география пәні бойынша тапсырмалар

Платформаларға сәйкес келетін жер бедерінің ірі пішіндері
Платформалар
Сәйкес келетін жер бедері
Биіктіктер
(метр есебімен)



Орташа
Абсолюттік

Шығыс Еуропа
Шығыс Еуропа Жазығы
200-300
471

Сібір




Қытай – Корея




Арабия




Үнді




Оңтүстік Америка





Геосинклиналдарға сәйкес келетін жер бедерінің ірі пішіндері
Геосинклиналды белдеулер
Сәйкес келетін тау жүйелері
Орташа биіктігі
(м)
Абсолют биікігі (м)

Альпі - Гималай
белдеуі
Альпі
кавказ
Памир
Гималай
3000-4000
Монблан, 4807

Шығыс Тынық мұхиттық
Камчатка түбегі таулары
Жапон аралды таулары
Сахалин аралы таулары



Батыс Тынық мұхиттық
Кордильера таулары
Анд таулары
Антарктида түбегінің таулары




Жер қыртысының құрылысы мен физикалық карталарды салыстыра отырып, оқушылар материктер негізін құрайтын ежелгі платформалар мен оларға сәйкес келетін жер бедері пішіндерін және геосинклинальдық белдеулер мен оларға сәйкес келетін жер бедері пішіндерін анықтайды, олардың нәтижесін дәптерге кестеге толтырады:

Жер қыртысы
құрылысының
картасы
Физикалық карта


Платформалар
Жер бедері
Абсолюттік биіктігі, м


1.


2.


3.

Шығыс Еуропа








Шығыс Еуропа жазығы

200-500


Геосинклинальды
белдеулер
Сәйкес келетін тау жоталары
Басым биіктіктері мен абсолюттік биіктігі, м



1.


Альпі- Гималай белдеуі



А) Альпі

Б) Кавказ

В) Гималай



3000-4000м, Монблан,4807м

4000-5000м, Эльбрус, 5642м

6000-8000м, Джомолунгма, 8848м



Жаңа сабақты бекіту мақсатында оқушылар дәптерлеріне мынадай сызбаны толтыру орынды.
Пайдалы қазбалар
Кен орындары

Мұнай-газ
Теңіз, Қашаған, Кеңқияқ, Қарашығанақ,
Құмкөл

Көмір



Оқушылар картамен істеген жұмыстарының қорытындысын мынадай кестеге түсірулеріне болады.
Таулы өлке
Оған кіретін тау жоталары
Ең биік нүктесінің

Сарыарқа (Қазақтың ұсақ шоқысы)


Мұғалжар
Маңғыстау
Көкшетау
Ұлытау
Шыңғыстау

Көкшетау 947м


Қорықтардың салыстыру қорытындысы:
Қорықтың аты (ұлттық парктер, қорықшалар) және құрылған уақыты
Географиялық орны
Табиғат зонасы
Атқаратын міндеті және онда жүргізілетін ғылыми жұмыс


Жер бедерінің ірі пішіндерінің жердің геотектоникалық құрылысы мен пайдалы қазбалардың арасындағы байланыстарды анықтау.
Жер бедерінің ірі пішіндері
Қандай тектоникалық құрылымдарға жатады
Беткі қабаты қай эраның тау жыныстарынан тұрады
Пайдалы қазбалар
Маңызды кен орындары




Мезозой, кайнозой эраларының шөгінді жыныстары
Архей, протерозой эралары интрузивті, магмалық жыныстар


Каспий маңы ойпаты
Ежелгі платформа
Бор, неоген,
Төрттік дәуірлер шөгінді жыныстарынан тұрады
Мұнай, газ, тұздар




Ауа массаларына сипаттама:
Қазақстанға әсер ететін ауа массалары
Қалыптасатын аймағы
Ауаның қасиеті
Қыста және жазда ауа райының өзгеруі




Континенттік ауа массасы
Теңіздік ауа массасы

Арктикалық ауа массасы
Солтүстік мұзды мұхиттың орталық және шығыс бөлігінде
Суық, құрғақ
Қыста да, жазда да суық құрғақ


Қоңыржай ауа массасы





Тропиктік ауа массасы






Топырақ эрозиясының түрлері сипаттама:
Топырақ эрозиясының түрлері

Жел эрозиясы
Су эрозиясы

беттік
Сызықтық
Беттік
сызықтық







Зоналық табиғат кешендеріне сипаттама:

р/с
Зоналық табиғат кешенінің аты
Топырағы
Өсімдік жамылғысы
Жануарлар дүниесі

Шаруашылық маңызы
Антропогендік процестер
Экологиялық жағдайы
Құрамды бөліктері (компоненттері) арасындағы байланыс











Тақырыптар бойынша географиялық тапсырмалар.
Географиялық карта. Глобус
Жердің пішіні__________тәрізді. Жердің білігінен экваторға дейінгі қашықтық ________км, ал полюске дейін ___________км.
Экватордың ұзындығы ___________км. Глобустардың масштабтары: 1: _______, 1:________, 1: __________.
Астанадан экваторға дейін _________км, ал Солтүстік полюске дейін ___________км.
Егер 2000 км қашықтық 20 см-ге тең деп алынған болса, картаның масштабы қандай болғаны?________
Орталық бөлігі 190 о.е. пен 470 ш.б.-та орналасқан аралда ең кішкентай шала маймылдар тіршілік етеді, оның денесінің ұзындығы 12 см. Осы аралдың километрмен есептегендегі ұзындығы мен ені қандай?________________.
Алматы қаласының координаталарын анықтаңдар: ендігі __________, бойлығы_______, абсолют биіктігі___________.
770 ш.б. орналасқан Алматы қаласында 16 сағат болғанда, 740 б.б. орналасқан Нью-Йоркта сағат неше болады?
Астананың географиялық координаталарын анықтау:_________ с.е., ___________ш.б.
Градус торы арқылы Қазақстанның батыстан шығысқа және солтүстіктен оңтүстікке қарай ұзындығын градус және километр есебімен өлшеу арқылы анықтау.
Астанада белдеулік уақыт бойынша сағат 12 болғанда Мәскеуде, Стамбулда және Вашингтонда сағат қанша болатынын есептеу. Атмосфера
Атмосфераның маңызы:
_________________________түсіреді.
______________________ қорғайды.
_________________________пайда болады.
_________________________білдіреді.
Егерде биіктігі 40 м төбенің басында барометр 758 мм с.б. көрсетіп тұрса, онда төбенің етегіндегі атмосфералық қысым _______мм с.б. тең болады.
Ұшақ 5 км биіктікке ұшып барады. Егерде жер бетіндегі ауа температурасы 180 градусқа тең болса, ұшақ бортының ауа температурасы ______0 болады.
Егер салыстырмалы ылғалдылық 20 С0 температурада 50%-ке тең болса, абсолюттік ылғалдылықта қандай болады?
Гидросфера
Гидросферадағы барлық судың мөлшері шамамен __________. Оның ________мұхиттар мен теңіздердегі тұзды су; __________мұздықтар мен тұрақты қарлар;_________жер асты сулары; өзен, көл, батпақ, атмосферадағы су болып табылады. Тұщы судың үлесіне ______ тиеді.
Төмендегі жоспар бойынша Обь, Хуанхэ, Миссисипи, Конго, Ертіс, Іле өзендерінің географиялық орындарына төмендегі жоспар бойынша сипаттама беріңдер:
А) өзенді атау және картадан көрсету;
Ә) қай метерикте орналасқаны;
Б) басқа табиғи объектілерге қатысты орны;
В) қайдан басталады, қай бағытта ағады, қайда құяды?
3. Гольфстрим және Лабрадор ағыстарына сипаттама беріңдер.
А)жылы ағыс па, суық ағыс па? Ә) қай мұхитта?
Б)ағысы қайда бағытталған? В) Қандай материктің жағалауына жақын ағып жатыр?
4. Ағынды көлдерді екі сызықпен, ағынсыз көлдерді бір сызықпен сызыңдар: Байқал, Онега,
Каспий, Танганьика, Арал, Ыстықкөл, Балқаш, Зайсан, Алакөл.
Каспий және Охот теңізі бір-бірінен өте алыс орналасқан. Табиғат жағдайлары да ұқсамайды. Дегенмен, бұл екі теңізде аттас географиялық объектілер бар. Ол қандай объеккт және екі теңіз несімен бір-біріне ұқсайды?
Географиялық қабық
Біз тұрған жер________ белдеуінде орналасқан. Тұрған жеріміз_______ табиғат зонасына жатады. Климаты__________. Жауын-шашын _______мм мөлшерінде түседі. Қаңтардың орташа температурасы _______ С0, шілденің орта температурасы________С0. Тұрған жерімізден _______өзені ағып өтеді. Оның ағысы________. Арна _______аңғары _________өзен __________айында қатады. Топырағы ________. абайы жануарлар ___________кездеседі.
Жер бедерінің айырмашылықтары айқын байқалатын жерді таңда. Ол жерге келесі жоспар бойынша сипаттама бер.
А) ол жердің аты және табиғат кешендерінің түрлері.
Ә) табиғат компоненттерінің байланыстарын айқындап, табиғат кешендеріне сипаттама беру.
Б) адамның табиғат кешенніне әсері.
В) экологиялық проблемалар.
Географиялық диктант (климаттық белдеулер бойынша):
Бұл климаттық белдеу тропиктік және қоңыржай ауа массаларының әсер етуі нәтижесінде қалыптасады.
Ұзақ әрі қатал қыс қоныржай ауа массасының енуіне байланысты қысқа әрі салқын жазға ауысады.
Бұл белдеуде жыл бойы тропиктік ауа массасы басым болады, оның жазғы температурасы өте жоғары, ал қыста сәл төмендеу болады.
Бұл климаттық белдеуде жыл мезгілдері айқын ажыратылады, бүкіл жыл бойы бір ғана ауа массасы әсер етеді.
Бұл белдеуде ауа температурасы жыл бойы жоғары, жауын-шашынның жылдық мөлшері өте мол және біркелкі түседі.
Қазақстанның жер бедері: Қай жер туралы
Кәрлі, қатерлі, ай дала – жазық тегістік деген мағына береді, оның жер беті біркелкі жазық, тек кейбір жерлерінде ғана сорлар мен тұнбалы көлдері бар құрғақ сайлар мен жайпақ ойыстар кездеседі. Үстіртте ағын су мүлдем жоқ. Солтүстік-шығыс бөлігі неғұрлым биіктеу (600 м-ге дейін), тақтатасты, кей жері гранитті және жер бедері төбелі, ал оңтүстік-батыс бөлігі бірте-бірте аласарады, ол горизонталь бағытта жатқан ежелгі теңіз бен континенттік шөгінділерден түзілген. Бұл қай жер?
Әбден үгіліп, мүжілген өте көне таулы өлке. Мұнда миллиондаған жылдар бойы жел мен жаңбыр, ыстық пен аяз, қар мен ағын су өзінің бұзу әрекетін жүргізген. Қазіргі кезде таудың тек негізгі ғана сақталып қалған. Мұнда жартасты, басы сүйір және жіңішке келген қырқалар мен үгілген қорым тас сияқты формалар кездеседі. Тіпті оқшауланып қалған тасты пирамидалар да байқалады. Бұл қандай өлке?


Тест сұрақтары
Ашық тест сұрақтары:
1. География ғылымы нені зерттейді?
2. География ғылымы қандай салаларға бөлінеді?
3. Физикалық географияның зерттейтін объектілеріне сипаттама беріңдер?
4. Экономикалық және әлеуметтік географияның зерттеу объектілері қандай?
5. Ұлы географиялық ашулар заманы деп қай кезенді айтады?
6. Х. Колумб саяхатының географиялық маңызы неде?
7. Ф. Магеллан саяхаты нені дәлелдеді?
8. Тынық мұхитының ашылуы мен аталу тарихы қай саяхатшының есімімен байланысты?
9. Алғаш географиялық картаны кім жасады?
10. Біздің заманымыздың ІІ ғасырында өмір сүрген грек ғалымы кім?

Жер – Күн жүйесінің планетасы
Аспан денелері қандай топқа бөлінеді?
Күн неліктен жұлдыз боп есептеледі?
Жұлдыздар мен планеталардың қандай айырмашылығы бар?
Күн жүйесіне қандай планеталар кіреді?
Планета деген грек сөзін қазақ тіліне аударғанда қандай мағына береді?
Орбита деген латын сөзін қазақ тіліне аударғанда қандай мағына береді?
Планеталар ненің әсерінен тұйық жол жасап Күнді айналады?
Егер ғарыштағы тарту күші кенет жойылса, ондағы объектілер қандай жағдайға душар болар еді?
Жер шарының полюстік радиусы экваторлық радиусынан шамамен 21 км қысқа. Осы дерек нені білдіреді?
Қалай ойлайсыңдар, Күн сәулесі жер бетіне біркелкі түсе ме? Егерде әркелкі түсетін болса, оның себебі не?

План және карта
Көкжиек және көкжиек сызығы деген не? көкжиектің негізгі және аралық тұстары қалай аталады?
Тұсбағдар бойынша көкжиек тұстарын қалай анықтайды?
Көкжиек тұстары қандай табиғи белгілер арқылы анықтауға болады?
Астанадан Алматыға бару үшін қай бағытта қозғалуымыз керек?
3150 азимут қандай көкжиек тұсына сәйкес келеді?
Азимут дегеніміз не?
Масштаб дегеніміз не? масштабтың қандай түрлері бар?
Жергілікті жердің планы дегеніміз не?
Абсолют биіктік нені көрсетеді? Абсолют биіктік қай жерден басталып есептелінеді? Абсолют биіктікке мысал келтіріңдер.
Салыстырмалы биіктік деп нені айтады?
Литосфера
Литосфералық тақталар дегеніміз не? олардың аттарын ата?
Литосфералық тақталар қалай жылжып отырады?
Тау жыныстарының қандай түрлері бар? Олардың бір-бірінен қандай айырмашылықтары бар?
Жер қыртысында қандай қозғалыстар болады?
Жер сілкіну дегенімі не? жер сілкінуді болжауға бола ма?
Жанартау әрететтерінің маңызы қандай?
Жанартау қалай пайда болады?
Ыстық бұлақтардың суын адам өз шаруашылығында қалай пайдаланды?
Материктердің қайсысында жер сілкіну болмайды?
Тау дегеніміз не?
Атмосфера
Атмосфера Жердің газ тәріздес қабығы екендігін дәлелдеңдер.
Атмосфера құрамындағы газдардың қасиеттеріне сипаттама беріңдер.
Күн радиациясы дегеніміз не?
Ауа қабатының биіктеген сайын өзгеру себептерін айтыңдар.
Атмосфераның маңыздылығы неде?
Биіктік артқан сайын қысымның кемитіні неліктен?
Температура ауытқуының тәуліктік амплитудасы дегеніміз не?
Жыл ішінде жылу мөлшерінің өзгеруі неге байланысты деп ойлайсыңдар?
Ауа массалары туралы не білесіңдер? Олардың қалыптасу себептерін түсіндіріңдер.
Жердің ауа қабығының төменгі қабатын қалай атайды?
Гидросфера
Гидросфера дегеніміз не?
Дүниежүзілік мұхиттың құрамына қандай мұхиттар кіреді?
Мұхиттар мен теңіздер жағалауындағы толысу мен қайту құбылыстары ненің әсерінен пайда болады?
Неліктен мұхиттарда судың тұздылығы әр түрлі?
Бастау, сала, саға, өзен аңғары, арна, жайылма, өзен алабы, суайрық ұғымдарына анықтама бер.
Планетамыздың ірі сарқырамаларын ата.
Обь, Хуанхы, Миссисипи, конго, Ертіс, Іле өзендерінің географиялық орындарына сипаттама бер.
Қазақстанның ірі көлдерін ата.
Көлдерді шығу тегіне байланысты қандай топтарға бөледі?
Ағынды көлдер деп қандай көлдерді айтады?
Биосфера
Биосфера дегеніміз не?
Биосферадағы тірі организмдердің рөлі қандай?
Адамзаттың биосфераға әсері қандай?
Табиғаттағы топырақ ресурстарының маңызы қандай?
Қоршаған ортаға бейімделушілікті қалай түсіндіре аласыңдар?
Географиялық қабық туралы айтып беріңдер.
Не себепті экватордан оңтүстікке және солтүстікке қарай өсімдіктер дүниесінің саны азаяды?
Географиялық қабықтың жер қабатындағы біртұтас жүйе екендігін дәлелдеп беріңдер.
Биосфера Жердің қандай қабықтарын қамтиды?
Организмдер атмосфераның қандай қабатында таралған?
Географиялық қабық
Табиғат компоненті деп нені айтады?
Табиғат кешенді деп нені түсінесіңдер?
Табиғат кешеніне сипаттама беріңдер.
Табиғат кешеніне табиғат зоналары жата ма?
Табиғат кешендеріндегі табиғат компоненттерінің өзара байланысын ашып көрсетіңдер.
Географиялық қабық дегеніміз не?
Қазақстан жерінде қандай табиғат кешендері таралған?
Тундра зонасында ормандардың болмауы неліктен?
Антропогендік кешендерді ата.
Таулардағы табиғат зонасының алмасуы қалай аталады?
Жер бетіндегі адамзат
Нәсілдік белгілері бойынша халықтар қандай топтарға бөлінеді?
Жер шарындағы қандай дамыған , ірі мемлекеттер бар? Астаналары ата.
Саяси карта дегеніміз не?
Адамдар теңдігі дегеніміз не?
Халық тығыздығы, демографиялық саясат ұғымдарын қалай түсінесіңдер?
Қазіргі заманғы адамдар қашан пайда болды?
Қай материкте тұрғылықты халық жоқ?
Әлемдегі ең көп халық.
Жер көлемі ең үлкен мемлекет.
Бүкіл құрлықты алып жатқан қай мемлекет?
Сәйкестендіру тесттері
Жер бедері.
1. Белуха тауы Алтай
2. Мұзтау тауы Сауыр
3. Қарақия ойысы Маңғыстау
4. Джомолунгма шыңы Гималай
5. Хан Тәңірі Тянь-Шань
Құралдар:
Барометр-анероид Атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрал
Дождомер Жаңбыр мөлшерін өлшейді
Флюгер (Желбағар) Желдің бағытын көрсетеді
Анемометр Желдің күшін анықтайды
Тұсбағар (Компас) Көкжиек тұстарын анықтайды
Деңгейлегіш (Невелир) Салыстырма биіктіктерді өзшейді
Материктер Ауданы
Еуразия 54 млн км2
Африка 30,3 млн км2
Солтүстік Америка 24,2 млн км2
Оңтүстік Америка 18,3 млн км2
Антарктида 14 млн км2
Аустралия және Мұхит аралдары 9 млн км2
Мұхиттар Ең терең жері
Солтүстік Мұзды мұхит Гренланд теңізі
Үнді мұхит Зонд шұңғымасы
Атант мұхиты Пуэрто-Рико шұңғымасы
Тынық мұхит Мариан шұңғымасы

Өзендер Орналасқан материгі
Миссисипи Солтүстік Америка
Ніл Африка
Макензи Солтүстік Америка
Енисей Еуразия
Конго Африка
Муррей Аустралия
Амазонка Оңтүстік америка
Брахмапутра Еуразия
Хуанхэ Еуразия
Магдалена Оңтүстік америка
Табиғат зоналары
Қойөгіз Еуразия
Уссурий жолбарысы Еуразия
Панда Еуразия
Алып секвоя Солтүстік Америка
Ағаш тәрізді кактус Солтүстік Америка
Орхидея Солтүстік Америка
Виктория-регия Оңтүстік Америка
Капибара Оңтүстік Америка
Гуанако Оңтүстік Америка
Ергежейлі бегемот Африка
Керік Африка
Вельвичия Африка
Саяхатшы ағашы Аустралия
Кенгуру Аустралия
Коала Аустралия
Саяхатшылар
Христофор Колумб 1492 ж. Вест-Индия
Фернан Магеллан Тұңғыш рет Жер шарын айналып өтті, 1519-1522 ж
Р. Пири Солтүстік полюске жетті, 1909 ж
Р. Амундсен Солтүстік поюске жетті, 1911 ж
Америко Веспуччи Колумбтың қатесін дұрыстады, 1499-1503
Абель Тасман Тасмания аралы, 17 ғ.
Джеймс Кук Жаңа Зеландия аралы, Аустралияның шығыс жағалауын ашты
Ф. Беллинсгаузен Антарктиданы ашты, 1820 жылы 28 қаңтар
М. Лазарев Антарктиданы ашты, 1820 жылы 28 қаңтар
Ш. Уәлиханов Қашғария, Сарыарқа, Жетісу, Ыстықкөлді зерттеді.






Жабық тесттер
Тақырып: Кіріспе
1.Грек тілінен аударғанда география сөзінің мағынасы: А) Жерді өлшеу В)Жерді сипаттап жазу С) Жерді оқу Д) Жерді сызу Е) Жерді зерттеу
2.М.Бехаим жасаған аспап: А) карта В)компас С)нивелир Д)глобус Е)барометр
3. География ұғымын енгізген А) Аристотель В)Платон С)Геродот Д)Эратосфен Е) Страбон
4. Магеллан саяхатының мәні А) Жаңа жерлер ашылды В)Жердің шар тәрізді екені дәлелденді С)Жаңа аралдар ашылды Д)Үндістанға жол ашылды Е)Африка ашылды
5. Бірінші болып дүние жүзін айналып шыққан адам: А)А.Веспуччи В) Х.Колумб С)Ф.Магеллан Д) М.Поло Е)Дж.Кук
6. Австралияның шығыс бөлігін, Жаңа – Гвинеяны ашқан: А)Джеймс Кук В) Амудсен С)Х.Колумб Д)Лаперуз Е)Магеллан
7. Жер бетінің табиғаты, халқы, оның шаруашылық әрекеті туралы ғылым: А) геология В)гидрология С)топография Д)география Е)картография
8.Француз әскери теңізшісі Жак Ив Кусто басшылығымен жасап шығарылды:
А)кеме В)сал С)қоңдырғы Д)акваланг Е)эхолот
9. География ғылымы зеттейді. А)өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығын В)Жердің Күн жүйесіндегі орнын С)Жердің табиғатын, халқын, оның шаруашылығын Д)жер бетінің жеке аймақтарын Е)табиғат денелері мен құбылыстарды
10. Қазақтың тұңғыш географ-ғалымы: А) Қ.Сатбаев В)Әл-Бируни С)Әл-Фараби Д)Ш.Уалиханов Е)Ұлықбек
11. Дүние жүзін алғаш рет айналып шыққан саяхатшы: А)Н.П. Преживальский В)ДЖ. Кук С)Васко да Гама Д) Ф. Магеллан Е)Х.Колумб
12. Испан кемелері 1492 ж. ... мұхитын қиып өтті. А)Тынық В)Атлант С)Тынық-Үнді Д)Солтүстік Мұзды Е)Үнді
13. География ғылым ретінде ... пайда болған. А)Римде В)Италияда С)Египетте Д)Грекияда Е)Испанияда
14. География ғылымы бөлінеді ... А)5 салаға В)1 салаға С)3 салаға Д)2 салаға Е)4 салаға
15. География ғылымының атасы деп атайды А)Страбонды В)Пифагорды С)Птолемейді Д)Эратосфенді Е)Аристотельді
16. А) В) С) Д) Е)



Тақырып: Жер – Планетасы
1.Жер өз білігін айналып өтеді А) 21 сағатта В) 24 сағатта С) 23 сағатта Д) 25 сағатта Е) 22 сағатта
2. Күнге ең жақын орналасқан ғаламшар: А) Меркурий В)Нептун С)Сатурн Д) Уран Е) Плутон
3. Қазақтың тұңғыш ғарышкері: А)Талғат Мұсабаев В)Тоқтар Әубәкіров С) Нил Армстронг Д)Эдвин Олдрин Е)Юрий Гагарин
4. Темірқазыққа қарап ... бағытты анықтайды. А) батыс В)шығыс С)солтүстік Д)оңтүстік Е)солтүстік-шығыс
5.Жер Күннен ... орналасқан? А)1-ші В)2-ші С)5-ші Д)3-ші Е)4-ші 6. Жердің шар тәріздес болуының географиялық мәні: А)ешқандай мәні жоқ В)күн сәулелері бірдей түседі С)жердің дәл картасы жасалады Д)Күн сәулелері әркелкі таралады Е)жер бедеріне әсер етеді
7. Жердің білігі орбита кеңістігіне ... бұрыш жасай орналасқан : А) 60 0 В) 66,5 0 С) 66,6 0 Д) 65,5 0 Е) 66 0
8. Күннен ең алыс орналасқан ғаламшар: А)Плутон В) Жер С)Уран Д)Марс Е)Шолпан
9. Көктемгі күн теңелуі: А)29 желтоқсан В)23 қыркүйек С)22 желтоқсан Д) 21 наурыз Е)22 маусым
10. Жердегі жарық түсу белдеулері: А)5 В)6 С)13 Д)4 Е)2


Тақырып: План және карта. Тест № 1
1.Масштабтың ... түрі бар. А) 3 В)2 С)5 Д)4 Е)1
2.Картада объектілерді белгілейді А)Фотомен В)Жазумен С)Шартты белгімен Д)Фигуралармен Е)суретпен
3.Азимутты ...өлшейді А) километрмен В)сантиметрмен С)градуспен Д)пайызбен Е)сағатпен
4. Бағдарлау (ориентирование) дегеніміз ... А) План құру В)көкжиек тұстарын анықтау С)затты анықтағанға дейінгі арақашықтықты өлшеу Д) ауа температурасын анықтау Е) төбе биіктігін анықтау
5. Жердің кішірейтілген дәл үлгісі: А) карта В)аэрофотосурет С)глобус Д) сурет Е)план
6. Экваторға сәйкес келетін жауапты анықтаңыз. А) бұл ең ұзын параллель В)оның ұзындығы кез келген меридиан ұзындығына тең С)ол дата ауысу сызығы Д)ол глобуста жарты шеңбер Е) ол Австралияны кесіп өтетін сызық
7.Ұсақ машстаб А)1:1000000 В)1:2000 С)1:10000 Д)1:2000000 Е)1:50000
8.Саяси картадағы түстер мемлекеттің несін білдіреді: А)басқару түрін В)әкімшілік-территория құрылымын С)аумағын Д) халқының орналасуын Е) экономикалық даму деңгейін
9. Шығыс бағытына сәйкес келетін азимут: А)00 В)3600 С)1800 Д) 900 Е)2700
10. Глобус пен карта бетіндегі экваторға параллель жүргізілген сызықтар. А)азимут В)экватор С)параллельдер Д)меридиандар Е)радиус
11. Жергілікті жердің планында: А)заттар егжей-тегжейлі көрсетіледі В)жер шарын қамтиды С)меридиан мен параллельдер сызылады Д)Жердің пішіні ескеріледі Е)заттар ұсақ масштабпен беріледі.
12. Жердің нақты үлгісі. А)карта В)глобус С)планшет Д)масштаб Е)план
13. Дүние жүзінің саяси картасындағы заңдылықтар мен өзгерістерді зерттейді: А)физикалық география В)саяси география С)әлеуметтік география Д)рекреациялық география Е)экономикалық география
14. Экватор дегеніміз ... А)қысқа меридиан В)ол уақыт өзгеру сызығы болып есептеледі С)ең ұзын меридиан Д)ең ұзын параллель Е)қысқа параллель
15. Бағдарлауға арналған құрал А)рулетка В)азимут С)Компас (тұсбағдар) Д)Анероид Е)Транспортир
16. Ең ірі масштабты анықтандар А)1:50000 В)1:10000000 С)1:3000000 Д)1:10 000 Е)1:25000
17. Бетіне тұсбағар орнатылған төрбұрышты қатырма қағаз: А)рулетка В)азимут С)нивелир Д)планшет Е)флюгер
18. Жер бетіндегі нүктенің теңіз немесе мұхит деңгейінен тіктеуіш бойынша алған биіктігі : А)салыстырмалы биіктік В)абсолют биіктік С)ендік зоналық Д)биіктік белгісі Е)биіктік белдеу
19. Бекбей бойынша төмен қарайғы бағыттарды көрсететін сызық: А)меридиан В)биіктік С)бергштрих Д)бойлық Е)ендік
20. 2700 азимутқа сәйкес келетін көкжиек тұсы: А)батыс В)оңтүстік С)солтүстік Д)солтүстік шығыс Е)шығыс
21. 00 ендік пен 00 бойлық координаттарында ... орналасқан. А) Атлант мұхиты В)географиялық полюс С)Үнді мұхит Д)Антарктида Е)Африка
22. Аспан мен жердің түйіскен жері. А)горизонталь В)көкжиек С)Жер бедері Д)бағдарлау Е)съемка
23. Жерде әр түрлі бағыттың азимутын анықтайтын аспап: А)тұсбағар В)термометр С)флюгер Д)нивелир Е)планшет
24. Көкжиек тұстарын анықтайтын құрал А)термометр В)нивелир С)тұсбағдар Д)гигрометр Е)барометр
25. Экватордың ұзындығы А)40000 км В)30000 км С)60000 км Д)50000 км Е)20000 км
26.Экватор ортасынан кесіп өтетін материк: А) Еуразия В)Аустралия С)Солтүстік Америка Д)Африка Е)Антарктида



Тақырып: Гидросфера
1.Гидросферадағы тұщы су мөлшері А) 2,5% В)5% С)32% Д)10% Е)20%
2.Гольфстрим энергиясын пайдалану жобасы жасалған мемлекет: А) Канада В)Франция С) Ұлыбритания Д) АҚШ Е) Исландия
3.Жердің ішкі құрылысы: А) Атмосфера, ядро, биосфера В) Мантия, гидросфера С) Литосфера, биосфера, атмосфера Д) ядро, мантия, жер қыртысы Е)Атмосфера, Биосфера, гидросфера
3. Жер бетінің ... дүние жүзілік мұхит сулары алып жатыр. А) 71 % В)29 % С)40% Д)60% Е)25%
4.Адам пайдаланатын мұхиттық биомассаның 85% ... А) Сүтқоректілер В) Балықтар С)Шаянтәрізділер Д) Өсімдіктер Е)Моллюскалар
5.Жер шарындағы ең үлкен алапты өзен: А) Амазонка В)Конго С)Лена Д)Миссисипи Е)Еділ
6.Мезозой эрасыныңдәуірлері А) триас, юра, силур В)бор, триас, юра С)силур, ордовик, кембрий Д)бор, триас, девон Е)пермь, карбон, девон
7.Дүние жүзіндегі ең қуатты жылы ағыс А) Батыс желдер В)Гольфстрим С)Куросио Д)Бенгел Е)Солтүстік Тынық мұхит
8.Кайнозой дәуірі ... деп үш кезеңге бөлінеді. А) Бор, юра, триас В)Кайнозой эрасы кезеңге бөлінбейді С)Пермь, карбон, девон Д)Палеоген, неоген, антропоген немесе төрттік Е) силур, ордовик, кембрий
9. Өзеннің теңізге, көлге немесе басқа өзенге құятын жері ... деп аталады А) Тасқын В)Бұлақ С)саға Д)бастау Е) сала
10. Теңіз суының орташа тұздылығы А) 38 ‰ В)40‰ С)35‰
Д)50‰ Е)45‰
11. Мұхит суының тұздылығы байланысты: А) тереңдігіне В) географиялық ендікке С)мұхит ағыстарына Д)бойлыққа Е)өзен суларының мұхитқа құятынына
12. Солтүстік Мұзды мұхиттың тұздылығының аз болу себебі ... байланысты. А) жауын-шашын мөлшерінің көптігі және мұздықтардың көптігі В)мұхитқа құятын өзен саныныңкөптігі және булану мөлшерінің көптігі С)мұхитқа құятын өзен санының көптігі және аз булануына Д) Атлантикадан келетін жылы ағыстарға Е) температурадағы үлкен айырмашылық және мұз режимінің ерекшелігіне.
13. Таулар дегеніміз ... А)жер бедері түрлерінің өзгеруі В)жер бетінің жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан қатты тілімденген биік бөліктері С)ішкі күштердің әсері Д) жер қыртысындағы болып жатқан үрдістер Е)жер бетінін аз тілімденген, тегіс алқабы.
14. Гольфстрим энергиясын пайдалану жобасы жасалған мемлекет: А)Канада В)Франция С)Ұлыбритания Д)АҚШ Е)Исландия
15.Жердің су қабығы А)гидросфера В)географиялық қабық С)биосфера Д) литосфера Е)литосфера
16. Тынық мұхитына жер шарындағы барлық ... сыйғызуға болады. А)материктерді В)теңіздерді С)мемлекеттерді Д) аралдарды Е)мұхиттарды
17. Құрлықтың ең биік нүктесі: А)Мак-Кинли В)Фудзияма С)Килиманджаро Д)Джомолунгма Е)Монблан
18. Маңызды теңіз-каналдар А) Ла-Манш, Дрейк В)Гибралтар, Мозамбик С)Суэц, Панама Д)Киль, Магеллан Е)Гудзонов, Берингов
19. Атмосфераның төменгі қабаты ... аталады. А)тропосфера В)стратосфера С)ионосфера Д)озоносфера Е)магнитосфера
20.Ең терең Мариан шұңғымасы ... орналасқан. А)Үнді мұхитында В)Филиппин теңізінде С)Тынық мұхитында Д) Шығыс Қытай теңізінде Е) Атлант мұхитында
21.Атмосфераның төменгі қабаты: А)экзосфера В)стратосфера С)мезосфера Д)тропосфера Е)термосфера
22. Жер сілкінісі ... шкаламен өлшенеді. А)5-балдық В)12-балдық С)100-балдық Д)50-балдық Е)10-балдық
23. Изотерма сызықтары деп ... айтамыз. А)температурасы бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды В)жауын-шашын мөлшері бірдей жерлерді қосатын сызықтарды С)биіктігі бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды Д)тереңдігі бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды Е)қысымы бірдей нүктелерді қосатын сызықтарды
24. Гибралтар бұғазы ... материктері арасында орналасқан А)Африка және Австралия В)Солтүстік және оңтүстік Америка С)Солтүстік Америка және Еуразия Д)Африка және Еуразия Е)Еуразия және Австралия
25. Литосфераның жоғарғы, атмосфераның төменгі бөлігі және гидросфера мен биосфераның байланысы мен әрекеттесуі нәтижесінде қалыптасқан табиғат кешені
А) Атмосфера В) Географиялық қабық С) Литосфера Д) Биосфера Е) Гидросфера
Тақырып: Атмосфера
1.Кайназой эрасындағы дәуір: А)палезой В)перм С)протерозой Д)төрттік Е)бор
2. Органикалық жолмен пайда болатын шөгінді жыныстар. А)гипс, мәрмәр, гнейс, құмтас В)құмтас, базальт, кварцит, саз С)жазатын бор, әктас, шымтезек, таскөмір Д)саз, ас тұзы, құмтас, әктас Е)тас тұзы, қиыршық тас, құмтас, құм
3.Ауа массаларының негізгі типтері. А) субарктикалық, қоңыржай В)арктикалық, қоңыржай С)тропиктік, субтропиктік Д)қоңыржай, субарктикалық Е)тропиктік, субэкваторлық
4. Жерге жауын-шашын әкелмейтін бұлт А)шарбы В)қабат С)ұлпа Д)қабатты Е)будақ
5.Жер қыртысының тұрақты учаскелері. А)таулы аймақтар В)сейсмикалық белдеу С)литосфера Д)платформа Е)гидросфера
6. Өзеннің ағып шығатын жері. А)бастауы В)сағасы С)арнасы Д)саласы Е)суайрық
7. Қалпына келмейтін табиғи ресурстар А)жел энергиясы В)пайдалы қазбалар С)жер ресурстары Д)су ресурстары Е)орман ресурстары
8. Игуасу сарқырамасы орналасқан өзен: А) Ориноко В)Амазонка С)Магдалена Д)Парана Е)Мадейра
9. Теңіз сүтқоректілері А)кальмарлар, тасбақалар В)дельфиндер, киттер С)теңіз балдырымен, теңіз капустасы Д)маржандар, сегізаяқтар Е)акулалар, скаттар
10. Субарктикалық ендіктен Антарктидаға дейін созылып жатқан, экваторға таяғанда ені тарылып келген мұхит А)Атлант мұхиты В)Тынық мұхит С)Солтүстік Мұзды мұхит Д)Үнді мұхит Е)Гвинея шығанағы
11. Аңғардың өзен тасығанда су басатын бөлігі: А)шоңғал В)жайылма С)арна Д)аңғар Е)суайрық
12. Мұнда жыл бойы құрғақ және суық ауа басым болады. Төменгі температуралар тұрақты, ал қыста күшті аяздар байқалады. Бұл ... климат. А)муссондық В)арктикалық С)континентальды Д)шұғыл континентальды Е)қоңыржай континентальды
13. Су қимасынан бір секунд ішінде ағып өтетін су мөлшері. А)жылдық ағын В)өзеннің қиылысы С)су шығыны Д)өзеннің кескіні Е)өзеннің құлауы
14. Жердің тас қабығы: А)гидросфера В)литосфера С)биосфера Д)стратосфера Е)атмосфера
15. Жер шарында ауаның ең төменгі жылдық орта температурасы ... байқалған. А)Антарктидада В)Верхоянскіде С)Тундрада Д)Бутия түбегінде Е)Солтүстік Мұзды Мұхитта
16. Каледон тау түзілісі жүрген дәуірлер А)неоген, бор В)кембрий, ордовик С)тас көмір, палеоген Д)силур, девон Е)палерген, антропогген
17. Таудың сүйір басы – бұл: А)жанартау В)жатпар С)шың Д)қатпар Е)жота
18. Альпілік тау түзілуінің эрасы: А)палеозой В)мезозой С)архей Д)кайназой Е)протерозой
19. Эндогендік процесстер – бұл: А)Жел В)Су С)Жер сілкінісі Д)Ауа Е)өсімдік
20. Литосфералық тақталар жылына қозғалады /см/ А)2-5 см В)10-20 см С)20-30 см Д)30-40 см Е)40-50 см
21. Оңтүстік Американың батыс жағалауын бойлай өтетін суық ағыс: А)Фолкленд В) Перуан С)Калифорния Д)Гольфстрим Е)Бразилия
22. Палеозойдағы тау түзілу процестерін анықта. А)альпы, герцин В)каледон, мезозой С)герцин, каледон Д)мезозой, герцин Е)Байкал, Альпы
22. Дүние жүзіндегі ең үлкен көл А)Балқаш В)Байкал С)Ыстықкөл Д)Каспий Е)Арал
23. Әлемдік теңізге шыға алмайтын мемлекет: А)Перу В)Чили С)Боливия Д)Венесуэла Е)Колумбия
24. Көлемі бойынша ең кішкентай мұхитты атаңыз А)Тынық В)Үнді С)Солтүстік Мұзды мұхит Д)Атлант Е)Панталасса
25. Үгілу дегеніміз: А)жел жұмысы В)қатты жыныстарды жел арқылы ауыстыруы С)жыныстардың жиналуы барысында отыруы Д)тау жыныстарының күйреуі Е)циклонның әсері



Тақырып: Литосфера
1.Мұхит суының басты қасиеттері А) температурасы мен тұздылығы В) ендік бойынша өзгеруі С)буланушылық Д)жауын-шашын мөлшері Е)мұхит суының құрамы
2. Ең суық мұхит: А)Атлант В)Солтүстік Мұзды С)Оңтүстік Д)Тынық Е)Үнді
3. Қар түсуі үшін бұлтта температура болуы қажет. А) +3+40 С В)+10 С С) 00 С-ден төмен Д)0 0 С-ден жоғары Е)+10+00


Тақырып: Геоқабық
1.Жауын-шашын көп түсетін табиғат зонасы: А) Жауын-шашын мөлшері табиғат зоналарына онша көп түспейді В) Орманды дала С) Шөл Д) Шөлейт Е) Дала
2.Литосфераның жоғарғы, атмосфераның төменгі бөлігі және гидросфера мен биосфераның байланысы мен әрекеттесуі нәтижесінде қалыптасқан табиғат кешені А) Атмосфера В) Географиялық қабық С) Литосфера Д) Биосфера Е) Гидросфера
3.Географиялық қабықтың ырғақтылық заңдылығы: А) Күн мен түннің ауысуы В)желдің соғуы С)өсімдіктердің өсуі Д)мұздықтардың еруі Е)судың булануы.
4.Таулардағы табиғат зонасының алмасу ... деп аталады. А) табиғат зонасы В) Таулы зона С)Ендік зона Д) Биіктік белдеулік Е) Тауларда табиғат зоналары болмайды
5. Географиялық қабықтағы ең ірі табиғат кешені: А) өзен В)көл С)материк Д) түбек Е)арал
6. Қоңыржай белдеудегі дала мен шөлдің аралығындағы өтпелі зона: А) дала В)орман С)шөлейт Д)тундра Е)шөл
7. Қазіргі кезде географиялық қабықты өзгертетін негізгі фактор: А) антропогендік В)климат С)ішкі процесс Д)сыртқы процесс Е)жер бедері
8. Солтүстік және оңтүстік жарты шарлардың 300 -600 ендіктеріндегі белдеу: А) поляр В) экваторлық С)қоңыржай Д) субэкваторлық Е)субтропиктік
9. Географиялық қабық деп ... айтамыз. А) табиғат заңдылықтарын. В)атмосфераның жоғары қабаты, литосфераның жоғары қабаты, гидросфераның өзара байланысып, әрекеттенуін С)атмосфера, гидросфера, литосфера, биосфера және олардың өзара байланысы мен әрекеттесуін. Д) күн жылуы мен ылғалдың әркелкі болуын. Е)мұхиттардың заңдылығын.
10. Қысы жазы жылы болып келетін климат типі. А) қоңыржай теңіздік В) муссонды С)шұғыл континенттік Д)тропиктік климат Е)құрғақ континентті
11. Субэкваторлық климаттық белдеуде орналасқан зона А) шөлейттер мен шөлдер В) саванналар мен ылғалды ормандар С)орманды дала, дала Д)дала, шөлейт Е)қатты жапырақты мәңгі жасыл ормандар мен бұталар
12.Географиялық қабаттың ең ірі табиғат кешендері: А)таулар В)жазықтар С)материктер мен мұхиттар Д)теңіздер Е)антропогендік табиғат кешендері
13. Жыл бойы ауа температурасы жоғары жауын-шашын мол жауатын белдеу: А)полярлық В)экваторлық С)қоңыржай Д)субтропиктік Е)тропиктік
14. Солтүстік және оңтүстік полюстер төңірегіндегі географиялық белдеу: А)қоңыржай В)субэкваторлық С)экваторлық Д)полярлық Е)тропиктік
15.Мұхиттардағы зоналық ... аталады. А)географиялық орнымен В)мұхит атымен С)климат белдеуімен Д)ендікпен Е)тереңдікпен
16.Мүк пен қына, бұта өсетін мәңгі тоң таралған жерлер: А)тайга В)тундра С)шөлейт Д)орман Е)дала
17.Географиялық қабықтың маңызды заңдылықтары
А)тұтастығы, зат айналымы В)зат және энергия айналымы С)ырғақтылығы мен зоналылығы Д)тұтастығы, зат және энергия айналымы, ырғақтылығы, зоналылығы. Е)зоналық, тұтастығы
18. Географиялық қабықтың құрамына: А)ядро, мантия,гидросфера, ионосфера В)мантия, ядро, ионосфера, магносфера С)литосфераның жоғарғы қабаты, гидросфера, биосфера, атмосфера Д)биосфера, гидросфера, ядро, жоғарғы мантия Е)атмосфераның жоғарғы қабаты, мантия, гидросфера, магносфера
19. Биіктік белдеулер деп атайды: А)таудағы табиғат зоналарын В)мұхиттағы табиғат зоналарын С)аралдың табиғат зоналарын Д)материктің табиғат зоналарын Е)Жазықтағы табиғат зоналарын
20. Табиғат зоналарының аттары сәйкес келеді. А)жануар сипатына В)жәндіктер сипатына С)климат белдеулеріне Д)өсімдік сипатына Е)географиялық белдеулерге
21. Солтүстік және оңтүстік тропик арасындағы кеңістік: А)ыстық белдеу В)қоңыржай оңтүстік белдеу С)қоңыржай солтүстік белдеу Д)суық оңтүстік белдеу Е)суық солтүстік белдеу
22. Табиғат зоналарының экватордан полюстерге қарай алмасуын ... деп атайды. А)ендік зоналық В)биіктік зоналық С)полюстік зоналық Д)экваторлық зоналық Е)жазықтық зоналық
23.Табиғат компоненттерінің ұштасуы: А)табиғат кешені В)жер қабығы С)топырақ Д) географиялық қабық Е)биосфера
24. жер шарының жануар ағзалары өте аз таралған аймағы А)джунгли және саванналарда В)тайга мен далаларда С)қар сызығына дейінгі тауларда Д)тасты шөлдерде, Антарктидада Е)100 м тереңдікке дейінгі мұхитта
25. Құрлықтағы табиғат зоналарының түзілуі ... байланысты. А)дүниежүзілік мұхит пен жер бетіндегі сулардың күйіне В)климатқа, географиялық ендікке С)жазықтар және таулы аймақтардың ара қатынасына Д)адамның аумақты игеру дәрежесіне Е)жануарлар мен өсімдіктер дүниесінің ара қатынасына



Тақырып: Қазақстанның ішкі сулары
1.Қазақстанның ең ірі су қоймасы А) Қапшағай В) Шардара С) Теміртау
Д) Бұқтырма Е) Сергееев
2. Төменде аталған өзендердің қайсысы Арал теңізі алабына жатпайды: А) Жем
В) Амудария С) Арыс Д)Келес Е)Сырдария
3.Іле өзенінде ... су электр станциясы орналасқан. А) Бұқтырма В)Өскемен С)Жамбыл Д)Қапшағай Е)Екібастұз
4. Қар және мұздықпен қоректенетін өзендер: А)Сырдария, Іле, Ертіс
В) Сырдария, Іле, Шу С)Орал, Ембі, Тобыл Д)Іле, Ертіс, Сағыз Е)Орал, Іле, Ертіс
5. Қазақстандағы ұзындығы 1000 километрден асатын өзендер: А)Арыс, Келес,Обаған, Нұра, Ор, Жем, Сағыс В)Терісаққан,Шідерті, Шар, Қызылөзен, Шаған, Ай, Таңсық С)Сырдария, Шу, Іле, Ертіс, Тобыл, Есіл, Жайық Д)Қуаңдария, Жаңадария, Амудария, Жем Е)Ақсу, Көксу,Тентек, Үлжар, Берел, Талас
6. Шығыс-Еуропа жазығының Қазақстан бөлігіндегі негізгі өзендерді атаңыз. А)Жайық, Жем, Ойыл В)Нұра, Шу, Ақсай С)Сора, Торғай, Лепсі Д)Ертіс, Тобыл, Селеті Е)Сырдария, Іле, Амудария
7. Есіл-Ертіс даласының ең үлкен көлі: А)Шүрексор В)Шағалалытеңіз С)Жалаулы Д)ҚҰсмұрын Е)Сілетітеңіз
8. Шығыс Мұғалжардан бастау алатын өзен.
А)Тобыл В)Есіл С)Ырғыз Д)Қаратал Е)Сарысу
9. Қазақстандық Алтайдағы ірі су қойма: А)Бұқтырма В)Сергеев С)Қапшағай Д)Кеңгір Е)Вячеслав
10. Шардара су электр станциясы орналасқан өзен А)Сырдария В)Іле С)Ертіс Д)Жайық Е)Тобыл
11. Жоңғар Алатауынан бастау алатын өзен. А)Іле В)Қаратал С)Есіл Д)Ертіс Е)Сырдария
12. Аққұм Қалқан әнші тауы орналасқан өзен жағасы А)Ақсу В)Кіші Алматы С)Іле Д)Қаратау Е)Шу
13. Батыс Қазақстан экономикалық ауданының негізгі өзен алабы А)Сырдария В)Жайық С)Іле Д)Торғай Е)Ертіс
14. Солтүстік Қазақ жазығының ең ірі өзені А)Ертіс В)Есіл С)Жайық Д)Тобыл Е)Сырдария



Тақырып: Қазақстанның топырақ жамылғысы, өсімдігі және жануарлары
1.Мүйізінен (панты) бағалы дәрілік шикізат алынады. А) елік В)бұлан С)марал Д)кабарга (құдыр) Е) таутеке
2. Тянь-Шань тауының эндемик өсімдігі: А)Қарағай В)Тянь-Шань шыршасы С)Балқарағай Д)бұталар Е)қайың
3. Топырағы ең құнарлы табиғат зонасы: А)дала В)тундра С)шөл Д)шөлейт Е)экваторлық ормандар
4. Сұқсыр құсы ұялайтын көл А)Марқакөл В)Зайсан С)Қорғалжын Д)Сасықкөл Е)Балқаш
5. Дала зонасында кездесетін құс: А)бұлбұл В)кеклік С)ләйлек Д)дуадақ Е)Азия торғайы
6. Дала зонасының дәрілік өсімдіктері А)валериан, атқонақ В)шайшөп, итмұрын С)кермек, жанаргүл Д)қаңбақ, боз Е)боз, бетеге
7. Тез жылдамдықпен жылжитын құрғақ дала зонасының жануары.
А) Ақбөкен В)түлкі С)қасқыр Д)қоян Е)суыр
8. Қазақстанның