3. Сабақ

Есте сақтауды дамыту

Мақсаты: Ата-аналардың жасөспірімдердің есте сақтау қабілетін белсенді қолдауға және ынталандыруға дайындығын арттыру.

Міндеттері:

1. Жасөспірімдік кезеңде балаларын қолдау үшін есте сақтау қабілетін дамыту әдістерін қолдануға ата-аналардың мотивациясын қалыптастыру

2. Ата-аналарды жасөспірім кезіндегі есте сақтау ерекшеліктерімен таныстыру

3. Ата-аналарға үйде қолдануға болатын есте сақтауды дамытудың практикалық әдістерін үйрету

Ұлттық құндылықтар мен жеке қасиеттер: әділеттілік пен жауапкершілік.

Жоспар

1. Кіріспе бөлім

   • Ми шабуылы.

2. Негізгі бөлім

   • Пікірсайыс.

   • Топтарда жұмыс істеу.

   • Кейс талдау.

3. Қорытынды бөлім.

   • Қорытындылау, тілектер. Күтілетін нәтижелер: Сабақ соңында ата-аналар:

127

1. Жасөспірім кезінде балаларын қолдау үшін, есте сақтау қабілетін, дамыту әдістерін қолдануға қызығушылықтарын танытады.

2. Жасөспірім кездегі есте сақтау ерекшеліктері туралы түсінікке ие болады.

3. Үйде қолдануға болатын есте сақтауды дамытудың практикалық әдістерін үйренеді.

Сабақтың ұзақтығы-60 мин.

Уақыт ы	Мазмұны	Ресурстары
3 мин.	I. Кіріспе бөлім Педагог: - Сәлеметсіздер ме, құрметті ата-аналар! Бүгінгі сабақтың тақырыбы «Есте сақтауды дамыту». Тақырыпты талдауды Марк Цицеронның Есте сақтау қабілеттілігін жаттықтырмаса, төендейді» деген сөздерінен бастайық. Талқылауға арналған сұрақ: Есте сақтауды жаттықтыру неге маңызды деп ойлайсыз? Тілек білдірген ата-аналар. Педагог: - бұл мәлімдеме есте сақтау қабілетін әсіресе жасөспірім кезінде белсенді дамыту қажеттілігін еске салады. Өйткені, жақсы есте сақтау тек білім беруде ғана емес, сонымен қатар қазіргі ақпараттық әлемге бейімделуде де маңызды рөл атқарады.	1-слайд 2-слайд
25 мин.	II. Негізгі бөлім Топтарда жұмыс істеу. Педагог: - Қазір пікірталас өткіземіз. Қатысушылар екі топқа бөлінеді. Ата-аналарға жасөспірімнің ерекшеліктері туралы ақпараты бар A4 форматындағы парақтар және сұрақтары бар карточкалар беріледі.	А- қосымшасы
		3-слайд
	Педагог: - Құрметті ата-аналар, мен жасөспірім кезіндегі есте сақтау ерекшеліктері туралы ақпаратпен танысуды және карточкаларда көрсетілген келесі мәселелерді талқылауды ұсынамын: А тобы: «Жасөспірім кезінде есте сақтау қабілеті жақсарады». Балаңызбен есте сақтауды дамытудың қандай әдістерін қолданатыныңызды білесіз. Еске сақтауды	Сұрақтар көрсетілген карточкалар .

128

	дамытатын осы әдістердің қайсысы тиімді? Сізге ұнайтын бір әдісті таңдаңыз. В тобы:
	«Жасөспірім кезіндегі есте сақтау қабілеті нашарлайды». Балаңызбен есте сақтауды дамытудың қандай әдістерін қолданатыныңызды білесіз. Еске сақтауды дамытатын осы әдістердің қайсысы тиімді? Сізге ұнайтын бір әдісті таңдаңыз. Педагог: - дәлелдерді дайындауға 10 минут беріледі. Дәлелдерді талқылау. Педагог: - мәтінде есте сақтау ерекшеліктері туралы ақпарат беріледі. Биологиялық түсіндіруде бұл жаста есте сақтау қабілеті жақсарады. Алайда, жасөспірім кезеңінде өмірдің басқа салаларында да әртүрлі өзгерістер болады. Жасөспірімнің айналасындағылардың бәрі есте сақтау қабілетінің жақсаруына да, нашарлауына да ықпал етуі мүмкін. Мен бірінші сұрақты талқылап, А тобынан бастауды ұсынамын.	Жауап беру үшін әр топқа А4 форматынд ағы қағаз беріледі.
	А тобы бірінші дәлелді оқиды. Біз В тобына А тобының дәлелін жоққа шығару үшін сөз береміз. Процесс екі топта да дәлелдердің болуына байланысты қайталанады. Педагог: - белсенді қатысқандарыңыз үшін рахмет! Біз жасөспірім кездегі есте сақтау қабілеті жақсарады деген әртүрлі дәлелдерді естідік. Олардың бірнеше негізгі тұстарын атап өтейік. Қорытындыларды жалпылау. Педагог: - енді 2- мәселені талқылауға көшейік. Байқағаныңыздай, бұл мәселе жасөспірімдердің есте сақтау қабілетін дамыту әдістеріне баса назар аударады. Мен әр топтан 1 өкілден шығып, есте сақтауды дамыту әдісін ұсынуды ұсынамын. Біз В тобынан бастаймыз. Топтың жауаптарын қорғау. Қорытындыларды жалпылау. Педагог: - жауаптарыңыз үшін алғыс айтамын. Біздің әрқайсымыз бірегей қиындықтарға тап боламыз және	4-слайд

129

	сіздің тәжірибеңіз басқа ата-аналарға жаңа идеялар мен тәсілдер арқылы шабыт бере алады. Қорытындыларды жалпылау жасөспірімдердің есте сақтау қабілетін дамытудың көптеген әдісі бар екенін көрсетті, олардың әрқайсысының өзіндік артықшылықтары мен қолдану аясы бар. Ең тиімді тәсілдердің ішінде ассоциациялар құру және ақпаратты құрылымдау арқылы есте сақтауды жақсартуға көмектесетін мнемотехника әдісі ерекшеленеді. Педагог: - Мнемотехника әдісімен танысу үшін экранға назар аударайық. Бейнені көрсету Педагог: - Сіз ақпаратты есте сақтау үшін осындай әдістерді қолданасыз ба? Мысалдарыңызбен бөлісіңіз. Талқылау. Педагог: - Керемет!	5-слайд Бейненің қажетті бөлігі 3:23- тен 4: 32-ге дейін.https:/ /youtu.be/B TqO23kg3H Q?si=nXeoe EgjigVmQo G9
10 мин.	Педагог: - Енді біз сіздермен мнемотехника мен визуализация әдістерінің қалай жұмыс істейтінін жақсы түсінуге көмектесетін қызықты жаттығу өткіземіз. Бұл жаттығу 5 минуттан аспайды. Мен үш ата-ананы осы жаттығуды өз бетімен сынап көруге шақырамын. Міне, сөздер тізімі: пошташы, жолбарыс, жүгері, өзен, мармелад, жаңбыр, күл, сәттілік.
	Педагог: - бұл сөздер тізімі әңгіме құру кезінде экранда көрсетіледі. Сіздің міндетіңіз – осы сөздердің барлығын қолдана отырып, тез арада оқиға ойлап табу. Эмоцияларды қосып, оқиғаны қызықты етуге тырысыңыз.	6-слайд
	Педагог: - Біз бірінші сөзден бастаймыз – 'пошташы'. Ата-аналардың бірі оқиғаны бастайды. Педагог: - керемет, енді келесі сөзбен жалғастырайық - 'жолбарыс'. Екінші ата-ана оқиғаны жалғастырады. Педагог: - керемет, қазір бізде пошташы мен жолбарыс бар. Жүгеріні қосайық. Үшінші ата-ана жалғасын қосады.

130

	Педагог: - Керемет, біз осы бағытта жүреміз. Бізде тағы да көптеген сөз бар екенін ұмытпаңыз: өзен, мармелад, жаңбыр, күл, сәттілік. Оқиғаның жаңа элементтерін қосып, кезекпен жалғастырыңыз Ата-аналар барлық сөздер қолданылғанша кезекпен жалғастырады.
	Педагог: - сіз керемет жұмыс жасадыңыз! Керемет оқиға. Енді мен осы 8 сөздің барлығын жабамын. Үшеуіңіз әңгіме құру үшін қолданған сөздерді ауызша қайталауыңыз керек. Бұл үшін сізге 2 минут беріледі. Педагог: - Керемет! Байқағаныңыздай, мұндай оқиғаларды жасау визуализация мен эмоционалды қатысудың арқасында сөздер мен оқиғалар тізбегін жақсы есте сақтауға көмектеседі. Сізге бұл жаттығу ұнады, оны балаларыңыздың есте сақтау қабілетін жақсартуға айдалана аласыз деп үміттенемін.	7-слайд
5 мин.	Топтарда жұмыс істеу. Педагог: - Енді келесі жаттығуға көшейік, оны үйде де қолдануға болады. Жаттығу әйгілі «Қар добы» ойынына ұқсас өткізіледі. Қатысушылар шеңберде отырады. Педагог: - Жүргізуші бір сөзді атайды, келесі қатысушы жүргізушінің сөзін атайды және өз сөзін қосады, сөйтіп шеңбер бойымен жалғастырады. Енді осы жаттығуды іс жүзінде қолданып көрейік. Тақырыбы: Табиғат. Ойын барысының мысалы: Бірінші ойыншы: "ағаштар" дейді. Екіншісі: "ағаштар, шөптер" дейді. Үшіншісі: "ағаштар, шөптер, өзен" деп қосады. Төртінші: "ағаштар, шөптер, өзен, орман". Педагог: - тағы да шеңбер бойымен. Ойын біреу қателескенде немесе басқа сөз қоса алмаған кезде аяқталады.	8-слайд
	Педагог: - Ойын бір қарағанда оңай болып көрінуі мүмкін, бірақ байқағаныңыздай, сөздер неғұрлым көп болса, ойын соғұрлым қиын болады. Бұл ойынды көбінесе жасөспірімдермен есте сақтау қабілетін

131

	дамыту үшін үйде өткізуге болады. Сонымен қатар, қажетті ақпаратты есте сақтау үшін мектеп пәні бойынша белгілі бір тақырыпты таңдауға болады.
10 мин.	Топта жұмыс істеу. Педагог: - Құрметті ата-аналар, алынған ақпаратты бекіту үшін назарларыңызға «Жеті ата» жаттығуы ұсынылады. Жаттығу топтарда өткізіледі. Әр топқа сұрақ қойылады, оған сіздерге өзара талқылау арқылы жауап беру керек. Сізде талқылауға 3 минут уақыт болады, содан кейін әр топ өз қорытындылары мен ұсыныстарын ұсынады Кейс: Көбісі әрқашан өздерінің өткені мен дәстүрлеріне құрметпен қарайды. Мысалы, негізгі дәстүрлердің бірі – Жеті ата-бабаны білу. Әрбір көшпенді 7-ші руға дейінгі әкесі мен аталарының есімдерін есте сақтауы керек еді, бұл отбасымен байланыста болуға және отбасылық байланыстарды нығайтуға көмектесті. Бұл дәстүр бүгінгі күнге дейін өзекті. Мысалы, Абай ауылы мектебінде жыл сайын қазақ дәстүріне байланысты жасөспірімдерге арналған іс-шаралар өткізіледі. Мектеп оқушысы, Асылхан есімді 14 жасар бала құрдастарының алдында Жеті ата дәстүрі туралы сөз сөйлеп, әңгімелеп беруі керек. Осы дәстүрдің егжей-тегжейінен басқа, сөйлеу үшін оған барлық 7 ата-бабасының есімдерін білу қажет болады. Бірақ бұл ол үшін қиын. Міне, оның ата-бабаларының есімдері: Абылай Байжігіт Ақылбай Әділхан Адай Бексұлтан Данияр	9-слайд Ата-аналар жауаптарын жазатын,А4 қағаз парақтары және каламдар
	Сұрақтар: 1. 1-топ, Сіздің сұрағыңыз: Асылханға ата- бабаларының есімдерін есте сақтауға көмектесу үшін қауымдастық әдісін қалай қолдануға болады?

132

	2. 2-топ, Сіздің сұрағыңыз: Асылханға ата- бабаларының есімдерін есте сақтауға көмектесу үшін бейнелеу әдісін қалай қолдануға болады? Педагог: - Талқылауды бастауға болады. Естеріңізге сала кетейін, бұл үшін 3 минут беріледі. Ал сөз сөйлеуге, яғни әр топтан жауап беруге 2 минут беріледі. Топтардың қорытындыларын ұсыну. Әр топтан жауап беру үшін 1-2 өкіл шығады. Педагог: - Бұл жаттығу жасөспірімдердің есте сақтауын дамытудың ең жақсы тәсілдерін табу үшін тәжірибе мен білім алмасудың қаншалық маңызды екенін көрсетті. Бұл процесте бірлескен күш-жігер мен отбасын қолдау маңызды рөл атқарады. Сіз ұсынған идеялар мен әдістер Асылханға ғана емес, көптеген басқа жасөспірімдерге есте сақтау қабілетін жақсартуға және маңызды ақпаратты есте сақтауға көмектеседі.
7 минут	III. Қорытынды бөлім Педагог: - Бүгінгі кездесуіміз аяқталды. Қорытындылай келе, назарларыңызға «шырын сыққыш» жаттығуы ұсынылады. Жүргізуші тақтаға үш плакат орналастырады: апельсин себеті бір стақан апельсин шырыны апельсиннің сығылған қалдықтары Қатысушылардың әрқайсысы 3 стикер алады. Оған ата-аналар сабақтың соңына дейін есінде не қалғанын жазады. Содан кейін, жүргізушінің белгісіне сәйкес, бұл парақтарды тиісті плакаттарға жапсыруға болады: Сабақ барысында ұнаған нәрсені апельсинмен постерге жапсыру керек; Бір стақан керемет сергітетін шырыны бар постерге жағымды тілектер жапсыру керек; Біздің шырын сыққыштың қалдықтары қалған плакатқа өмірде қолданатын ақпаратты жапсыруға болады. 2-3 ата-анаға жазғандарымен аудиториямен бөлісу ұсынылады	10-слайд Өздігінен жабысатын қағаз парақтары. Суреттері бар А3 форматынд ағы қағаз парақтары: 1.Апельсин себеті 2.Бір стақан жаңа сығылған шырын 3.Шырын сыққыштан шыққан қалдықтар. (Б, С, Д-

133

Педагог: - Керемет! Баршаңызға белсенді қатысқандарыңыз үшін алғыс айтамын. Біздің тәжірибе алмасуымыз пайдалы болды және сіздерді одан әрі әрекет етуге шабыттандырды деп үміттенемін. Соңында, сіздерден үйде тексеруге болатын чек- парағы беріледі. Балаларыңызды тәрбиелеп, оқытуда сәттілік тілеймін.

қосымшала ры) 11-слайд

А-қосымшасы

Жасөспірім кезіндегі есте сақтау ерекшеліктері

Сіздің балаңыздың өміріндегі жасөспірімдік кезең есте сақтау қабілетін дамыту процесімен байланысты және жасөспірімнің білім беру және күнделікті өміріне айтарлықтай әсер ететін процестерді қалыптастырудың кілті болып табылады. Бірінші маңызды аспект-жасөспірімдерде есте сақтау қабілетінің біртіндеп артуы. Осы кезеңде қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді еске сақтау белсенді дамиды. Жасөспірімдер әр түрлі ақпаратты жақсы есте сақтай бастайды және көбейте бастайды, бұл табысты оқу мен тәуелсіз өмір үшін маңызды.

13 жастан 15-16 жасқа дейін есте сақтау қарқынды түрде жақсарады. Жасөспірімдер ауызша және бейнелі ақпаратты тиімдірек есте сақтайды, есте сақтау процесінің жылдамдығы мен дәлдігі артады. Бұл логикалық операцияларды қолдануға негізделген логикалық жады белсенді дамып, жаңа ақпаратты бұрыннан белгілі ақпаратпен жақсырақ байланыстыруға мүмкіндік беретін жас.

Бұл кезең сонымен қатар есте сақтау процестеріне әсер ететін және ерекше назар мен қолдауды қажет ететін жетекші қызмет түрінің өзгеруімен сипатталады.

Оң өзгерістерге қарамастан, жасөспірімдерің есте сақтауында қиындықтар болуы мүмкін. Осы кезеңде бағалаудың нашарлауы және ұмытшақтық жиі кездеседі. Бұл ағзадағы биологиялық өзгерістерге, білім беру ортасының жаңа талаптарына бейімделуге және стрестің жоғарылауына байланысты. Жасөспірімдер гормоналды өзгерістер мен эмоционалды тәжірибеге байланысты шоғырлану мен есте сақтауда қиындықтарға тап болуы мүмкін.Цифрлық тәуелділік жасөспірімдердің есте сақтау қабілетіне де әсер етеді. Зерттеулер көрсеткендей, көп тапсырма және сандық құрылғыларды пайдалану ұзақ мерзімді еске сақтауды әлсіретіп, ақпаратты жалпылау және талдау қабілетін нашарлатуы мүмкін. Жасөспірімдердің экран алдында өткізетін уақытын бақылау және оларды белсенді және мағыналы оқуға ынталандыру маңызды.

134

Сонымен қатар, эмоционалды ауытқулар жасөспірімнің оқу жетістіктері мен жалпы әл-ауқатына әсер етуі мүмкін. Өйткені, эмоционалды жағдайдың тұрақсыздығы шоғырлануға және есте сақтау қабілетіне теріс әсер етуі мүмкін. Осыған байланысты ата-аналар балаларының есте сақтау қабілетін дамытуда шешуші рөл атқарады. Олар мнемотехника және ақпаратты құрылымдау сияқты есте сақтаудың тиімді әдістерін қолдануға, сондай-ақ күнделікті режимді, дұрыс тамақтануды қамтамасыз ету және жасөспірімнің эмоционалды тұрақтылығын сақтау арқылы дұрыс оқу жағдайларын жасауға көмектеседі.

В-қосымшасы. Апельсин себеті

С-қосымшасы. Бір стақан жаңа сығылған шырын

Д-қосымшасы. Шырын сыққыштың қалдықтары

135