Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Мәдениеттану мамандығы 1 курс студенті Мусиева Балнұр

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің оқытушысы Аликбаева Маржан Башановна

Грек мәдениетінің ерекшелігі

Ежелгі грек мәдениеті әлемдік өркениеттің негізін қалаған ұлы құбылыс болып саналады. Ол философия, өнер, саясат және ғылым сияқты салаларда терең із қалдырды. Оның ерекшеліктерін түсіну үшін грек қоғамының негізгі құрылымы — полис жүйесін, азаматтық ұстанымын және агонистика рухын талдап қарастыру қажет.

Грек мәдениетінің өзегі полис болды. Полис — бұл өз ерекшелігі бар шағын мемлекет-қала. Оның негізінде аз ғана азаматтардың құқықтары мен міндеттері үйлесім тапқан. Грек азаматтары өздерін полистің бір бөлшегі ретінде сезінді. Олар мемлекет басқару, әскери қорғау және діни салттарға қатысу арқылы азаматтық борышын орындады. Полистің ерекшелігі — демократиялық басқару жүйесі, яғни әрбір азаматтың мемлекеттік істерге тікелей араласу мүмкіндігі. Бұл ұғым гректер үшін еркіндіктің басты өлшемі болды. Еркіндік сыртқы күштерден тәуелсіздік қана емес, сондай-ақ адамның өзін-өзі тануы мен қоғамда өзін-өзі жүзеге асыруы ретінде қабылданды.

Ежелгі грек мәдениеті агонистика рухымен ерекшеленеді. Агонистика — жарысу және бәсекелесу рухы, ол гректердің барлық өмір саласын қамтыды: спорт, өнер, саясат және білім. Гректер Олимпиада ойындары мен әдеби байқаулар арқылы өз қабілеттерін көрсетуге тырысты. Жеңіске жету тек жеке тұлғаның емес, бүкіл полистің абыройы деп танылды.

Сонымен қатар, грек мәдениеті үш негізгі тұлғалық типке — батыр, құл және «алтын орта» адамына ерекше мән береді. Батыр еркіндік пен күштің символы болса, құл тағдырға бағынған тұлға ретінде көрінеді. Ал «алтын орта» адамы батырлық пен тағдырға көнуді үйлесімді түрде біріктіре алды. Бұл философия грек мәдениетінің тереңдігі мен сан қырлылығын көрсетеді.

Грек мәдениетінің ерекшелігі оның полис құрылымы, еркіндік ұғымы және агонистика рухынан көрініс табады. Бұл мәдениет адам табиғатының ең биік қырларын аша отырып, қоғам мен тұлға арасындағы байланысты жаңа деңгейге көтерді. Ежелгі гректердің философиясы мен өнері бүгінгі өркениетке де ықпал етті, сондықтан олардың рухани мұрасы мәңгілік құндылық болып қала бермек.