Материалдар / Информатика ғылым және қолдану салалары

Информатика ғылым және қолдану салалары

Материал туралы қысқаша түсінік
Тәжірибе алмасу
ЖИ арқылы жасау
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Информатика: Ғылым және Қолдану Салалары


Кіріспе

Информатика – ақпаратты жинау, өңдеу, сақтау және беру процестерін зерттейтін ғылым. Ол компьютерлік технологиялардың дамуымен тығыз байланысты және қазіргі қоғамда маңызды рөл атқарады. Бұл ғылым тек компьютерлер мен бағдарламалау саласын ғана емес, сонымен қатар деректерді басқару, жасанды интеллект, желілік технологиялар сияқты кең ауқымды тақырыптарды қамтиды.

Информатика ғылымы ХХ ғасырдың екінші жартысында қарқынды дамып, бүгінде адам өмірінің барлық салаларына енді. Оның ішінде денсаулық сақтау, білім беру, бизнес, өндіріс, мемлекеттік басқару және күнделікті тұрмыс бар.


Информатиканың Негізгі Бағыттары


1. Аппараттық қамтамасыз ету


Аппараттық қамтамасыз ету (hardware) – компьютерлер мен олардың құрамдас бөліктерін зерттейтін сала. Компьютерлердің негізгі құрамдас бөліктеріне процессор (CPU), жедел жад (RAM), қатқыл диск (HDD/SSD), аналық плата және енгізу-шығару құрылғылары жатады.

Компьютерлік технологиялардың дамуымен аппараттық қамтамасыз ету де жетілдірілуде. Бұрынғы компьютерлер үлкен көлемді алып, баяу жұмыс істеген болса, бүгінгі таңда олар ықшамдалып, қуатты әрі жылдам болуда.


2. Бағдарламалық қамтамасыз ету


Бағдарламалық қамтамасыз ету (software) – компьютерлерде жұмыс істейтін бағдарламалар мен операциялық жүйелерді қамтиды. Ол екі негізгі түрге бөлінеді:


Жүйелік бағдарламалық қамтамасыз ету – операциялық жүйелер (Windows, Linux, macOS), драйверлер және қызметтік бағдарламалар.


Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету – мәтіндік редакторлар, графикалық бағдарламалар, ойындар, веб-браузерлер және т.б.


Бағдарламалау тілдері осы бағыттың негізгі бөлігі болып табылады. Қазіргі таңда Python, Java, C++, JavaScript және басқа да бағдарламалау тілдері кең таралған.


3. Алгоритмдер және бағдарламалау


Алгоритм – белгілі бір мәселені шешу үшін орындалатын әрекеттер тізбегі. Алгоритмдер информатиканың негізгі ұғымдарының бірі болып табылады, себебі олар кез келген бағдарламаның негізін құрайды.

Бағдарламалау – алгоритмдерді компьютерге түсінікті тілде жазу процесі. Бағдарламалаудың бірнеше парадигмасы бар:


Процедуралық бағдарламалау – белгілі бір реттілікпен орындалатын кодтар.


Объектіге бағытталған бағдарламалау (OOP) – объектілер мен кластар арқылы құрылатын бағдарламалар.


Функционалдық бағдарламалау – математикалық функцияларға негізделген тәсіл.


4. Деректер базасы және ақпараттық жүйелер


Деректер базасы – ақпаратты құрылымды түрде сақтайтын жүйе. Деректер базасын басқару жүйелері (DBMS) арқылы ақпаратты оңай іздеу, өңдеу және сақтау мүмкіндігі пайда болады. MySQL, PostgreSQL, MongoDB сияқты жүйелер деректерді басқару үшін кеңінен қолданылады.

Ақпараттық жүйелер – әртүрлі ұйымдарда деректерді сақтау, өңдеу және пайдалану үшін қолданылатын кешенді жүйелер. Банк жүйелері, электронды коммерция платформалары, университеттің студенттерді тіркеу жүйелері – ақпараттық жүйелердің мысалдары.


5. Компьютерлік желілер және киберқауіпсіздік


Компьютерлік желілер – бірнеше компьютерлерді бір-бірімен байланыстыру арқылы деректер алмасуды қамтамасыз ететін технология. Желі жергілікті (LAN) немесе ғаламдық (WAN) болуы мүмкін. Интернет – әлемдегі ең үлкен компьютерлік желі болып табылады.

Киберқауіпсіздік – ақпараттық жүйелер мен деректерді қорғау саласы. Қазіргі таңда хакерлік шабуылдар мен мәліметтерді рұқсатсыз алу әрекеттері жиі кездеседі, сондықтан киберқауіпсіздік өте маңызды рөл атқарады. Ақпаратты қорғаудың негізгі әдістеріне шифрлау, брандмауэрлер (firewall), антивирустық бағдарламалар және көпфакторлы аутентификация жатады.


Информатиканың Қолдану Салалары


1. Білім беру


Информатика білім беру жүйесінде маңызды рөл атқарады. Электронды оқулықтар, онлайн курстар, виртуалды зертханалар – білім алушыларға жаңа мүмкіндіктер береді. Сонымен қатар, бағдарламалау мектептерде оқытылып, IT-мамандарды дайындау деңгейі жоғарылауда.


2. Денсаулық сақтау


Медициналық ақпараттық жүйелер дәрігерлерге пациенттердің мәліметтерін сақтау, диагностика жасау және емдеу процестерін тиімді ұйымдастыруға көмектеседі. Сонымен қатар, жасанды интеллект негізінде жұмыс істейтін жүйелер ауруларды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді.


3. Бизнес және экономика


Кәсіпорындар деректерді талдау арқылы бизнес шешімдерін қабылдайды. CRM (Customer Relationship Management) және ERP (Enterprise Resource Planning) жүйелері компаниялардың жұмысын оңтайландырады. Интернет-дүкендер, мобильді банкинг және сандық төлемдер де информатиканың жетістіктеріне жатады.


4. Ғылым және зерттеу


Компьютерлік модельдеу, үлкен деректерді талдау (Big Data), биоинформатика және басқа да зерттеу әдістері ғылыми жаңалықтар ашуға көмектеседі. Мысалы, ғарыштық зерттеулерде суперкомпьютерлер пайдаланылады.


5. Көлік және логистика


GPS-навигация жүйелері, ақылды көліктер, автоматтандырылған қоймалар – барлығы информатиканың логистикадағы рөлін көрсетеді. Жасанды интеллект негізіндегі жүйелер көлік қозғалысын реттеуде маңызды орын алады.


Информатиканың Болашағы


Информатика қарқынды дамып келе жатқан сала. Жасанды интеллект, кванттық есептеулер, бұлттық технологиялар, робототехника – бұл бағыттар болашақта үлкен рөл атқарады. Жасанды интеллект көптеген салаларда адам еңбегін алмастыруы мүмкін, ал кванттық компьютерлер күрделі есептеулерді шешуде жаңа мүмкіндіктер ашады.

Информатика адам өмірінің барлық салаларында қолданылып, технологиялық прогрестің басты қозғаушы күші болып қала береді.

ЖИ арқылы жасау
30 Наурыз 2025
205
Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз!
Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі.
Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы
Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз!
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз!
Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз!
Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз!
Министірлікпен келісілген курстар тізімі