ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ ЖАЙ СӨЙЛЕМ ТҮРЛЕРІН ОҚЫТУ

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ ЖАЙ СӨЙЛЕМ ТҮРЛЕРІН ОҚЫТУ

Ж.Мусин атындағы Көкшетау жоғары қазақ педагогикалық колледжі, филология бөлімінің 4-курс студенті

Койшибаева Дильназ Казбековна

Инновациялық оқыту (ағылш. innovation-инновация) – оқытуға жаңа тәсіл, оның ішінде жеке көзқарас, білім берудің негізділігі, шығармашылық бастама, кәсібилік, жаңа технологияларды қолдану.

Инновациялық оқытудың өзектілігі: тұлғаға бағытталған оқытуды пайдаланудан, сондай-ақ, оқушының шығармашылық әлеуетін ашуға жағдай іздеуден тұрады.

Инновациялық оқытудың негізгі мақсаттары:

– білім алушылардың зияткерлік, коммуникативтік, лингвистикалық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;

– білім алушылардың жеке қасиеттерін қалыптастыру; оқу-танымдық іс-әрекетке және өнімді шығармашылық деңгейіне көшуге әсер ететін дағдыларды дамыту;

– білім алушылардың негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыру.

Бұл мақсаттар инновациялық оқытудың міндеттерін де анықтайды:

1) оқу-тәрбие процесін оңтайландыру;

2) оқушы мен мұғалімнің ынтымақтастық ортасын құру;

3) ұзақ мерзімді оң мотивацияны дамыту.

Қазіргі кезде білім беру саласында ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (AKT) қолданылуы өте маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Жаңа технологиялардың білім беру жүйесіне енуі оқыту үдерісін сапалы түрде өзгертуге және жаңартуға мүмкіндік береді. Әсіресе, грамматикалық құрылымдарды үйретуде инновациялық технологиялар маңызды рөл атқарады.

Қазақстанда қазақ тілін оқыту мәселесі әрдайым өзекті болып келеді. Әсіресе, қазақ тілін үйретуде грамматикалық құрылымдар, соның ішінде жай сөйлем түрлерінің ерекшеліктерін оқыту ерекше назарға алынуы қажет. Жай сөйлемдерді дұрыс құрастыру – маңызды дағды. Инновациялық технологиялар арқылы бұл процесті тиімдірек ету мүмкіндігі бар. Сол себепті, қазақ тіліндегі жай сөйлем түрлерін оқытуда жаңа әдістер мен технологиялардың тиімділігін зерттеу осы тақырыптың өзектілігін дәлелдейді.

Қазіргі заманғы жалпы білім беретін мектепке талаптар қойылды, олардың арасында – білім берудің қазіргі заманғы сапасын айқындайтын инновациялық технологияларды пайдалану. Бұған ақпараттық-компьютерлік технологияларды қолданбай қол жеткізу мүмкін емес. Бұл дербес компьютер және қазіргі уақытта оқу іс-әрекетін ұйымдастыруда таптырмас көмекші болып табылады, ол өзін-өзі дамытуға, оқушының өзін-өзі тәрбиелеуіне серпін береді (қажетті ақпаратты іздеу, сауаттылықты жетілдіру, берілген тақырып бойынша компьютерлік презентация дайындау және т.б.).

АКТ қолдану кезінде сөздік мұғалімнің алдында тұрған міндеттер басқа пән мұғалімдерінің мақсаттары мен міндеттерінен айтарлықтай ерекшеленеді. Бұл міндеттер мәтінмен, көркем сөзбен, кітаппен жұмыс істеуді қамтиды. Қазақ тілі мұғалімі орфографиялық және пунктуациялық дағдыларды қалыптастырып, оқушылардың сөздік қорын байытып, оларды әдеби тіл нормаларын меңгеруге үйретіп, балаларға лингвистикалық және пунктуациялық дағдыларды қалыптастырады.

Тәжірибеде көрсеткендей, оқушылар интерактивті тақтаны қолдана отырып сабаққа дайын болып, оларды мереке ретінде қабылдайды, оқушылар мұндай сабақтарға тұрақты қызығушылық танытады, өйткені мұғалімнің оқушымен кері байланысы бар.

Оқушы білімін тексеруге арналған Quizizz тестінен үзінді

1-сұрақ:
Мына сөйлемнің түрін анықтаңыз: «Сен бүгін ерте тұрдың ба?»

• A) Хабарлы

• B) Сұраулы ✅

• C) Бұйрықты

• D) Лепті

2-сұрақ:
«Кешке жаңбыр жауды.» сөйлемі қандай құрылымда?

• A) Толымсыз

• B) Толымды ✅

• C) Жайылма

• D) Жақсыз

Интерактивті сабақ жоспарының үзіндісі (фрагмент)

Сабақ тақырыбы: Жай сөйлемнің түрлері
Сынып: 6-сынып
Сабақтың мақсаты:

• Жай сөйлемнің құрамына қарай және айтылу мақсатына қарай түрлерін ажырату;

• АКТ көмегімен сөйлем құрылымын талдау;

• Топпен жұмыс істеу арқылы сөйлеу дағдысын жетілдіру.

Қолданылатын технологиялар:

• Интерактивті тақта

• Padlet тақтасы

• Kahoot тесті

• Презентация (PowerPoint)

Сабақтарда АКТ-ны қолданудың ең тиімді түрлеріне мультимедиалық презентациялар жатады. Бұл форма оқу материалын алгоритмдік тәртіпте толық құрылымдық ақпаратпен толтырылған жарқын тірек кескіндер жүйесі ретінде ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда оқушыларды қабылдаудың әртүрлі арналары қатысады, ақпаратты тек фактографиялық емес, сонымен қатар, оқушылардың жадында ассоциативті түрде құруға мүмкіндік береді. Оқу материалын мультимедиалық презентация түрінде беру оқу уақытын қысқартады, сабақтың мазмұнын, оның тиімділігін арттыруға және зерттелетін материалға қызығушылық тудыруға мүмкіндік береді. Материал қызығушылық тудыруға мүмкіндік береді.

Қазіргі білім беру жүйесі жаңартылған мазмұн мен заманауи технологияларға негізделе отырып, оқыту үдерісінің тиімділігін арттыруды көздейді. Осы тұрғыдан алғанда, инновациялық технологияларды қолдана отырып, жай сөйлем түрлерін оқыту - оқушының тілдік қабілетін жетілдіруде, грамматикалық білімін тереңдетуде, сондай-ақ сөйлеу мәдениетін қалыптастыруда маңызды орын алады.

Жай сөйлемдердің құрамына (жалаң, жайылма, толымды, толымсыз, жақты, жақсыз) және айтылу мақсатына (хабарлы, сұраулы, лепті, бұйрықты) қарай түрлерін оқыту барысында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (интерактивті тақта, мультимедиялық презентация, бейнематериалдар, онлайн платформалар) тиімді пайдалану оқушылардың қызығушылығын арттырып, оқу материалын оңай әрі тез меңгеруіне ықпал етеді.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. Аханов К. Қазақ тілі туралы ғылым негіздері. – Алматы: Мектеп, 1993.

2. Әбілқаев М. Қазақ тілінің синтаксисі. – Алматы: Білім, 1999.

3. Балақаев М. Қазақ тілінің грамматикасы. – Алматы: Ана тілі, 1991.

4. Қордабаев Т. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. – Алматы: Қазақ университеті, 2013.

5. Сыздықова, Р. Қазақ тіліндегі сөйлем синтаксисі. – Алматы: Ғылым, 1994.

6. Байтұрсынұлы А. Тіл тағылымы. – Алматы: Мектеп, 1974.

7. Нұрғалиева Г. Инновациялық педагогика: теориясы мен тәжірибесі. Алматы: Қазақ университеті, 2011.

8. Арғынов Х. Синтаксисті оқыту методикасы. – Алматы: Ғылым, 1965.