"Жаратылыстану әлемі" бастауыш сыныпқа арналған оқу әдістемелік құрал

Тақырып бойынша 11 материал табылды

"Жаратылыстану әлемі" бастауыш сыныпқа арналған оқу әдістемелік құрал

Материал туралы қысқаша түсінік

Жаратылыстану әлемі туралы білім беру әр баланың қоршаған ортамен танысуына мүмкіндік береді. Бастауыш сынып оқушылары үшін табиғат құбылыстары мен экология мәселелері ерекше маңызды, себебі олар осы жаста өмірдің негізі болып табылатын табиғаттың ерекшеліктерін түсінуге бейімделе бастайды. Қазіргі таңда экологиялық тәрбие беру, табиғатпен үндестік құру қажеттілігі айқын байқалып отыр. Мұғалімдер оқушыларға табиғат туралы тек теориялық білім ғана емес, практикалық дағдылар мен қоршаған ортаға деген жауапкершілікті де үйретуі тиіс. Әдістемелік құралда қолданылатын тапсырмалар мен әдістер оқушылардың қызығушылығын арттыруға, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған. Оқушылар табиғат пен қоршаған ортаға деген қарым-қатынасын өзгертіп, өздері жасай алатын өзгерістерді түсінетін болады.

Материалдың қысқаша нұсқасы

«Жаратылыстану әлемі» бастауыш сыныпқа арналған оқу әдістемелік құралы

Мақсаты:

Жаратылыстану әлемі тақырыбында оқу әдістемелік құралының негізгі мақсаты – бастауыш сынып оқушыларына табиғат құбылыстары, өсімдіктер мен жануарлар әлемі туралы білім беру, табиғаттың маңыздылығын түсіндіру, экологиялық тәрбие қалыптастыру, оқушылардың қоршаған ортаға деген қамқорлығын арттыру. Сонымен қатар, бұл құрал оқушылардың табиғатқа деген қызығушылығын оятып, олардың табиғатпен және қоршаған ортамен қарым-қатынасын жақсартуға бағытталған.

Міндеті:

1. Табиғаттың негізгі құбылыстарын таныстыру: Оқушыларға ауа, су, жер және жануарлар әлемінің өзара байланысын түсіндіру.

2. Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін зерттеу: Оқушыларды экологиялық түсініктермен таныстырып, табиғаттың әртүрлі тіршілік иелерінің ерекшеліктерін көрсету.

3. Табиғат қорғау мәселелерін көтеру: Қоршаған ортаға әсер ететін факторларды талқылау, экологиялық проблемаларға назар аудару.

4. Жаратылыстану ғылымдарын оқытудың маңыздылығын көрсету: Оқушыларға жаратылыстану ғылымдарының табиғатты қорғаудағы рөлін түсіндіру.

5. Оқушыларды өз ойларын дұрыс жеткізе білуге баулу: Оқушылардың сыни ойлау дағдыларын дамыту, олардың табиғатқа деген қарым-қатынасын қалыптастыру.

Түсінік хат

Қазіргі таңда экологиялық тәрбие беру, табиғатпен үндестік құру қажеттілігі айқын байқалып отыр. Мұғалімдер оқушыларға табиғат туралы тек теориялық білім ғана емес, практикалық дағдылар мен қоршаған ортаға деген жауапкершілікті де үйретуі тиіс.

Осы оқу әдістемелік құралдың көмегімен оқушылар табиғаттың әртүрлі компоненттері туралы ақпарат алады, табиғаттағы процестердің адам өміріне әсерін зерттейді, экологиялық мәселелерді шешуге өзіндік үлес қосатын болады. Бұл құралды қолдану арқылы оқушылар табиғаттың байлығын баалап, оны сақтап қалу үшін қажетті шараларды меңгереді.

Әдістемелік құралда қолданылатын тапсырмалар мен әдістер оқушылардың қызығушылығын арттыруға, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған. Оқушылар табиғат пен қоршаған ортаға деген қарым-қатынасын өзгертіп, өздері жасай алатын өзгерістерді түсінетін болады.

Оқыту әдістері:

- Топтық жұмыс: Оқушыларға табиғат құбылыстарын зерттеуге тапсырмалар беру, оларды ортақ мақсатқа бағыттау.

Жобалық жұмыс: Оқушылар экологиялық мәселелерді шешу жолдарын ұсына отырып, өз жобаларын қорғайды.

- Интерактивті әдіс-тәсілдер: Сұрақ-жауап, ойын элементтері арқылы оқушылардың белсенділігін арттыру.

- Табиғатпен байланыс: Оқушыларды табиғатқа шығаруға, оның заңдылықтарын байқауға шақыру.

Бұл оқу әдістемелік құралдың нәтижесінде оқушылар жаратылыстану әлемі мен оның үдерістерін толық түсініп, экологиялық дағдыларға ие болады.

Күтілетін нәтиже:

Бұл жоспар оқушыларды табиғаттың түрлі қырларымен таныстырып, олардың қоршаған ортаға деген қамқорлықтарын арттыруға бағытталған. Әр сабақтың негізгі мақсаты – оқушылардың экологиялық білімдерін кеңейту, табиғатқа деген дұрыс көзқарасты қалыптастыру. Сабақ барысында тәжірибелік жұмыс, зерттеу тапсырмалары мен шығармашылық тәсілдер қолданылады, олар оқушылардың критикалық ойлау дағдыларын дамытуға көмектеседі.

Бұл оқу әдістемелік құралы мен сабақ жоспары әртүрлі жаратылыстану тақырыптарын қамтып, оқушыларға экологиялық мәселелерді шешуге, табиғаттың әртүрлі элементтерімен танысуға мүмкіндік береді.

Жаратылыстану әлемі

Жоспар

№	Тақырыбы	Мақсаты	Күні
1	Табиғат және оның бөліктері	Табиғаттың негізгі құрамдас бөліктерімен таныстыру.
2	Өсімдіктер әлемі	Өсімдіктердің түрлерін, олардың маңызын зерттеу.
3	Жануарлар әлемі	Жануарлар әлемін таныстыру, олардың түрлері мен ерекшеліктерін көрсету.
4	Ауа және оның қасиеттері	Ауа туралы негізгі білімдермен таныстыру.
5	Су және оның қасиеттері	Судың маңызы мен қасиеттерін зерттеу.
6	Жердің құрылымы	Жердің қабаттары мен құрылымын түсіндіру.
7	Табиғаттағы энергия	Табиғатта энергияның алмасуы мен оның маңызын түсіндіру.
8	Экологиялық теңгерім	Экологиялық теңгерім туралы түсінік беру.
9	Қоршаған ортаның ластануы	Қоршаған орта ластануының түрлерін зерттеу.
10	Табиғатты қорғау жолдары	Табиғатты қорғаудың қажеттілігін түсіндіру.
11	Жануарлар мен өсімдіктердің өзара байланысы	Жануарлар мен өсімдіктердің өзара байланысын түсіндіру.
12	Табиғи апаттар	Табиғи апаттар мен олардың алдын алу шараларын зерттеу.
13	Құстардың көшуі	Құстардың көшуіне байланысты ақпарат беру.
14	Өсімдіктердің өсуі мен дамуы	Өсімдіктердің өсу процесін зерттеу.
15	Топырақтың құрамы және оның маңызы	Топырақтың құрамын және оның өсімдіктер үшін маңыздылығын зерттеу.
16	Жануарлардың көбеюі	Жануарлардың көбею әдістерін түсіндіру.
17	Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін қажетті шарттар	Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін қажетті орта шарттарын зерттеу.
18	Экосистема және оның компоненттері	Экосистема туралы түсінік беру және оның компоненттерін зерттеу.
19	Өсімдіктердің ауаны тазартып отыруы	Өсімдіктердің ауаны тазартып отыру қабілетін түсіндіру.
20	Тіршілік ортасы	Жануарлар мен өсімдіктердің тіршілік ету ортасын зерттеу.
21	Табиғаттың маңызы	Табиғаттың адам өміріндегі маңызын түсіндіру.
22	Қоршаған ортадағы экологиялық мәселелер	Қоршаған ортадағы экологиялық мәселелер мен олардың шешу жолдарын зерттеу.
23	Суға қатысты заңдылықтар	Судың қасиеттері мен оның заңдылықтарын зерттеу.
24	Жануарлардың экосистемадағы рөлі	Жануарлардың экосистемадағы рөлін түсіндіру.
25	Қоршаған ортаға әсер ететін адам іс-әрекеттері	Адамның қоршаған ортаға әсері мен оның салдарын түсіндіру.
26	Жылдың төрт мезгілі	Жыл мезгілдері және олардың табиғатқа әсері туралы түсінік беру.
27	Табиғи ресурстар	Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану туралы түсінік беру.
28	Өсімдіктердің таралуы	Өсімдіктердің әртүрлі жерлерде таралуын зерттеу.
29	Тірі табиғат және өлі табиғат	Тірі табиғат пен өлі табиғатты ажырату.
30	Адам мен табиғаттың байланысы	Адам мен табиғат арасындағы байланысты зерттеу.
31	Табиғаттағы өзгерістер	Табиғаттағы өзгерістерді түсіндіру.
32	Жаратылыстанудың адам өміріне әсері	Жаратылыстану ғылымдарының адам өміріне әсерін түсіндіру.
33	Табиғаттағы энергия көздері	Табиғаттағы энергия көздерін зерттеу.
34	Табиғатқа қамқорлық жасаудың маңызды аспектілері	Табиғатқа қамқорлық жасау мен экологиялық білімді қалыптастыру.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғат және оның бөліктері
Сабақтың мақсаты		- Оқушыларға табиғаттың әртүрлі бөліктері туралы түсінік беру. - Табиғаттың бөліктерін анықтап, олардың өзара байланысын түсіндіріп өту. - Оқушылардың экологиялық ойлау қабілетін дамыту.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	1. Табиғат және оның бөліктері - Табиғат дегеніміз не? (Жанды және жансыз табиғаттың байланысы туралы түсіндіру.) - Жанды табиғат: Өсімдіктер мен жануарлар дүниесі. Жансыз табиғат: Ауа, су, топырақ, күн, тау, тастар, минералдар. - Табиғаттың бөліктерінің өзара байланысы. Мысалы, өсімдіктердің топырақта өсіп, су мен күннен тіршілік үшін қажетті нәрселерді алуына тоқталу. 2. Табиғаттың әртүрлі элементтері туралы түсінік беру. - Оқушылармен бірге жанды және жансыз табиғатты топтарға бөлу. - Әр топқа тапсырма: Өсімдіктер, жануарлар, ауа, су, топырақ туралы қысқаша мәлімет беру. Топтық жұмыс 1. Оқушыларды 4 топқа бөлу: - 1-топ: Өсімдіктер - 2-топ: Жануарлар - 3-топ: Жансыз табиғат (су, ауа, топырақ) - 4-топ: Табиғат қорғау шаралары 2. Әр топқа тапсырма беру: - Өсімдіктер мен жануарлардың табиғаттағы маңызы туралы айтыңдар. - Су мен ауа табиғат үшін қандай маңызды қызмет атқарады? - Табиғат қорғау туралы не білесіздер?		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ	Табиғаттың түрлі элементтері бейнеленген суреттер мен плакаттар. Табиғат бөліктерінің суреттері.
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақта не туралы айтылғанын қысқаша қорытындылап өту. - Оқушыларға сұрақтар қою: 1. Табиғаттың қандай бөліктері бар? 2. Табиғаттың әртүрлі бөліктері бір-бірімен қалай байланысты? 3. Табиғатқа қамқорлық көрсету үшін қандай шаралар қолдануға болады? Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Өсімдіктер әлемі
Сабақтың мақсаты		- Өсімдіктер әлемінің ерекшеліктерін, оларды классификациялау принциптерін үйрету. - Өсімдіктердің тіршілік ету ортасына бейімделуін түсіндіру. - Оқушыларға өсімдіктердің маңызы мен түрлерін тану арқылы экологиялық білімді қалыптастыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Өсімдіктердің ерекшеліктері - Өсімдіктер – табиғаттың ең маңызды бөлігі. Олар өмірлік процестерін жүзеге асыра отырып, табиғатта маңызды рөл атқарады. - Өсімдіктердің өмірлік циклі мен құрылысы. (Тұқымнан бастап өсіп-өніп, жаңадан тұқым шашуға дейінгі процесс). - Өсімдіктердің қоректенуі, фотосинтез процесі. 2. Өсімдіктердің түрлері - Ағаштар: Мысалы, қарағай, шырша, қайың. Ағаштар көбінесе биік, ұзақ өмір сүретін өсімдіктер. - Бұталар: Мысалы, малина, қарақат. Бұталар әдетте төменірек өсетін өсімдіктер. - Шөптесін өсімдіктер: Мысалы, көкнәр, жоңышқа. Бұл өсімдіктер негізінен жерге жақын өседі. - Гүлдер: Гүлді өсімдіктерді таныстыру, олардың табиғаттағы маңызы. 3. Өсімдіктердің маңызы: - Өсімдіктер ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін шығарады, бұл адамдар мен жануарлар үшін өте маңызды. - Өсімдіктер жердің бетіне қоректік заттар құрып, топырақты байытады. - Өсімдіктер өздерінің дәрілік қасиеттерімен белгілі. Оқушылардың білімін тексеру - Өсімдіктердің қандай түрлері бар? - Ағаштар мен бұталар арасында қандай айырмашылық бар? - Өсімдіктердің қоректену процесі қалай жүреді? Топтық жұмыс 1. Оқушыларды 3 топқа бөлу: - 1-топ: Ағаштар 2-топ: Бұталар - 3-топ: Шөптесін өсімдіктер 2. Әр топқа тапсырма: - Ағаштар мен бұталар арасындағы айырмашылықты анықтау. - Өсімдіктердің қоректену процесі туралы ақпаратты топ ішінде талқылау. - Табиғаттағы өсімдіктердің маңыздылығы туралы қысқаша мәлімдеме жасау.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Өсімдіктер дің суреттері (ағаштар, бұталар, шөптер, гүлдер және т.б.) Интерактив ті тақта Карта, кестелер, үлестірме материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақты қорытындылап, оқушылардың сұрақтарына жауап беру. - Оқушыларға өсімдіктер туралы қосымша мәліметтер беру. - Өсімдіктердің біздің өміріміздегі маңыздылығын тағы да бір рет еске салу. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Жануарлар әлемі
Сабақтың мақсаты		Жануарлар әлемінің алуан түрлілігі мен маңыздылығы туралы білім беру. Жануарлардың тіршілік ету ортасын, қоректенуін, тыныс алуын және көбеюін түсіндіру. Жануарлар мен адамдар арасындағы өзара байланысты, қоршаған ортаға әсерін оқушыларға түсіндіру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Жануарлар әлемінің ерекшеліктері - Жануарлар - табиғаттың тірі организмдері, олардың әртүрлі өмірлік циклі, экологиялық орны мен қоректену ерекшеліктері бар. - Жануарлар омыртқалы және омыртқасыз болып екі топқа бөлінеді. - Омыртқалы жануарлар: Мысалы, сүтқоректілер, құстар, балықтар, амфибиялар, бауырымен жорғалаушылар. - Омыртқасыз жануарлар: Мысалы, жәндіктер, шаяндар, моллюскалар, құрттар. 2. Жануарлардың тіршілік ету ортасы мен қоректенуі - Жануарлардың әртүрлі тіршілік ету ортасы бар: құрлықта, суда, ауада. - Жануарлар қоректенудің әртүрлі тәсілдерін қолданады: жыртқыштар, шөпқоректілер, жәндіктер, паразиттер. - Тіршілік ету ортасына байланысты жануарлардың дене құрылысы мен мінез-құлқы өзгереді. 3. Жануарлардың тыныс алу және көбеюі - Жануарлар өздеріне тән тыныс алу жүйесіне ие. Құстар мен сүтқоректілер ауамен тыныс алса, балықтар мен кейбір амфибиялар сумен тыныс алады. - Көбею ерекшеліктері: жануарлар ұрпақ қалдыру үшін түрлі тәсілдерді қолданады, мысалы, жұмыртқа салу, тірі туу. 4. Жануарлардың экологиялық маңызы - Жануарлар табиғаттың тепе-теңдігін сақтауда маңызды рөл атқарады. Жануарлар тіршілік ететін ортаға әсер етіп, қоршаған ортаның тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Мысалы, құстар зиянды жәндіктерді жеп, экосистемаға пайдалы әсер етеді. Оқушылардың білімін тексеру - Жануарлар қандай топтарға бөлінеді? - Сүтқоректілер мен құстардың айырмашылығын айтыңыз. - Жануарлардың экологиялық маңызы туралы не білесіз? Топтық жұмыс 1. Оқушыларды 3 топқа бөлу: - 1-топ: Омыртқалы жануарлар - 2-топ: Омыртқасыз жануарлар - 3-топ: Жануарлардың қоректену тәсілдері 2. Әр топқа тапсырма: - Омыртқалы жануарлардан бірнеше мысал келтіріп, олардың ерекшеліктерін сипаттау. - Омыртқасыз жануарлар мен олардың ерекшеліктері туралы мәлімет жинау. - Жануарлардың қоректену тәсілдері мен тіршілік ету ортасын сипаттау.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Жануарлар дың суреттері, карталар, слайдтар Интерактив ті тақта Жануарлар туралы бейнемазмұндар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақты қорытындылап, оқушылардың сұрақтарына жауап беру. - Оқушыларға жануарлардың қоршаған ортаға әсері мен экологияға маңыздылығын түсіндіру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Ауа және оның қасиеттері
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға ауа туралы жалпы түсінік беру, оның қасиеттерін түсіндіру. Ауа туралы ғылыми фактілер мен тәжірибелер арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру. Оқушыларды табиғатқа жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Ауа туралы түсінік беру Ауа дегеніміз - біздің айналамызда әрқашан бар, бірақ біз оны көре алмайтын түссіз және иіссіз газдар қоспасы. Ауа – тіршілік үшін қажетті элемент. - Ауаның тірі организмдер үшін маңызы зор екенін түсіндіру. Ауа бізге тыныс алу үшін қажет. 2. Ауаның құрамындағы газдар - Ауаның құрамында оттегі, азот, көмірқышқыл газы, аргон және басқа да аз мөлшерде газдар бар. - Оттегі – тірі организмдер үшін маңызды, себебі олар оны тыныс алу кезінде пайдаланады. - Азот ауаның басты бөлігін құрайды, бірақ оны тірі организмдер пайдаланбайды. 3. Ауаның қасиеттері - Ауа тығыздығы: Ауа жеңіл және оның тығыздығы әртүрлі жағдайларға байланысты өзгереді. - Ауаның таралуы: Ауа қысым мен температураға байланысты жер бетінде таралады. - Ауаның ыстықта және суықта өзгеруі: Температура өзгерген кезде ауа да кеңейіп немесе тығыздалып, өзінің қасиеттерін өзгертеді. - Ауаның қозғалысы (жел): Жердің түрлі бөліктеріндегі ауа температурасының өзгеруі ауа қозғалысына әсер етеді, бұл желдің пайда болуына себепші болады. 4. Тәжірибе көрсету: - Оқушыларға ауа тығыздығын және оның қасиеттерін көрсету үшін қарапайым тәжірибе жасалады: 1. Ыдысқа су құйылып, үстіне түтік қойылады. Сосын ауа мен су арасындағы өзгерістер көрінеді. 2. Температураның ауытқуы мен ауаның қозғалысын түсіндіретін тәжірибелерді көрсету. Оқушылардың білімін тексеру - Оқушыларға ауаның құрамында не бар екенін сұрау. - Ауаның қасиеттері туралы түсінік сұрау. - Ауа қандай рөл атқарады? Оның маңызы туралы оқушылардың пікірін тыңдау. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа ауаның қасиеттері туралы сұрақтар мен тапсырмалар беру: 1. Ауаның құрамындағы газдар мен олардың маңызы. 2. Ауаның температурасын өзгерткенде оның қасиеттері қалай өзгереді? 3. Ауадағы газдардың тіршілік үшін маңызы туралы ой бөлісу.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Интерактив ті тақта Суреттер Әр түрлі тәжірибелер үшін құралдар (әйнек ыдыстар, су, түтіктер, т.б.)
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақ бойынша қорытынды жасап, оқушылардың сұрақтарына жауап беру. - Оқушылардың білімін бағалау және мадақтау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Су және оның қасиеттері
Сабақтың мақсаты		Су туралы түсінік беру, оның қасиеттерін, табиғаттағы рөлін түсіндіру. Су әр түрлі жағдайда қалай өзгеретінін көрсету, оның тіршіліктегі маңыздылығын түсіндіру. Оқушыларды су ресурстарын сақтауға жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Су туралы жалпы түсінік: - Су – жер бетіндегі ең маңызды табиғи ресурс. Оның тірі организмдер үшін маңызы өте зор. - Су барлық тіршілік үшін қажетті нәрсе. Ол біздің ағзамыздың құрамында бар және тіршілік ету үшін маңызды рөл атқарады. - Судың табиғатта үш түрлі күйі бар: сұйық, қатты (мұз), газ тәріздес (бу). 2. Судың қасиеттері: - Судың түсі, дәмі және иісі: Су түссіз, иіссіз және дәмсіз болып келеді. - Температура өзгерісі: Су 0°С-тан төменде қатқыл, 100°С-тан жоғары температурада буға айналады. - Тығыздығы: Судың тығыздығы температураға байланысты өзгеріп отырады. Мұз суда жүзіп жүргенін мысал ретінде көрсету. - Еріту мен булану: Су еріткіш ретінде түрлі заттарды ерітеді, бұл оның тіршілік үшін маңызды екенін көрсетеді. 3. Судың тірі организмдер үшін маңызы: - Барлық тірі организмдер үшін су қажет: су өсімдіктердің фотосинтезі үшін, жануарлар мен адамдар үшін тамақтану, тыныс алу процестерінде маңызды орын алады. - Су табиғатта айналымда болады, яғни жауын-шашын, булану, су ағындары арқылы айналмалы процесс орын алады. 4. Тәжірибе көрсету: - Оқушыларға судың үш күйін көрсету үшін қарапайым тәжірибе жасап көрсету: 1. Қатты су: Мұздың еріп кету процесін көрсетіп, оның сұйық күйге қалай ауысатынын түсіндіру. 2. Сұйық су: Судың қасиеттерін түсіндіріп, оның еріту, жылу беру және жылу алу қасиеттерін көрсететін тәжірибе жасау. 3. Газ тәріздес су: Судың буға айналу процесін демонстрациялау. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Оқушыларға сұрақтар қойып, судың қасиеттері мен маңызы туралы пікір алмасу: - Су қандай күйде болады? - Су неге тіршілік үшін маңызды? - Мұз суда қалай жүзіп жүр? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа судың қасиеттерін сипаттайтын тапсырмалар беру: 1. Су табиғатта қалай кездеседі? 2. Су әртүрлі температурада қандай күйге ауысады? 3. Судың тіршілік үшін маңызы қандай?		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Судың әртүрлі жағдайларын көрсететін тәжірибелер Интерактив ті тақта Суреттер
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақ бойынша қорытынды жасап, оқушылардың сұрақтарына жауап беру. - Судың тіршілік үшін маңыздылығын тағы да бір рет түсіндіріп, табиғатты қорғаудың маңыздылығын айтып өту Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Жердің құрылымы
Сабақтың мақсаты		Жердің құрылымы мен оның қабаттарын түсіндіру. Жердің қабаттары мен олардың ерекшеліктерін білуге оқушыларды үйрету. Жер қабаттарының табиғаттағы маңыздылығын түсіндіру және оларды қорғауға жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Жердің құрылымы туралы түсінік: Жердің құрылымы үш негізгі қабаттан тұрады: қатпарлы қабат, мантия, ядро. - Қатпарлы қабат (Жердің қабығы): Жердің үстіңгі қабаты, онда біздің планетамыздың барлық тіршілік ететін бөлігі орналасқан. Қабықтың қалыңдығы орта есеппен 5-70 км. - Мантия: Қатпарлы қабаттың астында жатқан қабат. Оның қалыңдығы 2800 км-ге дейін жетеді. Мантиядан Жердің ішкі энергиясы мен жылуы шығады. Ол сұйық және қатты күйдегі жыныстардан тұрады. - Ядро: Жердің ортасында орналасқан қатты, бірақ температурасы өте жоғары болаттан тұратын қабат. Ядроның екі бөлігінен тұрады: сыртқы және ішкі ядро. Сыртқы ядро сұйық, ал ішкі ядро қатты күйде болады. 2. Жердің қабаттары мен олардың ерекшеліктері: - Жер қабаттары түрлі материалдардан тұрады және олар өздерінің физикалық және химиялық қасиеттерімен ерекшеленеді. - Жердің сыртқы қабаты өзіне тән тіршілікке қажетті жағдайларды қамтамасыз етеді. Мантия мен ядро Жердің геологиялық процестерін басқарады, мысалы, жер сілкіністері мен жанартаулардың атқылауы. 3. Жер қабаттарының табиғаттағы маңызы: - Жердің қабаттары біздің планетамыздың қалыптасуын түсінуге көмектеседі. - Әрбір қабаттың өзіндік қызметі бар, мысалы, мантиядағы жылу энергиясы планетаның тұрақтылығын сақтауға әсер етеді. - Жердің қабаттары табиғаттағы экологиялық жағдайлар мен тіршіліктің қалыптасуына ықпал етеді. Оқушылардың білімін тексеру - Оқушыларға сұрақтар қойып, Жердің құрылымы мен қабаттары туралы алған білімдерін тексеру: - Жердің қандай қабаттарынан тұрады? - Қатпарлы қабаттың құрамында қандай материалдар бар? - Мантия мен ядроның айырмашылықтарын атап өтіңіз. - Қай қабаттың қызметі табиғаттағы тіршілікті қолдайды? Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа Жердің қабаттарын түсіндіретін шағын тапсырма беру. 1. Бір топқа Жердің сыртқы қабаты туралы айту тапсырмасы. 2. Екінші топқа мантияның және оның құрамындағы материалдар туралы ақпарат беру. 3. Үшінші топқа ядроның қызметі мен оның Жердің геологиялық процестеріндегі рөлі туралы әңгімелеу.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Жер қабаттары ның құрылымын көрсететін диаграммалар мен суреттер Интерактивті тақта
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақ бойынша қорытынды жасап, оқушылардың сұрақтарына жауап беру. - Жердің құрылымы мен оның қабаттарының тіршілік үшін маңызы туралы түсініктерін қорытындылау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғаттағы энергия
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға табиғаттағы энергия түрлері мен оның көздерін түсіндіру. Энергияның маңызы мен оның адамның өміріндегі рөлі туралы білім қалыптастыру. Оқушылардың экологиялық жауапкершіліктерін дамыту және табиғаттағы энергияның тиімді пайдалану қажеттілігіне назар аударту.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Табиғаттағы энергияның көздері: - Энергия — бұл жұмыс істеу қабілеті. - Табиғатта әртүрлі энергия көздері бар: күн энергиясы, жел энергиясы, су энергиясы, биомасса, геотермальды энергия, және тағы басқа. - Күн энергиясы: Күннен алынатын энергия ең басты табиғи ресурс болып табылады. Ол жер бетіне жарық пен жылу береді, соның арқасында өсімдіктер фотосинтез жасап, оттегін бөледі. - Жел энергиясы: Желдің қозғалысы да энергия көзі болып табылады. Жел турбиналары арқылы электр энергиясы алынады. - Су энергиясы: Өзендер мен теңіздердің қозғалысынан энергия алуға болады. Су электр станциялары (ГЭС) арқылы электр энергиясын өндіреді. - Биомасса: Өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарынан алынатын энергия. - Геотермальды энергия: Жердің терең қабаттарынан шығатын жылуды қолдану. 2. Энергияның табиғаттағы маңызы: - Энергия өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін қажет. - Адамдардың өмір сүруі үшін энергияның маңызы зор. Ол күнделікті тұрмыстағы әртүрлі жұмыстарды орындауға пайдаланылады, мысалы, көлік жүргізу, үйлерді жылыту, өндірістік процестерде және тағы басқа. - Энергия табиғаттағы экологиялық тепе-теңдікті сақтауда да маңызды рөл атқарады. 3. Энергияның түрлері мен олардың айырмашылықтары: Жаңартылатын энергия көздері (күн, жел, су, биомасса) және жаңартылмайтын энергия көздері (көмір, мұнай, табиғи газ). - Жаңартылатын энергия көздері экологиялық тұрғыдан таза болып табылады, ал жаңартылмайтын көздер қоршаған ортаға зиян келтіреді. Оқушылардың білімін тексеру - Оқушыларға сұрақтар қойып, жаңа сабақты пысықтау: 1. Табиғаттағы энергияның қандай көздерін білесіңдер? 2. Күн энергиясының қандай пайдасы бар? 3. Жел энергиясын қалай қолдануға болады? 4. Геотермальды энергия дегеніміз не? Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа бір энергия көзінің суретін немесе сипаттамасын беру. 1. Бір топқа — күн энергиясы туралы ақпарат беру. 2. Екінші топқа — жел энергиясы туралы түсінік беру. 3. Үшінші топқа — су энергиясы туралы тапсырма беру. - Әр топ өз энергия көзі туралы шағын презентация дайындап, таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақ бойынша қорытынды жасап, оқушылардың сұрақтарына жауап беру. - Энергияны тиімді пайдалану мен табиғатты қорғаудың маңыздылығына тоқталу. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Экологиялық теңгерім
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға экологиялық теңгерім ұғымын түсіндіру. Экологиялық теңгерімнің табиғаттағы рөлін, маңыздылығын және оның бұзылуының салдарын түсіндіру. Оқушыларды табиғатты қорғауға, экологиялық жауапкершілікке тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Экологиялық теңгерім ұғымы: - Экологиялық теңгерім дегеніміз — табиғаттағы барлық тіршілік иелерінің өзара әрекеттестігінен пайда болатын тепе-теңдік. Бұл тепе-теңдік жердің экосистемаларын сақтап, табиғи процестердің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. - Табиғаттағы барлық тірі организмдер бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл байланыстар экосистема деп аталады. Экосистемадағы тірі және тірі емес компоненттер өзара әрекет етеді, және бұл әрекеттестіктер табиғаттағы тепе-теңдікті сақтауға мүмкіндік береді. 2. Экологиялық теңгерімнің бұзылуы: - Экологиялық теңгерім бұзылған кезде табиғи ортада түрлі өзгерістер болады. Мысалы, ормандардың кесілуі, судың ластануы, ауаға зиянды газдардың шығуы экологиялық теңгерімді бұзады. - Қоршаған ортадағы өзгерістер экосистема мен барлық тіршілік иелеріне әсер етеді. Теңгерімнің бұзылуы нәтижесінде жануарлар мен өсімдіктердің жойылуы мүмкін, бұл өз кезегінде адамның өміріне әсер етеді. 3. Экологиялық теңгерімді сақтау үшін қажетті шаралар: - Ормандарды қорғау және ағаштарды отырғызу. - Су көздерін қорғау және судың ластануын болдырмау. - Қалдықтарды тиімді өңдеу және қайта өңдеу технологияларын енгізу. - Табиғатты қорғауға арналған заңдар мен ережелерді қатаң сақтау. 4. Табиғат пен адам арасындағы өзара байланыс: - Адамның табиғатқа әсері оның тіршілік етуіне, өмір сүру сапасына тікелей байланысты. Табиғат ресурстары мен экологиялық тепе-теңдікті сақтай отырып, адам өзінің болашағын қамтамасыз етеді. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Оқушыларға экологиялық теңгерім мен оның бұзылуы туралы сұрақтар қойып, жаңа сабақты пысықтау: 1. Экологиялық теңгерім дегеніміз не? 2. Экологиялық теңгерімнің бұзылуы табиғатқа қалай әсер етеді? 3. Экологиялық теңгерімді сақтау үшін қандай шаралар қабылдануы керек? Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа экологиялық теңгерімнің бұзылуы мен оны сақтау жолдары туралы шағын презентация жасау тапсырмасын беру: 1. Бірінші топ: Ормандардың қысқаруы және оның экологиялық теңгерімге әсері. 2. Екінші топ: Су ресурстарының ластануы және экологиялық зардаптары. 3. Үшінші топ: Қалдықтарды өңдеу және табиғат қорғау шаралары. - Әр топ өз тақырыбын қорғап, нәтижелерін сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың қорытындысы: Экологиялық теңгерімнің маңыздылығы туралы айту. Табиғатқа зиян келтірмей, экологиялық тепе-теңдікті сақтау үшін әр адам жауапты болуы керек. - Оқушылардың сұрақтарына жауап беру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Қоршаған ортаның ластануы
Сабақтың мақсаты		Қоршаған ортаның ластануы туралы түсінік беру. Ластанудың түрлері мен оның табиғатқа әсерін түсіндіру. Оқушыларды табиғатты қорғауға, экологиялық жауапкершілікке тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Қоршаған ортаның ластануы дегеніміз не? - Қоршаған орта ластануы — табиғаттағы экосистема мен тірі организмдерге зиян келтіретін табиғи немесе жасанды факторлардың әсерінен орын алады. Ластану ауа, су, топырақ арқылы жүзеге асырылады. 2. Ластанудың түрлері: - Ауа ластануы: Ауаға зиянды заттардың, яғни көмірқышқыл газдарының, күкірт диоксидінің және басқа химикаттардың бөлінуі. - Су ластануы: Өндірістік және тұрмыстық қалдықтардың су көздеріне құйылуы. Мұндай жағдайлар судың құрамын бұзады, тіршілік иелері үшін қауіпті болады. - Топырақ ластануы: Өндірістік қалдықтар мен пестицидтердің топыраққа әсер етуі. Бұл топырақтың құнарлығын төмендетіп, ауыл шаруашылығының өнімділігін азайтады. 3. Қоршаған ортаның ластануының себептері: - Өнеркәсіптік өндіріс және химиялық қалдықтардың бөлінуі. - Қалдықтарды дұрыс кәдеге жаратпау, қоқысқа тастау. - Ормандардың кесіліп, орман алқаптарының азаюы. - Су ресурстарын дұрыс пайдаланбау. - Қалалардағы көлік санының артуы, көліктердің ауаға зиянды газдар шығаруы. 4. Ластанудың экосистема мен адам өміріне әсері: - Ластанудың әсерінен тіршілік ету жағдайлары нашарлайды. Мысалы, су көздері ластанған кезде, тірі организмдер үшін судың сапасы төмендейді, ал ауаның ластануы адамның тыныс алу жүйесін бұзады. - Ластанудың кесірінен табиғаттың тепе-теңдігі бұзылады, кейбір жануарлар мен өсімдіктердің жойылуына әкеледі. Бұл барлық экосистема мен адамзаттың өміріне қауіп төндіреді. 5. Қоршаған ортаны қорғау үшін не істеу керек? - Қоқыстарды қайта өңдеу және қалдықтарды жоюдың тиімді жолдарын қолдану. - Жасыл аумақтарды сақтау және ормандарды қорғау. - Су ресурстарын үнемді пайдалану және оны ластанудан сақтау. - Қоршаған ортаға зиянды заттардың бөлінуін болдырмау үшін өндіріс технологияларын жетілдіру. Оқушылардың білімін тексеру - Оқушыларға қоршаған орта ластануының түрлері мен себептері туралы сұрақтар қойып, жаңа сабақты пысықтау: 1. Қоршаған ортаның ластануы дегеніміз не? 2. Қоршаған ортаның ластануының қандай түрлері бар? 3. Ластанудың экосистема мен адамға қандай әсері бар? Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа қоршаған ортаны қорғау және ластануды болдырмау үшін қажетті шараларды талқылап, ұсыныстар беру тапсырмасын беру: 1. Бірінші топ: Ауа ластануы мен оны болдырмаудың жолдары. 2. Екінші топ: Су ластануы мен оны болдырмаудың жолдары. 3. Үшінші топ: Топырақ ластануы мен оны болдырмаудың жолдары. - Әр топ өз тақырыбын қорғап, нәтижелерін сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың қорытындысы: Қоршаған ортаның ластануы мен оның салдары туралы айту. Қоршаған ортаны қорғауға әр адамның жауапкершілігін арттыру қажет. - Оқушылардың сұрақтарына жауап беру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғатты қорғау жолдары
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға табиғаттың маңыздылығын түсіндіру. Табиғатты қорғаудың жолдарын анықтау. Экологиялық мәселелер мен олардың шешілу жолдары туралы пікірлерін қалыптастыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Табиғаттың маңызы туралы түсінік: - Табиғат адам өмірі мен денсаулығы үшін аса маңызды. Ол біздің өміріміздің негізі. Біз табиғаттан ауаны, суды, азық-түлікті, энергияны аламыз. Сонымен қатар, табиғат адамның психологиялық және эмоциялық дамуына да әсер етеді. 2. Табиғатқа зиян келтіру факторлары: - Ластану: Ауа, су, топырақтың ластануы табиғаттың бұзылуына әкеледі. - Ормандардың жойылуы: Ормандарды кесу жердің құнарлығын төмендетіп, жануарлар мен өсімдіктерге зиян тигізеді. - Климатың өзгеруі: Адамдардың іс-әрекеттері климаттың өзгеруіне, табиғи апаттардың көбеюіне себеп болуда. - Қалдықтар: Қалдықтарды қайта өңдеу және оларды кәдеге жаратудың жетіспеуі экологиялық мәселелерге әкеледі. 3. Табиғатты қорғау жолдары: - Қалдықтарды қайта өңдеу: Қалдықтарды жою мен қайта өңдеудің тиімді әдістерін қолдану. - Энергияны үнемдеу: Энергияны тиімді пайдалану және жаңартылатын энергия көздеріне көшу. - Жасыл аумақтарды қорғау: Ормандарды сақтап, жаңа ағаштар отырғызу. - Су ресурстарын сақтау: Суды үнемдеп пайдалану, су тазартқыш құралдарын қолдану. - Табиғатпен үйлесімді өмір сүру: Адамдар экологияны құрметтеп, табиғатпен үйлесімді өмір сүруді мақсат етуі керек. 4. Табиғатты қорғаудың халықаралық шаралары: - Көптеген халықаралық ұйымдар табиғатты қорғауға бағытталған жұмыстар жүргізуде. Мысалы, БҰҰ экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін маңызды бастамаларды қолдайды. Сондай-ақ, «Жер күні» сияқты шаралар да табиғатты қорғауға деген жауапкершілікті арттыруға бағытталған. ІV. Оқушылардың білімін тексеру (5 минут): - Оқушыларға табиғатты қорғау жолдары туралы сұрақтар қойып, жаңа сабақты пысықтау: 1. Табиғатты қорғаудың ең маңызды жолдары қандай? 2. Адамдар табиғатқа зиян келтірмеу үшін қандай әрекеттер жасауы керек? 3. Қалдықтарды қайта өңдеу дегеніміз не? V. Топтық жұмыс (5 минут): - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа табиғатты қорғау бойынша нақты іс-шаралар жоспарларын құру тапсырмасын беру: 1. Бірінші топ: Ауа мен суды қорғау шаралары. 2. Екінші топ: Қалдықтарды қайта өңдеу мен энергия үнемдеу жолдары. 3. Үшінші топ: Ормандарды қорғау және жасыл аумақтарды сақтау шаралары. - Әр топ өз іс-шараларын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың қорытындысы: Табиғатты қорғау үшін әр адамның жауапкершілігі болуы керек. - Оқушылардың сұрақтарына жауап беру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Жануарлар мен өсімдіктердің өзара байланысы
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға жануарлар мен өсімдіктердің бір-бірімен өзара байланысын түсіндіру. Табиғаттағы экологиялық жүйелердің маңызды құрамдас бөліктері ретінде жануарлар мен өсімдіктер арасындағы қарым-қатынасты көрсету. Экологиялық сауаттылықты арттырып, табиғатқа деген құрмет сезімін қалыптастыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Жануарлар мен өсімдіктердің өзара байланысы туралы түсінік: - Жануарлар мен өсімдіктер табиғаттағы маңызды экологиялық жүйелердің бөлінбес бөлігі болып табылады. Олар бір-бірімен тығыз байланыста өмір сүреді. - Өсімдіктердің рөлі: Өсімдіктер жануарларға азық, оттегі береді. Олардың тамыры топырақты бекітіп, су мен минералдарды сақтайды. - Жануарлардың рөлі: Жануарлар өсімдіктердің тозаңдануына, таралуына көмектеседі. Олар өсімдіктердің тұқымдарын таратып, олардың өсуіне ықпал етеді. Сонымен қатар, жануарлар өсімдіктердің жапырақтары мен жемістерімен қоректенеді. 2. Өсімдіктер мен жануарлардың бір-біріне тәуелділігі: - Өсімдіктер мен жануарлар арасындағы байланыс бір-бірін толықтырады. Мысалы, шегіртке өсімдіктермен қоректенеді, ал ол өз кезегінде құстар үшін азық көзі болып табылады. - Жануарлар арқылы өсімдіктердің тұқымдары таралады. Мысалы, аңдар мен құстар жемістерді жеп, кейін олардың тұқымдарын басқа жерлерге апарады. - Бұл өзара байланыс экологиялық тепе-теңдікті сақтауға мүмкіндік береді. 3. Табиғаттағы байланыс: - Табиғаттағы әрбір элемент өз орнын тауып, басқа элементтермен тығыз байланыста жұмыс істейді. Бұл процестердің бәрі экожүйенің дұрыс жұмыс істеуі үшін қажет. ІV. Оқушылардың білімін тексеру (5 минут): - Оқушыларға сұрақтар қойып, сабақтың негізгі мазмұнын пысықтау: 1. Өсімдіктер мен жануарлар бір-бірімен қалай байланысады? 2. Өсімдіктердің жануарлар үшін қандай пайдасы бар? 3. Жануарлар өсімдіктерге қалай көмектеседі? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа төмендегідей тапсырмалар береміз: 1. Бірінші топ: Өсімдіктер мен жануарлар арасындағы байланыс туралы презентация жасау. 2. Екінші топ: Табиғаттағы әртүрлі жануарлар мен өсімдіктердің өзара байланысын зерттеу. 3. Үшінші топ: Өсімдіктер мен жануарлардың ортақ экосистемадағы ролін талдау. - Әр топ өз жұмысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Жануарлар мен өсімдіктердің бір-біріне деген өзара байланысы экологиялық жүйенің дұрыс жұмыс істеуі үшін маңызды. - Оқушылардың сұрақтарына жауап беру. - Оқушылардың өздері табиғаттағы жануарлар мен өсімдіктердің байланысын зерттеу қажеттілігін айтып, сабақты қорытындылау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғи апаттар
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға табиғи апаттар және олардың адам өміріне тигізетін әсері туралы түсінік беру. Табиғи апаттар кезінде дұрыс әрекет ету тәсілдерін түсіндіру. Оқушылардың экологиялық сауаттылығын арттырып, табиғи апаттар кезінде сақтық шараларын ұстануға үйрету.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Табиғи апаттардың түрлері: - Табиғи апаттар — бұл адам баласының бақылауынан тыс, табиғаттың әсерінен туындайтын апаттар. Олардың негізгі түрлеріне мыналар жатады: - Жер сілкінісі - Цунами - Торнадо - Су тасқыны - Орман өрттері - Жауын-шашын мен қардың мол түсуі 2. Табиғи апаттардың себептері: - Табиғи апаттардың пайда болу себептері әртүрлі. Мысалы, жер сілкінісі тектоникалық плиталардың қозғалуынан туындайды, ал су тасқыны жауын-шашынның көп түсуінен болады. 3. Табиғи апаттардың адам өміріне әсері: - Табиғи апаттар кезінде адам өмірі мен денсаулығына қауіп төнеді. Мысалы, жер сілкінісі кезінде үйлер қирап, адамдар қаза болуы мүмкін. - Орман өрттері табиғи ресурстарды жойып, экожүйеге үлкен зиян келтіреді. 4. Табиғи апаттар кезінде қауіпсіздік шаралары: - Жер сілкінісі кезінде: Үйде бола отырып, төменгі қабатта тұрған кезде есікті жабу, берік заттардың астында басқарып отыру. - Су тасқыны кезінде: Төмен жерлерден қашып, биік жерлерге көтерілу. - Торнадо кезінде: Жерге жатып, басты қорғау үшін қолдармен басын жабу. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Сұрақ-жауап арқылы жаңа тақырып бойынша білімдерін тексеру: 1. Табиғи апаттар неге табиғи деп аталады? 2. Жер сілкінісі кезінде не істеу керек? 3. Су тасқыны кезінде қауіпсіздік шаралары қандай? 4. Торнадоның ерекшеліктері қандай? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа төмендегідей тапсырмалар береміз: 1. Бірінші топ: Жер сілкінісі кезінде қауіпсіздік шаралары туралы плакат жасау. 2. Екінші топ: Су тасқыны және торнадо кезіндегі сақтық шараларын сипаттау. 3. Үшінші топ: Орман өртінің алдын алу шараларын талқылау. - Әр топ өз жұмыстарын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Табиғи апаттар кезінде адамдар сақтық шараларын сақтау арқылы өз өмірін және қоршаған ортаны қорғауы қажет. Оқушылардың табиғи апаттар туралы білімі тереңдеп, қауіпсіздік шараларын ұстануға дағдыланады. - Оқушылардың сұрақтарына жауап беру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Құстардың көшуі
Сабақтың мақсаты		Құстардың көшуі туралы білім қалыптастыру. Құстардың көшуінің себептері мен маңызын түсіндіру. Құстардың көшіру кезінде адамзаттың экологиялық жауапкершілігін арттыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ: 1. Құстардың көшуі туралы жалпы түсінік: - Құстардың көшуі – бұл олардың белгілі бір маусымдық кезеңде бір жерден екінші жерге ұшып кетуі. Көшудің негізгі себебі – ауа райының өзгеруі, азықтың жетіспеуі және қауіпсіз орынды табу. 2. Құстардың көшуінің себептері: - Құстардың көшуі негізінен климаттық жағдайларға байланысты. Олар суық аймақтарда қыстап, жылы аймақтарға көшіреді. Мысалы, құстар жазда суық аймақтарда ұя салып, қыста жылы жерлерге көшу арқылы өмір сүреді. - Көшу құстардың тіршілігін сақтап қалуға көмектеседі. Олар көшу арқылы суықтан және азықтың жетіспеушілігінен қорғанады. 3. Құстардың көшуінің кезеңдері: - Көктемгі көшу: Құстар көктемде ұя салу үшін солтүстікке немесе биік тауларға көшіреді. - Күзгі көшу: Құстар қыстан қорғану үшін жылы жерлерге, әдетте, оңтүстікке немесе экваторға қарай көшіреді. 4. Құстардың көшу жолдары: - Құстардың көшу жолдары әртүрлі болады: кейбір құстар оңтүстікке, басқа құстар батысқа немесе шығысқа қарай ұшады. Құстар көшу кезінде биологиялық сағатқа сай қозғалады, әрі олар ұзақ жолды бейімделген бағдармен ұшады. 5. Құстардың көшуі экологияға қалай әсер етеді: - Құстар экосистемаға маңызды рөл атқарады. Олар өсімдіктерді тозаңдандыруға және жәндіктерді таратуға көмектеседі. Құстардың көшуі экосистеманың тепе-теңдігін сақтауға, биологиялық әртүрлілікті арттыруға ықпал етеді. IV. Оқушылардың білімін тексеру - Сұрақ-жауап арқылы жаңа тақырып бойынша білімдерін тексеру: 1. Құстар көшуінің басты себептері қандай? 2. Құстар қай жерге көшуі мүмкін? 3. Құстардың көшуі экологияға қалай әсер етеді? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа тапсырма беру: 1. Бірінші топ: Құстардың көшу жолдары туралы ақпарат жинап, сызба жасап шығу. 2. Екінші топ: Құстардың көшуіндегі қиындықтар мен оларға қалай көмек көрсетуге болатынын талқылау. 3. Үшінші топ: Құстардың көшуіне байланысты экологиялық маңызын түсіндіру. - Әр топ өз жұмыстарын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Құстардың көшуі – табиғаттағы маңызды құбылыс. Құстар тек табиғатты қорғаушылар ғана емес, экологиялық тепе-теңдікті сақтаушы да болып табылады. Оқушыларға көшу кезеңдерінде құстарға құрметпен қарау және олардың табиғаттағы маңызын түсіну қажеттігі айтылады. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Өсімдіктердің өсуі мен дамуы
Сабақтың мақсаты		Өсімдіктердің өсуі мен дамуы туралы білім қалыптастыру. Өсімдіктердің өсуінің негізгі факторлары мен кезеңдерін түсіндіру. Өсімдіктердің өмір циклін түсіну және табиғаттағы маңызды рөлін бағалау.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Өсімдіктердің өсуі мен дамуы туралы жалпы түсінік: - Өсімдіктердің өсуі – бұл олардың жаңа жасушалар мен бөліктерінің пайда болуы арқылы ұзарып, көлемінің ұлғаюы. - Даму – бұл өсімдіктің барлық өмірлік кезеңдері, оның ішінде ұрықтану, өсу, гүлдеу, жеміс беру және қурау кезеңдері бар. 2. Өсімдіктердің өсуіне қажетті факторлар: - Жарық: Өсімдіктер жарықтың көмегімен фотосинтез процесін жүзеге асырады. Жарықтың жетіспеушілігі өсімдіктің өсуін тежейді. - Су: Су өсімдіктің өміріне өте маңызды. Ол тамыр арқылы топырақтан сорылып, жапырақта буланып, өсімдік жасушаларындағы метаболикалық процестерге қатысады. - Қоректік заттар: Өсімдік топырақтан минералды заттарды алады. Бұл заттар өсімдіктің өсуіне және дамуына қажет. - Температура: Өсімдіктер белгілі бір температурада жақсы өседі. Температураның ауытқуы өсімдік дамуына зиян тигізеді. 3. Өсімдіктердің өсу кезеңдері: - Өркеннің пайда болуы: Өсімдік тұқымынан өніп шыққан өркен алғашқы жапырақтарын шығарып, өзінің өсу процесін бастайды. - Гүлдеу және жеміс беру: Өсімдік өсу мен даму процесінде гүлдеп, жеміс береді. Бұл өсімдіктің көбею кезеңі болып табылады. - Тұқымның пайда болуы: Жеміс арқылы өсімдік тұқымдарын таратуды жүзеге асырады. Өсімдіктердің қоршаған ортаға тигізетін әсері: - Өсімдіктер топырақтың құнарлылығын арттырады. - Олар ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін шығарады, яғни олар экосистемада өте маңызды рөл атқарады. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Жаңа тақырып бойынша сұрақтар қою: - Өсімдіктердің өсуі мен дамуы үшін қандай факторлар қажет? - Өсімдіктердің өмір циклінде қандай кезеңдер бар? - Өсімдіктердің қоршаған ортаға әсері қандай? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа тапсырма беру: 1. Бірінші топ: Өсімдіктердің өсуіне қажетті факторларды талқылап, диаграмма жасап шығу. 2. Екінші топ: Өсімдіктердің өсу кезеңдерін топтастырып, сызба немесе график түрінде көрсетіп шығу. 3. Үшінші топ: Өсімдіктердің табиғаттағы рөлін талқылап, қоршаған ортаға тигізетін әсерлерін жазу. - Әр топ өз жұмысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Өсімдіктердің өсуі мен дамуы – табиғаттағы маңызды құбылыс. Олар қоршаған ортаны жақсартып, экологиялық тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі. Өсімдіктердің өсуіне қажетті факторларды түсіну арқылы оқушылар табиғаттағы күрделі процестерді жақсырақ түсінеді.. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Топырақтың құрамы және оның маңызы
Сабақтың мақсаты		Топырақтың құрамын және оның адам өміріндегі маңызын түсіндіру. Топырақтың құнарлылығына әсер ететін негізгі факторлармен таныстыру. Оқушыларды экологиялық жауапкершілікке тәрбиелеу және топырақты қорғау қажеттілігі туралы ойлауға үйрету.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	I. Ұйымдастыру Сәлемдесу. Психологиялық дайындық Бізде жақсы баламыз, Өсті ақыл санамыз Апайымызбен ең алғаш, амандасып аламыз. Жарқырасын күніміз, жайнап тұрсын гүліміз, Жақсы ниет тілекпен, Бастайық сабақ бүгін біз.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Топырақтың құрамы: - Топырақ – табиғи қоспа, ол минералды заттардан, органикалық заттардан, су мен ауадан тұрады. - Минералды заттар: Бұл – топырақтың негізгі құрамдас бөлігі, ол құм, саз, балшық түрінде болады. - Органикалық заттар: Өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарынан пайда болады. Бұл заттар топыраққа құнарлығын береді. - Су мен ауа: Топырақтағы су мен ауа өсімдіктердің тамырлары арқылы қоректену процесіне қатысады. 2. Топырақтың маңызы: - Топырақта өсімдіктер өседі, сондықтан ол адамның негізгі тағам көзінің көзі болып табылады. - Топырақта тірі ағзалар өмір сүреді: құрттар, жәндіктер және микроағзалар. Олар топырақты аэрациялап, оның құнарлылығын арттырады. - Топырақ экосистеманың бір бөлігі ретінде атмосферадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, топырақтың ылғалын ұстайды. 3. Топырақтың құнарлылығына әсер ететін факторлар: - Климат: Жауын-шашын мөлшері мен температура топырақтың құнарлылығына әсер етеді. - Өсімдіктер мен жануарлар: Органикалық заттардың, яғни өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарының қосылуы топырақтың құнарлығын арттырады. - Адамның әрекеті: Топырақты егіншілікпен пайдалану, тыңайтқыштарды қолдану және топырақ қорғау әдістерінің қолданылуы. 4. Топырақты қорғау: - Топырақтың құнарлығын сақтау үшін оны дұрыс пайдалану керек. Ол үшін тыңайтқыштарды орынды қолдану, топырақтың эрозиясына жол бермеу және органикалық қалдықтарды топыраққа қосу қажет. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Топырақтың құрамын түсіндіру. - Топырақтың маңызын сұрақ-жауап арқылы тексеру: - Топырақтың негізгі құрамдас бөліктері қандай? - Топырақтың экосистема үшін маңызы қандай? - Топырақтың құнарлығына қандай факторлар әсер етеді? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа тапсырма беру: 1. Бірінші топ: Топырақтың құрамын диаграмма түрінде көрсету. 2. Екінші топ: Топырақтың экологиялық маңызын атап, сызба немесе кесте жасау. 3. Үшінші топ: Топырақтың құнарлығын сақтау жолдарын ұсыну. - Әр топ өз жұмысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар Диаграмма лар мен суреттер Видео материалдар
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Топырақ – табиғаттағы өте маңызды компонент. Оның құрамындағы минералды және органикалық заттар өсімдіктердің өсуіне қажетті жағдайлар жасайды. Топырақты қорғау арқылы біз оның құнарлылығын сақтап, экологиялық тепе-теңдікті қамтамасыз ете аламыз. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Жануарлардың көбеюі
Сабақтың мақсаты		Жануарлардың көбею түрлерімен таныстыру. Әр түрлі жануарлардың көбею тәсілдері мен олардың ерекшеліктері туралы түсінік беру. Оқушыларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке және экологиялық жауапкершілікке тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Жануарлардың көбеюі дегеніміз не? - Жануарлардың көбеюі – түрдің жалғасуын қамтамасыз ететін табиғи процесс. Бұл процесс арқылы жас ұрпақ дүниеге келеді. 2. Жануарлардың көбею тәсілдері: - Жыныстық көбею: Бұл көбінесе жануарлар арасында кең таралған тәсіл. Жыныстық көбеюде екі жыныстың қатысуы қажет: еркек және ұрғашы. - Мысал: Адамдар, сүтқоректілер, құстар және басқа жануарлар. - Жыныссыз көбею: Бұл тәсілде тек бір ата-аналық организм қажет. Ұрпақ ата-анасының генетикалық материалымен бірдей болады. - Мысал: Өсімдіктердің кейбір түрлері, теңіз жәндіктері (мысалы, медузалар). 3. Жануарлардың көбею кезеңдері: - Ұрықтану: Ұрықтың аналық жыныс жасушасымен кездесіп, жаңа тіршілік басталады. - Жүктілік: Кейбір жануарларда (сүтқоректілерде) ұрықтың аналық денесінде дамуы. - Туу: Ұрпақтың дүниеге келуі. 4. Жануарлардың көбею ерекшеліктері: - Әр түрлі жануарлар көбеюдің әртүрлі тәсілдерін қолданады. Мысалы, кейбір жануарлар тек қана тірі ұрпақ береді (сүтқоректілер), ал басқалары жұмыртқа салады (құстар, бауырымен жорғалаушылар). 5. Жануарлардың көбеюіне экологиялық әсер: - Табиғат жағдайлары (жыл мезгілдері, климаттық өзгерістер, қорек көзі, т.б.) жануарлардың көбею процесіне әсер етуі мүмкін. Мысалы, кейбір жануарлар көбею кезеңін жыл маусымына байланысты белгілейді. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Сұрақтар қою арқылы жаңа тақырыпты бекіту: - Жануарлардың көбеюі дегеніміз не? - Жануарлардың көбеюінің қандай түрлері бар? - Жануарлардың жыныстық және жыныссыз көбеюіндегі ерекшеліктерді атаңыз. V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа белгілі бір жануарлардың көбею тәсілі туралы тапсырма беру: 1. Бірінші топ: Сүтқоректілердің көбеюі туралы ақпарат дайындау. 2. Екінші топ: Құстардың көбеюі туралы ақпарат дайындау. 3. Үшінші топ: Теңіз жануарларының көбеюі туралы ақпарат дайындау. - Әр топ өз жұмысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Жануарлар дың көбеюі туралы слайдтар мен бейнемаз мұн. Жануарлар дың көбею тәсілдері мен ерекшеліктері көрсетілген суреттер мен диаграмма лар Табиғатқа байланысты түрлі постерлер мен ақпараттық карталар.
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Жануарлардың көбеюі – табиғаттың тұрақтылығы мен биологиялық алуан түрліліктің сақталуы үшін маңызды процесс. Жануарлардың көбею тәсілдері әр түрлі, бірақ олардың барлығы табиғаттағы тіршілік цикліне ықпал етеді. - Оқушыларға жануарлар дүниесі туралы білімдерін тереңдетуге, көбею процестерін дұрыс түсінуге шақыру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін қажетті шарттар
Сабақтың мақсаты		Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін қажетті негізгі шарттарды анықтау. Қоршаған орта жағдайларының өсімдіктер мен жануарларға әсері туралы түсінік беру. Табиғаттың әртүрлі факторларына жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін қажетті негізгі шарттар: - Қорек: Өсімдіктер мен жануарлар үшін өмір сүру үшін қорек қажет. Өсімдіктер фотосинтез процесін жүргізу арқылы өздігінен қорек алады, ал жануарлар қоректену үшін өсімдіктер мен басқа жануарларды тұтынады. - Су: Су өсімдіктер мен жануарлардың өмір сүруіне аса қажет. Су барлық биологиялық процестердің жүруіне қатысады. - Жарық: Өсімдіктерге жарық қажет, өйткені олар фотосинтез процесін жарық энергиясы арқылы жүзеге асырады. Жануарлар да жарыққа байланысты әрекет етеді (күндізгі немесе түнгі тіршілік ету режимі). - Температура: Әрбір организмнің өмір сүруіне белгілі бір температура диапазоны керек. Суық немесе ыстық температура жағдайында тіршілік қиын болуы мүмкін. - Ауа: Жануарлар мен өсімдіктер тыныс алу үшін ауаны қажет етеді. Ауадағы оттегі деңгейі өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін маңызды. 2. Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігіндегі экологиялық факторлар: - Экологиялық факторлар: температура, су, жарық, ауаның құрамы, топырақтың құрамдық ерекшеліктері мен ылғалдылығы, табиғаттағы басқа тіршілік иелері және т.б. - Тірі организмдерге әсер ететін табиғи және антропогендік (адам әрекетінен пайда болған) факторлар. IV. Оқушылардың білімін тексеру (5 минут): - Сұрақтар қою арқылы жаңа тақырыпты бекіту: - Өсімдіктердің тіршілігі үшін қандай жағдайлар қажет? - Жануарлардың тіршілігі үшін қажетті негізгі шарттар қандай? - Табиғат факторларының тіршілікке әсері туралы не білесіз? V. Топтық жұмыс (7 минут): - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа түрлі табиғи орта мен экологиялық жағдайларды зерттеу тапсырмасын беру: 1. Бірінші топ: Өсімдіктердің тіршілігі үшін қажетті жағдайлар. 2. Екінші топ: Жануарлардың тіршілігі үшін қажетті жағдайлар. 3. Үшінші топ: Табиғаттағы экологиялық факторлар мен олардың тірі организмдерге әсері. - Әр топ өз жұмысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Суреттер мен слайдтар (өсімдіктер мен жануарлар дың тіршілігі үшін қажетті шарттар). Табиғаттың түрлі көріністері мен жануарлар мен өсімдіктер дің өмірлік циклдарын көрсететін бейнемаз мұн.
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін табиғи орта мен экологиялық факторлардың маңызы өте зор. Тірі организмдердің өмірі табиғаттағы түрлі факторларға байланысты қалыптасады. - Табиғатты қорғаудың маңыздылығын оқушыларға жеткізу. - Оқушылардың қоршаған ортаға деген сүйіспеншіліктерін арттыру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Экосистема және оның компоненттері
Сабақтың мақсаты		Экосистема ұғымын және оның негізгі компоненттерін түсіндіру. Экосистема мен оның компоненттерінің тірі және тірі емес факторлар арқылы өзара байланысын ұғындыру. Оқушылардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру, табиғат пен қоршаған ортаға деген жауапкершілігін арттыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Экосистема ұғымы: - Экосистема — бұл тірі және тірі емес компоненттердің өзара байланысқан жиынтығы. Экосистема табиғатта көптеген түрлі жағдайларда қалыптасады және оның ішінде барлық тіршілік иелері мен қоршаған орта өзара әсер етеді. - Экосистемадағы негізгі компоненттер: 1. Тірі компоненттер: Өсімдіктер, жануарлар, микроорганизмдер. 2. Тірі емес компоненттер: Су, ауа, топырақ, күн сәулесі, температура. 2. Экосистеманың негізгі компоненттері: - Өсімдіктер: Экосистеманың бастапқы өндірушілері. Олар фотосинтез арқылы өздеріне қажетті қоректі алады. - Жануарлар: Жануарлар экосистемада әртүрлі деңгейде (шөпқоректілер, жыртқыштар, паразиттер) тіршілік етеді. - Микроорганизмдер: Органикалық заттарды ыдыратып, экосистема ішінде биологиялық айналымды қамтамасыз етеді. - Тірі емес факторлар: Қоршаған ортадағы су, ауа, температура, жарық, топырақтың құрамы — бұл экосистемадағы тіршілік үшін қажетті факторлар. 3. Экосистемадағы энергия ағымы: - Экосистемада энергия күннен басталады. Күн сәулесі өсімдіктерге түсіп, олар фотосинтез арқылы органикалық заттар түзеді, бұл заттарды жануарлар жейді. - Экосистемада энергияның жоғалуы мен айналымы үздіксіз болады: өсімдіктер энергияны жинаса, жануарлар оны тұтынады, ал микроорганизмдер ыдырату арқылы заттардың айналымын қамтамасыз етеді. 4. Табиғаттағы экосистема мысалдары: - Орман экосистема: Орманда өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер өзара әрекеттеседі. Бұл экосистема ауа құрамын реттейді, топырақты құнарлы етеді. - Көл экосистема: Көлде тірі организмдер (су өсімдіктері, балықтар, микроорганизмдер) мен тірі емес факторлар (су, температура, жарық) өзара байланысады. - Шөл экосистема: Шөл экосистемасында су өте шектеулі, бірақ өсімдіктер мен жануарлар осындай жағдайға бейімделген. IV. Оқушылардың білімін тексеру - Экосистема дегеніміз не? - Экосистеманың негізгі компоненттерін атаңыз. - Тірі емес компоненттерге қандай факторлар жатады? - Экосистемада энергия қалай жүреді? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа экосистема туралы нақты мысал (орман, шөл, көл) беріп, оларды талқылауға тапсырма беру. - Әр топ өз жұмысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Экосистема және оның компонент тері туралы слайдтар мен суреттер. Видеоролик немесе анимация лар (экосистема мен оның компонент тері). Табиғаттан алынған мысалдар (экосистеманың нақты мысалдары: орман, көл, шөл, далалық экосистема).
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Экосистема — тірі және тірі емес компоненттердің өзара әрекеттесуінен тұратын күрделі жүйе. Экосистеманың тұрақтылығы осы компоненттердің теңдігін сақтауға байланысты. - Оқушыларға экосистемалардың маңыздылығын және табиғаттағы тепе-теңдікті сақтау қажеттілігін түсіндіру. - Сабақтың тақырыбы бойынша қорытынды жасау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Өсімдіктердің ауаны тазартып отыруы
Сабақтың мақсаты		Өсімдіктердің ауаны тазартып отыру процесі туралы түсінік қалыптастыру. Өсімдіктердің фотосинтез үдерісі арқылы ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегіні бөліп шығаруын түсіндіру. Оқушыларға экологиялық жауапкершілікті ұғындырып, табиғатты қорғауға шақыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Өсімдіктердің ауаны тазартып отыруы: - Өсімдіктердің ауаны тазартып отыруы дегеніміз, өсімдіктердің фотосинтез процесі кезінде ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін бөліп шығару процесі. - Фотосинтез — бұл өсімдіктердің күн сәулесін, көмірқышқыл газын және суды пайдаланып органикалық заттарды (глюкозаны) жасау процесі. Бұл процестің нәтижесінде өсімдіктер ауаға оттегі шығарады. - Өсімдіктер көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегіні бөліп шығарады. Көмірқышқыл газын сіңіру және оттегіні бөлу процесі өсімдіктердің өмір сүру үшін маңызды ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортаға әсер етеді, өйткені адам мен жануарлар үшін оттегі қажет. 2. Өсімдіктердің экологиялық рөлі: - Өсімдіктер табиғатта экологиялық теңгерімді сақтайтын маңызды элемент болып табылады. Олар ауаны тазартып, атмосферадағы көмірқышқыл газын төмендетеді, бұл жердегі тіршілікті қолдайтын маңызды процесс. - Өсімдіктердің тағы бір рөлі — топырақты еріген минералдармен байыту, жер бетінде су балансын сақтап тұру. 3. Өсімдіктердің ауаны тазартып отыруының маңыздылығы: - Өсімдіктердің ауаны тазартып отыруы біздің экосистема үшін маңызды, өйткені бұл процестер табиғаттың жалпы денсаулығына оң әсер етеді. - Ауаның ластануы — қазіргі таңда бүкіл әлемдегі маңызды экологиялық мәселелердің бірі. Өсімдіктер ауаны тазартып, адамның денсаулығын қорғауға көмектеседі. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Өсімдіктердің фотосинтез үдерісінде қандай заттар пайдаланылады? - Фотосинтез процесінің нәтижесінде қандай газдар шығарылады? - Өсімдіктердің ауаны тазарту рөлі туралы не білесіздер? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа өсімдіктердің экологиялық рөлі туралы презентация жасауға тапсырма беру. - Әр топ өсімдіктердің фотосинтез процесі туралы, табиғатты қорғау үшін өсімдіктердің маңыздылығын талқылайды. - Оқушылар өз жұмысын сынып алдында таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар мен суреттер (өсімдіктер дің фотосинтезі, ауаны тазарту процесі) Құралдар мен қажетті құрал-жабдықтар (ақ тақта, маркер, флипчарт)
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Өсімдіктер фотосинтез процесі арқылы ауаны тазартады, көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін бөледі. Бұл процесс адамның және басқа тіршілік иелерінің өмірі үшін өте маңызды. - Табиғатты қорғаудың маңыздылығы, өсімдіктерді көбейту және олардың экосистема үшін рөлі туралы қорытынды жасау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Тіршілік ортасы
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға тіршілік ортасының түсінігін және оның маңыздылығын түсіндіру. Тіршілік ортасын зерттей отырып, өсімдіктер мен жануарлардың өмір сүретін жағдайларын сипаттау. Тіршілік ортасының экосистема мен табиғаттағы рөліне назар аудару.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Тіршілік ортасы туралы түсінік: - Тіршілік ортасы — бұл табиғатта тіршілік ететін организмдердің өмір сүруіне қолайлы жағдай жасайтын, өзара байланыста болатын кеңістік. - Тіршілік ортасы деп біз организмдердің өздері өмір сүретін және даму үшін қажетті барлық факторлар жиынтығын атаймыз. 2. Тіршілік ортасының түрлері: - Құрлықтық орта: Бұл ортада жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрлері тіршілік етеді. Құрлықтағы орта әртүрлі климаттық жағдайларға байланысты өзгереді: шөл, орман, дала, таулар. - Сулы орта: Бұл ортада тіршілік ететін организмдер суларда, яғни өзендерде, көлдерде, теңіздерде және мұхиттарда өмір сүреді. Мұнда өсімдіктер мен жануарлардың әртүрлі түрлері бар. - Ауа ортасы: Ауаның құрамында өмір үшін қажетті оттегі мен көмірқышқыл газы бар, ол тірі организмдер үшін аса маңызды. 3. Тіршілік ортасының экосистемалардағы рөлі: - Әрбір тіршілік ортасы экосистема құрушы маңызды компоненттерден тұрады. Ортаның түрлілігі организмдердің биологиялық әртүрлілігін қолдайды. - Тіршілік ортасы организмдердің биологиялық дамуына, өсіп-өнуіне, тіршілігін жалғастыруына ықпал етеді. 4. Тіршілік ортасының экологиялық маңызы: - Тіршілік ортасы экосистемаға маңызды әсер етеді, оның ішінде: қоректік тізбек, энергия айналымы, заттар айналымы. - Тіршілік ортасының ластануы мен өзгеруі экосистеманың бұзылуына, климаттың өзгеруіне әкеліп соғады. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Тіршілік ортасы дегеніміз не? - Қандай тіршілік ортасын білесіздер? - Құрлықтық және сулы орта арасындағы айырмашылықты атаңыздар. - Тіршілік ортасы экосистема үшін қандай рөл атқарады? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөлу: 1. Топ: Құрлықтағы тіршілік ортасын сипаттау. 2. Топ: Сулы ортаны сипаттау. 3. Топ: Ауа ортасының ерекшеліктерін түсіндіру. - Әр топ берілген тіршілік ортасы туралы қысқаша мәлімет жинап, оны топ алдында таныстыру.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар мен суреттер (тіршілік ортасы, экосистема лар) Ауызша карталар Тақта, маркер, флипчарт
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Тіршілік ортасы — бұл тірі организмдердің өмір сүріп, дамуына қажет табиғи орта, ол жер бетінде үш негізгі түрге бөлінеді: құрлықтық, сулы және ауа ортасы. Әрбір ортаның экосистема үшін маңызы зор. - Тіршілік ортасының сақталуы мен экологиялық теңгерімнің маңызы туралы қорытынды жасау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғаттың маңызы
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға табиғаттың адам өміріндегі маңызы мен рөлін түсіндіру. Табиғат пен адамның өзара байланысын, табиғат ресурстарын тиімді пайдаланудың маңыздылығын үйрету. Оқушыларды табиғатты қорғауға, оны сақтауға жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Табиғаттың маңызы туралы түсінік: - Табиғат — бұл барлық тірі және өлі компоненттерден тұратын табиғи жүйе. Табиғат адам өмірі үшін ең қажетті жағдайларды қамтамасыз етеді. - Табиғаттың маңыздылығы: - Азық-түлік пен су: Адамдардың өмір сүруі үшін табиғатта өсетін өсімдіктер мен жануарлар қажет. Олардан азық-түлік алынады. Су — өмірдің негізгі көзі. - Оттегі мен ауа: Табиғатта өсімдіктер мен ағаштар атмосферадағы оттегін өндіреді, бұл адам өмірі үшін маңызды. - Жер ресурстары: Жерде тұратын адамдар өздерінің өмір сүруіне қажетті ресурстарды алады: топырақ, пайдалы қазбалар, ормандар. - Климат және экологиялық теңгерім: Табиғаттың бір бөлігі ретінде климат өзгерістері мен экологиялық тепе-теңдік сақталады, бұл адам өміріне тікелей әсер етеді. 2. Табиғат пен адам арасындағы байланыс: - Адам табиғатқа тәуелді, бірақ адам табиғатқа әсер ету арқылы оның жағдайын өзгерте алады. Бұл байланыс екі жақты. - Адам табиғат ресурстарын пайдаланғанда оның экологиясына зиян келтірмей, оларды үнемді әрі тиімді пайдалану керек. 3. Табиғатты қорғау — адамның міндеті: - Табиғат ресурстары шектеулі. Оларды ұқыпты пайдалану мен сақтау — біздің болашақ ұрпақтарымыз үшін де маңызды. - Адамның табиғатқа әсері — бұл тек ресурстарды пайдалану ғана емес, сондай-ақ экологиялық тепе-теңдікті сақтау, ластану мен қоқыстарды жою. 4. Табиғаттағы өзгерістер: - Адамның іс-әрекеттері табиғатқа зиян келтіреді: ормандардың жойылуы, өзендердің ластануы, ауа райының өзгеруі. - Табиғаттың сақталуы үшін экологиялық білім мен әрекеттер қажет. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Табиғаттың адам өміріндегі маңызы қандай? - Табиғат пен адам арасындағы байланыс туралы не білесіздер? - Табиғатты қорғау үшін қандай қадамдар жасау керек? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды үш топқа бөлу: 1. Топ: Табиғаттың адам өміріндегі маңызын сипаттау. 2. Топ: Табиғат ресурстарының түрлерін анықтау. 3. Топ: Табиғатты қорғаудың маңыздылығын талқылау. - Әр топ қысқаша өз жұмыстарын басқа топтарға таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Табиғат көріністері бейнеленген слайдтар Табиғат ресурстары ның суреттері Тақта, маркер
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың негізгі қорытындысы: Табиғат — адамның өмір сүруіне қажет барлық жағдайды қамтамасыз ететін, баға жетпес байлық. Табиғатты қорғау — әр адамның міндеті. Біз табиғатпен үйлесімді өмір сүруіміз керек. - Оқушыларға табиғатты қорғауға қатысты ойлар мен ұсыныстар айтқызу. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Қоршаған ортадағы экологиялық мәселелер
Сабақтың мақсаты		Қоршаған ортадағы экологиялық мәселелердің себептерін және олардың адамдар өміріне әсерін түсіндіру. Оқушыларға экологиялық мәселелерді шешудің маңыздылығы мен оны шешу жолдары туралы білім беру. Оқушыларды экология саласындағы мәселелерді шешуге белсенді қатысуға тәрбиелеу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Экологияның анықтамасы: - Экология — тірі организмдер мен олардың қоршаған ортамен қарым-қатынасын зерттейтін ғылым. - Экологиялық мәселелер — бұл адам мен табиғат арасындағы үйлесімділіктің бұзылуына байланысты туындайтын проблемалар. 2. Қоршаған ортадағы экологиялық мәселелер: - Ауа ластануы — көлік, өнеркәсіптік қалдықтар, өндірістік процестер мен тұрмыстық тұрмыстық газдар нәтижесінде ауаға зиянды заттардың бөлінуі. - Су ластануы — фабрика мен зауыттардан шыққан қалдықтар, тұрмыстық қалдықтар, ауылшаруашылық заттар мен пестицидтер су көздеріне түсуі. - Жердің деградациясы — топырақтың эрозиясы, ормандардың кесілуі, ауланған жердің сапасының төмендеуі. - Қоршаған ортадағы радиациялық ластану — ядролық сынақтар мен апаттардан кейінгі радиация. - Қоқыс пен пластиктердің көбеюі — табиғатта ұзақ уақыт ыдырамайтын пластик заттарының көбеюі, ол жер мен су экожүйесін бүлдіреді. 3. Экологиялық мәселелердің әсері: - Адам денсаулығына тікелей әсер етеді: тыныс алу аурулары, су мен тамақ арқылы жұғатын аурулар. - Табиғатқа зиян келтіріп, экологиялық тепе-теңдікті бұзады: ормандардың, жануарлар мен өсімдіктердің жойылуы. - Адамдардың өмір сүру жағдайларының нашарлауы: ауа, су және топырақ ластануынан адамдардың өмір сүру деңгейі төмендейді. 4. Экологиялық мәселелерді шешу жолдары: - Қоршаған ортаға зиянды заттардың бөлінуін шектеу. - Қалдықтарды қайта өңдеу мен кәдеге жарату. - Ормандарды отырғызу және жоюды тоқтату. - Табиғи ресурстарды үнемдеп пайдалану. - Энергия үнемдеу және экологиялық таза өндірістерді дамыту. - Білім беру мен экологиялық сауаттылықты арттыру. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Қоршаған ортадағы экологиялық мәселелерді атаңыз. - Экологиялық мәселелердің адам өміріне әсері қандай? - Қоршаған ортаны қорғау үшін қандай шаралар қолдану керек? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөлу. 1. Топ: Ауа ластануының әсері туралы өз пікірлерін ортаға салады. 2. Топ: Су ластануының салдарлары мен оны шешу жолдары. 3. Топ: Жердің деградациясы және ормандарды қорғау. - Әр топ өз пікірлерін сынып алдында қорғайды.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (қоршаған ортадағы экологиялық мәселелер туралы) Табиғаттың ластануы ның әсерін көрсететін суреттер мен бейнемаз мұн Тақта, маркер
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың қорытындысы: Қоршаған ортаны қорғау — бұл тек қана табиғатқа қамқорлық жасау емес, ол адамның өмір сүру сапасын жақсарту, болашақ ұрпақ үшін табиғи байлықтарды сақтау. - Оқушыларға қоршаған ортаны қорғауға қатысты ұсыныстар мен ойлар айтқызу. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Суға қатысты заңдылықтар
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға суға қатысты негізгі заңдылықтарды түсіндіру. Су табиғаттағы маңызы мен оның қасиеттерін меңгерту. Су ресурстарын тиімді пайдалану және қорғау қажеттілігі туралы пікірлер қалыптастыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Суға қатысты негізгі заңдылықтар: - Судың үш күйі: - Су сұйық күйде өмірімізде көп кездеседі. - Су газ күйінде (булану) жоғары температурада болады. - Су қатты күйде (мұз) төмен температурада кездеседі. - Судың буға айналуы: Су белгілі бір температурада (100°C) буланып, газға айналады. - Судың қатуы: Су 0°C температурада қатаяды. 2. Судың айналымы табиғатта: - Булану: Су ыссы ауада буға айналады. - Конденсация: Сулы бу қайтадан сұйық күйге айналады. - Жаңбыр: Су бұлттардан жаңбыр болып жер бетіне түседі. - Судың топыраққа сіңуі: Жаңбыр суы топыраққа сіңіп, жер астындағы су көздерін толтырады. 3. Судың табиғаттағы маңызы: - Су — тіршіліктің негізі. Өсімдіктер мен жануарлар су арқылы тіршілік етеді. - Су экожүйелердің дұрыс жұмыс істеуі үшін қажетті элемент болып табылады. - Су адам өмірінің маңызды бөлігін құрайды: ауыз суы, ауылшаруашылық, өнеркәсіптік қажеттіліктер үшін пайдаланылады. 4. Су ресурстарының үнемді пайдалану жолдары: - Су үнемдеу мәдениетін дамыту: ауыз суын үнемдеу, шаруашылықтың сумен қамтамасыз етілуін қадағалау. - Судың ластануын болдырмау: өндірістік қалдықтарды дұрыс тастау, су көздерін қорғау. - Жаңбыр суын жинап пайдалану. - Суару жүйелерін дұрыс жобалау және суару әдістерін жақсарту. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Судың қандай қасиеттері бар? - Су табиғатта қалай айналады? - Су ресурстарын қалай үнемдеуге болады? - Судың маңызы қандай? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөлу. 1. Топ: Судың үш күйі мен олардың қасиеттері туралы талқылап, мысалдар келтіреді. 2. Топ: Судың айналымы туралы көрініс жасап, оны түсіндіреді. 3. Топ: Су ресурстарын үнемдеудің тиімді жолдарын ұсынады. - Әр топ өз жұмысын сынып алдында қорғайды.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (судың айналымы, қасиеттері) Суреттер мен бейнемаз мұн (судың айналымы, табиғаттағы маңызы) Тақта, маркер
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың қорытындысы: Су — табиғатта маңызды элемент. Суды үнемдеп пайдалану, оның табиғаттағы айналымын түсіну біздің экологиялық жауапкершілігімізді арттырады. - Оқушыларға табиғатты қорғау туралы қорытынды ойлар айтқызу. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		- Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Жануарлардың экосистемадағы рөлі
Сабақтың мақсаты		Жануарлардың экосистема ішіндегі рөлін түсіндіру. Оқушыларға жануарлар мен өсімдіктер арасындағы байланыс туралы түсінік беру. Жануарлардың табиғаттағы өзара әсерлесуін және олардың экосистеманың сақталуына әсерін түсіндіру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Жануарлардың экосистемадағы рөлі: - Табиғаттағы жануарлардың маңызы: - Жануарлар экосистема ішінде өзара байланысты элементтер болып табылады. Олар топырақтың құнарлығын арттыруға, өсімдіктерді тозаңдандыруға, қорек тізбегінде маңызды рөл атқарады. 2. Жануарлардың экосистема ішіндегі қызметтері: - Тозаңдандыру: Көптеген жануарлар (аралар, көбелектер) өсімдіктердің тозаңдануына көмектеседі. Бұл процестер экосистема үшін өте маңызды, себебі ол өсімдіктердің көбеюіне әсер етеді. - Қорек тізбегінде рөлі: Жануарлар басқа тіршілік иелерін қорек етеді (мысалы, хищник пен жануарлар). Бұл экосистеманың тепе-теңдігін сақтауға көмектеседі. - Топырақтың құнарлығын арттыру: Жануарлар топыраққа әсер етеді (жер қазушылар, шұңқырлар жасайтын жануарлар). Олар топырақты аэрациялайды және оның құрылымын жақсартады. - Орманды және дала экосистемаларында ағаштарды тозаңдандыру және тарату: Кейбір жануарлар өсімдіктердің таралуын қамтамасыз етеді. 3. Жануарлар мен өсімдіктер арасындағы байланыс: - Жануарлар өсімдіктермен өзара байланысты болады. Мысалы, шөптерді жейтін жануарлар өсімдіктердің өсуін реттейді, ал оларды қоректендіретін жануарлар өсімдіктердің таралуына ықпал етеді. 4. Экосистемадағы жануарлардың байланысын сақтау: - Экосистеманың дұрыс жұмыс істеуі үшін жануарлар саны мен олардың рөлі маңызды. - Жануарлардың табиғаттағы тепе-теңдікті сақтау үшін адам тарапынан қорғау қажет. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Жануарлардың экосистемадағы қандай рөлі бар? - Жануарлар мен өсімдіктер арасындағы қандай байланыс бар? - Жануарлардың табиғаттағы тепе-теңдікті сақтау үшін қандай маңызды рөлі бар? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөлу. 1. Топ: Жануарлардың қорек тізбесіндегі рөлі мен маңызын түсіндіру. 2. Топ: Жануарлардың өсімдіктермен байланысын көрсететін мысалдар келтіру. 3. Топ: Жануарларды экосистема мен қоршаған ортаны қорғау қажеттілігі туралы пікірлер ұсыну. - Әр топ өз жұмысын сынып алдында қорғайды.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (жануарлар дың экосистемадағы рөлі) Суреттер мен бейнемаз мұн (жануарлар мен олардың экосистема дағы қызметтері) Тақта, маркер
Сабақтың соңы	Қорытынды - Сабақтың қорытындысы: Жануарлар экосистема ішіндегі маңызды элемент болып табылады. Олар табиғаттағы тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі және өсімдіктермен тығыз байланысты болады. Табиғаттағы жануарларды қорғау экосистеманың дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Қоршаған ортаға әсер ететін адам іс-әрекеттері
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға адам іс-әрекеттерінің қоршаған ортаға әсерін түсіндіру. Қоршаған ортаға зиян келтіретін әрекеттер мен олардың экологиялық салдарын анықтау. Қоршаған ортаны қорғау шараларын және экологиялық жауапкершілікті қалыптастыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Қоршаған ортаға әсер ететін адам іс-әрекеттері: - Қоршаған ортаға әсер ететін әрекеттер дегеніміз – адамның табиғатпен және оның компоненттерімен өзара әрекеттесу процесінде орын алатын барлық іс-әрекеттер. - Адамның табиғатқа әсері көбінесе адам іс-әрекеттерінің нәтижесінде жүзеге асады. Бұлар: - Ластаушы әрекеттер: зауыттардан, көліктерден шығатын зиянды газдар, өндірістік қалдықтар. - Ормандарды кесу: ағаштарды кесу экосистеманың бұзылуына әкеліп соғуы мүмкін. - Су ресурстарын ластау: өзендер мен көлдерді химикаттар мен тұрмыстық қалдықтармен ластау. - Ауыл шаруашылығы мен тыңайтқыштар қолдану: топырақтың құнарлылығын арттыру үшін пайдаланылатын химикаттар қоршаған ортаға зиян келтіреді. - Қалдықтарды дұрыс өңдемеу: тұрмыстық қалдықтарды табиғатқа тастау экосистеманың бұзылуына себеп болады. 2. Адамның әрекетінің экологиялық салдары: - Ауа мен су ластануы: Жыл сайын мыңдаған тонна зиянды газдар атмосфераға таралады, ол климаттың өзгеруіне әкеледі. - Топырақтың эрозиясы: Орман алқаптарының қысқаруы және ауыл шаруашылығының қарқынды жүргізілуі топырақтың құнарлылығын төмендетеді. - Қоршаған ортадағы биологиялық әртүрліліктің төмендеуі: Кейбір жануарлар мен өсімдіктер түрлерінің жоғалуы. - Жергілікті климаттың өзгеруі: Климаттық өзгерістер экосистеманың жұмысын бұзады. 3. Қоршаған ортаны қорғау шаралары: - Табиғатты қорғау: Ормандарды сақтау, экологиялық таза технологияларды енгізу. - Қалдықтарды қайта өңдеу: Қалдықтарды қайта өңдеуге бағытталған шараларды қабылдау. - Энергия үнемдеу: Энергияны үнемдеп, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. - Көлік құралдарын экологиялық таза ету: Газдар шығару мөлшерін азайту үшін көлік құралдарын экологиялық жағынан тиімді ету. ІV. Оқушылардың білімін тексеру - Адамның экосистемаға әсер ететін қандай әрекеттері бар? - Қоршаған ортаға зиян келтіретін әрекеттерді атаңыз. - Қоршаған ортаны қорғау үшін қандай шаралар қажет? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа қоршаған ортаға әсер ететін іс-әрекеттер туралы нақты жағдайларды сипаттап, қоршаған ортаға тигізетін зиянды анықтап, оны болдырмау үшін қандай шаралар қолдануға болатынын ұсынуды тапсыру. - Әр топ өз жұмысын сынып алдында қорғайды.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (қоршаған ортаға әсер ететін адам іс-әрекеттері) Табиғатты қорғауға байланысты суреттер Видео-көрсетілім (қоршаған ортаға әсер ететін әрекеттер туралы)
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың қорытындысы: Адамның қоршаған ортаға тигізетін әсері экологиялық теңгерімді бұзуға әкеліп соғады. Бұл жағдайдың алдын алу үшін экологиялық жауапкершілікті арттыру қажет. Адам табиғатқа қамқорлық жасау керек, табиғатты қорғау шараларын қабылдау маңызды. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Жылдың төрт мезгілі
Сабақтың мақсаты		Жылдың төрт мезгілі туралы түсінік беру. Әр мезгілдің табиғаттағы өзгерістерін сипаттау. Оқушыларды жыл мезгілдерінің ерекшеліктерін білуге және оларды өмірмен байланыстыруға үйрету.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ (15 минут): 1. Жылдың төрт мезгілі туралы түсінік: - Жыл біркелкі емес, ол төрт мезгілге бөлінеді: көктем, жаз, күз және қыс. - Әр мезгілдің өзіне тән ерекшеліктері, табиғи құбылыстары бар. 2. Мезгілдердің сипаттамасы: - Көктем: Күн жылына бастайды, қар еріп, өсімдіктер өседі, жануарлар оянады. - Көктемде ағаштар бүршік жарады, құстар ұшып келеді, жаңбыр жауады. - Жаз: Жылы ауа райы, күн ұзақ, табиғаттың толығымен гүлдену кезеңі. Егін жинау, жемістер мен көкөністердің пісуі. - Бұл мезгілде табиғаттың байлығы, күннің жарықтығы байқалады. - Күз: Қысқа күндер, температураның төмендеуі. Жемістер мен көкөністер жиналып, ағаштардың жапырақтары сарғаяды. - Күзде жинақтау кезеңі болады, табиғат жиналу үшін дайындалады. - Қыс: Суық ауа райы, қар жауады, өсімдіктер тыныштық күйде болады, жануарлар қысқы ұйқыға кетеді. - Қыс мезгілінде көптеген жануарлар қыста өмір сүру үшін дайындалады. 3. Мезгілдердің айырмашылықтары: - Әр мезгіл табиғатта өзгешеліктер әкеледі. Бұл мезгілдер бір-бірінен ауа-райы мен табиғаттағы өзгерістер бойынша ерекшеленеді. IV. Оқушылармен талқылау - Оқушыларға сұрақтар қойып, олардың ойларын тыңдау: - Көктем мен күзде қандай өзгерістер байқалады? - Жаз мезгілі сізге не үшін ұнайды? - Қыста қандай құбылыстарды көруге болады? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 4 топқа бөліп, әр топқа бір мезгілден беріп, сол мезгілдің ерекшеліктерін сипаттап, топ ішінде талқылап, нәтижелерін сынып алдында таныстыру тапсырмасы беріледі.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (жыл мезгілдеріне арналған суреттер) Карта немесе плакат Табиғат туралы бейнемаз мұн
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың қорытындысын шығару. Оқушылар жыл мезгілдерінің айырмашылықтары мен ұқсастықтары туралы әңгімелейді. Сабақтың мақсатын қайталау: жыл мезгілдері туралы не білдік? Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғи ресурстар
Сабақтың мақсаты		Табиғи ресурстар туралы түсінік беру. Табиғи ресурстардың түрлерін (минералдық, су, өсімдіктер, жануарлар, т.б.) анықтау. Оқушыларға табиғи ресурстардың маңыздылығын және оларды ұтымды пайдаланудың қажеттілігін түсіндіру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Табиғи ресурстарға жалпы түсінік: - Табиғи ресурстар — бұл табиғаттың адамзаттың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайдаланылатын байлықтары. Олар жаңартылатын және жаңартылмайтын болып бөлінеді. 2. Табиғи ресурстардың түрлері: - Минералдық ресурстар: Көмір, мұнай, газ, металдар. - Су ресурстары: Өзендер, көлдер, теңіздер, жерасты сулар. - Өсімдік ресурстары: Лес, өсімдіктер, ағаштар. - Жануарлар ресурстары: Жануарлар, олардың өнімдері (ет, сүт, тері). 3. Жаңартылатын және жаңартылмайтын ресурстар: - Жаңартылатын ресурстар: Бұл ресурстар табиғи түрде қайта қалпына келеді, мысалы, күн энергиясы, жел энергиясы, су, ағаштар. - Жаңартылмайтын ресурстар: Бұл ресурстар адам пайдаланған сайын сарқылады, мысалы, мұнай, көмір, газ. 4. Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану: - Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану маңызды, өйткені олар таусылып, сарқылуы мүмкін. - Қоршаған ортаны қорғау және ресурстарды сақтау – бұл бүгінгі таңда адамзат үшін маңызды мәселе. IV. Оқушылармен талқылау - Оқушыларға сұрақтар қойып, олардың пікірлерін тыңдау: - Табиғи ресурстарды қалай үнемдеуге болады? - Табиғи ресурстарды көп пайдаланудың қоршаған ортаға қандай әсері болуы мүмкін? - Сіздер қандай табиғи ресурстарды жиі қолданасыздар? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 4 топқа бөліп, әр топқа белгілі бір табиғи ресурстар туралы тапсырма беріледі. Мысалы,: - 1 топ: Минералдық ресурстар туралы ақпарат жинау. - 2 топ: Су ресурстарының маңызы мен оны үнемдеудің жолдары. - 3 топ: Өсімдік және жануарлар ресурстарының рөлі. - 4 топ: Жаңартылатын және жаңартылмайтын ресурстардың айырмашылықтарын сипаттау. - Әр топ өз тақырыбы бойынша жұмыс жасап, қорытындысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (табиғи ресурстарға қатысты суреттер) Табиғи ресурстар дың түрлері туралы бейнемаз мұн Табиғи ресурстар дың ұтымды пайдаланы луын көрсететін суреттер
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың қорытындысын шығару. Оқушылар табиғи ресурстардың маңыздылығын, оларды қалай тиімді пайдалану керектігін айтады. - Оқушыларға табиғи ресурстардың экологиялық теңгерімге әсерін түсіндіру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Өсімдіктердің таралуы
Сабақтың мақсаты		Өсімдіктердің таралу факторлары мен заңдылықтарын түсіндіру. Өсімдіктердің табиғи және жасанды таралу жолдарын анықтау. Оқушылардың табиғатқа, өсімдіктер әлеміне деген қызығушылықтарын арттыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Өсімдіктердің таралуына әсер ететін факторлар: - Климат: Өсімдіктердің таралуы климаттық жағдайларға байланысты. Мысалы, тропикалық аймақтарда тропикалық ормандар, ал қоңыржай аймақтарда қылқан жапырақты ормандар таралады. - Топырақ: Топырақтың түрі мен сапасы өсімдіктердің өсуіне және таралуына әсер етеді. Құнарлы топырақта өсімдіктер жақсы өседі. - Су көздері: Өсімдіктер өздерінің таралу аймағында суға тәуелді. Жергілікті өзендер мен көлдер өсімдіктердің таралуына үлкен әсер етеді. - Жер бедері: Таулы аймақтарда өсімдіктердің таралуы әртүрлі болады, алайда таулар мен жазықтарда өсімдіктер әртүрлі аймақтарға таралады. 2. Өсімдіктердің таралу жолдары: - Табиғи таралу: Бұл табиғи процестер арқылы болады, мысалы, жел, су, жануарлар, адамдар арқылы таралу. - Жасанды таралу: Адамның әрекеті арқылы өсімдіктердің жаңа жерлерде өсуі. Мысалы, ауыл шаруашылығы дақылдарының басқа аймақтарға таралуы. 3. Өсімдіктердің таралуы мен экожүйе: - Өсімдіктердің таралуы экожүйенің әртүрлілігіне әсер етеді. Мысалы, ормандар, дала, шөлдер мен таулардағы өсімдіктердің әртүрлілігі осы аймақтардың экологиялық жағдайларына байланысты. 4. Өсімдіктердің таралуына мысалдар: - Тропикалық аймақтарда пальма, манго, банан өседі. - Қоңыржай климаттық аймақтарда қарағай, шырша өседі. - Шөлді аймақтарда кактус, саксаул өседі. IV. Оқушылармен талқылау - Оқушыларға сұрақтар қойып, олардың пікірлерін тыңдау: - Өсімдіктердің таралуына қандай факторлар әсер етеді? - Қандай өсімдіктер өздерінің өсуіне арнайы климат пен топыраққа бейімделген? - Өсімдіктердің таралуы экосистеманың өзгеруіне әсер ете ме? V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 4 топқа бөліп, әр топқа өсімдіктердің таралуын сипаттайтын тапсырмалар беріледі: - 1 топ: Өсімдіктердің климаттық жағдайларға бейімделуіне мысалдар келтіріңіз. - 2 топ: Топырақтың түрі мен оның өсімдіктердің таралуына әсері туралы түсінік беріңіз. - 3 топ: Өсімдіктердің табиғи таралу жолдары мен мысалдарын келтіріңіз. - 4 топ: Өсімдіктердің жасанды таралу жолдарын талқылаңыз. - Әр топ өз тақырыбы бойынша жұмыс жасап, қорытындысын сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар, өсімдіктер дің таралуы туралы суреттер мен карталар Өсімдіктер дің өсіп-өнетін жерлерін көрсететін бейнемаз мұн Табиғи экожүйелер дің мысалдары
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың қорытындысын шығару. Оқушылар табиғи және жасанды таралу жолдары туралы, өсімдіктердің таралуына әсер ететін факторларды түсінеді. Оқушыларға табиғи экожүйе мен өсімдіктердің таралуының маңыздылығын айта отырып, қорытынды жасау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Тірі табиғат және өлі табиғат
Сабақтың мақсаты		Тірі табиғат пен өлі табиғаттың айырмашылығын түсіндіру. Тірі және өлі табиғаттың әртүрлі қасиеттері мен ерекшеліктерін білу.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Тірі табиғат: - Тірі табиғатқа өсімдіктер, жануарлар, адамдар, микроорганизмдер жатады. - Тірі табиғаттың негізгі ерекшеліктері: - Өсу және даму қабілеті. - Өмір сүру үшін қоректену және тыныс алу қажет. - Репродукция (көбею) қабілеті. - Қоршаған ортаға бейімделу қабілеті. - Тірі табиғаттың қозғалуы және өзін-өзі қорғауы. Мысалдар: - Өсімдіктер: ағаштар, гүлдер, шөптер. - Жануарлар: иттер, мысықтар, құстар. - Адамдар: біз. 2. Өлі табиғат: - Өлі табиғатқа ауа, су, топырақ, тау жыныстары, минералдар жатады. - Өлі табиғаттың ерекшеліктері: - Өсу және даму қабілеті жоқ. - Өмір сүру, қоректену, тыныс алу қажет емес. - Өздігінен қозғала алмайды. - Оны өзгерту немесе бұзу үшін сыртқы әсер қажет. Мысалдар: - Тас, су, жел, топырақ, тау жыныстары. 3. Тірі және өлі табиғаттың айырмашылықтары: - Тірі табиғатта өмір сүру қабілеті бар, ал өлі табиғатта өмір сүру қабілеті жоқ. - Тірі табиғат қозғала алады, өлі табиғат қозғала алмайды. - Тірі табиғат өсіп, көбейе алады, өлі табиғат өзгермейді. IV. Оқушылармен талқылау - Тірі және өлі табиғатқа мысалдар келтіріңіздер. - Тірі табиғатқа не жатады, өлі табиғатқа не жатады? - Тірі табиғаттың өмір сүруі үшін не қажет деп ойлайсыңдар? [V. Топтық жұмыс Оқушыларды 4 топқа бөліп, әр топқа тапсырма беріледі: 1. 1-ші топ: Тірі табиғаттың ерекшеліктерін жазу. 2. 2-ші топ: Өлі табиғаттың ерекшеліктерін жазу. 3. 3-ші топ: Тірі табиғат пен өлі табиғаттың айырмашылығын кесте түрінде көрсетіңіздер. 4. 4-ші топ: Өлі және тірі табиғатқа қатысты өмірде кездесетін мысалдар келтіру. Әр топ өз тапсырмасын орындап, сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Табиғаттың суреттері мен бейнемаз мұн Слайдтар Тірі және өлі табиғаттың айырмашы лығын көрсететін кесте
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың негізгі түсініктерін қайта атап өту: Тірі және өлі табиғаттың ерекшеліктері, олардың айырмашылығы. Оқушылардың сабаққа қатысты пікірлерін тыңдау. Табиғаттың маңыздылығы туралы қорытынды жасау.Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Адам мен табиғаттың байланысы
Сабақтың мақсаты		Адам мен табиғаттың өзара байланысын түсіндіру. Табиғаттың адам өміріндегі маңыздылығын көрсету.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Адам мен табиғаттың өзара байланысы: - Адам мен табиғат бір-бірімен тығыз байланысты. Адам табиғаттың бөлігі болып табылады және оның өмір сүруі үшін табиғат қажет. - Табиғат адамға ауа, су, азық-түлік, отын, киім, баспана, энергия береді. Табиғат адамға тіршілік ету үшін қажетті ресурстарды қамтамасыз етеді. - Адам табиғаттан алынған ресурстарды пайдалана отырып, шаруашылық жүргізеді, бірақ бұл табиғатқа әсерін тигізеді. Өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, қалалар, көлік экосистемаларға өзгерістер енгізеді. Мысалдар: - Адамның ормандарды кесуі, өзендерді ластауы табиғаттың экологиялық тепе-теңдігін бұзады. - Дегенмен, адамдар табиғатқа қамқорлық жасау арқылы қоршаған ортаны сақтауға және қорғауға мүмкіндік береді. 2. Адамның табиғатқа әсері: - Адам табиғатқа әсер етудің оң және теріс жақтарын білуі керек. - Адамның табиғатқа жағымсыз әсері: - Ластану (ауа, су, топырақ). - Қорықтар мен табиғи парктердің бұзылуы. - Табиғи ресурстарды сарқылту. - Адамның табиғатқа жағымды әсері: - Табиғатты қорғау шаралары (қорықтар, табиғат ескерткіштерін сақтау). - Экологиялық таза технологияларды қолдану. - Қайта қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу (жасыл аймақтарды қалпына келтіру). 3. Табиғаттың адам өміріндегі маңызы: - Табиғат адам үшін басты тіршілік көзі болып табылады. Оның тіршілік етуі табиғат ресурстарына тікелей байланысты. - Табиғаттың адам өміріндегі маңызы: - Ауа: тыныс алу үшін қажетті оттегі. - Су: сусыз өмір сүру мүмкін емес. - Топырақ: өсімдіктер өсіру үшін қажет. - Жануарлар мен өсімдіктер: тамақ көзі және экологиялық тепе-теңдікті сақтау. IV. Оқушылармен талқылау - Адам табиғатқа қандай зиян келтіреді? - Табиғатқа қатысты қандай экологиялық мәселелерді көрдіңдер? - Табиғатты қорғау үшін не істей аламыз? V. Топтық жұмыс Оқушыларды 4 топқа бөліп, әр топқа тапсырма беріледі: 1. 1-ші топ: Адамның табиғатқа әсерін сипаттап, мысалдар келтіріңіздер. 2. 2-ші топ: Табиғаттың адам өміріндегі маңыздылығын сипаттап, мысалдар келтіріңіздер. 3. 3-ші топ: Табиғатқа қамқорлық жасау жолдарын ұсыныңыздар. 4. 4-ші топ: Экологиялық таза технологиялардың пайдасын көрсетіңіздер. Әр топ өз тапсырмасын орындап, сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Табиғатқа қатысты суреттер мен бейнемаз мұн Слайдтар Әртүрлі экологиялық жағдайлар туралы карталар
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың негізгі түсініктерін қайта атап өту: Адам мен табиғаттың байланысы, табиғаттың адам өміріндегі маңызы, табиғатқа әсер ету түрлері. Оқушылардың сабаққа қатысты пікірлерін тыңдау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғаттағы өзгерістер
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға табиғаттағы өзгерістердің маңызы мен түрлері туралы түсінік беру. Табиғаттағы өзгерістердің адам өміріне әсерін түсіндіру. Оқушыларды табиғаттағы өзгерістерді бақылауға және бағалауға үйрету.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Табиғаттағы өзгерістер туралы түсінік: Табиғат үнемі өзгеріп тұрады. Бұл өзгерістер әртүрлі себептерге байланысты болады: климаттың өзгеруі, табиғи апаттар, адамның шаруашылық әрекеттері және т.б. - Климаттық өзгерістер: Жердің климаттық жағдайлары өзгеруі мүмкін. Мысалы, жергілікті жерлерде температураның өзгеруі, жауын-шашынның артуы немесе азаюы. - Табиғи апаттар: Жер сілкіністері, су тасқыны, дауылдар, өрттер табиғатта үлкен өзгерістерге әкеледі. - Адамның әсері: Адамдардың шаруашылық әрекеті табиғатқа үлкен өзгерістер әкелуі мүмкін. Мысалы, ормандарды кесу, өзендерді ластау, ауаға зиянды газдарды шығару. 2. Табиғаттағы өзгерістердің түрлері: Табиғаттағы өзгерістерді бірнеше түрге бөлуге болады: - Физикалық өзгерістер: Су булану, мұздың еруі, ауа температурасының өзгеруі. - Химиялық өзгерістер: Қышқыл жаңбырдың түсуі, су мен ауадағы зиянды газдардың пайда болуы. - Биологиялық өзгерістер: Өсімдіктер мен жануарлардың популяцияларының өзгеруі, экосистема құрамы. Мысалдар: - Ормандардың жойылуы мен топырақ эрозиясы. - Ауа сапасының нашарлауы және жылыну құбылысы. 3. Табиғаттағы өзгерістердің адам өміріне әсері: Табиғаттағы өзгерістер адамдардың өміріне және олардың шаруашылық қызметіне әсер етеді. - Қоршаған ортаның ластануы: Ауа, су және топырақтың ластануы адамдардың денсаулығына, ауыл шаруашылығына және экожүйеге зиян келтіреді. - Климаттың өзгеруі: Жергілікті климаттың өзгеруі ауыл шаруашылығы мен азық-түлік өндірісіне, сондай-ақ өмір сапасына әсер етеді. - Табиғи апаттар: Су тасқыны, жер сілкінісі, орман өрттері сияқты апаттар адам өміріне және экономикаға үлкен зиян келтіреді. IV. Оқушылармен талқылау - Табиғаттағы өзгерістердің қандай түрлері сіздерге таныс? - Табиғаттағы өзгерістердің сіздердің өмірлеріңізге қандай әсері болды? - Табиғаттың өзгеруіне себеп болатын жағдайларды атаңыздар. V. Топтық жұмыс Оқушыларды топтарға бөліп, әр топқа табиғаттағы өзгерістердің түрлерін көрсету тапсырмасы беріледі: 1. 1-ші топ: Климаттық өзгерістер мен олардың салдары. 2. 2-ші топ: Табиғи апаттар мен олардың әсерлері. 3. 3-ші топ: Адамның табиғатқа әсері және экологиялық мәселелер. Әр топ өз тапсырмасын орындап, сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Табиғаттағы өзгерістер туралы бейнемаз мұн Слайдтар Табиғаттағы өзгерістерге қатысты суреттер мен графиктер
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың негізгі түсініктерін қайта атап өту: Табиғаттағы өзгерістер, олардың түрлері және адам өміріне әсері. Оқушылардың пікірлерін тыңдау. Табиғатты қорғау қажеттілігін түсіндіру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Жаратылыстанудың адам өміріне әсері
Сабақтың мақсаты		Жаратылыстану ғылымдарының адам өміріне әсерін түсіндіру. Оқушыларға жаратылыстану ғылымдарының негіздері мен оның өмірдегі рөлі туралы түсінік беру. Жаратылыстану ғылымдарының адам денсаулығына, экологияға, күнделікті тіршілікке әсері туралы білімдерін арттыру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспар ланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Жаратылыстану ғылымдарының маңызы: Жаратылыстану ғылымдары табиғат құбылыстарын зерттейді. Бұл ғылымдар табиғаттың өзгерістерін, тірі организмдердің өмірін, табиғи ресурстарды қалай пайдалану керектігін зерттейді. Әрбір ғылым саласы адамның өміріне маңызды әсер етеді. 2. Жаратылыстанудың адам өміріне әсері: - Биология: Адамның денсаулығы мен өмір сүру деңгейі биология ғылымымен тығыз байланысты. Денсаулық сақтау саласы биологияның маңызды бір бөлігі болып табылады. Адамдардың өмір сүру ұзақтығы мен олардың денсаулығы биологиялық процестерге тікелей тәуелді. - Экология: Табиғаттың адам өміріне әсері экология ғылымында зерттеледі. Экология табиғаттың адам өміріне, жер шарындағы тіршілікке және табиғи ресурстарды пайдалану мәселелеріне қатысты барлық құбылыстарды қарастырады. Физика мен химия: Жаратылыстану ғылымдары бізге табиғат құбылыстарын түсінуге, жаңа технологиялар жасауға мүмкіндік береді. Мысалы, энергияның шығуы, табиғаттағы химиялық реакциялар адам өмірінде маңызды рөл атқарады. Технологиялық прогресс, энергия үнемдеу мәселелері физика мен химия ғылымдарына негізделген. - Астрономия: Жердің қозғалысы, ғарыштық зерттеулер адам өмірінің бір бөлігіне айналды. Астрономия ғылымы Жердің табиғи жағдайларының өзгерістеріне де әсер етеді. 3. Жаратылыстанудың адам денсаулығына әсері: Жаратылыстану ғылымдарының адам денсаулығына әсері өте зор. Адамдардың дұрыс тамақтануы, экологиялық жағдайлар, ауа мен судың сапасы, табиғаттың ластануы адам денсаулығына кері әсерін тигізеді. Экологиялық проблемалар, мысалы, ауаның ластануы, жаһандық жылыну адам денсаулығына әсер етуі мүмкін. 4. Жаратылыстану ғылымдарының экологиялық жағдайға әсері: Табиғаттың өзгеруі, климаттың жылынуы, су ресурстарының тапшылығы жаратылыстану ғылымдары арқылы зерттеледі. Бұл өзгерістердің адам өміріне әсерін болжау үшін экология және климатология саласындағы ғылыми зерттеулер маңызды. IV. Оқушылармен талқылау - Жаратылыстану ғылымдары адамдардың күнделікті өміріне қалай әсер етеді? - Жаратылыстану ғылымдарының адам денсаулығына қандай әсері бар? - Экология мен биологияның адам өміріне қандай әсерлері бар? V. Топтық жұмыс Оқушыларды 4 топқа бөлу. Әр топ жаратылыстану ғылымдарының өз саласын таңдап, келесі сұрақтар бойынша талқылау жасайды: 1. Биологияның адам өміріне әсері. 2. Экологияның табиғатқа әсері. 3. Физика мен химияның ғылымға қосқан үлесі. 4. Астрономия мен жердің экологиясына әсері. Әр топ өз тапсырмасын орындап, сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Жаратылыс тану пәні бойынша слайдтар Табиғаттың өзгерістері мен оның адам өміріне әсерін түсіндіретін бейнемаз мұн Дидактика лық карталар
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақтың негізгі идеяларын қайтадан қорытындылау: жаратылыстану ғылымдарының адам өміріне және денсаулығына әсері, экологияның маңызы. Оқушылардың пікірлерін тыңдау. Табиғатқа қамқорлықпен қарау қажеттілігі туралы қорытынды жасау. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғаттағы энергия көздері
Сабақтың мақсаты		Табиғаттағы энергия көздері туралы білім беру. Энергия көздерінің түрлері мен олардың маңызын түсіндіру. Оқушыларға табиғаттағы энергияның алуан түрлі көздерін және олардың адамның тіршілігіндегі рөлін түсіндіру.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Энергияның түрлері: Энергия табиғатта әртүрлі түрде кездеседі. Оның негізгі көздері: - Жаңартылатын энергия көздері: - Күн энергиясы: Күннің сәулесі арқылы энергия алу. - Жел энергиясы: Желдің қозғалысынан энергия өндіру. - Су энергиясы: Ағын судың қозғалысынан энергия алу (гидроэнергетика). - Биомасса: Өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарынан энергия алу. - Жаңартылмайтын энергия көздері: - Қазба байлықтар: Мұнай, табиғи газ, көмір — бұл энергия көздері табиғатта шектеулі. Олар жер қыртысында ұзақ уақыт ішінде қалыптасады, бірақ үздіксіз пайдалану олардың сарқылуына әкеледі. 2. Энергия көздерінің маңызы: - Күн энергиясы экологияға зиян келтірмейді, бірақ ол тек күн сәулелі аймақтарда тиімді. - Жел энергиясы — таза және қалдықсыз энергия көзі. Бірақ ол тұрақты емес, әсіресе тынық аумақтарда. - Су энергиясы — табиғи ресурстарды үнемді пайдалану мүмкіндігін береді, бірақ гидроэлектростанциялар үшін арнайы аймақтар қажет. - Қазба байлықтар экологияға теріс әсер етеді, бірақ олар қазіргі уақытта ең тиімді энергия көздері болып табылады. 3. Табиғаттағы энергияның пайда болуы: Энергияның табиғатта қалай пайда болатынын көрсету. Күннің энергиясы жер бетінде жылу мен жарық көзі болып, оның әсерінен өсімдіктер фотосинтез арқылы өздерінің энергиясын өндіреді. Осы энергия негізінде барлық тірі ағзалар өсіп-өнеді. IV. Оқушылармен талқылау - Жаңартылатын және жаңартылмайтын энергия көздері арасындағы айырмашылықты түсіндіріп, оқушылардан сұрақтар қою: - Жаңартылатын энергия көздерінің артықшылығы мен кемшіліктері қандай? - Қазба байлықтарын қолданудың қоршаған ортаға әсері қандай? V. Топтық жұмыс Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа бір энергия көзінің артықшылықтары мен кемшіліктері туралы ақпарат беріп, оны талқылауды сұрау. 1. Бірінші топ: Күн энергиясы 2. Екінші топ: Жел энергиясы 3. Үшінші топ: Қазба байлықтары Әр топ өз жұмыстарын аяқтағаннан кейін сыныпқа таныстырады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (энергия көздерінің түрлері) Табиғаттағы энергия көздерін көрсететін суреттер мен бейнемаз мұн Дидактика лық карталар
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақта не үйренгендеріне оқушылардың пікірлерін тыңдау. Табиғаттағы энергия көздерінің адам өміріне және қоршаған ортаға тигізетін әсері туралы қорытынды жасау. Энергияның адам өміріндегі маңызын және оның тиімді пайдалану жолдарын түсіндіру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Білім беру ұйымының атауы
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сынып:		Қатысушылар саны		Қатыспағандар саны
Тақырыбы		Табиғатқа қамқорлық жасаудың маңызды аспектілері
Сабақтың мақсаты		Оқушыларға табиғатқа қамқорлық жасаудың маңыздылығын түсіндіру. Табиғатты қорғаудың негізгі әдістері мен тәсілдері туралы білім беру. Оқушыларды экологиялық мәдениетке тәрбиелеу және табиғатты қорғауға жауапкершілікпен қарауға үйрету.
		Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Педагогтің әрекеті		Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Сабақтың басы	Ұйымдастыру кезеңі - Оқушылармен амандасу. - Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру. - Оқушыларды сабаққа дайындау, сабақ барысында ұстанатын ережелерді еске салу.		Оқушылар амандасады. Сабақтың тақырыбын және мақсаттарын тыңдайды. Сабаққа дайындалады.		Жарайсыңдар!
Жаңа сабақ Сабақтың ортасы	Жаңа сабақ 1. Табиғатты қорғаудың маңызы: - Табиғат біздің өміріміз үшін маңызды ресурстар көзі болып табылады (су, ауыз су, азық-түлік, отын, экологиялық тепе-теңдік). - Табиғат пен адамның арасындағы байланыс өте тығыз. Табиғаттағы кез келген өзгеріс адам өміріне әсер етеді. 2. Табиғатқа қамқорлық жасаудың негізгі аспектілері: - Табиғи ресурстарды үнемдеу: Су, ауа, жер — осы ресурстарды тиімді пайдалану қажет. Өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі үшін ауа мен су маңызды. - Қоршаған ортаны ластанудан қорғау: Ластануды азайту, қоқыс тастау мәдениетін қалыптастыру. Пластикалық қалдықтар мен токсикалық заттар қоршаған ортаға зиян тигізеді. - Энергияны үнемдеу: Энергия ресурстарын үнемдеу (электр қуатын, газды тиімді пайдалану) және жаңартылатын энергия көздерін пайдалану. - Табиғи ортаға зиянды әрекеттерден аулақ болу: Ағаштарды кесу, орманды жою, суды ластау сияқты экологияға зиянды әрекеттердің алдын алу. 3. Табиғатқа қамқорлық жасау тәсілдері: - Орманды қорғау: Ормандар ауа мен суды тазартуға көмектеседі, оларды қорғау — адамның міндеті. - Қалдықтарды қайта өңдеу: Қоқысты бөлшектеп, қайта өңдеу қоршаған ортаға тигізетін әсерді азайтады. - Қорықтарды құру және табиғи ортаны сақтау: Табиғи қорықтар мен ұлттық саябақтарды қорғау, жабайы жануарлардың тіршілігін қамтамасыз ету. - Экологиялық білім беру: Оқушыларға табиғат қорғаудың маңыздылығын түсіндіру, экологиялық тәрбие беру. IV. Оқушылармен талқылау - Табиғатқа қамқорлық жасаудың адам өміріне әсері туралы оқушылармен пікірлесу. - Сұрақтар: - «Неліктен табиғатқа қамқорлық жасауымыз қажет?» - «Қайталама материалдарды қайта өңдеу туралы не ойлайсыңдар?» - «Біз табиғатқа қамқорлық жасау үшін үйде қандай әрекеттер жасай аламыз?» V. Топтық жұмыс - Оқушыларды 3 топқа бөліп, әр топқа табиғатқа қамқорлық жасаудың бір әдісі беріледі (қоқысты сұрыптау, суды үнемдеу, ормандарды қорғау). - Әр топ осы мәселе бойынша өз ойларын ортаға салып, тақырыпты талқылап, қорытынды шығарады. - Топтар нәтижелерін сыныпқа ұсынады.		Оқушылар тыңдап, мұғалімнің түсіндіруіне назар аударады. Түсінгендері бойынша сұрақтар қойып, жауап береді. Оқушылар топтарға бөлініп, тапсырманы орындауға кіріседі. Әр топ өз тапсырмасын орындайды.		Ауызша мадақтау ҚБ:Жарайсың! Өте жақсы! ҚБ ҚБ Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау. Топтардың жұмысын бағалау. Қатысқан оқушыларға мадақтау сөздер айту.	Слайдтар (табиғат қорғаудың әдістері мен оның нәтижелері) Бейнемаз мұн (табиғат қорғаудың экологиялық аспектілері туралы) Дидактика лық карталар
Сабақтың соңы	Қорытынды Сабақта қандай жаңа ақпарат алғандарын сұрау. Табиғатқа қамқорлық жасаудың маңыздылығын қорытындылау. Оқушыларға табиғатты қорғаудың түрлі тәсілдері мен әрекеттері туралы ақпарат беріп, оларды табиғатқа қамқорлық жасауға ынталандыру. Кері байланыс: Үй тапсырмасы:		Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сабақтың қорытындысын тыңдайды. Сабаққа кері байланыс жасайды.		Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау. Оқушылардың білімдерін бағалау.

Қорытынды:

Бұл жоспар оқушыларды табиғаттың түрлі қырларымен таныстырып, олардың қоршаған ортаға деген қамқорлықтарын арттыруға бағытталды. Әр сабақтың негізгі мақсаты – оқушылардың экологиялық білімдерін кеңейтіп, табиғатқа деген дұрыс көзқарасты қалыптастырды. Сабақ барысында тәжірибелік жұмыс, зерттеу тапсырмалары мен шығармашылық тәсілдер қолданылды, олар оқушылардың критикалық ойлау дағдыларын дамытуға көмектесті.

Жүктеу

Бөлісу

ЖИ арқылы жасау

Файл форматы:

docx

Бастауыш сынып Басқа 3 сынып

05.03.2025

346

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

Жариялаған:

Нурманова Гулсим Султангалиевна

Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз,
шағым қалдыра аласыз

"Жаратылыстану әлемі" бастауыш сыныпқа арналған оқу әдістемелік құрал

"Жаратылыстану әлемі" бастауыш сыныпқа арналған оқу әдістемелік құрал

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру