ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ БІЛІМ БЕРУДЕ: ОҚЫТУ ПРОЦЕСІН ЖЕТІЛДІРУДЕГІ РӨЛІ

Әдістемелік құрал авторы: Талибаева Бота Пазылжановна
Білім беру ұйымы: «Мектепке дейінгі шағын орталығы бар Егінсу орта м ектебі» КММ

Қазіргі білім беру жүйесі цифрлық трансформация қарқынды дамып жатқан кезеңде мұғалімдерден жаңа кәсіби құзыреттерді, икемді әдістерді және заманауи технологияларды меңгеруді талап етеді. Соның ішінде жасанды интеллект (ЖИ) – оқыту процесінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін ең өзекті құралдардың бірі.
ЖИ технологиялары мұғалімнің жұмысын жеңілдетіп қана қоймай, оқушылардың жеке қабілетіне бейімделген сапалы білім алуға жағдай жасайды.Осы мақсатта әзірленген «Жасанды интеллект білім беруде: ЖИ-дің оқыту процесін жетілдірудегі рөлі» атты әдістемелік құрал педагогтарға практикалық көмек көрсетуді көздейді.

Зерттеу өзектілігі Білім беру саласында жасанды интеллектті қолдану – әлемдегі негізгі трендтердің бірі. Қазақстанда да цифрлық педагогика, дербестендірілген оқыту, Big Data негізіндегі бағалау, цифрлық сауаттылық бағыттары белсенді дамып келеді.

Осыған байланысты ЖИ технологияларын сабақта қолдану мұғалімнің кәсіби дамуына, оқушының танымдық, зерттеушілік және шығармашылық қабілетін жетілдіруге үлкен мүмкіндік береді.
Сондықтан ЖИ-ді тиімді әрі қауіпсіз қолдануға арналған әдістемелік құрал әзірлеу – уақыт талабы.

Әдістемелік құралдың мақсаты

• Мұғалімдерге жасанды интеллект құралдарын тиімді қолданудың практикалық тәсілдерін ұсыну;

• Сабақ мазмұнын жаңғырту, оқушылардың қызығушылығын арттыру;

• Оқытуды жекелендіру және саралау мүмкіндіктерін күшейту;

• Бағалау, кері байланыс, талдау жұмыстарын автоматтандыру;

• Мұғалімнің уақытын үнемдеу және жұмыс өнімділігін арттыру.

Әдістемелік құралдың мазмұны

Құрал бірнеше негізгі бөлімнен тұрады:

1. ЖИ-дің білім берудегі теориялық негіздері

• ЖИ түсінігі, мүмкіндіктері, қауіптері

• Оқыту психологиясы мен цифрлық дидактика тұрғысынан талдау

• ЖИ және білім беру интеграциясының әлемдік тәжірибесі

2. ЖИ қолданылатын сабақ формалары

• Сараланған тапсырма құрастыру

• Тілдік дағдыларды дамытуда ChatGPT қолдану

• Мәтін талдау, мазмұндама, эссе жаздыру

• Қысқа тест, рубрика, бағалау критерийлерін автоматты жасау

• Визуалды материалдар: инфографика, постер, Canva AI

3. Мұғалімге арналған ЖИ құралдары

• ChatGPT

• Khan Academy AI

• Qalan.kz

• Google Gemini

• LearningApps AI

• PowerPoint Copilot

• ЖИ көмегімен сабақ жоспары үлгілері

4. Оқушыға арналған ЖИ құралдары

• Қауіпсіз қолдану ережелері

• Зерттеу жобаларын жоспарлау

• Шығармашылық тапсырмалар

• ЖИ-пікір алмасу, рефлексия түрлері

5. Этика, қауіпсіздік және академиялық адалдық

• ЖИ-ді қолданудағы қауіптер

• Оқушы жұмысының түпнұсқасын сақтау

• Мұғалім жауапкершілігі

• Ассистивтік құрал және академиялық адалдық шекарасы

ЖИ-дің оқыту процесін жетілдірудегі тиімділігі

Әдістемелік материалдар мен тәжірибелік сабақтар негізінде төмендегі нәтижелерге қол жеткізуге болады:

1. Оқушы жетістіктерінің артуы

• Шығармашылық тапсырмалардағы белсенділік

• Мәтінмен жұмыс сапасының жақсаруы

• Тілдік дағдылардың (speaking, writing) дамуы

• Жеке траектория бойынша оқыту тиімділігі

2. Мұғалім жұмысының жеңілдеуі

• 40–60% уақыт үнемдеу

• Құжаттарды (бағалау парағы, анықтама, сабақ жоспары) автоматты дайындау

• Саралап оқыту әдістерінің тиімді жүзеге асуы

• Рефлексия мен талдаудың нақты деректер негізінде жүргізілуі

3. Оқыту сапасының артуы

• Дифференциация

• Уақытылы кері байланыс

• Оқу мазмұнын визуализациялау

• Оқушылардың қызығушылығының өсуі

Авторлық жаңашылдық

Әдістемелік құрал келесі ерекшеліктерімен танылып отыр:

• «AI-рефлексия», «AI-кейс талдау», «AI-зерттеу» сияқты жаңа авторлық әдістер енгізілген;

• ЖИ құралдарын сабақтың барлық кезеңіне жүйелі интеграциялау ұсынылған;

• ЖИ-ді қауіпсіз қолдану бойынша педагогикалық модель берілген;

• Сабақ үлгілері нақты сценариймен көрсетілген;

• Мұғалім мен оқушыға арналған жеке нұсқаулықтар әзірленген.

Қорытынды

Жасанды интеллект қазіргі білім беру жүйесін жаңғыртудағы негізгі құралдардың бірі ретінде қарастырылуда. Ұсынылып отырған әдістемелік құрал мұғалімдерге жаңа технологияларды сенімді, тиімді және педагогикалық тұрғыдан дұрыс қолдануға мүмкіндік береді.

Бұл еңбек:

✔ мұғалімнің кәсіби дамуын қолдайды
✔ оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттырады
✔ білім сапасын көтереді
✔ заманауи цифрлық трендтерге бағыттайды

Сондықтан әдістемелік құралды білім беру ұйымдарында, біліктілік арттыру курстарында, әдістемелік бірлестіктердің жұмысы барысында кеңінен қолдануға болады.