Тіл мәдениеті
Тіл мәдениеті – әдеби тілдің нормасы
мен оның дамуын, сөйлеу тілімен
қарым-қатынасын зерттейтін тіл
білімінің саласы. Тіл мәдениетінің тіл
білімінің басқа салаларынан
айырмашылығы – оның күнделікті
өмірде тілді қолдану, жазу, сөйлеу
мәдениетімен тығыз байланыста
болатындығында. Тіл мәдениеті
дегеніміз – коммуникативтік қарым-

қатынас кезінде тілдік тәсілдерді
дұрыс ұйымдастырып, белгілі бір
тәртіппен жүйелі қолдану.
Тіл мәдениеті тілдік норманың 3 түрін
қамтиды:
1. тілдік норма (лексикалық,
сөзжасамдық, грамматикалық,
дыбысталу нормасы);
2. этика – сөз нормалары (сөйлеу
этикасының ережелері);
3. коммуникативті норма (сөйлеу
қарым-қатынасының тиімділік
қағидалары).

Сөйлеу мәдениеті орфоэпиялық
нормаға негізделеді. Орфоэпиялық
норма – сөздерді дұрыс айту,
лексикалық норма – сөздерді іріктеп,
сұрыптап, талғаммен қолдану болса,
грамматикалық норма сөйлеу
мәдениетінде біршама тұрақталып,
қалыптасқан норма саналады.
Сөйлеу мәдениетінде ойдың дәлдігі,
сөздің анықтығы, тазалығы, көңіл
күйге әсер ететін шынайылығы (ол
қарапайым сөзден немесе бейнелі
образды сөздерден құралуына
қарамастан), көркемдігі маңызды рөл
атқарады.

Сөз мәдениетін қалыптастыруға
қажетті лингвистикалық орталықтар
қатарына лингвистикалық болжау
орталығы жатады. Лингвистикалық
алдын ала болжау орталығы дәстүрлі
тіл жүйесінің сапалық және сандық
бағыттарын кешенді түрде зерттеу
міндеттерін, сөз, сөйлеу қызметінің
дәстүрін қалыптастыру мәселесін
қарастырады. Сөз мәдениетіне
қатысты лингвистикалық экология
тіл және сөз мәдениетінің экологиясы
деп аталады. Сөз мәдениетінің
экологиясына тілдік ситуация, тілдік
сана, тілдік орта, тілдік ортаның

тазалығы, сөз қызметіндегі
стилистикалық қатынастардың
бұзылуы, сөйлеу этикасы мәселелері,
сөз мәдениеті және мониторинг, т.б.
мәселелер жатады.
Тіл мәдениетіне тілдің құрылымдық
жүйесіндегі орфоэпикалық,
пунктуациялық, лексикалық-
грамматикалық, синтаксистік
нормалар қамтылып, олардың
коммуникативтік эстетикалық
қызметі толық айқындалған
жағдайда стилистикалық норма
жүзеге асады. Стилистикалық норма
сөйлеушінің тілдік сөйлеу тәртібін

қалыптастырады. Сөз мәдениеті
көркем сөйлеуде, ғылыми-көпшілік
немесе ресми ортада, тіпті ауызекі
сөйлеу стилінде тілдің барлық
салаларымен тамырлас келеді.
Сөйлеу мәдениеті топ алдында
мәдениетті сөйлеу, оның
алғышарттарын, әдіс-тәсілін танып
білу, озық үлгілерін меңгерудің
жолдарын, нақты қасиеттерін ұғыну
сияқты мәселелермен тығыз
байланысты.
Қазіргі уақыт талабына сай әлемдік
тіл білімінде Тіл мәдениеті «сөйлеудің
тиімділік теориясы» деп аталып, әсер

ету мен әрекеттестік бағытында
зерттелуде.
Қазақ тілінің сөз мәдениетін көтеру –
ұлттық мүдде талаптарының бірі.
Қазақ Тіл мәдениетінің үлкен бір
саласы – сөйлеу мәдениеті, оны
жоғары деңгейге көтерудің басты
заңдылығы – дұрыс айту нормасы.
Жазу және сөйлеу мәдениетінің қазақ
әдеби тілін қалыптастырудағы орны
және оның орфографиялық
ережелерді жүйелеу мәселелерімен
байланысы қазақ тіл білімінде жан-
жақты зерттеліп келеді. Сөйлеу
мәдениетін ұлттық мүдде ретінде

тану; сөз мәдениетіне әлеуметтік
көзқарасты қалыптастыру, сөз
мәдениетін әлеуметтік ғылымдар мен
ұлттық мәдениеттің ең басты тірегі
ретінде бағалау, сөз мәдениетін ұлт
мәдениетімен қатар насихаттау,
лингвистикалық болжау
орталықтарын ашу, сөз мәдениетіне
қарама-қарсы құбылыс -
лингвистикалық экологияны жеке
сала ретінде қарастыру, «әсем
жеткізу» ұстанымдары негізінде сөз
мәдениетін жетілдіру, т.б. мәселелерді
дұрыс жолға қою негізінде Тіл
мәдениеті дамиды.

K [4 б /iki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B Hit/%D0%A2%D1%
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?
title=Тіл_мәдениеті&oldid=2470949» бетінен
алынған
Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту ар
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
Дереккөздер
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына
лайықты болуы үшін уикилендіру қажет.

Kasymov [4 жыл бұрын /wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:Hist ory/%D0%A2%D1%
Мәлімет CC BY-SA 3.0 лицензиясы аясында
жетімді басқа жағдайда белгіленеді.