«Грамматиканы мәнмәтінде оқытудың тиімді жолдары»

Грамматиканы мәнмәтінде оқытудың тиімді әдістері

Шаяхметова Макпал Оразбековна

қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Шолақаша жалпы білім беретін мектебі

Қарасу ауданы,Қостанай облысы

Аннотация :

Мақалада грамматиканы контексте оқытудың тиімді әдістері қарастырылған. Онда контекстік оқытудың теориялық негіздері, әдістері, артықшылықтары, тіл дағдыларын дамытудағы рөлі талқыланады.

Түйін сөздер : Грамматика, контекстік оқыту, тілдік құзыреттілік, коммуникативті тәсіл, тілдік дағдылар

Тіл үйренудің маңызды бөлігі болып грамманы оқыту, шет тілдерін өңдеу кезінде көптеген маңызды маңызды. Дәстүрлі әдістемелер, ережелерді жаттап, жеке сөйлемдерде жаттығулар орындау, үйренуге тиімді әдіс болып табылады. Осыған байланысты, грамматиканы мәнмәтінде оқыту әдістерінің тиімділігі артуда. Мәнмәтінде оқыту тілді нақты мазмұнға, байланысты мәтіндерге бағыттайды, бұл тілдік тілдік қуаттылықты арттыруға ықпал етеді.

Грамматиканы мәнмәтінде оқытудың теориялық негіздері

Грамматиканы мәнмәтінде оқытудың негізіне тіл үйренудің коммуникативтік тәсілі жатады. Бұл тәсілмен тілдік дағдыларды қалыптастыру тілдің функционалдық пайдаланылуына, осылай жасау-құрастыруға бағытталады. Мәнмәтінде оқыту тілдік құбылыстарды нақты мәтіндерде көруге мүмкіндік береді, оқушылар грамматикалық құрылымдардың олардың қызметімен және мағынасымен байланыстыра отырып үйренеді.

Грамматиканы мәнмәтінде оқытудың тиімді әдістері

1. Мәтінге негізделген тапсырмалар: Оқушыларға қызықты және тақырыпқа сай мәтіндер, олардың ішінен нақты грамматикалық құрылымдарды тауып, олардың қолданысын талдау тапсырылады. Бұл тәсіл қолданушылардың тілдік сезімін дамытып, грамматикалық ережелерді еске салу.

2. Коммуникативтік жаттығулар: Оқушыларға әртүрлі коммуникативті жағдайлар (пікірлер, рөлдік ойындар,таластар), онда олар белгілі грамматикалық құрылымдарды бақылау болады. жаттығулар студенттерді тілдік практикалық қолдану арқылы қолдануды дамытады.

3. Жобалық жұмыстар: Оқушыларға белгілі бір тақырыпта зерттеу жүргізіп, өз жұмыстарын құрастыру тапсырылады. Бұл жұмыс барысында олар грамматикалық білімдерін шығармашылықпен пайдаланып, тілдік дағдыларын тереңдетеді.

4. Аутентикалық материалдар: Газеттер, журналдар, бейнематериалдар сияқты аутентикалық қолдану пайдаланушыларға нақты тілдік жағдайларға бейімделуіне грамматикалық құрылымдарды күнделікті өмірде қалай пайдалануға мүмкіндік береді.

Грамматиканы мәнмәтінде оқытудың тиімді

Мотивация: Мәнмәтінде оқыту тілін үйренуге деген ынтасын, олар грамматиканы нақты шешу және қарым-қатынас жасау үшін көмектеседі.

Түсінік: Грамматикалық ережелерді мәнмәтінде көру олардың мағынасын және жұмысын тереңдетуге көмектеседі.

Қолдану: Мәнмәтінде оқыту оқушыларға грамматикалық құрылымдарды нақты қолдану мүмкіндігін өзгертеді.

Тілдік дағдылардың дамуы: Мәнмәтінде оқыту барлық тілдік дағдыларды (тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу) дамытуға көмектеседі.

Әдіс: Мәтінге негізделген тапсырмалар

Бұл әдіс бойынша оқушыларға қызықты және тақырыпқа сай мәтіндер, олардың ішінен нақты грамматикалық құрылымдарды тауып, олардың қолданысын талдау тапсырылады. Бұл тәсіл қолданушылардың тілдік сезімін дамытып, грамматикалық ережелерді еске салу.

Жаттығу: «Менің арманымдағы қала» тақырыбындағы мәтінді талдау

Мақсаты:

• Оқушыларға шартты рай (қазақ тіліндегі -са, -се жалғаулары) формаларын мәнмәтінде тауып, қолдануын үйрету.

• Грамматикалық құрылымдардың мәтін мазмұнын қалай толықтыратынын түсіндіру.

Құралдар:

1. «Менің арманымдағы қала» тақырыбындағы шағын мәтін (төмендегідей).

2. Маркерлер, флипчарт немесе тақта.

3. Дәптер және қалам.

Мәтін:

Менің арманымдағы қала – таза, жасыл және тыныш қала. Егер мен сол қалада тұрсам, әр таңды құстардың сайраған үнімен қарсы алар едім. Көшелер көліктер аз болар еді, көпшілікпен жүрер еді. Егер қалада саябақтар көп болса, адамдар табиғатпен етене жақын болып, денсаулығы да жақсарар еді. қалада әр адам бақыттыр еді. Бірақ егер адамдар табиғатты аяламаса, бұл арман ешқашан орындалмас еді. Егер бұл қала шын болса, мен оны міндетті түрде көргім келер еді.

Жаттығудың барысы:

1. Мәтінді оқу: Оқушыларға мәтінді оқып шығуды тапсырыңыз.

2. Шартты райды табу: Оқушылардан мәтіннен шартты рай (–са/-се) жалғаулары бар сөздерді табуды сұраңыз. (Мысалы: тұрсам , болар еді , жақсарар еді , болар еді , орындал еді , болса ) тауып, астын сызып немесе басқа түспен белгілеңіз.

3. Талдау:

   • Оқушылармен бірге әр шартты райлы сөздің мағынасын талдаңыз.

   • Мәтінде шартты райдың қандай мақсатта қолданылғанын анықтаңыз. (арманды, қиялды, болжамды білдіру үшін).

   • Мысалы, “Егер қалада саябақтар көп болса…” сөйлемінде шартты рай “болса” сөзінде қолданылып, егер осы жағдай орындалса не болатынын қолданылады.

4. Жаттығу:

   • Оқушыларға мәтіндегі шарттарды рай жалғаулары бар сөздерді пайдаланып, өз сөйлемдерін құрастыруды тапсырыңыз (ауызша немесе жазбаша).

   • Мысалы: “Егер менің қаржым болса, мен…” немесе “Егер біз тазалықты сақтасақ…”

   • Оқушылардан шартты рай жалғауларын қолданып, өз арманындағы қала туралы бірнеше сөйлем жазуды сұраңыз.

Бұл жаттығу оқушыларға нақты мәнмәтінде көруге және оның пайдалануын түсінуге көмектеседі, сонымен қатар, тілдік жаттығуларды дамытуға мүмкіндік береді.

Қорытынды

Грамматиканы мәнмәтінде оқыту – тілдік құзыреттілікті дамытудың тиімді әдісі. Қолданушы тілдік білімдерін нақты түрде, грамматикалық құрылымдардың басқару және мағынасын терең түсіну, сондай-ақ тіл үйренуге деген ынтасын арттыруға көмектеседі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ларсен-Фриман, Д. (2001). Тіл үйретудегі әдістемелер мен принциптер . Оксфорд университетінің баспасөзі.