Эссе

Тәуелсіздік жылдарындағы білім беру жүйесінің жетістіктері

Еліміз өз Тәуелсіздігін жариялаған 1991 жылдан бастап, ел дамуының барлық салаларында түбегейлі өзгерістер орын алды. Соның ішінде ең маңызды бағыттардың бірі – білім беру жүйесі. Себебі кез- келген елдің болашағы білімді ұрпақпен байланысты. Осы бағытта Қазақстан түрлі реформалар жүргізіп, халықаралық тәжірибеге негізделген білім беру жүйесін қалыптастыруға бет бұрды. Тәуелсіздік алған алғашқы жылдары білім саласы экономикалық дағдарыстың салдарын сезінді. Дегенмен мемлекеттің басты басымдығы ретінде білім беру саласын дамыту қолға алынды. Келесі үлкен жетістік – 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу, жаңартылған білім мазмұнының енгізілуі болды. Бұл өзгерістер оқушылардың сыни ойлау қабілетін дамытуды, шығармашылыққа баулуды, өмірлік дағдыларды меңгертуді көздеді. Мұғалімдер жаңа әдіс-тәсілдерге үйреніп, халықаралық стандарттарға сай білім беруді бастады.

Сонымен қатар, елімізде Назарбаев Зияткерлік мектептері ашылып, білім берудің жаңа моделі сыналып, тиімді тәсілдері республикалық мектептерге енгізіле бастады. Бұл мектептерде үш тілде білім беру, жобалық жұмыс, заманауи технологияларды қолдану сынды жаңашыл бағыттар іске асырылды. Жоғары білім беру саласында да үлкен жетістіктерге жеттік. Болон үдерісіне қосылып, үш сатылы жүйе – бакалавриат, магистратура, докторантура енгізілді. “Болашақ” бағдарламасы аясында мыңдаған жас шетелде білім алып, елге оралған соң түрлі салада еңбек етуде. Жаңа мектептер, балабақшалар, колледждер мен университеттер бой көтерді. Ауыл мен қала мектептерінің арасындағы алшақтықты азайту үшін заманауи жабдықтармен қамту, интернетке қосу, жаңа компьютерлік сыныптар ашу жұмыстары атқарылуда.

Халықаралық серіктестік нығайды: Қазақстан әлемдік білім кеңістігіне интеграцияланып, шетелдік университеттермен қос диплом бағдарламаларын жүзеге асырып келеді. Сонымен қатар халықаралық олимпиадалар мен ғылыми жарыстарда оқушыларымыз үздік нәтижелер көрсетіп жүр.

Lifelong learning — үздіксіз білім беру идеясы дамуда: Балалармен қатар ересектерге де арнап қайта даярлау, кәсіби біліктілікті арттыру курстары ұсынылуда. Бұл жұмыссыздықты азайтуға және жаңа мамандықтарды меңгеруге мүмкіндік береді.

Ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ) жүйесі енгізілді: 2004 жылдан бастап жоғары оқу орындарына түсуді әділ және ашық ету үшін ҰБТ жүйесі енгізілді. Бұл жүйе білім сапасын бағалауға, жемқорлықты азайтуға, оқушының жеке жетістігін әділ анықтауға мүмкіндік берді.

Мемлекеттік гранттар саны артты: Әр жыл сайын білім гранттарының саны көбейіп келеді. Әсіресе техникалық, педагогикалық және ауыл шаруашылығы салаларына ерекше басымдық берілуде. Бұл – елдің экономикалық сұранысын ескерген білім саясатының көрінісі.

Инклюзивті білім беру дамуда: Ерекше білім беруді қажет ететін балалар үшін мектептер мен балабақшаларда инклюзивті білім беру қолға алынды. Мүмкіндігі шектеулі балалардың сапалы білім алуға қолжетімділігін арттыру үшін арнайы бағдарламалар, мамандар және оқыту құралдары дайындалуда.

Педагог мәртебесі көтерілді: «Педагог мәртебесі туралы» заң қабылданып, мұғалімдердің жалақысы өсті, кәсіби өсу мүмкіндіктері артты. Бұл мұғалім мамандығына деген қызығушылықты арттырып, білім сапасының жоғарылауына оң әсер етуде.

Жаңартылған білім беру мазмұны (ЖБМ): Оқушының құзыреттілігін дамытуға бағытталған. Дәстүрлі білім беруден айырмашылығы — дағдыға, ойлау қабілетіне, тәжірибелік білімге басымдық береді.- Спиральды қағида бойынша құрылған — тақырыптар сынып сайын тереңдетіліп оқытылады. Блум таксономиясы негізінде оқу мақсаттары құрылып, БЖБ (Бөлім бойынша жиынтық бағалау) және ТЖБ (Тоқсандық жиынтық бағалау) арқылы бағалау жүйесі енгізілді. Ұлттық және заманауи құндылықтарды сабақ мазмұнына кіріктіреді.

Мұғалімдерді қағазбастылықтан босату:- Бұрын мұғалімдер көптеген жоспар, есеп, рефлексия, сараптама, күнделік толтыруға міндеттелді. - Бұл негізгі жұмыстан – оқыту мен тәрбие беруден назарды бөлетін. - ҚР БҒМ және Оқу-ағарту министрлігі мұғалімді шамадан тыс есептіліктен босату туралы нақты шаралар қабылдады. - Электрондық журнал, автоматтандырылған платформалар (Kundelik, Bilimland, Classroom т.б.) арқылы есеп беру оңайлатылды.

Цифрландыру да білім беру жүйесіне тың серпін берді. Электронды журналдар, қашықтан оқу жүйелері, цифрлы білім платформалары кеңінен қолданылып жатыр. Әсіресе COVID-19 пандемиясы кезінде бұл жүйелердің маңызы арта түсті. Қазіргі таңда жасанды интеллект мұғалімдерге сабақ жоспарын жасау, тест құрастыру, дидактикалық материал әзірлеу, рефлексия мен кері байланыс жазу сияқты тапсырмаларда көмектесіп, мұғалімдердің жұмысын біршама жеңілдетті десек болады. Жасанды интеллект мұғалімнің орнын баспайды, бірақ оның кәсіби жұмысын жеңілдететін тиімді құралОқушы деңгейіне сай тапсырмаларды даралап ұсынуға, диагностиканы автоматты түрде жүргізуге мүмкіндік береді. Ата-анамен және оқушымен жедел байланыс орнату, прогресс мониторингі жеңілдейді.

Қорыта айтқанда, тәуелсіздік жылдарында Қазақстанның білім беру жүйесі үлкен жолдан өтті. Еліміздің кемел келешегі – бүгінгі білімді ұрпақтың қолында. Мемлекет осы бағытты дамытуға айрықша көңіл бөліп отыр. Жаңартылған бағдарлама – заманауи талапқа сай оқушы бейнесін қалыптастырады. Қағазбастылықты азайту – мұғалім шығармашылығын жандандырады. Алдағы уақытта да озық тәжірибелерді ендіріп, ұлттық мүддені сақтай отырып, сапалы білім беруге бағытталған бастамалар жалғасын таба береді.