Cабақ барысы

Уақыты

Тапсырманың мазмұны

Сабақ жоспарындағы іс-әрекеті

Ресурстар

Ұйымдастыру кезеңі

2 мин

Студенттермен амандасып, түгендеу;

Аудитория тазалығын тексеру; Сергіту сәті

Амандасып, сабақта жоқ студенттерді айтады «Табиғат құбылыстары»

Табиғат құбылыстарын бір-біріне қимылмен көрсете отырып, сергіту жаттығуын орындайы.

Презента-циялық слайдтар

Үй тапсырмасын тексеру

10 мин

Тірек білімдерін өзектендіру

«Мозайка» әдісі арқылы топқа бөлу. Қиылған сурет қиындылары арылы Ауа, оттегі, тропосфера, қысым, көмірқышқыл газы, тіршілік, жануарлар дүниесі, өсімдік, су, жаңбыр, қар, өзен, теңіз, жер, мантия, топырақ, қазба сөздерін құрастыру арқылы топқа бөлінеді).

Табиғат құбылыстарын бір-біріне қимылмен көрсете отырып, сергіту жаттығуын орындайы.

Үй тапсырмасын сұрау. Ой қозғау.

1. Геоэкология – дегеніміз не?

2. Геоэкология термині қай ғасырда, қай елде пайда болды?

3. Геоэкология ұғымының негізін қалаушы кім?

4. Геоэкологиялық зерттеулердің анықтамасы қандай, және ол нешеге бөлінеді?

5. Рекреациялық әлеуетті бағалауға анықтама беріңіз?

Слайд

Таратпа материалдар

Интерактив-ті карта – Жердің геосфера-ларының (атмосфера, литосфера, гидросфера, биосфера) ластану деңгейін көрсететін карта.

Білім алушыны Жаңа материалды қабылдауға даярлау

3

мин

Жаңа тақырып бойынша ой қозғау сұрақтарын қою

“Ой қозғау”

Алдыңғы білімді оқу мақсатымен байланыстыру.

1. Геосфераның ластануы туралы не білесіңдер?

2. Геосфера нысандарының сапасы неге бұзылады?

3. Антропогендік факторлар қоршаған ортаға қалай әсер етеді?

Алдыңғы біліммен байланысты сұрақтарға жауап береді.

Интерактив-

ті тақта, презентация

Жаңа білім мен тәсілдерді қалыптастыру

40

мин

IV.Жаңа тақырып

Мақсаты; Сабақ тақырыбын, мақсатын жариялау, бағалау критерийлерін таныстыру. Кинометафора әдісі. «Қоршаған ортаның ластануы» туралы бейнеролик көрсетіп, оның аясында талқылау ұйымдастыру. Бейнеролик бойынша сұрақтар:

• Адамзаттың жерге қандай зияны тиіп жатыр?

• Бір жылда қанша пайдалы қазба алынады?

Қоқыстың ыдырауы дегенді қалай түсінесің?

Мұғалімнің кіріспе сөзі.

Геосфералар (гео...және spїaіre — шар) — Жерді құрайтын, құрамы мен тығыздығы әр түрлі, концентрлік (шамамен сфералық) қабаттар.Олар сыртқы және ішкі

геосфералар болып бөлінеді. Сыртқы Геосфераға атмосфера, гидросфера, биосфера жатады.

Ішкі Геосфераға ядро, мантия және жер қыртысы жатады.

Кез-келген аумақтың ластану деңгейін талдау үшін өоршаған ортадағы су, ауа, топырақ ластаушы заттардың шекті мөлшердегі концентрациясы, деген ұғым пайдаланылады. Табиғи ортаның ластану көрсеткіші ретінде Атмосфераның ластану индексі АЛИ алынады.

Жалпы Қазақстандағы экологиялық мәселелер туралы мағлұмат беру. Геосфераның ластануына антропогендік, факторлардың ықпалы басым болады. Негізгі ластаушы көздерге адамзат баласының дамуы және жаңа технологиялық өндіріс орындарының көбеюі мен дамуы әсер етеді. Ормандардың жойылуы, биологиялық ресурстардың маңызды түрі болып табылады.

Топырақтың антропогендік бұзылуы және шөлейттену де қазіргі кездегі басты мәселелердің бірі болып отыр. Жылыжай эффектісі туралы, яғни озон қабатының ластануы туралы мәлімет беріледі.

Білімді жаңғырту. 1-тапсырма.

1-топ Геосфераның ластануы

2-топ Атмосфераның ластануы

3-топ Гидросфералардың ластануы

2 тапсырма: Картамен жұмыс.

Картадан экологиялық аймақтарды белгілеп, қысқаша мәлімет беру. Мысалы; Арал теңізі, Каспий теңізі, Семей полигоны туралы.

3 тапсырма:

1-топ. Анторопогендік факторлар

2-топ.Себеп–салдарын анықтайды.

3–топ. Шешу жолдарына өз ұсыныстарын білдіреді.

Адам әрекеті нәтижесінде өзгеріске ұшыраған табиғат кешендерін-антропогендік табиғат кешендері деп атайды.

Жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтайды.

Дескрипторлар:

-Адамзаттың жерге тигізген зиянын сипаттай алады.

-Бір жылда жер қыртысына қанша пайдалы қазба алынатынын біледі.

Қоқыстың қанша уақытта ыдырайтынын айта алады.

Геосфералар туралы ақпараттар көрсетіледі. Студенттер жаңа тақырыппен танысып, дәптерлеріне жазып отырады.

Жер қабықтарының ластану жолдарын көрсетеді, олардың салдарын анықтайды.

Дескрипторы:

• Ластанудың себебін анықтайды.

• Ластанудың зияны мен салдарын жазады.

Географиялық қабық заңдылықтарының ластану деңгейін анықтайды.

Ормандардың жойылуы, топырақтың антропогендік бұзылуы, шөлейттену мәселелері және жылыжай эффектісі бойынша мәліметтермен танысып, ақпараттар алады.

Антропогендік факторлардың түрлерін анықтайды,жаңа терминдермен танысады

Студенттер өз топтарының атауларың зерттеп, сипаттама береді.

Әр топ, Қазақстан аймақтарының экологиялық ластануы туралы зерттеп, түрлерін топтастырып, сол бойынша ақпарат береді.

https://youtu.be/dI1WVnZkK2I

Бейне ролик

Слайд

Мәтіндер таратылады.

География 10 сынып

К. Каймулдин-ова, С. Әбілмәжінова

64-65 бет;

Ресурс 1

Мәтінді дәптерге жазып алу. жұмыс.

А3 қағаздар, маркерлер.

Карталар

Схемалар

Бейнероликтер:"Антро-погендік факторлар және олардың қоршаған ортаға әсері".

"Экологиялық апаттар: Семей полигоны, Арал теңізі, Балқаш мәселесі".

"Қалдықтар-ды қайта өңдеу және экологиялық таза технологиялар".

Жаңа материалды бекіту

10

мин

№
4 тапсырма. Жұптық жұмыс. Функционалдық сауаттылық (жаратылыстану-ғылыми бағыты) Мәтінді оқи отырып тапсырмаларды орындаңыз. Автомобиль көліктерінің қоршаған ортаға әсері.

Автомобильдердің мұнай өнімдерінің көп мөлшерін жағу қоршаған ортаға және адам денсаулығына зиян тигізеді. Автокөліктердің пайдаланған газдары атмосфераның төменгі қабатына түсіп, адамның тыныс жолдарына әсер етеді. Мысалы, қалада 500 мыңға жуық автокөлік бар. Оның әрқайсысы 1 кг бензин жағу үшін 200 л оттегін қолданады. Бұл дегеніміз – адамның бір тәулікте жұтатын оттегінің көлемінен де жоғары. Орта есепке шаққанда автокөлік жылына 15 мың шақырым жүргенде 1,5-2 т жанар-жағармай және 20-30 т оттегін жағады.

А) Бірнеше дұрыс жауабын таңдаңыз.

Адамзаттың автокөліктерді пайдалануының себептерін анықтаңыз?

А) Тасымал құралы ретінде

Б) Топырақты өңдеу үшін

В) Арнайы мақсатта

С) Орман шаруашылығы үшін

Д) Спорттық жарыстарға

Е) Қоғамдық көлік үшін

Б) SWOT – талдауы арқылы автомобиль көлігіне баға беріңіз.

STRENGTHS

КҮШТІ ЖАҚТАРЫ

• Тасымал құралы

• Қалаған жерге қолайлы әрі жылдам жету.

Қолжетімді сервис

WEAKNESSES

ӘЛСІЗ ЖАҚТАРЫ

• Көп мөлшерде жылу және зиянды газдардың бөлінуі.

• Жанар май шығыны.

Жол сапасының жүру жылдамдығына әсері.

OPPORTUNITIES

МҮМКІНДІКТЕР

• Жолаушылар мен жүктерді тасымалдау.

• Туристтерге қызмет көрсету.

THREATS

ТӘУЕКЕЛДЕР / ҚАУІПТЕР

• Жол апаттарында адам өмірінің қиылуы.

• Өсімдіктер, жануар, адамдардың улануы.

• Топырақ жамылғысының эрозиясы.

№5 тапсырма

Тақтада көрсетілген суреттер бойынша ақпарат береді.Мысалы;

1-сурет Судың ластану

2-сурет Ормандардың жойылуы.

3-сурет топырақ эрозиясы,шөлейттену

4-сурет Жылыжай эффектісі

№6 тапсырма «Иә» немесе «Жоқ» әдісі, ЕББҚ бар студенттер үшін (эмоционалдық проблемалары бар білім алушылар).

Геосфера – бүкіл ғаламшарды қамтитын, көпқабатты шоғырланған қабық.

Атмосфера – Жердің су қабығы, табиғи судың барлық түрінің жиынтығы.

Гидросфера – жердегі тірі организмдер жиынтығынан тұратын Жердің күрделі сыртқы қабығы.

Табиғи ластану – жанартаудың атқылауы, орманның өртенуі, шаңды дауыл, үгілу процестері, органикалық заттардың бұзылуы.

Антропогендік – өндіріс, жылу энергетикалық, көлік, тұрғын үйлерді жылыту жүйесі, ауылшаруашылық, тұрмыстық қалдықтар.

Терминдермен жұмыс:

1.Геосфера

2.АЛИ-Индексі

3.Шекті мөлшердегі концентрация

4.Антропогендік фактор

5.Ормандардың жойылуы

6.Шөлейттену

7.Жер деградациясы, эрозия

8.Жылыжай эффектісі-озон қабаты.

№7 тапсырма

«Қызығушылығын ояту» әдісі арқылы тапсырманы сәйкестендіру.

1.АЛИ	Ауа қабаты
2 Жылыжай эффектісі	Атмосфераның ластану индексі
3.Атмосфера	Атмосфераның төменгі қабаттарының жылынуынан болады.
4. Озон қабаты қайда орналасқан?	2
5 Геосфера нешеге бөлінеді?	Стратосфера
6. Қазақстанның экологиялық аймақтары	Антропогендік табиғат кешендері
7. Адам әрекеті нәтижесінде өзгеріске ұшыраған табиғат кешендері	Каспий теңізі, Арал теңізі,

Атмосфераны ластаушы нысандарды тап.

Ауыл шаруашылығы тұрғын үйлер. Ферма, өнеркәсіп.

Дескриптор:

• Автомобиль көлігінің күшті жақтарын анықтайды.

• Автомобиль көлігінің әлсіз жақтарын анықтайды.

• Автомобиль көлігінің мүмкіндіктерін анықтайды.

• Автомобиль көлігінің тәуекелдерін анықтайды.

Дәптерге түсіріп, жазып отырады.

Студент берілген мәтіннің көмегіменSWOT – талдауы арқылы автомобиль көлігіне баға бере отырып жұптасып орындайды.

Дескриптор:

• Автомобиль көлігінің күшті жақтарын анықтайды.

• Автомобиль көлігінің әлсіз жақтарын анықтайды.

• Автомобиль көлігінің мүмкіндіктерін анықтайды.

• Автомобиль көлігінің тәуекелдерін анықтайды.

Интербелсенді тақтада көрсетілген суреттерді табу арқылы, әр топ суретке қарап,ақылдасып, сыни тұрғыда ойланып, сипаттама береді.

Дескриптор:

• Берілген ұғымдардың дұрыс-бұрыстығын белгілейді.

Мұғалімнің қолдауын талап ететін студенттер кестедегі ақпараттарға «иә» немесе «жоқ» әдісі арқылы жазбаша жауап жазады.

1.Геосфераның негізгі ластану көздерін(жолдарын) көрсете алады. 2.Ластанудың салдарын анықтай алады 3.Шешу жолдарын ұсынады 4.Берілген тақырыпқа Қазақстанның аймақтары бойынша мысалдар келтіре алады.

Терминдермен жұмыс жасай отырып, әр жаңа сөздерге анықтамаларын жазып, дәптерлеріне түсіреді.

Кестеге дұрыс жауаптарын жазып белгілеп отырады.

Берілген тапсырманың дұрыс бағытын тауып, сәйкестендіреді.

Көрсетілген кестені лекция дәптерлеріне сызып, жазып алады.

Ресурс 2

Үлестірмелі қағаздар

Кесте

География 10 сынып

К. Каймулдин-ова, С. Әбілмәжінова

Флипчарт, маркер

Кестелер

Суреттер

Атлас карталар, кескін карталар,

Түрлі-түсті қарандаштаршарлар,

банка, су

Оқулықтар,

Глобустар

Презентациялар мен видеолар

Карта мен макеттер

Сызбалар мен диаграммалар

Жер қабаттары-ның диаграмма-сы литосфера, гидросфера, атмосфера, биосфераны көрсететін түрлі-түсті схема.

Оқулықтар, видео-материалдар

кестелер

Кері байланыс

Рефлексия

10

мин

Топтық рефлексия.

Мысалы:

Біз қандай қорытындыға келдік?

Қандай мәселелерді бірге шештік?

Топта жұмыс істеу маған не үйретті?

Мадақтау сөздері

Студенттерді бағалау.

Топтық жұмыс барысында немесе сабақ соңында студенттер өзара ой бөлісіп, пікір алмасады.

Презентациялық қорытынды-лау

Үй тапсырмасы

5

мин

Кейстік тапсырмалар:

1."Қалаңыздағы экологиялық проблеманы зерттеу"

2."Өз мектебіңізде немесе колледжіңізде экологиялық жобаны жүзеге асыру"

Мұғалімнің табиғат туралы қорытынды өлеңі.

Табиғаттан нәр алған ғой жанымыз,

Жер бетінің ажары ол сәніміз.

Туған өлке табиғатын аялап,

Ұсынайық жүрек нұрын бәріміз.

Жер ғаламшарымызды аялап,экологиясын қорғайық.

Бүгінгі сабақтан түйген ойлары мен тұжырымдарына байланысты кері байланыс жасайды.

https://jamboard.google.com/d/1_duY8iD5BscLUnPj5d0piM-bRchdBbYIkKQcq3iRRA8/viewer?f=9