Химиялық реакциялардың типтері: қосылу,айырылу орынбасу, алмасу

Сабақтың тақырыбы: “Химиялық реакциялардың типтері: қосылу,айырылу орынбасу,

алмасу”.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: химиялық реакциялың типтері туралы оқушылардың білімдерін кеңейту, реакция теңдеуін жаза білуге қалыптастыру.
Дамытушылық: оқушылардың қызығуы, ынта қиялмен қабылдауы сияқты танымдық қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелілік: қарым-қатынасқа, өз білімін бағалай білуге тәрбиелеу.
Сабақ түрі: жаңа сабақты ұжымдық және проблемалық оқыту және ойын арқылы меңгерту.
Сабақ әдісі: іздену, дәлелдеу, жеке пікір тудыру, семантикалық карта, сәйкестікті табу, деңгейлік тапсырма, интерактивті тақтамен жұмыс.
Көрнекілігі: реактивтер, құралдар, интерактивті тақта, жетондар.

Сабақ барысы:
І.Ұйымдастыру
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
(үй тапсырмасы есептерді тексеру)
ІІІ.Жаңа сабақ
“Ой қозғау” (сұрақ-жауап)
Жаңа сабақты түсіндіру.
ІV. (мағынаны тану)
V. Жаңа сабақты бекіту
(оқулықпен жұмыс)
(сәйкестікті табу)
(семантикалық карта)
V.Үйге тапсырма беру
VI.Бағалау

• Үйге берген тапсырма тексеру.
  1. Массасы 28 грамға тең темір, су, ас тұзы берілген. Осылардың әрқайсының зат мөлшерін табыңдар: Fe 0.5 моль, Н₂О 1,5 моль, NaCI 0.4 моль
  
  2. 1,5 моль натрий сулфаты NaSO₄ берілген. Осы тұздың массасын табыңдар: 178.5 г
  Заттың молярлық массасы дегеніміз не?

• Заттың молярлық массасының өлшем бірлігі не?

• Қай формуланың көмегімен заттың молярлық массасын, массасын, мөлшерін анықтауға болады?

• Зат мөлшері қалай белгіленеді?

• a) ν (C) = 4 моль деген жазу нені білдіреді?

б) ν (H₂O)=2 моль деген жазу нені білдіреді?

“Химиялық реакциялардың типтері:
орынбасу, алмасу”
“Ой қозғау”
1.Химиялық теңдеуді жазу не үшін қажет?
2.Қандай заңға негізделіп теңдеу құрастырамыз?

1. Қосылу реакциясы.
Екі немесе бірнеше заттың бірігіп, бір күрделі затқа айналуын қосылу реакциясы деп атайды.
Fe + S = FeS
CaO + H₂O = Ca(OH)₂
CaO + H₂O +CO₂ = Ca(HCO₃)₂

2. Айырылу реакциясы.
Бір заттың бірнеше затқа айналып ыдырауын айырылу реакциясы деп атайды.
2Н₂О → 2Н2↑ + О₂↑
СаСО₃= СаО + СО₂
2КMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂↑

3. Орынбасу рекациясы.
Күрделі заттың құрамындағы бір элемент атомының орның басқа жай заттың атомы басатын күрделі зат пен жай зат арасындағы реакция – орынбасу реакциясы деп аталады.
Fe + CuCI₂ = Cu + FeCI₂
Zn + 2HCI = ZnCI₂ + H₂↑
2Fe + 3H₂O = Fe₂O₃ + 3H₂↑
Zn + CuCI₂ =Cu + ZnCI₂

4. Алмасу реакциясы.
Екі күрделі заттың құрамындағы атомдар (атомдар тобы) бірінің орның бірі басуы арқылы жүретін реакция – алмасу реакциясы деп аталады.

CuO + H₂SO₄ = CuSO₄ + H₂O

Fe₂O₃ + 6HNO₃ = 2Fe(NO₃)₃ +3H₂O

(Мағынаны тану)
Проблемалық сұрақ
 
Осы химиялық реакциялардың
бір-бірінен қандай айырмашылықтары бар?

(Оқулықпен жұмыс)
 7-жаттығу

Мg + ? → MgO

Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + ?

Zn + ? → Cu + ZnCI₂

? + HCI → ZnCI₂ + ?

Реакция типіне анықтаманың
сәйкестігін көрсетіңдер.

Сәйкестікті тап

(Семантикалық карта)

2. Реакция теңдеулеріне тиісті коэффициент қойып,

қай типке жататынын анықтаңдар:

а) МgCO₃ = MgO + CO₂ а) KCIO₃ = KCI + O₂

ә) Mg + HCI = MgCI₂ + H₂ ә) AI + HCI = AICI₃ + H₂

б) Na + O₂ = Na₂O б) N₂ + H₂ = NH₃

в) KOH + H₂SO₄ = K₂SO₄ + H₂O в) AI₂O₃ + HBr = AIBr₃ + H₂O

3.Мына оксидтердің айырылу реакциясының

теңдеулерін құрыңдар:

а) Hg₂O = ? + ? a) CuO = ? + ?

ә) HgCI₂ + Cu = ? + ? ә) FeS + HCI = ? + ?

б) MgO + HCI = ? + ? б) CuO + H₂ = ? + ?

Үйге тапсырма беру.
§19 (1-9 жаттығу)

VІ.Бағалау.

№65 орта мектеп

“Химиялық реакциялардың типтері: қосылу,айырылу орынбасу, алмасу”.

Дайындаған: Н. Саятуллаев.