Жас буынның тұлғалық қалыптасуында отбасының орны

Қоғамның даму қарқыны жылдамдаған сайын жас ұрпақтың тұлғалық қалыптасуындағы жауапкершілік бұрынғыдан да күрделі сипат ала бастады. Жаңа ақпараттық орта, цифрлық мәдениет, әлеуметтік желілердегі сан түрлі ықпал – баланың дүниетанымына тікелей әсер ететін факторлар. Осындай өзгермелі қоғамда отбасының рөлі әлсіремек түгілі, керісінше, маңызды бола түседі. Себебі тұлғаның негізі ең алдымен отбасында қаланады. Отбасы – адамның алғашқы әлеуметтік ортасы, құндылықтардың, мінез-құлық нормаларының, адамгершілік қағидалардың алғашқы мектебі.

Ғалымдар тұлғалық даму процесінің 60 пайыздан астамы балалық шақта қалыптасатынын айтады. Бұл кезеңде бала сыртқы әсерге өте сезімтал, ал ата-ананың әрбір әрекеті оның ішкі әлеміне терең із қалдырады. Сондықтан отбасындағы қарым-қатынас үлгісі, тәрбие стилі, эмоционалдық климат – баланың болашақтағы мінезі мен өмірлік ұстанымын айқындайтын негізгі факторлар. Мейірімге, түсіністікке, жауапкершілікке негізделген отбасы балаға өзін қауіпсіз сезінуге мүмкіндік береді. Қауіпсіздік сезімі – тұлғаның өзіндік бағасының, еркін ойлауының және сенімділігінің негізі.

Жас буынның моральдық-этикалық құндылықтарды игеруі де тікелей отбасынан бастау алады. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген халық даналығы осы шындықты айқын көрсетеді. Үлкенге құрмет, кішіге ізет, адалдық, еңбекқорлық, сабырлылық сияқты қасиеттер балаға сөзбен емес, іс-әрекет үлгісімен беріледі. Әлеуметтенудің алғашқы сатысында отбасынан дұрыс бағыт алған бала кейінгі ортада – мектепте, университетте, қоғамда – өзіндік көзқарас пен жеке жауапкершілікке ие азамат болып қалыптасады.

Бүгінгі таңда отбасы институты жаңа сынақтарға тап болып отыр: уақыт тапшылығы, ата-ананың жұмысбастылығы, цифрлық тәуелділік, тұрмыстық күйзеліс. Мұндай факторлар балалардың тәрбиесіне немқұрайлылық туғызуы мүмкін. Сондықтан қазіргі қоғамда отбасы тәрбиесін күшейту – стратегиялық маңызы бар мәселе. Ата-ананың педагогикалық сауаттылығын арттыру, отбасылық құндылықтарды насихаттау, жасөспірім психологиясын түсіну – әрбір отбасында тұлғалық дамудың дұрыс негізін қалыптастыруға көмектесетін маңызды қадамдар.

Отбасы – тек әлеуметтік институт емес, ол – мәдениет пен руханияттың тірегі. Жас буынға ұлттық дәстүрді, ана тілін, тарихи сананы қалыптастыру да отбасынан басталады. Ұлттық identity–дің сақталуы, ұрпақ сабақтастығы, қоғамның рухани тұтастығы отбасындағы тәрбие мен қарым-қатынастың сапасына байланысты. Демек, отбасы – жеке тұлғаны ғана емес, тұтас ұлттың болашағын айқындайтын негізгі орта.

Қорытындылай айтқанда, жас буынның тұлғалық қалыптасу үдерісіндегі отбасының рөлі – ешнәрсемен алмастырылмайтын құндылық. Қоғам қанша өзгерсе де, технология қанша дамыса да, адам тәрбиесінің ең сенімді және ықпалды ортасы – отбасы болып қала береді. Отбасында берілген мейірім, тәрбие, қолдау – болашақ азаматтың рухани өзегін қалыптастыратын іргетас. Сондықтан отбасы институтын нығайту – тұлғалы ұрпақ тәрбиелеудің, демек ел болашағын жарқын етудің басты шарты.