дизайн үшін жиі қолданылады. Олардың ашық жарығын тамаша жарықты беруі жарықтандыруды экспериметтеуге болады. Гологенді жарық жалпы жарық шығаруға нақты жарыққа және тұратын үйдің белгілі бір бөлігін жарықтандыруға болады.

Гологенды жарықшығарушы әртүрлілігі: Іліп қоятын, нүктелік, қабырғалық,

жихазға, қабырғаға ілетін, бұрылатын, қозғалтпайтын моделі.

Диотты - бүгінгі күні жарық диоды қолданылатын жарық шығарушы өте кең тараған. Олардың негізгі ерекшелігі өте аз энергия қолдану. Ол әрбір адамға ұнайды. Жарық диоды жарықшығарғыш маңызы жоғары жарық беруді және ұзақ уақыт қызмет етеді. Соңғы кезде ресей нарығы автономды жарық диоды жарықшығарғыштар олар күн батареясы және аккумуляторлармен жұмыс жасайды. Осы жарықшығарушылар қараңғы түсе салысымен автоматты түрде олар күн сәулесінен зарядталады. Осы жарық шығарушылар өте төмен -30, сонымен қатар +50 температурда жұмыс істей алады

Технология мұғалімі:

Слайд 9-23. Қолдануына байланысты электр құралдарын топтау

Слайд 24. Электроэнергиялық тоқтың тиімділігі

A 55тен аз мөлшерде

B 55—75

C 75—90

D 90—100

E 100-110

F 110-125

G 125 тен көп мөлшерде

Слайд 25. Үй тұрмысында қолданылатын энергияның мөлшері

Слайд 26. Қысқа тұйықталу. Балқымалы сақтандырғыш

Сақтандырғыш — электр тізбектерін ток күшінің рұқсат етілген мөлшерден асып кетуінен қорғауға арналған тетік. Сақтандырғыш тізбекті ток көзінен арнайы жасалынған токөткерме бөліктерінің шамадан артық токтың жылулық әрекеті әсерінен балқып үзілуі арқылы ажыратады. Сақтандырғыш электр тізбектерін асқын жүктелуден және қысқа тұйықталулардан қорғайды. Кең тараған түрі — балқыма cақтандырғыш. Ол электр тогын өткізбейтін материалдан жасалған корпустан, металдан (көбінесе мыстан, мырыштан, қорғасыннан және олардың қорытпаларынан, күмістен) жасалған балқыма қыстырғыдан, түйіспелік және доғасөндіргіш құрылғыдан тұрады. Құрылысы бойынша айырғыш пен ажыратқыш аппараттар қызметтерін атқаратын сақтандырғыш-ажыратқыш аталатын коммутациялық аппараттар да қолданылады. Сақтандырғыштың құрылысы қарапайым, құны арзан, тізбекті қысқа тұйықталу кезінде жылдам ажыратады, ал кейбір түрлерінің қысқа тұйықталу тогын шектеу қабілеті болады. Сондықтан олар тұрмыстық, өнеркәсіптік электр қондырғыларында, электртораптарында, электр стансалары мен қосалқы стансаларда кеңінен қолданылады

Слайд 27- 28. Қауіпсіздік ережесі

Физика мұғалімі:

Есеп : 

Мұғалім түсінігі:

Шешімі :

Слайд Жауабы

Қорытыны : 

Слайды 16-17.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Слайд 29.

Қыздыру шамының түрлерін ата?

Қыздыру элементі қандай материалдан жасалған?

Қыздыру шамының құрамды бөліктерін ата?

Қысқа тұйықталу дегеніміз не?

Электр тізбегіне сақтандырғыш не үшін қажет?

Слайд 30.Қыздыру шамдарының түрлерін сәйкестендір:

Слайд 31.

1-деңгей.

1.Кедергісі 500 Ом тізбек бөлігінде 2 А ток күшін тудыратын тұрақты электр өрісі 30 мин ішінде қандай жұмыс атқарады?

2-деңгей.

1.Ұзындығы 2км, кедергісі 805 Ом мыс сымның массасы қандай? Мыстың меншікті кедергісі 0,017 Ом*мм²/м.

3-деңгей.

1.Пәтерде 6А ток күшіне шыдайтын сақтандырғыштар орнатылған. Егер желідегі кернеу 127В болса, бір уақытта қуаты 60Вт және 100Вт екі шамды, үтікті қосуға болама?

Слайд 32. Электрмен жарықтандыру (Сөзжұмбақ)

1. 1 және 2. Әрқайсысы өз бетімен тәжрибе жасап, өткізгішті электр тогымен қыздырғанда бөлініп шығатын жылу мөлшері неге байланысты болатынын анықтаған ағылшын және орыс ғылымдары.

3. Қыздыру электр лампасының патронға бұрап енгізілген белгісі.

4.Электр доғасы құблысын ашқан орыс ғалымы.

V. Сабақ қорытындысы:

Бүгінгі сабақта не үйрендік ? ( )

Көмек қажет ететін оқушылар барма?

Қандай қиындықтар кездеседі ?

Сабақта белсенділік танытқан оқушыларды атап, бағалау

VI. Үйтапсырмасы:

§ 43- 44,

22 - жаттығу

Түсініктеме

Әр сабақ басында міндетті түрде ынтымақтастық атмосферасын құруды жоспарладым, онда оқушылар топқа бөлінеді, топ ережесін құрады. Мұнда оқушылардың бір – бірімен қарым – қатынасы оқытудағы жаңа тәсілдер - диалогтік оқыту негізінде көрініс табады деп ойлаймын. Тізбектелген сабақтардың мағынаны ажырату кезеңінде сондай-ақ оқушылар АКТ мүмкіндіктерін пайдаланып тапсырмалар орындайды, дарынды оқушыларға жеке тапсырмалар беріледі және ең бастысы сабақ барысында үнемі бағалау яғни оқушылардың өзін-өзі бағалауы, топтық бағалау, ұжымдық бағалау әрекеттері және көшбасшы ретінде менің де оқушыларды бағалау әрекетім жүзеге асады. Сабақтар соңында оқушылар сабақтан алған әсерлерін ортаға салып не жазып қалдырып отырады.