Ғылыми жоба: "Ұлтты сақтап қалған Тұрар"

Шымкент қаласы

№55жалпы орта білім беретін мектебі

ҒЫЛЫМИ ЖОБА

ҰЛТТЫ САҚТАП ҚАЛҒАН ТҰРАР

Бағыты: Тарих

Оқушы: Жалил Мерей

Сыныбы: 10

Ғылыми жетекші:Кенжешова А.К

2 024-2025 оқу жылы

Ғылыми жоба мазмұны

Аннотация...............................................................................................................3

І.Кіріспе...................................................................................................................6

ІІ.Негізгі бөлім

2.1 Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі...........................................................7

2.2 Тұрар Рысқұловтың шығармашылығындағы негізгі бағыттар.....................8

ІІІ.Зерттеу бөлімі

3.1 Ұлы тұлғаның әдеби мұрасы............................................................................9

3.2 Тұрар Рысқұлов және ұлт азаттық қозғалыс мәселелері.............................10

3.3 Тұрар Рысқұлов және ұлт және ұлт-азаттық қозғалыстың теориялық, практикалық мәселелері........................................................................................12

ІҮ.Қорытынды.....................................................................................................155Ү.Қолданылған әдебиеттер тізімі...................................................................17

АННОТАЦИЯ

Өзектілігі:Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі қазақ халқының тарихында ерекше орын алады. Оның ұлттық мүдделерді қорғау, экономикалық реформаларды жүзеге асыру және мәдениетті дамытудағы рөлі бүгінгі күні де маңызды. Қазіргі қоғамдағы саяси, экономикалық, және әлеуметтік мәселелерді шешуде Рысқұловтың идеялары мен көзқарастары үлгі ретінде қарастырылуы тиіс. Сондықтан, Тұрар Рысқұловтың мұрасын зерттеу мен насихаттау — еліміздің тәуелсіздігі мен ұлттық идентичностын нығайтуға бағытталған маңызды шара болып табылады.

Жобаның мақсаты: Жобаның мақсаты — Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметін тереңінен зерттеп, оның қазақ халқының ұлттық сана-сезімі мен мәдениетін дамытудағы рөлін анықтау. Сонымен қатар, Рысқұловтың экономикалық идеяларын қазіргі заман контекстінде қарастыру және оның мұрасын жастарға насихаттау арқылы ұлттық бірлікті нығайту.

Міндеттері:

• Ұлы тұлғаның ел тарихына сіңірген еңбектерін қарастыру

• Тұрар Рысқұловтың өмірі мен шығармашылығын насихаттау

• Оның тұлғалық қасиеттері мен қоғамдық қызметін тарихи контексте талдау

• Ғылыми жоба тақырыбы бойынша презентация жасау

Зерттеу нысаны: Тұрар Рысқұлов

Әдіс-тәсілдері: ақпараттық талдау, зерттеу әдістері, ұсыну, тарихи деректермен жұмыс

Гипотеза: Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі арқылы қазақ халқының ұлттық санасын қалыптастыру және экономикалық дамуында маңызды рөл атқарғаны, оның идеялары қазіргі қоғамның әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешуде үлгі бола алатыны дәлелденеді.

Жұмыстың жаңалығы: Жұмыстың жаңалығы Тұрар Рысқұловтың тарихи тұлғасын кешенді түрде зерттеу арқылы оның ұлттық мүдделерді қорғаудағы, экономикалық реформаларды жүзеге асырудағы рөлі анықталды. Сонымен қатар, Рысқұловтың идеяларының қазіргі заман контекстіндегі маңыздылығын көрсетіліп, жастар арасында оның мұрасын насихаттау жолдарын ұсыну арқылы жаңаша көзқарас қалыптастырылды.

АННОТАЦИЯ

Актуальность: Жизнь и деятельность Турара Рыскулова занимают особое место в истории казахского народа. Ее роль в защите национальных интересов, проведении экономических реформ и развитии культуры важна и сегодня. Идеи и взгляды Рыскулова следует рассматривать как модель решения политических, экономических и социальных проблем в современном обществе. Поэтому исследование и пропаганда наследия Турара Рыскулова является важной мерой, направленной на укрепление независимости и национальной идентичности нашей страны

Цель проекта: Цель проекта – глубоко изучить жизнь и деятельность Турара Рыскулова и определить его роль в развитии национального сознания и культуры казахского народа. Кроме того, рассмотреть экономические идеи Рыскулова в контексте современности и укрепить национальное единство, пропагандируя его наследие среди молодежи

Обязанности:

• Рассмотреть вклад великого человека в историю страны

• Пропаганда жизни и творчества Турара Рыскулова

• Анализ особенностей его личности и общественной активности в историческом контексте

• Изготовление презентации по теме научного проекта

Объект исследования: Турар Рыскулов

Методы: анализ информации, методы исследования, презентация, работа с историческими данными.

Гипотеза: доказано, что Турар Рыскулов своей жизнью и деятельностью сыграл важную роль в формировании национального самосознания и экономического развития казахского народа, а его идеи могут служить примером в решении социальных и экономических проблем современного общества. .

Новизна работы: Новизна работы путем комплексного изучения исторической личности Турара Рыскулова определена его роль в защите национальных интересов и осуществлении экономических реформ. Кроме того, была показана значимость идей Рыскулова в контексте современности и сформирована новая перспектива, предложены пути пропаганды его наследия среди молодежи

ANNOTATION

Relevance: The life and work of Turar Ryskulov occupy a special place in the history of the Kazakh people. Its role in protecting national interests, conducting economic reforms and developing culture is important today. Ryskulov's ideas and views should be considered as a model for solving political, economic and social problems in modern society. Therefore, the study and promotion of the heritage of Turar Ryskulov is an important measure aimed at strengthening the independence and national identity of our country.

Project objective: The project objective is to deeply study the life and work of Turar Ryskulov and determine his role in the development of national consciousness and culture of the Kazakh people. In addition, consider the economic ideas of Ryskulov in the context of modernity and strengthen national unity by promoting his legacy among young people

Responsibilities:

• Consider the contribution of the great man to the history of the country

• Promote the life and work of Turar Ryskulov

• Analysis of the characteristics of his personality and social activity in the historical context

• Making a presentation on the topic of the scientific project

Object of the study: Turar Ryskulov

Methods: information analysis, research methods, presentation, working with historical data.

Hypothesis: it has been proven that Turar Ryskulov, with his life and work, played an important role in the formation of national identity and economic development of the Kazakh people, and his ideas can serve as an example in solving social and economic problems of modern society. .

Novelty of the work: The novelty of the work through a comprehensive study of the historical figure of Turar Ryskulov, his role in protecting national interests and implementing economic reforms is determined. In addition, the significance of Ryskulov's ideas in the context of modernity was demonstrated and a new perspective was formed, ways of promoting his legacy among young people were proposed.

Кіріспе

Тұрар Рысқұлов — қазақ халқының тарихында ерекше орын алатын тұлға. Ол ХХ ғасырдың алғашқы жартысында еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына, мәдениетінің өркендеуіне зор үлес қосты. Тұрардың саяси көзқарастары мен іс-әрекеттері ұлттық сана-сезімді оятуға, халықты біріктіруге бағытталған болды. Оның мемлекет пен қоғам өміріндегі рөлі, әсіресе, қиын-қыстау кезеңдерде ұлттық мүдделерді қорғаудағы қайраткерлігімен ерекше бағаланады.Тұрар Рысқұловтың еңбектері тек экономикалық реформалармен ғана шектелмей, сонымен қатар мәдени және саяси мәселелерге де терең ықпал етті. Ол халықтың мүддесін қорғап, ұлттық идентичносты сақтауда аянбай еңбек етті. Оның идеялары мен қағидаттары қазіргі Қазақстан қоғамында да өзекті болып табылады.

Осы ғылыми жобада Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметіне, оның ұлттық сана мен мәдениетті сақтаудағы рөліне тереңірек назар аударылып, оның қазақ халқына арналған мұрасының мәні мен маңызы талданады. Жобаның мақсаты — Тұрар Рысқұловтың тұлғасын және оның халқына қосқан үлесін ғылыми тұрғыдан зерттеп, бүгінгі ұрпаққа насихаттау.

ІІ.Негізгі бөлім

2.1 Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі

Тұрар Рысқұлов (1894–1938) — қазақтың қоғам қайраткері, экономист және саяси тұлға, Қазақстан мен Орта Азияның дамуына үлкен үлес қосқан бірегей тұлғалардың бірі. Ол Кеңес Одағының алғашқы жылдарында партиялық және мемлекеттік қызметте белсенді болып, ұлттық автономияларды нығайту, халық шаруашылығын дамыту, ауыл шаруашылығын ұжымдастыру және индустрияландыру мәселелерімен айналысты.

Тұрар Рысқұлов 1894 жылы қазіргі Жамбыл облысында дүниеге келген. Оның әкесі Рысқұл Жылқайдаров патша үкіметіне қарсы шыққандықтан, отбасымен бірге Түркістан өлкесіне жер аударылған. Жастайынан Тұрар түрлі қиыншылықтарды көріп, еңбекке араласуға мәжбүр болды. 1910 жылдары Ташкентте білім алып, саяси және әлеуметтік мәселелерге қызығушылық таныта бастайды.

1917 жылғы Қазан революциясынан кейін Рысқұлов Түркістан өлкесіндегі революциялық қозғалысқа белсенді араласты. Ол 1920 жылдары Түркістан Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының (ТАКСР) Үкіметін басқарды. Бұл кезеңде ол Орта Азия мен Қазақстанның халықтарын аграрлық және әлеуметтік-экономикалық реформалармен таныстырып, жергілікті халықтың құқықтарын қорғау мен ұлттық автономиялар құру мәселесін көтерді.

Рысқұлов 1920-1930 жылдары Мәскеуде жауапты қызметтер атқарып, КСРО-ның мемлекеттік жоспарлау комитетінде жұмыс істеді. Ол Кеңес Одағындағы ұлттық мәселелерді шешуге және республикалардың экономикалық дамуын жоспарлауға көп еңбек сіңірді.

1937-1938 жылдары Сталиндік репрессиялар кезеңінде Тұрар Рысқұлов жалған айыптаулармен тұтқындалып, 1938 жылы атылды. Оның есімі ақталып, 1950 жылдары халық арасында қайта оралуына мүмкіндік туды.

Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі Қазақстанның қоғамдық және саяси тарихында ерекше орын алады, оның реформаторлық идеялары мен халық үшін жасаған қызметі ұмытылмайды.

2.2 Тұрар Рысқұловтың шығармашылығындағы негізгі бағыттар

Тұрар Рысқұловтың шығармашылығы оның саясаттағы, экономикадағы, және мәдениеттегі маңызды идеяларын қамтиды. Ол тек саяси қайраткер ғана емес, сонымен қатар өткір ойшыл, жазушы және публицист болды.

Негізгі бағыттары:

• Экономикалық реформалар. Рысқұлов ауыл шаруашылығын модернизациялау, өнеркәсіпті дамыту және ұлттық экономика мәселелеріне қатысты көптеген ұсыныстар жасады. Оның еңбектерінде қазақ ауылдарының әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсарту үшін қажетті шаралар ұсынылған.

• Ұлттық мүдде. Рысқұлов қазақ халқының ұлттық мүдделерін қорғап, ұлттық автономия мен мәдениетті сақтауға бағытталған идеяларды насихаттады. Ол қазақ тілінің, мәдениетінің және дәстүрлерінің маңыздылығын ерекше атап өтті

• Публицистика.Тұрар Рысқұловтың мақалалары мен есебінде халықтың әлеуметтік жағдайы, білім беру, денсаулық сақтау, жұмысшылар мен шаруалардың құқықтары туралы көптеген мәселелер қозғалды. Ол қоғамдағы әділетсіздікке қарсы шыққан.

• Репрессияға қарсы күрес. Рысқұлов 1937 жылы сталиндік репрессия кезінде қудаланғандардың бірі болды. Оның өмірі мен қызметі сол кезеңдегі саяси репрессияларға қарсы күрестің символы болып табылады.

Тұрар Рысқұловтың шығармашылығы бүгінгі күні де өзекті, өйткені оның идеялары мен қағидаттары қазіргі Қазақстанның ұлттық сана-сезімін қалыптастыруда және қоғамды дамытуда маңызды рөл атқарады.

Тұрар Рысқұлов — қазақ тарихындағы ұлы тұлға, оның өмірі мен қызметі ұлттық сана мен мәдениетті дамытуда ерекше орын алады. Ол әлеуметтік-экономикалық реформалар арқылы халықтың мүддесін қорғап, қазақ автономиясын қалыптастыру жолында аянбай еңбек етті. Рысқұловтың шығармашылығы бүгінгі күні де өзекті болып табылады, себебі оның идеялары қазіргі Қазақстанның даму стратегияларымен тығыз байланысты. Тұрар Рысқұловтың мұрасы — ұлттық идентичносты сақтау мен нығайтуда маңызды рөл атқарған. Оның өмірі мен қызметі келешек ұрпаққа үлгі боларлық, тәуелсіздік пен ұлттық бірліктің символы болып табылады.

ІІІ.Зерттеу бөлімі

3.1 Ұлы тұлғаның әдеби мұрасы

Тұрар Рысқұлов – саяси және мемлекеттік қызметкер ретінде танымал болғанымен, оның әдеби шығармашылығы туралы көп дерек жоқ. Ол негізінен саяси, экономикалық және әлеуметтік мәселелерге қатысты еңбектерімен белгілі. Оның жазған еңбектері ғылыми-зерттеу сипатында болып, қазақ қоғамының даму жолдары, ұлттық мәселелер, әлеуметтік әділеттілік және реформалар төңірегінде болды.

Тұрар Рысқұловтың әдеби шығармашылығы негізінен оның саяси және әлеуметтік көзқарастарын білдіретін мақалалар мен баяндамалар түрінде көрініс тапты. Ол Кеңес Одағының алғашқы жылдарында ұлттық саясат пен экономикалық даму туралы көптеген еңбектер жазды.

• «Түркістан туралы хаттар» – Бұл еңбегінде Рысқұлов Түркістан аймағының экономикалық және әлеуметтік мәселелерін талдап, аймақтағы ұлттық саясаттың маңыздылығын атап көрсетеді. Ол жергілікті халықтардың құқықтарын қорғау және олардың өмір сүру деңгейін жақсарту қажеттігін жазады

• Ұлттық мәселелерге арналған мақалалары – Рысқұлов Кеңес Одағының ұлттық саясатындағы қайшылықтар мен мәселелерді батыл сынға алған. Оның мақалалары сол кездегі қазақ және түркі халықтарының саяси және әлеуметтік жағдайын жақсартуға бағытталған ұсыныстарымен ерекшеленеді

• Қазақ және Орта Азия халықтарының құқықтары туралы баяндамалары – Бұл еңбектерінде ол аграрлық реформа, жер мәселесі, ауыл шаруашылығын дамыту және ұлттық теңдік мәселелерін қозғайды.

Оның шығармашылық мұрасы көбінесе публицистикалық бағытта болды. Ол қазақ халқының тәуелсіздікке жетуін, әлеуметтік әділеттілікке қол жеткізуді және ұлттық бірегейлікті сақтауды насихаттады. Рысқұловтың еңбектері тек Қазақстан мен Орта Азияда ғана емес, бүкіл Кеңес Одағында да ұлттық мәселелерді шешуге бағытталған маңызды үлестердің бірі болды.

Әдебиет саласындағы Рысқұловтың шығармашылық жолы оның қоғамдық-саяси қызметімен тығыз байланысты. Ол өз жазбаларында қоғамдағы түйткілді мәселелерді көтеріп, оларды шешу жолдарын іздеді, бұл оның көреген әрі жаңашыл реформатор екенін көрсетеді.

Тұрар Рысқұловтың өмірі мен шығармашылығы оның көрнекті саяси және реформаторлық тұлға екенін айқын көрсетеді. Ол қазақ халқы мен Орта Азия халықтарының әлеуметтік-экономикалық дамуы, ұлттық құқықтары және теңдігі үшін күресті.

Рысқұловтың әдеби шығармашылығы саяси публицистика мен ұлттық мәселелерді талдауға арналды, бұл оның қоғам мен мемлекет өміріндегі маңызды оқиғаларға тікелей қатысы бар екенін білдіреді. Оның еңбектері мен идеялары Қазақстанның және тұтастай Кеңес Одағының тарихында маңызды орын алады, ал оның реформаторлық көзқарастары мен мұралары бүгінге дейін өзекті болып отыр.

3.2 Тұрар Рысқұлов және ұлт азаттық қозғалыс мәселелері

Тұрар Рысқұловтың ұлт-азаттық қозғалысқа қосқан үлесі мен оның ұлттық мүдделерді қорғаудағы рөлі Қазақстан және Орта Азия тарихында ерекше орын алады. Ол ХХ ғасырдың басында, әсіресе 1916 жылғы көтеріліс және 1917 жылғы Қазан революциясынан кейінгі кезеңде қазақ халқының саяси және әлеуметтік құқықтарын қорғау мәселелеріне белсене араласты.

Ұлт-азаттық қозғалысқа қатысуы:

1. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс: 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс қазақ халқының патша үкіметінің отаршылдық саясатына қарсы күресінің айқын көрінісі болды. Бұл кезеңде Тұрар Рысқұлов жас болғанына қарамастан, әлеуметтік және ұлттық әділеттілік мәселелеріне ерекше назар аударды. Ол қазақ халқының мүддесін қорғап, отарлық езгінің салдарын жеңілдету жолдарын іздестірді.

2. 1917 жылғы Қазан революциясы: Рысқұлов Қазан революциясынан кейін Түркістан өлкесінде және Қазақстанда ұлт-азаттық қозғалыстың жаңа кезеңіне қосылып, ұлттардың өзін-өзі басқару құқығын қорғауға белсенді түрде атсалысты. Ол Кеңес өкіметінің құрамында жұмыс істей отырып, қазақ және түркі халықтарының ұлттық дербестігі мен саяси тәуелсіздігін нығайту мәселелерін көтерді.

3. Түркістан автономиясы: 1920 жылдары Тұрар Рысқұлов Түркістан Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының (ТАКСР) басшылығында болды. Бұл кезеңде ол Орта Азиядағы ұлттық автономияларды нығайту және аймақтың экономикалық дамуы үшін үлкен жұмыстар атқарды. Оның басшылығымен аймақтағы ұлттық мәселелерге қатысты нақты қадамдар жасалып, жергілікті халықтардың мүдделері ескерілді.

4. Ұлттық теңдік пен әлеуметтік әділеттілік: Рысқұлов Кеңес Одағының ұлттық саясатына сын көзбен қарады. Ол ұлттық мәселелерді шешуде әділеттілік пен теңдік принциптерін қолдады, әсіресе аграрлық реформа, жер мәселесі, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығын дамыту сияқты салаларда ұлттық мүдделерді қорғауға баса назар аударды. Ол қазақ және басқа түркі халықтарының құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтуге тырысты.

Тұрар Рысқұлов ұлт-азаттық қозғалыстың көрнекті қайраткері ретінде қазақ және Орта Азия халықтарының ұлттық дербестігі, құқықтары мен теңдігі жолында күресті. Ол ұлттардың өзін-өзі басқару, әлеуметтік әділеттілік және отаршылдықтан арылу мәселелерін шешуде маңызды рөл атқарды. Рысқұловтың идеялары мен іс-әрекеттері оның ұлттық мүдделерді қорғауға деген шынайы ұмтылысын көрсетіп, оны қазақ ұлт-азаттық қозғалысының жетекші қайраткерлерінің бірі ретінде тарихқа енгізді.

3.3 Тұрар Рысқұлов және ұлт және ұлт-азаттық қозғалыстың теориялық, практикалық мәселелері

Тұрар Рысқұловтың ұлт-азаттық қозғалысқа қатысты теориялық және практикалық мәселелерге қосқан үлесі оның саяси көзқарастары мен қызметінде айқын көрініс тапты. Ол ұлт-азаттық күресті тек саяси тәуелсіздікке ұмтылу ретінде ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік әділеттілік, экономикалық даму, мәдени автономия және ұлттық теңдік мәселелерін шешу ретінде қарастырды.

Теориялық мәселелер:

• Ұлт және ұлттық теңдік: Рысқұловтың теориялық көзқарастарында ұлт мәселесі ерекше орын алды. Ол ұлтты тек этностық бірлік ретінде емес, өз тағдырына ие, экономикалық және саяси дамуға құқығы бар қауым ретінде қарады. Оның пікірінше, әрбір ұлттың өзін-өзі басқаруға және тәуелсіздікке құқығы болуы тиіс. Бұл ұстанымы Кеңес Одағындағы ұлттық мәселелерді шешуге бағытталған ұлт саясатының қалыптасуында маңызды рөл атқарды

• Өзін-өзі басқару және автономия: Рысқұловтың көзқарастарында ұлттық автономияның маңыздылығы айқын көрінді. Ол Кеңес өкіметі кезеңінде ұлттық автономияларды құру арқылы жергілікті халықтардың өз ресурстары мен жерлерін басқару құқығын талап етті. Бұл оның ұлт-азаттық қозғалыстың тек саяси ғана емес, экономикалық және әлеуметтік мәселелерді де шешуі тиіс деген түсінігін білдіреді.

• Әлеуметтік әділеттілік: Рысқұлов ұлт-азаттық қозғалыстың мақсаттарын ұлттық теңдікпен қатар әлеуметтік әділеттілікпен ұштастырды. Оның ойынша, тек саяси тәуелсіздік жеткіліксіз, ұлттық дербестік әлеуметтік теңсіздік пен экономикалық артта қалушылықты жоюға бағытталуы керек. Ол аграрлық реформалар, жер мәселесі және жұмысшы таптың мүдделерімен қатар, ұлттық теңдікті де қорғайтын шаралар қажет деп санады.

Практикалық мәселелер:

1. Ұлт-азаттық қозғалыс және революция: Рысқұлов Қазан революциясы кезіндегі саяси жағдайды пайдаланып, қазақ және түркі халықтарының мүддесін қорғауға тырысты. Ол ұлт-азаттық қозғалысты жаңа деңгейге көтеріп, Кеңес өкіметі аясында ұлттық автономияны жүзеге асыру мүмкіндігіне қол жеткізді. Рысқұлов Түркістан Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының басшылығында болып, Орта Азия халықтарының құқықтарын қорғауға белсенді қатысты.

2. Экономикалық даму және индустрияландыру: Ұлт-азаттық қозғалыстың негізгі бағыттарының бірі ретінде Рысқұлов экономикалық дамуды қарастырды. Ол Қазақстан мен Орта Азия аймақтарында индустрияландыруды және ауыл шаруашылығын ұжымдастыруды қолдады. Бұл аймақтардың экономикалық тәуелсіздігі мен дамуының негізі ретінде маңызды болды.

3. Аграрлық реформа және жер мәселесі: Рысқұлов қазақ даласындағы жер мәселесіне ерекше назар аударды. Ол аграрлық реформаларды жүзеге асыру арқылы қазақ шаруаларының құқықтарын қорғап, отаршылдық саясаттан туындаған әділетсіздіктерді жоюға тырысты. Оның көзқарасы бойынша, ұлттық азаттыққа қол жеткізу үшін алдымен әлеуметтік-экономикалық жағдайды түбегейлі өзгерту керек.

4. Ұлт-азаттық қозғалыс және большевизм: Рысқұлов ұлт-азаттық қозғалыс пен большевизм идеологиясын үйлестіруге тырысты. Ол ұлттық мәселелердің социалистік құрылыспен ұштасуы керектігін түсініп, ұлттық тәуелсіздік пен социалистік қоғамның теңгерімді дамуын қолдады. Бұл тұрғыда Рысқұлов қазақ және түркі халықтарының мүдделерін қорғауды большевиктік қозғалыстың құрамдас бөлігі ретінде көрді.

Тұрар Рысқұловтың ұлт-азаттық қозғалыстың теориялық және практикалық мәселелеріне қосқан үлесі оның ұлттық теңдік, әлеуметтік әділеттілік және экономикалық даму туралы көзқарастарында айқын көрінеді. Ол ұлттық тәуелсіздікті тек саяси мақсат қана емес, кешенді әлеуметтік-экономикалық реформалар арқылы жүзеге асырылатын құндылық деп санады. Рысқұловтың бұл көзқарастары Қазақстан мен Орта Азиядағы ұлт-азаттық қозғалыстың дамуына үлкен ықпал етті және бүгінгі күнде де өзекті болып қала береді.

Тұрар Рысқұловтың ұлт-азаттық қозғалысқа қосқан теориялық және практикалық үлесі оның ұлттық теңдік, әлеуметтік әділеттілік және экономикалық даму мәселелеріне кешенді көзқарасын айқындайды. Рысқұлов ұлт-азаттық күресті тек саяси тәуелсіздікке қол жеткізу ретінде ғана емес, ұлттық автономия, жер мәселесін шешу, аграрлық реформалар мен әлеуметтік теңсіздікті жою арқылы нағыз азаттыққа ұмтылу деп түсінді. Ол ұлттардың өзін-өзі басқару құқығын қорғап, ұлт-азаттық қозғалысты социалистік құрылыс және экономикалық даму мақсаттарымен ұштастыруға тырысты.

Рысқұловтың еңбектері қазақ және түркі халықтарының ұлттық мүдделерін қорғауға бағытталған маңызды бастамаларды жүзеге асыруға негіз болды. Оның идеялары мен іс-әрекеттері сол кезеңдегі отаршылдық саясатқа қарсы тұрып, халықтың экономикалық және әлеуметтік жағдайын жақсартуға үлкен ықпал етті. Тұрар Рысқұловтың қызметі Қазақстан тарихында маңызды орын алып, оның ұлттық мүдделер мен азаттыққа жету жолындағы күресі бүгінгі ұрпақ үшін де үлгі болып қала береді.

Қорытынды

Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі қазақ халқының тарихында маңызды із қалдырды. Оның қоғамдық-саяси қызметі, экономикалық реформалары және ұлттық мәдениетті сақтау бағытындағы күресі қазіргі Қазақстан қоғамында өзекті болып қала береді.

Тұрар Рысқұлов ұлттық мүдделерді қорғаушы ретінде халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуға, білім мен мәдениетті дамытуға күш салды. Оның идеялары мен көзқарастары бүгінгі ұрпаққа жаңа серпін беріп, мемлекетіміздің дамуына ықпал ете алады. Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі қазақ халқының тарихында айрықша орын алады. Оның ұлттық мүдделерді қорғаудағы, әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырудағы және мәдениетті дамытудағы рөлі қазіргі Қазақстан қоғамында да өзекті. Зерттеу барысында Рысқұловтың идеялары мен көзқарастарының бүгінгі күні де маңызды екені дәлелденді. Оның шығармашылығы мен қоғамдық қызметі ұлттық сана-сезімді оятуға, халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуға бағытталған. Жұмысымызда ұсынылған насихаттау шаралары арқылы Тұрар Рысқұловтың мұрасын жастар арасында танымал ету — еліміздің болашағына бағытталған маңызды қадам. Сондықтан, Тұрар Рысқұловтың мұрасын зерттеу мен насихаттау — бүгінгі күннің міндеті және ұлттық бірлікті нығайтуға бағытталған стратегияның негізі болып табылады.

Жобамызда Рысқұловтың шығармашылығы мен мұрасын талдау арқылы, оның қазақ халқының тарихындағы рөлін, сондай-ақ қазіргі қоғамдағы маңыздылығын ашып көрсетуге тырыстық. Тұрар Рысқұловтың рухы мен идеялары әрқашан біздің ұлттық сана-сезімімізді нығайтып, еліміздің болашағына үлес қосады. Осылайша, Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметі — қазақ ұлтының тағдыры мен тарихының ажырамас бөлігі, және оның мұрасын зерттеу әрі насихаттау — бүгінгі күннің міндеті.

Ғылыми жоба бойынша қорытынды Ұсыныстарым:

• Жоғары сыныптарда Тұрар Рысқұловтың өмірі мен қызметін арнайы пән немесе үйірме ретінде енгізу

• Рысқұловтың өмірі мен шығармашылығына қатысты архивтік материалдарды, мақалаларды жинақтап, ғылыми кітапхана немесе орталықтарда қолжетімді ету

• Тұрар Рысқұловтың мұрасын талқылайтын ғылыми конференциялар мен семинарлар ұйымдастыру

• Тарих пәнінде Рысқұловтың рөлі мен әсерін мектеп бағдарламасына қосу

• Тұрар Рысқұловтың идеяларын насихаттау мақсатында мәдени шаралар, көрмелер өткізу

• Рысқұлов туралы ақпараттық веб-сайттар мен онлайн платформаларды дамыту

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Рысқұлов, Т. «Шығармалар жинағы». Алматы: Қазақ университеті, 2007.

2. Смағұлова, Г. «Тұрар Рысқұлов: өмірі мен қызметі». Алматы: Ғылым, 2015.

3. Нығметов, С. «Қазақ халқының ұлы тұлғалары». Астана: Елордалық баспа, 2018.

4. Бекбаев, Б. «Тұрар Рысқұловтың экономикалық идеялары». Қазақ тарихы, 2016, №4.

5. Досанов, Қ. «Тарихи тұлғалар және олардың мұрасы». Алматы: Ана тілі, 2010.

6. Бейсембаев, Ж. «Тұрар Рысқұлов және қазақ ұлттық автономиясы». Орталық Азия зерттеулері, 2019, №2.

7. Рысқұлов, Т. «Саяси мемуарлар». Алматы: Дәуір, 2004.

8. Сапарғалиев, Н. «Қазақстан тарихының өзекті мәселелері». Алматы: Мектеп, 2011.