Жасанды интеллект дамуының қарама – қайшылықтары

Анотация: Бұл мақалада жасанды интеллекттің (ЖИ) дамуы мен оның адамзатқа төндіретін қауіптері жан-жақты қарастырылады. Автор автономды жүйелердің бақылаудан шығу мүмкіндігі, әскери мақсатта қолдану, жаппай жұмыссыздық, ақпараттық манипуляция, моральдық мәселелер және адам мен ЖИ-дің бірігу қаупі сияқты өзекті тақырыптарды қозғайды. Мақаланың негізгі мақсаты — жасанды интеллектті тиімді әрі қауіпсіз қолданудың маңыздылығын көрсету.

КІРІСПЕ

Жасанды интеллект (AI) қазіргі таңда өте тез дамып келеді. Егер бұрын ол тек шектеулі жұмыстары ғана жасаса мысалы, сөйлеуді тану, ақыл - кеңес беру немесе процестерді автоматтандыруда қолданылса, қазір ол мәтін жазуға, музыка құрастыруға, ауруларды анықтауға және тіпті зауыт жұмысын басқаруға да мүмкіндігі бар. Бірақ мүмкіндіктердің өсуімен бірге қорқыныш та күшейе түседі: егер ол болашақта өте ақылды болып, адамның бақылауынан тыс болса ше? Бұл мақалада жасанды интеллекттің адам өміріне қауіптері туралы айтылады. Біз әртүрлі мысалдармен, талдаулармен және сарапшылардың пікірлерімен қарастылырған нақты қауіптерді айтамыз.

Жасанды интеллектті бақылауды жоғалту Ең көп талқыланатын қауіптердің бірі-автономды жүйені бақылауды жоғалту. Жасанды интеллект берілген алгоритмдердің шеңберінен тыс шешім қабылдауға, үйренуге және әрекет етуге мүмкіндік беретін деңгейге жеткенде, ол адамдардың ойларына сәйкес келмейтін өз мақсаттарын жүзеге асыра бастайды. Мысалы: 2016 жылы Facebook-тің жасанды интеллектісі адамдарға оқылмайтын өзіндік қарым-қатынас тілін дамыта бастады. Зерттеушілер экспериментті тоқтатуға мәжбүр болды. Бұл жасанды интелекттің берілген логикадан тыс қаншалықты жылдам әрекет ете алатынын көрсетті.

Автономды қару - жарақ және әскери AI жүйелері Жасанды интелект қазірдің өзінде қорғаныс саласында қолданылады: дрондар, мақсатты тану жүйелері, кибер қарулар. Болашақта толық автономдық қару – жарақ пайда болуы мүмкін және адамның қатысуынсыз өздігінен шабуыл жасай алады. Қаупі: мұндай жүйелер бұзылып кетуі немесе бақылаудан шығуы мүмкін. Машиналар бір күні соғыс сияқты маңызды шешімдерді өте тез, адамгершілік пен заңды ойламай қабылдайтын уақыт келуі мүмкін. Факт: БҰҰ қазірдің өзінде "өлтіруші роботтарды" құруға тыйым салуды талқылап жатыр, бірақ әлі күнге дейін Халықаралық келісім жоқ.

Жаппай жұмыссыздық және экономикалық дағдарыс Жасанды интеллект әртүрлі салалардағы көптеген жұмысшыларды алмастыра алады мысалы, көлік, қаржы саласында, медицинада, Құқықтану, Білім беру және тіпті шығармашылық. Бұл құрылымдық жұмыссыздық пен әлеуметтік теңсіздікке әкеледі. Болжам: McKinsey мәліметтері бойынша, 2030 жылға қарай 400 миллионнан астам адам автоматтандыруға байланысты жұмысынан айырылуы мүмкін.

Сананы манипуляциялау және бақылау Жасанды интелект адамдардың интернеттегі әрекеттерін – не іздейтінін, не қарайтынын, не ұнататынын – бақылап, олардың мінез – құлқын түсіне алады. Осы мәліметтер арқылы әр адамға арнайы жасалған жарнамалар немесе ақпараттар көрсетеді. Мысалы, бір адам спортқа қызықса, оған спортқа байланысты жарнамалар шығады. Ал саясатта болса, жасанды интелект адамның көзқарасын біліп, оған ұнайтын бағыттағы ақпараттарды көп көрсетіп, оның ойына ісер етуі мүмкін. Бұл кейде адамның шынайы таңдау жасауына кедергі келтіреді. Яғни, жасанды интелект арқылы адамдардың пікірін басқаруға болады.

Қаупі: Жасанды интеллект арқылы әр адамға арнайы үгіт-насихат жасалуы мүмкін. Сонымен бірге жалған жаңалықтар мен шын сияқты көрінетін жалған видеолар таралуы мүмкін. Адам шындықты өтіріктен ажырату мүмкіндігін жоғалтады. Мысалы: Cambridge Analytica компаниясымен болған жанжал АҚШ пен Ұлыбританиядағы сайлауға әсер ету үшін жасанды интелект пен BigData қалай қолданылғанын көрсетті.

Қастық жасанды интелект құру Болашақта хакерлер, террористік ұйымдар немесе әділетсіз корпорациялар жойылуға, диверсияға немесе тыңшылыққа бағытталған жасанды интелект құруы мүмкін. Қаупі: Бұл энергетикалық жүйелерді, қаржы нарықтарын, көлік инфрақұрылымын және тіпті елдердің қорғанысын бұзуы мүмкін. Факт: Қазір жасанды интеллект кибершабуыл жасау үшін көп қолданылып жатыр, ал қауіпсіздік жүйелері бұл шабуылдарға әрдайым төтеп бере алмайды.

Құндылықтар қақтығысы: мораль және логика Жасанды интеллект эмпатия мен адамның моральдық нормаларына ие емес. Тіпті "жақсы ниет бағдарламасымен" ол қатал және аяусыз әрекет ете алады. Гипотетикалық мысал: егер жасанды интеллект басты мақсат жерді экологиялық апаттан қорғау деп шешсе, ол халықты қысқарту туралы шешімді логикалық тұрғыдан дұрыс деп "шығара" алады. Моральдық түрде ойламай осы ойын жүзеге асыруға тырысуы мүмкін.

Адам мен жасанды интеллекттің бірігу қаупі

Болашақта жасанды интеллект адам миымен интеграциялануы мүмкін. Бұл адамдарға жаңа, керемет мүмкіндіктер бере алғанымен оныңда қаупі бар: адам санасын бұзу, мінез-құлықты манипуляциялау, жеке басын жоғалту. Ол қауіптің алдын алу үшін не істеу керек? Халықаралық нормалар мен ережелерді құру, әзірлеушілерге арналған этикалық кодекстер, алгоритмдердің ашықтығы және қоғамның білімі және бейімделуін бақылау қажет.

Қорытынды

Жасанды интеллект — адамзат үшін ең үлкен жетістіктердің бірі. Бірақ егер оны дұрыс пайдаланбасақ, ол үлкен қателікке де айналуы мүмкін. Бұл өте күшті құрал, сол себепті оған байыппен, ақылмен және жауапкершілікпен қарау қажет. Оның қалай дамитыны тек техникалық емес, сонымен бірге адамгершілік пен ақылға да байланысты. Егер біз оны тек пайда табу үшін немесе бақылаусыз қолдансақ, ол қауіпті болуы мүмкін. Ал оны жақсы оймен, адамзатқа пайдасы тиетіндей етіп дамытсақ, ол өмірімізді жақсартады. Яғни, жасанды интеллектпен байланысты болашақ тек технологияның дамуында емес, оны басқаратын адамдардың ақылды және дұрыс шешім қабылдауында.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Bostrom, N. (2014). Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies. Oxford: Oxford University Press.

2. O’Neil, C. (2016). Weapons of Math Destruction: How Big Data Increases Inequality and Threatens Democracy. New York: Crown Publishing Group.

3. Eubanks, V. (2018). Automating Inequality: How High-Tech Tools Profile, Police, and Punish the Poor. New York: St. Martin’s Press.

4. Russell, S., & Norvig, P. (2009). Artificial Intelligence: A Modern Approach. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

5. Mitchell, M. (2019). Artificial Intelligence: A Guide for Thinking Humans. New York: Farrar, Straus and Giroux.