Эссе Ұлпан-елдің анасы

«Солтүстік Қазақстан облысы Қызылжар ауданы әкімдігі»

«Қызылжар аудандық білім бөлімі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

«Долматов негізгі мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Эссе

"Ұлпан-елдің анасы"

Орындаған: 9 сынып оқушысы

Отрадных Ангелина Николаевна

Жетекшісі: қазақ тілі мен әдебиет мұғалімі

Нуржанова Анар Курбановна

Қызылжар ауданы

Долматов ауылы

2021-2022 оқу жылы

Ел үшін-мақтан,елің үшін-қайғыр.

(Ғабит Мүсірепов)

Отан-ЖерАна. Бұл біз өмір сүретін мемлекет қана емес, сонымен бірге табиғат, отбасы, айналамыздағы адамдар.

Мен үшін Отаным үйімнен, отбасымнан басталады. Бұл барлық бастаулардың басы. Онда махаббат, бейбітшілік және келісім бар. Отбасында өзінің ережелері мен дәстүрлері болады. Отаным бұл – әкем, анам, ағам, достарым. Олар маған ең жақын, сенімді қорғанышым, тірегім. Мен үшін өмірдің алғашқы негізіне айналған отбасы болды. Өйткені, ата-анам маған өмір сүруді үйретті. Бала кезімнен олар мені жақсылыққа баулыды, Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиеледі. Менің отбасым – Отанымның басты және ерекше бөлігі. Ең қымбатты, ең сүйікті. Адамның қалада, ауылда тұратыны маңызды емес, оның әрқашан тек туған жеріне адал болуы маңызды деп ойлаймын.

Менің Отаным,менің ауылым мен үшін өте қымбат. Мен өз ауылым туралы көбірек айтқым келеді.

Мен Солтүстік Қазақстан облысы Қызылжар ауданы Долматов ауылында тұрамын. Бұл менің кішкентай Отаным, онымен менің барлық нәрсем байланысты. Менің ауылым туралы өте қызықты әңгіме бар. Ол құжаттарда Есіл өзенінің оң жағалауының шығыңқы атауымен «Волчьим мысом» деп аталды.Алдымен бұл жерде Булашевтердің бір ғана отбасы өмір сүрді, бірақ біртіндеп өтіп бара жатқан қоныс аударушылар осы жерде қалып, өздерін желден қорғайтын ойпатта үйлер салды. Бұрынғы кезде біздің ауылда қасқыр көп болғандықтан ауыл «Волчино» деп аталды. Тұрғындар оның атын өзгертуді ұйғарды. Бұл аймақта алқапты күңгірт нұрмен нұрландырып, оны пердедей орап тұратын тұмандар жиі байқалады. Сондықтан Долматов ауылының атауы (долина матовая) деген сөзден шыққан.Есіл өзенінің тасуы кезінде бұл жер аралға айналған. Кейінірек Горный Долмат, Долмат, Лужанский Долмат, Борковский Долмат көлдері пайда болды. Осы көлдерге Долматов ауылының аты берілген, осының бәрі табиғат құбылыстарымен тығыз байланысты. Бұл жерде үлкен қарағайлы орман болған (сондықтан көрші Түмен облысының ауылы Борки деп аталған). Адамдар егіншілікпен, мал шаруашылығымен айналысты (олар ірі қара мал, қой, жылқы, шошқа, құс өсірді), балық аулады. Ормандарда саңырауқұлақтар, жидектер (құлпынай, тас жемістер, қарақат, шие) көп болды. Ауылда орыстар өмір сүрді, оларақырында православие дінін қабылдады. Алғашқы қазақ отбасылары Долматов ауылында 1840 жылдардың басында Солтүстік Қазақстанның оңтүстігінен пайда болды. Олар тату-тәтті өмір сүріп, бірге еңбек етті. Ауылда кірпіш шығаратын шағын зауыт болды. Жергілікті кірпіштен үйлері, дүкендер, шіркеу салынды. Шіркеудегі алғашқы қызмет 1908 жылы өтті. Сонымен қатар бізде

Ақ -Йрий ескi қаласы Есiл алқабы мен Батыс Сiбiр ойпаты қиылысқан жерiнде Солтүстiк Қазақстан облысының Долматов ауылында орналасқан.

Оны ғалымдар 1968 жылы ашты, дегенмен ұзақ жылдар бойы осында жүйелi зерттеу және қазба жұмыстары жүргiзiлмеген, тек 2003 жылы осы жерде жергiлiктi қазба жұмыстары басталды.Қазба жұмыстары барысында Есiл өзенiнiң басты биi оң жағалауында орналасқан ескерткiш алаңы егжей-тегжейлi зерттелiнген.

Ескi қала екi жағынан адам аяғы басылмайтын биiк үшбұрышты және қорғау құрылыстарымен бөлiнген мүйiсiнде орналасқан.Көне қаланың ауданы шамаен жиырма бес мың шаршы метрдi құрайды. Археологтар оны ақ жәннат деген сөздi бiлдiретiн Ақ-

Ирий деп атады. Зерттеушiлердiң болжамдары бойынша ескi қала дiни-шаруышылық және қорғау мақсаттарында салынған. Ақ-Ирийдiң нақты жобасын зертеушiлер қазба жұмыстары барысында анықтайды. Табылған белгiлерi бойынша ол Петропавлдың аумағында орналасқан.

2013 жылы Солтүстiк Қазақстан мемлекеттiк университетiнiң археологтары Ақ-Ирий ескi қаласының қазба жұмыстары өткен жерiнде ашық аспан астындағы археологиялық мұражай ашуды ұсынды. Содан бері археологтар жыл сайын өз жұмыстарын жасап келеді.

Халық жадында, уақыт шежіресінде өз халқының, елінің, өлкесінің өмірінде өшпес із қалдырған тұлғалардың өз орнын алуы заңды.

Мен, әрбір студент сияқты, жаңа шытырман оқиғаларға толы үлкен әлемнің табалдырығында тұрмын. Ал дәл қазір мен болашақ өмір жолым туралы ойлана бастадым: «Мен кім боламын? Мен қандай боламын? Мен бұл өмірде қандай орын аламын? Мен елім үшін не істеймін?»

Біздің Президентіміз осы және басқа да көптеген сұрақтарға жауап беруге үнемі көмектеседі. Бүгінгі таңда білім саласына үлкен көңіл бөлінуде. Жастардың тегін жоғары білім алып, өз саласының сауатты маманы болуына барлық мүмкіндіктер жасалуда.

Мен мемлекетімнің таусылмас мүмкіндіктеріне сенемін.

Мен жақсыға сенемін, сондықтан мен өз Отанымды ешқашан тастамаймын.Мен тек мақтанышпен айта аламын: «Мен Қазақстанда тудым», «Бұл менің туған өлкем! Менің Отаным! Менің Қазақстаным!»

Осынау ғажайып сұлулыққа қарап, сан ғасырлық тарих арқылы қайсар халық өз жерін қорғап, азаттық пен тәуелсіздік үшін күрескен, ержүрек халық болған.

Туған жер... Осы сөзді айтсам, жаным нұрланып, шаттанып кетеді. Әр адам үшін бұл оның жақыны, қымбаттысы дегенді білдіреді. Мен үшін бұл туған жерге, ата-анама, туған-туысқа деген құрмет. Балалық шағымда ол ананың дауысы мен бесік жырынан басталады, әрі қарай - мектептен. Отанға деген сүйіспеншілік таусылмас, ол әрқашан жүрегімізде. Бірақ шын мәнінде ол жалғыз туған жерге арналған. Туған жерге қанша ән, қаншама сөз арнаған халық?!

Ұлы ел, ұлы тарих. Елімнің өткенін қозғай отырып, мен үлкен мақтаныш сезімін сезінемін. Мен осы құтты өлкеде тұрып жатқаныма қуаныштымын. Мыңжылдықтар қойнауынан бастау алатын даңқты тарихтың парақтарын парақтап отырып, мен Қазақстанның қарулы ерлік пен бейбітшіліктің ұлы жолынан өткенін түсінемін. Қазақ жеріне деген сүйіспеншілікті жырлаған жаужүрек батырлар, дарынды жыраулар, ақын-жазушылар Отанды қорғауға, бір-бірімізді құрметтеуге, бейбітшілікті сақтауға, болашақтың қамын ойлауға шақырады.

Қазақстан Республикасының болашағы жарқын екеніне сенімдімін!

Біз ұлттық-мәдени құндылықтармен, ұлтаралық келісіммен, мейірімділікпен, балаларға деген сүйіспеншілікпен байытылған жаңа ғасырды бастадық. Қиындықтар әлі де көп, бірақ бүгінде Қазақстан дамудың жаңа кезеңіне қадам басып, болашаққа сеніммен қарайды.

Мен осы эссені жерлесіміз Ғабит Мүсіреповтің 1974 жылы тарихи ел шежіресінің негізінде жазған «Ұлпан» атты романына сүйене отырып жаздым.

Қолданылған әдебиеттер:

Интернет ресурстар

Уикипедия