Модуль/пән атауы

Кәсіпорында болып жатқан экономикалық процестерді талдау және бағалау

Сабақтың тақырыбы

Кәсіпорын экономикасының тиімділігін арттыруда сандық экономиканың рөлі

Педагог

Еркебекова Ж

Курс

Топ

Сабақтың өткізілетін күні

Сабақтың түрі

Теориялық сабағы

Сабақтың мақсаты немесе оқыту нәтижелері

Экономикалық теория шеңберінде экономикалық талдаудың негізгі екі деңгейі ажыратылады және осы арқылы экономикалық теория ғылымы екі бөлімге бөлінеді: Микроэкономика, Макроэкономика

Бағалау критерийлері

Экономикалық теорияның құрылымы және атқаратын қызметтерін білім қоржындарын толықтыру.

Оқу - әдістемелік құралдар, әдебиеттер

1.Кәсіпорын экономикасы. Оқу құралы / В.П. Волков, А.И. Ильин, В.И.

Станкевич және басқалар; А.И. Ильин жалпы редакциясында. Мәскеу: Жаңа

білім, 2014ж.

2. В.И. Горфинкель «Кәсіпорын экономикасы» М:Инфра 2008ж.

3. О.И. Волков «Кәсіпорын экономикасы» М: Инфра 2014ж.

1. 4. Н.А. Сафронов Кәсіпорын экономикасы. -М:Инфра 2008 ж.

Техникалық құралдар, материалдар

Интерактивті тақта, слайдтар, үйлестірмелі карточкалар, оқулықтар.

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

1.Ұйымдастыру кезеңі:

(5 минут)

Суреттер салу арқылы білім алушылармен студенттермен сәлемдесу.

2.Үй тапсырамасын тексеру кезеңі

20. инут)

«Табысты ағаш» ойыны арқылы үй тапсырмасын сұрау,мұнда әр бір жапырақта үй тапсырмасы бойынша сұрақтар қойылады.

3. Жаңа материалды түсіндіруге дайындық кезеңі (жаңа тақырыпты болжау) / Практикалық, зертханалық жұмысқа дайындық кезеңі

( 5 минут)

Кәсіпорында экономикалық тиімділікті арттыру жолдары.

Әрбiр кәсiпорын қолда бар ресурстарды аз шығынмен ұтымды пайдалану арқылы пайданы көбейтуді көздейді. Кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру үшін арнайы кешенді шаралар жүзеге асырылады. Кәсіпорынның қызметінің тиімді жұмыс істеуі үшін, біріншіден өндірісті оңтайландыру қажет. Өндірістің тиімділігін арттыру жолдары - белгілі бір бағыттағы өнімділіктің өсуімен байланысты қызметтің кешенді жүйесі. Өндірістік қызметтің тиімділігін сипаттайтын көптеген көрсеткіштер талданып, сарапталады. Тиімділікті көтерудің басты факторы ғылыми-техникалық прогресті жетілдіру.Жаңа технологияларды жасау, жоғары технологиялық жабдықтарды және инновациялық технологияны дамыту - бұл өндірісті тиімді ұйымдастырудың кілті. Бұл, біріншіден, өнімділікті арттырады. Екіншіден, ол өндірістік шығындарды азайтады. Үшіншіден, ол еңбек ұйымының жағдайын жақсартады. Негізгі құралдарды барынша ұтымды пайдалану - өндірістің тиімділігінің маңызды көрсеткіштерінің бірі. Өндірістік қуаттарды қарқынды пайдалану есебінен компания өндірістің максималды көлемін қамтамасыз етеді, бұл өндіріс көлемінің ұлғаюына әкеледі, бұл өз кезегінде қосымша ақшалай қаражатсыз дайын өнімді ұлғайтуға мүмкіндік береді. Өндірістің тиімділігін жоғарылатудағы маңызды орын - бұл ұйымдық және экономикалық аспектілер. Олардың рөлі өндірістің өсуімен және экономикалық байланыстардың күрделене түсуімен өсуде. Бұл аспект өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымды одан әрі дамыту және жетілдіру үшін қажет, бұл өндірістің тиімділігіне әсер етеді.

4.Жаңа материалды түсіндіру кезеңі (Практикалық, зертханалық жұмысты орындау кезеңі)

(30 минут)

Кәсіпорын экономикасының тиімділігін арттыруда сандық

экономиканың рөлі

Цифрлық экономика - ғаламтор, сондай-ақ ұялы және сенсорлық желілер сияқты платформалар арқылы жүзеге асырылатын әлеуметтік және экономикалық қызметтің ғаламдық желісі. Іс жүзінде, бұл ғаламторға қол жеткізу мүмкіндігімен негізделген экономиканың моделі. Бұл еңбек өнімділігін арттыру, компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және өндірістік шығындарды азайту мүмкіндігі.

Цифрлық экономиканы өсіру үшін ұлттық ақпараттық технологиялар секторын дамыту, инновациялық технологияларды құруды ынталандыру және халықаралық деңгейде оларды дамыту үшін ынтымақтастық жасау қажет. Бұл салада инвестициялық және кәсіпкерлік қызметті ынталандыру қажет. Қоғамның барлық бөліктері - мемлекет, жеке меншік сектор, азаматтық қоғам және ақпараттық қоғамдастық - сандық экономикалық

қызметке қатысуы тиіс. Сондай-ақ маңызды компонент - ақпараттың және ақпараттық технологиялардың цифрлық экономикаға деген сенімділігін қамтамасыз ететін инновациялық технологиялардың ақпараттық кауіпсіздігін енгізу. Сандық экономиканың көптеген артықшылықтары бар. Бұл төлемдердің құнын азайтады және жаңа табыс көздерін ашады. Интернеттегі қызметтердің құны дәстүрлі экономикадан (бірінші кезекте жарнамалық шығындардың төмендеуіне байланысты) төмен, ал қызметтердің өздері де, қоғамдық және коммерциялық қызметтері де арзанырақ.

Сонымен қатар, цифрлы әлемдегі тауарлар мен қызметтер әлемдік нарыққа тез еніп, әлемнің кез-келген жерінде адамдарға қол жетімді болады. Ұсынылған өнім дереу жаңа тұтынушыларды немесе тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін дереу өзгертілуі мүмкін. Сандық экономика әлдеқайда әртүрлі ақпараттық, білім беру, ғылыми, ойын-сауық материалдарын ұсынады. Сандықты қолдануда көптеген бизнес-процестерді желіге аударуға тырысатын компанияларды атауға болады. Бұл менеджмент, компанияның барлық негізгі бизнес-процестерін бақылау, талдау,

бухгалтерлік есеп, логистикалық процестер, мәмілелерді тіркеу, сатып алу,

қызметкерлерді оқыту, серіктестермен және клиенттермен қарымқатынастарды бақылау, техникалық қолдау және тағы басқалай қызметті қамтиды. Ақпараттық жүйелерден басқа компанияда тиісті мәдениетті енгізу қажет. Бұл кешенді мәдениет компанияны «цифрлық» етеді, оның тиімділігін, өнімділігін және бизнестің өсу әлеуетін қамтамасыз етеді - қазіргі уақытта қажет бәсекелестік артықшылықтар енгізеді. Цифрлық экономика үнемділік пен ұтқырлықтың арқасында ақпарат пен технологиялардың әрқашан және

барлық жерде қол жетімді екеніне негізделген, бұл жаңа өзара әрекеттесу

форматтарына әкеледі, шешімдер оңай реттеледі. . Трансформациялар сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттесуінен өтеді. Барлығы тезірек және дербестендірілген болады.Компаниялар оны шындық ретінде түсініп, форматты өзгертіп, жаңа цифрлық қызметтер сияқты жұмыс істей бастайды, жаңа технологиямен жұмыс істейтін қызметкерлерді оқытады, оларды енгізу бизнесті дамыту үшін қажет, жаңа технологияларды игерген қызметкерлерге ынталандыруды енгізу керек. Дамуды қажет ететін негізгі құзыреттілік үздіксіз оқыту қабілеті, жаңа технологияларды үнемі игеруге дайын болу. Бұл заманауи цифрлы әлемдегі кәсіби өсудің табысты факторы. Цифрлық өндіріс тұжырымдамасы бағдарламалық қамтамасыз ету және аппараттық шешімдер арқылы жұмыс үрдісін оңтайландыруға арналған құралдар жиынтығы болып табылады. Қарапайым айтқанда, цифрлау – бұл үдеріс өндіріс құралдарын ауыстыруды ғана емес, сондай-ақ өндірісті барынша пайда табуға мүмкіндік беретін аналитикалық жүйелерді енгізуді де білдіреді. Цифрлық экономика осы құралдарға негізделген. Заманауи технологиялар өнімнің өзіндік құнын және пайызын айтарлықтай төмендете алатындықтан, өнім сапасын жоғарылату арқылы, көптеген компаниялар оларды пайдалану үшін дәлелді болады және уақыт өте келе цифрлық экономика «әдеттегідей» қабылданады. Сандық экономиканы дамытуға мемлекеттік қолдау екі бөліктен тұруы керек. Біріншісі - жаңа шындықтарға бейімделген құқықтық жүйе, оның ішінде IT

жүйелерін енгізетін компаниялардың өндіріс құралдары мен құқықтық қорғау құралдарын есепке алудың дұрыс жолдары, атап айтқанда, киберқауіптерден сақтау. Екіншісі - өндірісті цифрландыру жолымен жүретін компаниялар үшін қолайлы жағдайлар жасау. Сандық экономиканың сәтті жұмыс істеуі үшін үш элементтің -

инфрақұрылымның (интернетке қолжетімділік, бағдарламалық қамтамасыз

ету, телекоммуникация), электронды бизнес (компьютерлік желілер арқылы бизнес жүргізу) және электрондық коммерция (интернет арқылы тауарларды тарату) қажет.

Сондықтан сандық экономиканың дамуы экономикалық білімнің дамуымен тығыз байланысты. Экономикалық білімнің негізі материалдық емес өндіріс болып табылады және өсім драйверлері бұл адами капитал мен білім. Сондықтан, егер әлемдік елдердің мысалдарына негізделу қажет болса, экономикасы жоғары дамыған елдерге көбірек назар аударылуы керек. Еуропалық Одақ сандық экономиканың дамуына үлкен көңіл бөледі, олардың пікірінше - құрлықтың экономикалық өсуінің болашақ деңгейі

кәсіпорындардың цифрлық технологияларын пайдалану тиімділігіне байланысты. Олар сандық арналарға қатысы жоқ компаниялар әлемдік нарықтан шығарылатынын да атап көрсетеді. Скандинавия елдерінің салық органдары - Швеция, Финляндия, Дания, Норвегия - «цифрлық негізде» жұмыс істейді. Мұнда салық салу тұрғысынан «ақылды» алгоритмдер бәрін біледі: азаматтардың кірісі, күнделікті шығындары, инвестициялары мен мүлкі. Нәтижесінде, роботтар бұрын адамдар жасаған жұмыстардың толық

үлесін жасайды. Салық органдарының құжаттары жоқ – азаматтардан ешқандай мәлімдеме жоқ. Салықтар автоматты түрде есептеледі және есептен шығарылады, ал есеп-қисапты тексеру үшін азаматтар тек хабарландырулар алады.Сол сияқты, Сингапур, Гонконг, Біріккен Корольдік, Құрама Штаттар, Эстония сияқты экономиканы цифрландырудың жоғары үлесі бар елдер тәжірибесін айтуға болады. Сандық экономиканың өнімдері барлық салаларда оң өзгерістерге бастап, катализатор болып келеді. Цифрлық экономика - қазіргі заманғы электрондық құралдарды қолдануға негізделген дәстүрлі эволюциялық даму және аналогтық өзара әрекеттесуден және деректер тасымалдаушылардан бас тартуды білдіреді. Сандық экономика экономикадағы процестерге қатысушылардың арасында деректермен алмасуды қамтиды. Ал Қазақстан

үшін, олар, шикізат экономикасының бағытынан шығудың жалғыз жолы. Сондықтан компаниялар технологияларды енгізіп, цифрлы экономиканың дамуына жағдай жасауы керек. Цифрлы жүйенің артықшылығы: ол тараптардың өзара іс-қимылын жеңілдетеді және жылдамдатады, экономикалық процестерді басқаруды қарапайым және ашық етеді;

халықаралық масштабтағы ауқымды; мемлекеттегі бар үдерістерге оңай араласады. Кәсіпорын үшін ең бастысы - үздіксіз дамуға ұмтылу, өзгертуге дайын болу, мақсаттар қою және оларға бару. Тағы бір маңызды мәселе - бизнестің қазіргі кезде іс жүзінде көмектесетінін түсіну. Сандық қызметтер шығындарды төмендетуге және жаңа өнімдерді шығаруға мүмкіншілік тудыруы тиіс. Екіншіден, компаниялардағы өзгерістерді енгізуге арналған механизмдер болуы керек, олар тек технологиялардың интеграциясын ғана емес, сонымен қатар қызметкерлердің өздерінің шешімдерінің мәнін түсіну мен құндылықтармен қамтамасыз етеді. Осылайша әрбір адам трансформацияға келесі кедергі емес, « бағыттаушы» және инновациялық белсенді пайдаланушысы болады. Бизнес пен өндіріс үшін технологияның экономикалық және әлеуметтік әсерлерін түсінуден басқа, бейімделу мен оқыту дағдыларын дамыту қажет. Мысалы, компаниядағы функционалды бағытқа жауапты әрбір менеджер қандай қызметтер мен технологиялар күнделікті міндеттермен қатар, компанияның жалпы ақпаратына және

бизнес-үдерістеріне біріктіріле алатындығына көмектесетінін білуі керек. Сандық экономика бірінші кезекте тиімділік пен бәсекеге қабілеттілікті арттыруға бағытталған. Әрине, бұл қажеттілік ең аз болып табылатын қызмет салаларын қамтиды. Айтарлықтай шектеу - көптеген салалардың технологиялық артта қалуы, бұл, өз кезегінде, кәсіпорындар мен аймақтар деңгейінде қаржы ресурстарының жетіспеушілігінен туындайды. Басқалай жағынан, экономиканың көптеген салаларында және кәсіпорындарында жаңа өмірге дем бере алатын жаңа модельге көшу карастырылу қажет. Мемлекет цифрлық егемендікті қамтамасыз етуде үлкен жұмыс жасайды: технология мен білім дамытады, жергілікті инновациялық компанияларды қолдайды

және т.б. Атап айтқанда, цифрлық экономиканы дамыту үшін «жол картасын» құру бойынша жұмыс жүргізілу қажет. Кәсіпорындар цифрлық бизнесті қайта құрудағы инвестицияларды тұтынушыға қызмет көрсету сапасын жақсарту тұрғысынан бағалауы керек. Бизнестің басты құндылығы - бір тұтынушымен өзара әрекеттесу циклінде

алатын пайда. Бүгінгі күні пайдаланушының жолын қадағалау, оны өзгерту және өзгеретін қажеттіліктерге бейімделу маңызды. Бұл процестер автоматтандырусыз және тұтынушымен қарым-қатынас жасауға мүмкіндік беретін үлкен көлемдегі ақпаратты талдаусыз мүмкін емес, оның қалауы бойынша жеке ұсыныстарды жасақтайды. Табыстың негізгі құпиясы тұтынушыға және оның қажеттіліктеріне аударылады

5.Жаңа материалды бекіту кезеңі. (Практикалық, зертханалық жұмысты тапсыру кезеңі)

(20 минут)

Бақылау сұрақтары арқылы бүгінгі сабақты бекіту

1.Экономикалық тиімділік мәні мен мазмұнын сипаттау

2.Тиімділікті сипаттайтын көрсеткіштер жүйесін анықтау

3.Тиімділікті есептеуде шығындардың рөлін көрсету

4.Кәсіпорын тиімділігін анықтаудағы қаржылық көрсеткіштер мәні

5.Кәсіпорында тиімділікті арттыру факторларын сипаттау.

6.Кәсіпорын тиімділігін атртырудағы цифрлы экономиканың орынын сипаттау.

6.Үй тапсырмасы туралы ақпараттандыру кезеңі минут)(5 минут)

Жоғарыда берңлген сұрақтарға жазбаша жауап жазу.

7.Сабақты қорытындылау және рефлексия (5 минут)

«Төрт сұрақ» қою арқылы білім алушылар сабқты қорытындылайды.