КІРІСПЕ

Кока –кола сергітетін   алькогольсіз     сусын,  көптеген     елдерде кеңінен     тараған.      The    Coca-CoIa   Company    компаниясының өнімі
2006- 2010 жылдар арасындағы әлемдегі ең үздік сусын болып саналады.
Бірақ осы уақытта  бұның   бәрін   теріске   шығарып  жатырмыз,өйткені
бұл   зат организмге түсе отырып, қатерлі ісікке алып  келетін формальдегид-канцерогенге  айналатын метил спиртін  бөледі.
Өнім   адамға  қосымша  қуат  береді  деу- қате  пікір. Кока-коланы сатуға тыйым салу керек деп сенімді  түрде айта аламыз.
Өйткені  күшті  газдалған бұл  сусынның құрамында қанттың көп екені
анықталған. Қазір , яғни бұлардың зияны анық дәлелденген уақытта ғана аталған өнімнің отаны Американың кей штаттарында оларды сатуға тыйым салынып жатыр екен. Мен де өз пікірімді, үлесімді қосып,ойыммен бөліскім  келеді.

1.Кока-кола сусыны.

1.1. Кока-кола сусыны.  Шығу тарихы.
«Кока-кола» сусынын  1886  жылдың  8  мамырайында  (Джоржия штаты, АҚШ)  Атланта да ойлап тапқан.
Авторы –Америка   Әскери конфедерациясының офицері болған, фармацевт  Джон  Стит Пембертон (Кока-коланыбір  фермер  ойлап тауып, рецепін  Джон  Ститке 250 долларға сатқан, ол жайлы Джон Стит өзінің сұхбаттарының бірінде айтыпты деген аңыз бар)
Сусынның атауын көркем жазуды меңгерген Пембертонның есепшісі Фрэнк  Робисон, осы  уақытқа дейін сусынның логотипі болып табылатын «КОКА-КОЛА»  деген сөзді әдемі бейнелі әріптермен жазып, ойлап тапқан. Кока-коланың негізгі ингредиенттері: кок жапырағының үш бөлігі   (осы жапырақтардан  1859  жылы  Альберт  Ниман ерекше компонентін бөліп алып,   кокаин  деп атаған)   және   кола тропикалық ағашының бір бөлігі. Бастапқыда сусынды күнделікті орташа есеппен тоғыз адам сатыпалатын болған. Алайда кока-коланың кірісі біртіндеп өсе бастады.
1890 жылдардың соңына қарай кокаинге деген қоғамның пікірі теріс айналып,1903 жылы газеттерде кока-коланы ішкен қаланың лас шеткері түпкірлеріндегі негрлер ақ нәсілділерге қарсы шабуыл жасағандығын айтып, кока-колаға кінә тағады.
Алғашқыда   банка   түрінде сатылған. Атақты Америкалық мұражай Coca-Cola 1894 жылдан бастап шөлмектерде,ал 1955 жылдан бастап қалбыр ыдыста сатылатын болды.
1979 жылы «Кока-кола» компаниясының сусындары алғаш Мәскеудегі Олимпиада ойындарына дайындығы барысында пайда болады. Кока-кола 1999 және 2010 жылдары «Жыл Өнімі» ұлттық сыйлығының лауреаты болады. «Кока-кола» компаниясы өкілдерінің айтуынша, сусынның негізгі құпиясы кошениль құртынан алынатын азық-түлік қоспада екен. Әдетте оның құрамына қант, кока ағашының жаңғағы, фосфор қышқылы, кофеин, карамель, көмір қышқылы қосылады деп көрсетілген.
Енді өндірушілер сусынның түсін өзгертетін бояу ретінде қолданылатын кошениль құртының еш зияны жоқ деп елді сендіруге тырысуда. Дегенмен «кока-коланың» адам ағзасына келтірер залалы күннен-күнге дәлелденіп отыр.

1.2. Сусынның     құрамы
Сусынның әр нұсқасының құрамы әр түрлі болып келеді. Ол әсіресе диеталық нұсқасында аз мөлшерде кездесетін көміртекке байланысты. Мұнда «классикалық» нұсқадағы проста Кока-кола нұсқасы берілген.
Сусынның компонеттері:
-Қант
-Көміртек диоксиді   ( Е 290)
-Бояғыштар : қантколлері ( 150) , кармазин ( азорубин)  ( Е 122)
-Ортофосфор қышқылы   (  Е 338)
-Кофеин
-Табиғи хош иістендіргіштер
Тағам құндылығы:
-Энергетикалық құндылығы—42    ккал
-Ақуыздар     —0
-Майлар    —-0
-Көмірсулар—10 мг
-Натрий  —-«11,0 мг
-Калий  —-1,0 мг
-Кальций   —4,0 мг
-Магний —-1, 0 мг
-Фосфор —  шамамен    17мг
Кола – тропиктік Африкада өсетін ағаш түрі; кейбір түрлерінің жемістер імедицинада , ликер және кока-кола сусынын жасауда қолданылады.

ІІ.ЗЕРТТЕУ МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ

2.1. 1989 жылы Кока-кола Мәскеудегі Пушкин алаңына өзінің сауда маркасын енгізген ең алғашқы шетел компанияларының бірі болып табылады.
Джон Стит Пембортон деген фармацевт адамға қуат беретін шәрбат ойлап тауып, оған адамды сергітетін кока жапырағын қосқан.  Бұл өсімдік көпшілікке «кокаин» деген атпен таныс. Сол уақытта кок жапырағына тыйым салынбаған екен. Уақыт өте келе шәрбат саудаға шығарылады. Есірткіден басқа оның құрамында спирт те болған, бірақ көпшіліктің өтініші бойынша спирт құрамынан алынып тасталып, оның орнына Оңтүстік африкалық «кола» жаңғағының дәмі қосылды. Бірақ сусын тым тәтті болып кетті, оған су қосуға тура келді. Ал оның сыртындағы жазуды есепші Фрэнк Робинсон ойлап тапты.1886 жылы Кока-Кола газдалып сатыла бастады.

2.2.Денсаулыққа әсері

Дәрігерлердің пайымдауы бойынша Кока-кола әсіресе балалардың баc сүйегіне, ойлау қабілеттеріне орасан зор зиян келтіреді. Жалпы газдалған сусынды мөлшерден тыс пайдалану адам ағзасына кальций, темір секілді ең маңызды элеменнттерді жойып есесіне құрамындағы есірткі зат өміріңізді екі есеге қысқартады. «Кока-кола» және «Пепси» сусындарын дайындау кезінде пайдаланылатын карамельдердің құрамындағы бояулар қатерлі ісіктің дамуына әкеліп соғады»-деп жазады газет. Кока-коланы сатуға тыйым салу керек деп сенімді түрде айта аламыз. Өйткені күшті газдалған бұл сусынның құрамында қанттың мөлшерден көп екені анықталған. Дәрігер мамандар мен ғалымдар сараптамасына назар аударсақ, ішектің созылмалы ауруымен, асқазан, өт жолдарының және несеп жолдары ауратындарға тұтынбауға кеңес береді. Адам денесіндегі гармондардың түзілуіне кері әсерін тигізіп, жиі қолданғандық шамадан  тыс семіруге әкеледі. Жас адамдардың ағзасына әсері күшті. Қан қысымын көтеріп, жүйке жүйесінің ауытқушылығын және ойлау қабілеттерін отырғызып тастайтын да қасиеті бар екен. Орал қаласының ғалымдары Кока-коланы сынақтан өткізген болатын. Тіс үлгісінің қалыбына 5 литр сокты құйып, тәулік бойына қалдырып кеткен , нәтижесінде тіс орнына ақ ұнтақтығын ғана көреді.
Сусынның құрамында қанайналымын баяулатып ,аққан ауруына әкелетін жасанды бояғыштары бар.

Соңғы жылдардағы әлем елдері ғалымдарының зерттеу қорытындылары бойынша жасаған ортақ тұжырымы:

Қазіргі таңда адам ағзасына, әсіресе жас балаларға аса  қауіпті сусындардың бірі кока-кола. Бұл сусын Американың брендiне айналып әлемге таралғаны соншалық, бұл газдалған сусынның дүние жүзiнде секундына 8 мың стаканы iшiледi екен. Кейiнгi кезде аталған сусынның адам ағзасына келтiретiн зияны туралы мамандар дабыл қаға бастады. Таяуда «Кока-кола» компаниясы өз сусынының жасалу құпиясын ашуға мәжбүр болғаннан кейiн мұндай күдiктер тiптi күшейдi. Компания өкiлдерiнiң айтуынша, сусынның негiзгi құпиясы кошениль құртынан алынатын азық-түлiк қоспада екен. Әдетте оның құрамына қант, кока ағашының жаңғағы, фосфор қышқылы, кофеин, карамель, көмiрқышқылы қосылады деп көрсетiлетiн. Ендi өндiрушiлер сусынның түсiн өзгертетiн бояу ретiнде қолданылатын кошениль құртының еш зияны жоқ деп елдi сендiруге тырысуда. Дегенмен «кока-коланың» адам ағзасына келтiрер залалы күннен-күнге дәлелденiп отыр. Егер жүргiзiлген тәжiрибелерге сүйенсек, бiр стакан кока-колаға салынған кесек ет бiраз уақыттан кейiн бүрiсiп, кiшiрейiп кетедi екен. Дәрiгерлердiң пайымдауынша, кока-кола, әсiресе, балалардың бас сүйегiне, ойлау қабiлеттерiне орасан зор зиян келтiредi. Жалпы газдалған сусынды мөлшерден тыс пайдалану адам ағзасындағы кальций, темiр секiлдi ең маңызды элементтердi жойып, есесiне құрамындағы есiрткi зат өмiрiңiздi екi есеге қысқартады. Есесiне «кока-коланы» тот басқан заттарды, айғыздалған әйнектi сүртуге пайдалансаңыз, керегiңiзге жарайды. Өздеріңіз көріп отырғандай, кока-коланың құрамы тұнып тұрған химикаттар мен зиянды бояғыш заттар және газдар. Таза ештеңе жоқ! Бұл сусынмен американдықтар мәшиненің моторын жуатын көрінеді. Қазақстандық  дәрігер  мамандар стаканға құйылған сусынға бауырды салғанда, бауырдың іріп (шіріп) кететінін, созылмалы асқынып кететін аурудың пайда болуы осы сусындардың кесірінен болатынын алға тартады.

Біздің елімізде энергетикалық сусындардың зардабынан қалай құтылу мәселесі енді ғана көтеріліп жатқанда, ал олардың шыққан отаны Американың сусын өндірушілері өз мектептеріне құрамында қанты бар сусындарды жеткізуді мүлдем тоқтатты. Өнеркәсіп өкілдерінің баяндамасында соңғы 5 жылда мектептерге колориясы жоғары сусындарды жеткізу 95 пайыз азайтылғаны айтылды. Олар жеміс-жидек шырындары, су және колориясы аз сусындармен алмастырылған. Оған мектеп оқушыларының жоғары колориялы жедел дайындалатын тағам мен тәтті сусындардың әсерінен жаппай салмақ қосуы (шектен тыс семіруі) негіз болған.

ҚОРЫТЫНДЫ

Адам денсаулығына зияны бары айтылып та, жазылып та жатқан күмән туғызған энергетикалық сусындарды да өз қалауынша қолданушылар да баршылық. Зайырлы елде нендей тағам мен сусынды адал не харамдығына қарамай пайдалану әркімнің өз еркінде. Дегенмен, Когка-кола құрамы тұнып тұрған химикат, сондықтан газды сусынды аз мөлшерде ішуге кеңес беремін.