Абай облысы білім басқармасы Семей қаласы білім бөлімінің

«№19 ЖОББМ» КММ

Масалимова Н.Е.

Жасанды интеллект көмегімен тарихи-мәдени ескерткіштерді сипаттау

(авторлық бағдарлама)

Семей қаласы 2024 жыл

УДК 227.034. М- 59

Пікір жазған: «Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті» КеАҚ доценті, п.ғ.к. Г. Джумажанова

Абай облысы білім басқармасы Семей қаласы білім бөлімінің «№19 ЖОББМ» КММ әдістемелік кеңесінің сараптама шешімімен басуға ұсынылады.

«Жасанды интеллект көмегімен тарихи-мәдени ескерткіштерді сипаттау» авторлық бағдарлама құрастырған: Абай облысы білім басқармасы Семей қаласы білім бөлімінің «№19 ЖОББМ» КММ тарих пәнінің мұғалімі

Масалимова Н.Е.

«Жасанды интеллект көмегімен тарихи-мәдени ескерткіштерді сипаттау» авторлық бағдарламасы қазіргі білім беру үдерісіндегі заманауи технологияларды тарих пәнімен ұштастыруды көздейді. Бағдарлама жасанды интеллект (ЖИ) құралдарын қолдана отырып, оқушылардың тарихи-мәдени мұра туралы білімін кеңейтуді және ұлттық сана, патриоттық құндылықтарды қалыптастыруды мақсат етеді.

Түсінік хат

Қазіргі заманда жасанды интеллект (ЖИ) технологиялары білім беру саласында кеңінен қолданылып келеді. Бұл бағдарлама оқушылардың зерттеушілік қабілеттерін дамытып, тарихи-мәдени мұраларды танып-білуге, оларды заманауи цифрлық құралдар арқылы сипаттауға үйретеді.

Бағдарламаның басты идеясы – жасанды интеллект көмегімен тарихи ескерткіштерді зерттеу, сипаттау, виртуалды экскурсиялар мен цифрлық мазмұн жасау арқылы оқушылардың сыни ойлау, шығармашылық және ІТ сауаттылығын арттыру. Тақырыбы: «Жасанды интеллект көмегімен тарихи-мәдени ескерткіштерді сипаттау» Сынып: 8 Бағдарлама ұзақтығы: 34 сағат

2. Бағдарламаның мақсаты

Оқушыларды жасанды интеллект құралдарын қолдана отырып, тарихи-мәдени ескерткіштерді зерттеу және сипаттау дағдыларына үйрету.

3. Міндеттері

• Тарихи және мәдени ескерткіштер туралы білімдерін кеңейту;

• Ақпаратты іздеу, іріктеу және талдау дағдыларын дамыту;

• ChatGPT, Google Gemini, Bing Copilot сияқты ЖИ құралдарын тиімді қолдануды үйрену;

• Сипаттау мәтіндерін, бейнематериалдар мен презентациялар жасауды үйрету;

• Коммуникативтік және шығармашылық қабілеттерін дамыту.

4. Күтілетін нәтиже

Бағдарламаны аяқтаған соң оқушылар:

• Тарихи-мәдени ескерткіштер туралы деректерді іздеп, жинақтай алады;

• ЖИ құралдарының көмегімен ақпаратты өңдейді және сипаттайды;

• Эссе, сипаттама мәтін, бейнежоба, презентация жасай алады;

• Топпен жұмыс істеп, өз жобасын қорғауға үйренеді.

5. Пәнаралық байланыс

• Тарих: ескерткіштердің тарихи деректері

• Қазақ тілі мен әдебиеті: сипаттау мәтіндерін жазу, сөйлеу дағдылары

• Информатика: ЖИ құралдарын қолдану, цифрлық өнім жасау

• География: ескерткіштердің орналасуын зерттеу

6. Бағалау түрлері

• Ауызша жауап, тест, бақылау сұрақтары

• Жеке және топтық жоба

• Презентация, бейнежоба, инфографика

• Қорытынды шығармашылық жұмыс: «Менің виртуалды мұражайым»

9. Қорытынды нәтиже

Бағдарлама соңында оқушылар өз таңдауы бойынша бір тарихи-мәдени ескерткішті ЖИ құралдарымен сипаттап, виртуалды көрме немесе мини-фильм түрінде жобасын қорғайды.

Тақырыптық- күнтізбелік жоспар

№	Сабақ тақырыбы	Сағат саны	Негізгі мазмұны	Мерзімі
1	Кіріспе. Тарихи мұра және жасанды интеллект	1	Тақырыппен танысу
2	Тарихи-мәдени ескерткіштер ұғымы	1	,Ескерткіш түрлері
3	Қазақстандағы көне ескерткіштер	1	Археологиялық нысандар
4	Түркі дәуірі ескерткіштері	1	Орхон-Енисей жазбалары
5	Сәулеттік ескерткіштер	1	Кесенелер, мешіттер
6	Орта ғасырлардағы тарихи мұралар	1	Қалалар, қорғандар
7	Қазақ хандығы кезеңіндегі ескерткіштер	1	Тарихи тұлғаларға арналған мұралар
8	ХХ ғасыр мәдени ескерткіштері	1	Тәуелсіздік дәуірі нысандары
9	Ақпарат іздеу дағдылары	1	Интернет деректермен жұмыс
10	Жасанды интеллект ұғымы және қолдану	1	ChatGPT, Gemini таныстыру
11	ЖИ көмегімен ақпарат өңдеу	1	Сипаттама жазу тәсілдері
12	Ескерткішті сипаттау құрылымы	1	Негізгі бөліктер
13	Мәтін құрастыру	1	Сипаттама мәтінін жазу
14	Көрнекі деректермен жұмыс	1	Сурет, видео талдау
15	DALL·E, Canva AI құралдарын қолдану	1	Көрнекілік жасау
16	Орхон жазбаларын сипаттау	1	Мәтіндік талдау
17	Айша бибі кесенесін сипаттау	1	Жоба мысалы
18	Ходжа Ахмет Яссауи кесенесі	1	ЮНЕСКО нысаны
19	Тәуелсіздік монументі	1	Қазіргі заман үлгісі
20	«Бәйтерек» монументі	1	Символдық мәні
21	Қожа Ахмет Яссауи кесенесін цифрлық сипаттау	1	ЖИ генерация
22	ЖИ көмегімен тарихи бейне жасау	1	AI video құралдары
23	Ақпарат көздерінің сенімділігі	1	Талдау, салыстыру
24	Академиялық адалдық ережелері	1	Дереккөздерге сілтеме
25	Тарихты визуализациялау тәсілдері	1	Инфографика, карта
26	Жоба жұмысына дайындық	1	Тақырып таңдау
27	Жеке жоба жасау кезеңі	1	AI құралдарымен жұмыс
28	Топтық зерттеу жобасы	1	Бірлескен талдау
29	Сипаттама мәтіндерін түзету	1	Редакциялау
30	Цифрлық презентация жасау	1	PowerPoint, Canva
31	Виртуалды көрме жасау	1	Онлайн платформа
32	Жобаларды қорғауға дайындық	1	Репетиция
33	Жобаларды қорғау	1	Қорғау, бағалау
34	Қорытынды сабақ	1	Рефлексия, Бағалау, талдау

Қысқа мерзімді жоспарлар (ҚМЖ)

Пәні: Тарих

Сыныбы: 8

Бағдарлама тақырыбы: «Жасанды интеллект көмегімен тарихи-мәдени ескерткіштерді сипаттау»

Бірінші бөлім (1–5 сабақ)

1-сабақ

Тақырыбы: Кіріспе. Тарихи мұра және жасанды интеллект

Сабақтың мақсаты:

• Тарихи мұра мен жасанды интеллект ұғымдарын түсіндіру;

• Тақырыптың мәнін ашу және зерттеу бағытын анықтау.

Оқу мақсаттары:

8.1.1.1 – Тарихи деректерді талдау және салыстыру;

8.3.2.1 – Ақпарат көздерімен жұмыс жасау.

Бағалау критерийлері:

• Тарихи мұра ұғымын түсіндіреді;

• Жасанды интеллекттің мәнін айқындайды;

• Екеуінің байланысын мысалмен көрсетеді.

Құндылықтармен байланыс:

Жаһандық азаматтық, мәдени мұраға құрмет.

Сабақ кезеңдері:

Кезең Мұғалімнің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау

Кіріспе Сабақ тақырыбын жариялап, мақсатты түсіндіреді. Тақырып бойынша болжам жасайды. Ауызша мадақтау

Негізгі бөлім Тарихи мұра және ЖИ туралы бейне көрсетеді (мысалы, “AI and History” видеосы). Топтық талқылау жүргізеді. Оқушылар постер жасап, екі ұғымның байланысын анықтайды. Топтық бағалау

Қорытынды “БББ” кестесі арқылы рефлексия. Өз ойларын жазады. Өзін-өзі бағалау

Пәнаралық байланыс: Информатика, қазақ тілі.

Ресурстар: бейнематериал, ChatGPT, слайдтар.

2-сабақ

Тақырыбы: Тарихи-мәдени ескерткіштер ұғымы

Мақсаты:

• Ескерткіштің түрлерін ажырату;

• Тарихи-мәдени мұраның маңызын түсіну.

Оқу мақсаттары:

8.1.2.2 – Тарихи деректер негізінде мәдени ескерткіштерді сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• Ескерткіш ұғымын түсіндіреді;

• Түрлерін (сәулеттік, археологиялық, мемориалдық) ажыратады;

• Ескерткіштердің мәдени мәнін талдайды.

Сабақ кезеңдері:

Кезең Мұғалім әрекеті Оқушы әрекеті Бағалау

Кіріспе “Ескерткіш” сөзіне ассоциация жасау. Топтық талқылау. Қол шапалақтау

Негізгі бөлім Ескерткіш түрлері туралы қысқаша презентация. Әр топқа суреттер таратылады. Ескерткіш түрін анықтап, сипаттама береді. Бағалау парағы

Қорытынды “1 сұрақ – 1 жауап” әдісі. Қысқаша жауап береді. Өзін-өзі бағалау

Пәнаралық байланыс: География, әдебиет.

Ресурстар: DALL·E, Canva, фотосуреттер.

3-сабақ

Тақырыбы: Қазақстандағы көне ескерткіштер

Мақсаты:

• Ежелгі археологиялық ескерткіштер туралы түсінік қалыптастыру;

• Тарихи деректерді салыстыру.

Оқу мақсаттары:

8.2.1.1 – Қазақстан территориясындағы көне мәдени ескерткіштерді сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• Ежелгі қалалар мен қорымдарды анықтайды;

• Археологиялық зерттеулерге мысал келтіреді;

• Ескерткіштердің тарихи маңызын түсіндіреді.

Сабақ кезеңдері:

Кезең Мұғалім әрекеті Оқушы әрекеті Бағалау

Кіріспе “Тарихи із” ойыны (ескерткіштерді картадан табу). Картадан табады. Қол шапалақтау

Негізгі бөлім Беғазы-Дәндібай, Есік қорғаны, Отырар қаласы туралы мәлімет береді. Оқушылар ЖИ көмегімен қысқаша сипаттама жазады. Формативті бағалау

Қорытынды Рефлексия – “3 жақсы нәрсе”. Пікірлерін жазады. Өзін-өзі бағалау

Ресурстар: e-history.kz, ChatGPT.

4-сабақ

Тақырыбы: Түркі дәуірі ескерткіштері

Мақсаты:

• Түркі мәдениетінің мұрасын тану;

• Орхон-Енисей жазбаларының тарихи маңызын түсіндіру.

Оқу мақсаттары:

8.2.2.2 – Түркі дәуірінің тарихи деректерін талдау.

Бағалау критерийлері:

• Орхон жазбаларын талдайды;

• Мәтіннен тарихи дерек шығарады;

• Мәдени маңызын түсіндіреді.

Сабақ кезеңдері:

Кезең Мұғалім әрекеті Оқушы әрекеті Бағалау

Кіріспе Түркі халықтарының картасын көрсету. Топтық талдау. Ауызша

Негізгі бөлім Орхон жазуларынан үзінді талдау. ChatGPT арқылы көне мәтіннің мағынасын түсіндіреді. Бағалау парағы

Қорытынды “Екі жұлдыз, бір тілек”. Өзара пікір білдіреді. Өзара бағалау

Ресурстар: орхон жазбалары мәтіні, visuals.

5-сабақ

Тақырыбы: Сәулеттік ескерткіштер

Мақсаты:

• Сәулеттік ескерткіштердің ерекшеліктерін анықтау;

• Айша бибі, Алаша хан кесенелерін мысалға алу.

Оқу мақсаттары:

8.2.3.1 – Орта ғасыр сәулет өнерін сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• Сәулеттік ерекшеліктерін түсіндіреді;

• Кесенелердің тарихи мәнін талдайды;

• ЖИ көмегімен сипаттама мәтін құрастырады.

Сабақ кезеңдері:

Кезең Мұғалім әрекеті Оқушы әрекеті Бағалау

Кіріспе Айша бибі кесенесі туралы видео. Видео бойынша сұрақтарға жауап береді. Ауызша

Негізгі бөлім ЖИ көмегімен “сәулеттік сипаттама” жасау үлгісін көрсетеді. Топпен сипаттама мәтінін жазады. Критериалды бағалау

Қорытынды “Сәулет және тарих” эссе жазу. Қысқаша эссе. Мұғалім бағалауы

Ресурстар: DALL·E, ChatGPT, e-history.kz.

Енді мен осы 5 ҚМЖ-н Word (.docx) файлына форматтап шығарып, сізге жүктеу сілтемесімен ұсынам.

Файлды сіз мектепке тікелей өткізуге немесе басып шығаруға дайын түрде аласыз.

6-САБАҚ

Тақырыбы: Қорғау ұйымдары (ЮНЕСКО және мәдени мұра)

Мақсаты: ЮНЕСКО-ның мәдени мұраны қорғаудағы рөлін түсіндіру, әлем және Қазақстан ескерткіштерінің тізімін тану.

Оқу мақсаттары:

8.5.4.1 – Мәдени мұраны қорғаудағы халықаралық ұйымдардың рөлін сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• ЮНЕСКО-ның қызметін түсіндіреді;

• ЮНЕСКО тізіміндегі ескерткіштерді атайды;

• Мәдени мұраны қорғаудың маңызын дәлелдейді.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушы мәдени мұраны сақтау бойынша халықаралық ұйымдардың жұмысын біледі.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: Сабақ тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

2. Қызығушылықты ояту: «ЮНЕСКО логотипі нені білдіреді?» сұрағы.

3. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс: «Қазақстанның ЮНЕСКО тізіміндегі нысандары» (Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Тамғалы петроглифтері);

• «Қорғау – сақтау – таныту» сызбасы.

4. Бекіту: Мини-тест (5 сұрақ).

5. Рефлексия: «Мәдени мұра – адамзаттың жүрегі» пікірін талқылау.

Саралау: Қолдау сұрақтары арқылы.

Бағалау: Өзара бағалау парағы.

Ресурстар: ЮНЕСКО сайтынан алынған материалдар, бейнересурс.

7-САБАҚ

Тақырыбы: Тарихи ескерткіштердің маңызын түсіну

Мақсаты: Тарихи ескерткіштердің қоғамдағы, ұлт руханиятындағы орнын ашу, олардың сақталуының маңызын ұғындыру.

Оқу мақсаттары:

8.3.1.1 – Мәдени ескерткіштердің қоғам өміріндегі рөлін талдау.

Бағалау критерийлері:

• Ескерткіштердің маңызын түсіндіреді;

• Ұлттық мұра ретіндегі рөлін сипаттайды.

Күтілетін нәтиже:

• Тарихи ескерткіштің адамзат мәдениетіндегі маңызын дәлелдей алады.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «Менің қаламдағы ескерткіш» фотоколлажы.

2. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс – «Ескерткіш және тарих» диаграммасы;

• «Неліктен сақтау қажет?» талқылауы.

3. Бекіту: «Бір сөйлем – бір ой» әдісі.

4. Рефлексия: «Ескерткіш – ел жады» мақалын түсіндіру.

Саралау: Қолдау сұрақтары арқылы.

Бағалау: Өзара бағалау.

Ресурстар: Суреттер, презентация, қысқаметражды бейне.

? 8-САБАҚ

Тақырыбы: Тарихи ескерткіштердің түрлері

Мақсаты: Ескерткіштердің түрлерін (археологиялық, сәулеттік, мемориалдық, өнер туындысы) ажырата білуге үйрету.

Оқу мақсаттары:

8.3.2.1 – Ескерткіштердің жіктелуін түсіндіру және мысал келтіру.

Бағалау критерийлері:

• Ескерткіш түрлерін ажыратады;

• Әр түрге мысал келтіреді.

Күтілетін нәтиже:

• Ескерткіштерді тарихи және мәдени сипаты бойынша топтастыра алады.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Қай түрге жатады?» сурет ойыны.

2. Негізгі бөлім:

• Интерактивті кесте – «Археологиялық – Сәулеттік – Мемориалдық»;

• Топтық постер – әр түрге мысалдар жинақтау.

3. Бекіту: Тест (5 сұрақ).

4. Рефлексия: «Мен таң қалдым…» әдісі.

Саралау: Қолдау және кеңейту.

Бағалау: Топтық бағалау.

Ресурстар: Кестелер, интернет-деректер, бейнесюжеттер.

? 9-САБАҚ

Тақырыбы: Тарихи ескерткіштерді зерттеу әдістері

Мақсаты: Тарихшылар мен археологтардың қолданатын зерттеу әдістерін таныстыру, ЖИ-дың мүмкіндіктерімен байланыстыру.

Оқу мақсаттары:

8.4.1.1 – Тарихи зерттеу әдістерін сипаттау және мысал келтіру.

Бағалау критерийлері:

• Зерттеу әдістерін атайды;

• Оларды ЖИ-мен байланыстырады.

Күтілетін нәтиже:

• Археологиялық және тарихи зерттеу әдістерін сипаттап, мысал келтіре алады.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «Ғалым болғым келеді» ой-талқысы.

2. Негізгі бөлім:

• «Археологиялық әдіс», «Деректану», «ЖИ талдау» ұғымдарын түсіндіру;

• Топтық тапсырма: «Қай әдіс тиімді?» кестесі.

3. Бекіту: Тест – 3 сұрақ.

4. Рефлексия: «Ең қызықты әдіс» жазбаша пікір.

Саралау: Деңгейлік тапсырма.

Бағалау: Қалыптастырушы бағалау.

Ресурстар: Презентация, видео, ChatGPT мысалы.

? 10-САБАҚ

Тақырыбы: Жасанды интеллект және тарихи зерттеу

Мақсаты: Тарихи зерттеу жұмыстарына ЖИ қолданудың артықшылықтарын түсіндіру.

Оқу мақсаттары:

8.4.2.1 – Тарихи зерттеуде заманауи технологиялардың рөлін сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• ЖИ ұғымын түсіндіреді;

• Тарихи зерттеудегі қолдану жолдарын атайды.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушы ЖИ құралдарын пайдалану арқылы тарихи зерттеу жүргізудің мүмкіндігін түсінеді.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Бұрын және қазір» салыстыру суреттері.

2. Негізгі бөлім:

• Мысалдар: ЖИ көмегімен ежелгі қалаларды 3D қалпына келтіру;

• Топтық жұмыс – «ЖИ не істей алады?» кестесі.

3. Бекіту: «Артықшылық – шектеу» талдауы.

4. Рефлексия: «Мен ЖИ-ды қалай қолданар едім?» сұрағына жауап.

Саралау: Қолдау және тереңдету.

Бағалау: Топтық пікір және ауызша кері байланыс.

Ресурстар: Бейнематериалдар, ChatGPT мысалдары, инфографика.

11-САБАҚ

Тақырыбы: Жасанды интеллект көмегімен тарихи нысандарды цифрландыру

Мақсаты: Оқушылар жасанды интеллекттің тарихи нысандарды цифрландырудағы рөлін түсінеді, нақты мысалдар арқылы талдай алады.

Оқу мақсаттары:

8.4.1.1 – ЖИ-дің мәдениет және тарих салаларындағы маңызын анықтау.

Бағалау критерийлері:

• ЖИ ұғымын және оның тарих саласында қолданылуын сипаттайды;

• Тарихи нысандарды цифрландыру мысалдарын талдайды.

Күтілетін нәтиже:

• ЖИ құралдарын қолдану арқылы тарихи деректерді цифрлық форматқа көшіру жолдарын біледі.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: Психологиялық ахуал, сабақтың тақырыбымен таныстыру.

2. Қызығушылықты ояту: «Цифрлық ескерткіш» бейнеролигін көру.

3. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс: тарихи нысандарды цифрландырудың пайдасын талдау;

• «Артықшылық пен қиындық» кестесін толтыру.

4. Бекіту: «Егер мен тарихшы болсам, ЖИ-ды қалай қолданар едім?» мини-эссе.

5. Рефлексия: «Бүгін мен білдім… таңғалдырғаны…».

Саралау: Қолдау көрсету арқылы, күрделі сұрақтармен.

Бағалау: Өзін-өзі бағалау, топтық кері байланыс.

Ресурстар: Бейнеролик, интерактивті тақта, интернет көздері.

12-САБАҚ

Тақырыбы: 3D модель арқылы ескерткіш жасау

Мақсаты: 3D технологияларды пайдаланып, тарихи ескерткіштердің модельдерін жасауға үйрену.

Оқу мақсаттары:

8.4.2.1 – Цифрлық модельдеу тәсілдерін түсіндіру.

Бағалау критерийлері:

• 3D модельдеудің мәнін түсіндіреді;

• Тарихи нысанның шағын үлгісін жасайды.

Күтілетін нәтиже:

• Тарихи ескерткіштерді 3D форматта бейнелеудің маңызын біледі.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «3D модельдеу» ұғымын анықтау.

2. Жаңа сабақ:

• Компьютерде немесе қағазда ескерткіштің 3D сызбасын жасау;

• Топтық жоба: «Менің ескерткішім».

3. Бекіту: Жобаны таныстыру, пікір алмасу.

4. Рефлексия: «Мен не үйрендім?» әдісі.

Саралау: Дарынды оқушыларға күрделі үлгі жасау тапсырылады.

Бағалау: Топтық бағалау парағы.

Ресурстар: Tinkercad бағдарламасы, суреттер, сызбалар.

13-САБАҚ

Тақырыбы: Қазақстанның киелі жерлері

Мақсаты: Оқушылар рухани жаңғыру бағдарламасындағы киелі жерлердің мәнін түсінеді, мысалдар келтіреді.

Оқу мақсаттары:

8.5.1.1 – Қазақстанның киелі жерлерін сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• Киелі нысандарды атайды және орналасқан өңірін көрсетеді;

• Киелі жерлердің тарихи-рухани маңызын түсіндіреді.

Күтілетін нәтиже:

• Ел тарихындағы қасиетті орындарды танып біледі.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: «Киелі жерлер картасы» бойынша сұрақ-жауап.

2. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс: әр топқа бір киелі нысан (Түркістан, Ұлытау, Бекет ата);

• Әр топ ЖИ көмегімен мәлімет жинап, слайд жасайды.

3. Бекіту: «Біздің қасиетті жеріміз» атты шағын әңгіме жазу.

4. Рефлексия: «Менің елімнің киесі».

Саралау: Әр деңгейлі тапсырмалар.

Бағалау: Критерий арқылы, ауызша мадақтау.

Ресурстар: «Қазақстанның киелі жерлері» картасы, ЖИ іздеу жүйесі.

14-САБАҚ

Тақырыбы: Ұлттық код және мәдени мұра

Мақсаты: Ұлттық код ұғымын ашу, мәдени мұрамен байланысын көрсету.

Оқу мақсаттары:

8.5.2.1 – Ұлттық кодтың тарихи тамырларын түсіндіру.

Бағалау критерийлері:

• Ұлттық код ұғымын түсіндіреді;

• Ұлттық мәдени мұрамен байланыстырады.

Күтілетін нәтиже:

• Ұлттық болмысты сақтауда мәдени мұраның рөлін түсінеді.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Ұлттық код дегеніміз не?» талқылау.

2. Жаңа сабақ:

• «Мәдени мұра – ұлттық кодтың негізі» тақырыбында топтық талқылау;

• «Ұлттық рәміздер мен дәстүрлер» постер жасау.

3. Бекіту: Эссе жазу: «Мен үшін ұлттық код нені білдіреді?»

4. Рефлексия: «Бір сөйлеммен сабақ қорытындысы».

Саралау: Диалог арқылы қолдау.

Бағалау: Өзін-өзі бағалау.

Ресурстар: Мәдени мұра жобалары, бейнересурс.

15-САБАҚ

Тақырыбы: Әлемдік мәдени ескерткіштер

Мақсаты: Әлем мәдени мұралары туралы білімін кеңейту, Қазақстан ескерткіштерімен салыстыру.

Оқу мақсаттары:

8.5.3.1 – Әлемдік мәдени мұралардың ерекшеліктерін сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• Әлемдегі белгілі мәдени ескерткіштерді атайды;

• Оларды қазақ мәдениетімен салыстырады.

Күтілетін нәтиже:

• Әлем мұралары мен отандық ескерткіштердің ұқсастығын талдайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: «Ескерткіштер әлеміне саяхат» бейнеролик көру.

2. Жаңа сабақ:

• Топтарға бөлу: «Азия», «Еуропа», «Америка» ескерткіштері;

• Салыстыру кестесін толтыру.

3. Бекіту: Венн диаграммасы – «Қазақстан және әлем мұрасы».

4. Рефлексия: «Маған ең әсер еткен ескерткіш».

Саралау: Қосымша ақпарат іздеу тапсырмасы.

Бағалау: Топтық бағалау, рефлексиялық парақ.

Ресурстар: Интернет, фотоколлаж, презентациялар.

17-САБАҚ

Тақырыбы: Археологиялық қазба және жасанды интеллект технологиясы

Мақсаты: Жасанды интеллекттің археологиялық зерттеулердегі қолданылуын түсіндіру.

Оқу мақсаттары:

8.5.5.1 – Археологиялық әдістер мен ЖИ технологиясының байланысын сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• Археологиялық зерттеу кезеңдерін біледі;

• ЖИ көмегімен деректерді талдау тәсілдерін түсіндіреді.

Күтілетін нәтиже:

• ЖИ технологиясының археологиядағы мүмкіндіктерін нақты мысалмен сипаттайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «Қазба жұмысы» суреттері арқылы ой қозғау.

2. Жаңа сабақ:

• ЖИ арқылы табылған археологиялық жаңалықтар (мысалы, Google Earth және LIDAR жүйесі);

• «Археолог пен ЖИ» диалог ойыны.

3. Бекіту: Салыстыру кестесі – «Бұрын» және «Қазір» зерттеу тәсілдері.

4. Рефлексия: «ЖИ көмегімен мен не табар едім?» эссе.

Саралау: Диалог пен қосымша сұрақтар.

Бағалау: Қалыптастырушы бағалау.

Ресурстар: Археологиялық бейнематериалдар, интернет мақалалар.

? 18-САБАҚ

Тақырыбы: ЖИ көмегімен тарихи деректерді талдау

Мақсаты: Тарихи деректермен жұмыс істеуде ЖИ-дың тиімділігін талдау.

Оқу мақсаттары:

8.5.6.1 – Жасанды интеллект арқылы деректерді өңдеу және жүйелеу тәсілдерін білу.

Бағалау критерийлері:

• Деректердің түрлерін ажыратады;

• ЖИ құралдарының мүмкіндігін талдайды.

Күтілетін нәтиже:

• Тарихи деректерді талдауда ЖИ қолданудың нақты мысалын келтіреді.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Бір дерек – мың дәлел» ойыны.

2. Негізгі бөлім:

• ChatGPT, Gemini сияқты ЖИ құралдары арқылы деректер талдау мысалы;

• «Артық дерек» тапсырмасы.

3. Бекіту: Қорытынды талдау кестесі.

4. Рефлексия: «Бүгін мен үйрендім…» парағы.

Саралау: Деңгейлік тапсырма арқылы.

Бағалау: Өзін-өзі бағалау парағы.

Ресурстар: Интерактивті тақта, интернет көздері.

? 19-САБАҚ

Тақырыбы: Цифрлық карта және ескерткіштер базасы

Мақсаты: Ескерткіштердің географиялық орналасуын анықтап, ЖИ көмегімен карта жасау дағдыларын дамыту.

Оқу мақсаттары:

8.5.7.1 – Цифрлық карталар мен мәліметтер базасын жасау жолдарын сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• Цифрлық карта ұғымын түсіндіреді;

• Ескерткіштер базасына ақпарат енгізеді.

Күтілетін нәтиже:

• Ескерткіштерді картада көрсету үшін деректер жинап, цифрлық карта жобасын жасайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «Google Maps – мәдениет ізінде» тапсырмасы.

2. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс: картада ескерткіштерді белгілеу;

• Әр топ өз жобасын таныстырады.

3. Бекіту: «Карта сөйлейді» презентация.

4. Рефлексия: «Маған бұл әдіс не үйретті?» сұрағы.

Саралау: Тапсырманы күрделендіру арқылы.

Бағалау: Топтық бағалау, пікір білдіру.

Ресурстар: Google Maps, Canva, интерактивті тақта.

? 20-САБАҚ

Тақырыбы: Ескерткіштерді таныстыру жобасы

Мақсаты: Жасанды интеллект көмегімен тарихи ескерткіш туралы таныстырылым әзірлеу.

Оқу мақсаттары:

8.5.8.1 – Тарихи нысандар туралы мультимедиалық жоба жасау.

Бағалау критерийлері:

• Жоба жоспарын құрастырады;

• ЖИ құралын қолдана отырып таныстырылым дайындайды.

Күтілетін нәтиже:

• Тарихи ескерткіш туралы жеке немесе топтық жоба қорғай алады.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: «Менің жобамның идеясы» талқылауы.

2. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс: PowerPoint немесе Canva платформасында жоба жасау;

• «Тарих сөйлейді» атты таныстырылым дайындау.

3. Қорғау: Әр топ өз жобасын ұсынады.

4. Рефлексия: «Бүгін мен өзіммен мақтанам…» әдісі.

Саралау: Дарынды оқушыларға қосымша мәлімет жинау тапсырмасы.

Бағалау: Рубрика арқылы жоба бағалау.

Ресурстар: PowerPoint, Canva, ЖИ құралдары (ChatGPT, Copilot).

21-САБАҚ

Тақырыбы: Тарихи деректерді жүйелеу және талдау

Мақсаты: Тарихи мәліметтерді жүйелеу әдістерін үйрету, ЖИ көмегімен деректерді салыстыру дағдысын қалыптастыру.

Оқу мақсаттары:

8.6.1.1 – Тарихи деректерді талдау мен жүйелеудің маңызын түсіндіру.

Бағалау критерийлері:

• Тарихи ақпараттарды салыстырады;

• ЖИ арқылы алынған мәліметтерді жүйелейді.

Күтілетін нәтиже:

• Тарихи деректерді талдау барысында ЖИ құралдарын тиімді қолдана алады.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Факт пен пікір» ойыны.

2. Жаңа сабақ:

• Мысал: «Ортағасырлық қалалар туралы ЖИ деректері»;

• Кесте толтыру: «Нақты дерек – қосымша мәлімет».

3. Бекіту: ЖИ көмегімен дерекке қосымша мәлімет табу.

4. Рефлексия: «Мен үйренген 3 жаңа нәрсе».

Саралау: Қолдау көрсету арқылы.

Бағалау: Өзін-өзі бағалау.

Ресурстар: Интернет деректер, ChatGPT, карталар.

? 22-САБАҚ

Тақырыбы: Цифрлық жоба дайындау (I кезең)

Мақсаты: Оқушыларға ЖИ қолдану арқылы тарихи ескерткіш жөнінде цифрлық жоба жасауға бағыт беру.

Оқу мақсаттары:

8.6.2.1 – Тарихи нысан туралы зерттеу жобасын жоспарлау.

Бағалау критерийлері:

• Зерттеу нысанын таңдайды;

• Жоба жоспарын құрастырады.

Күтілетін нәтиже:

• Тарихи ескерткіш бойынша цифрлық жоба идеясын анықтайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: Топқа бөлу – әр топ бір тарихи нысанды таңдайды.

2. Негізгі бөлім:

• «Жобаның құрылымы қандай?» талқылауы;

• Әр топ өз жобасының жоспарын құрастырады.

3. Бекіту: Топтық таныстыру.

4. Рефлексия: «Менің жобам неліктен маңызды?» сұрағы.

Саралау: Дарынды оқушыларға терең талдау тапсырмасы.

Бағалау: Топтық бағалау.

Ресурстар: Жобалық жұмыс парақтары, интернет материалдары.

? 23-САБАҚ

Тақырыбы: Цифрлық жоба дайындау (II кезең)

Мақсаты: Жоба мазмұнын толықтыру, ЖИ құралдарын пайдаланып мәтін және иллюстрация дайындау.

Оқу мақсаттары:

8.6.3.1 – Тарихи нысан туралы жобаның мазмұнын жасау.

Бағалау критерийлері:

• ЖИ құралдарын қолданады;

• Тарихи материалдарды іріктейді және өңдейді.

Күтілетін нәтиже:

• Цифрлық жоба мазмұнын толық әзірлей алады.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «ЖИ жобаға қалай көмектеседі?» талқылау.

2. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс: мәтін, сурет, видео жинау;

• Тарихи мәліметтерді тексеру.

3. Бекіту: Топтық нәтижені таныстыру.

4. Рефлексия: «Менің жобамның ең ерекше тұсы».

Саралау: Қолдау көрсету және деңгейлік тапсырма.

Бағалау: Қалыптастырушы бағалау парағы.

Ресурстар: ChatGPT, Canva, PowerPoint.

? 24-САБАҚ

Тақырыбы: Цифрлық жоба дайындау (III кезең)

Мақсаты: Оқушылар өз жобаларын пысықтайды және қорғауға дайындайды.

Оқу мақсаттары:

8.6.4.1 – Тарихи жоба құрылымын аяқтау және қорытындылау.

Бағалау критерийлері:

• Жобаның құрылымын толықтай аяқтайды;

• Қорғауға дайындық жүргізеді.

Күтілетін нәтиже:

• Тарихи жоба дайын өнім ретінде ұсынылады.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Жақсы жобаның 3 белгісі» талқылауы.

2. Негізгі бөлім:

• Топтар өз жобаларын аяқтайды;

• Слайдтар мен мәтіндерді үйлестіреді.

3. Бекіту: Қорғау критерийлерімен танысу.

4. Рефлексия: «Мен өзіме сенімдімін, себебі…».

Саралау: Қолдау көрсету.

Бағалау: Өзара бағалау парағы.

Ресурстар: Презентация бағдарламалары, интернет.

? 25-САБАҚ

Тақырыбы: Цифрлық жобаларды қорғау (I кезең)

Мақсаты: Оқушылар өз жобаларын сынып алдында таныстырады, қорғау мәдениетін қалыптастырады.

Оқу мақсаттары:

8.6.5.1 – Өз жұмысын таныстыру және қорғау дағдысын қалыптастыру.

Бағалау критерийлері:

• Өз ойын нақты жеткізеді;

• ЖИ қолдану тәжірибесін сипаттайды;

• Сұрақтарға жауап береді.

Күтілетін нәтиже:

• Жобаны қорғау кезінде дәлелмен сөйлейді, пікір білдіреді.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: Қорғау тәртібімен таныстыру.

2. Негізгі бөлім:

• Әр топ өз жобасын таныстырады;

• Қатысушылар сұрақ қояды.

3. Қорытынды: Бағалау парағын толтыру.

4. Рефлексия: «Маған ұнаған жоба…» пікір білдіру.

Саралау: Қолдау мен кері байланыс.

Бағалау: Рубрикалық бағалау.

Ресурстар: Презентациялар, бейнематериалдар, бағалау парақтары.

26-САБАҚ

Тақырыбы: Цифрлық жобаларды қорғау (II кезең)

Мақсаты: Оқушылар өз жобаларын қорғауды жалғастырып, сыни пікір мен өзара бағалау жүргізеді.

Оқу мақсаттары:

8.6.5.2 – Жоба нәтижелерін талдау және бағалау.

Бағалау критерийлері:

• Қорғау барысында өз ойын нақты жеткізеді;

• Өзара бағалауға қатысады;

• Басқа топтың жұмысын саралап, пікір білдіреді.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар жобаларды талдайды, артықшылықтары мен жетілдіру тұстарын анықтайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: Қайталама талқылау – «Жақсы қорғау деген не?»

2. Негізгі бөлім:

• Қалған топтардың жобаларын қорғауы;

• Талқылау: «Қай жоба ерекше әсер қалдырды?»

3. Бекіту: Топтар өзара пікір жазады.

4. Рефлексия: «Мен үйрендім…» парағы.

Саралау: Кері байланыс арқылы қолдау.

Бағалау: Өзара бағалау парағы, мұғалімнің пікір беруі.

Ресурстар: Презентациялар, бағалау парақтары.

27-САБАҚ

Тақырыбы: Тарихтағы мәдени мұраның заманауи мәні

Мақсаты: Мәдени мұраның бүгінгі қоғамдағы рөлін талдау және заманауи технологиялар арқылы оны насихаттау жолдарын анықтау.

Оқу мақсаттары:

8.7.1.1 – Мәдени мұраның қазіргі заманмен байланысын түсіндіру.

Бағалау критерийлері:

• Мәдени мұраның қазіргі қоғамдағы орнын сипаттайды;

• ЖИ арқылы оны танытудың жолдарын ұсынады.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушы тарихи мұраны заманауи технологиялар арқылы ұсыну жолдарын ұсына алады.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Егер мен мәдениет министрі болсам…» ойыны.

2. Негізгі бөлім:

• Мысал: Қазақстанның мәдени мұра нысандарын виртуалды түрде таныстыру жобалары;

• «Ескі мен жаңаның үндестігі» эссе жазу.

3. Бекіту: Топтық постер дайындау – «Мәдени мұра мен ЖИ».

4. Рефлексия: «Мұра – өткеннің емес, келешектің кілті» пікірталасы.

Саралау: Деңгейлік тапсырмалар.

Бағалау: Топтық бағалау.

Ресурстар: Бейнересурстар, интернет деректер, Canva.

28-САБАҚ

Тақырыбы: Тарихи ескерткіштер мен туризм

Мақсаты: Тарихи ескерткіштердің туризмдегі маңызын түсіндіру және ЖИ көмегімен туристік бағыт ұсыну.

Оқу мақсаттары:

8.7.2.1 – Туризмнің мәдени мұрамен байланысын талдау.

Бағалау критерийлері:

• Тарихи нысандардың туризмдегі рөлін түсіндіреді;

• ЖИ арқылы туристік бағыт құрастырады.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар Қазақстандағы тарихи ескерткіштер негізінде виртуалды тур құрастырады.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «Менің армандаған сапарым» сурет арқылы әңгіме.

2. Негізгі бөлім:

• ЖИ арқылы бағыт жоспарлау (мысалы: Turkestan – Otyrar – Sauran бағыты);

• Туристік буклет жасау.

3. Бекіту: «Менің бағытым» таныстырылымы.

4. Рефлексия: «Тарихқа саяхат – рухқа саяхат» пікір жазу.

Саралау: Қолдау және қосымша ақпарат ұсыну.

Бағалау: Өзін-өзі және өзара бағалау.

Ресурстар: Google Maps, Canva, PowerPoint.

29-САБАҚ

Тақырыбы: ЖИ және болашақтағы тарихи зерттеулер

Мақсаты: Тарих ғылымының дамуына жасанды интеллекттің ықпалын болжау.

Оқу мақсаттары:

8.7.3.1 – Тарих ғылымындағы болашақ технологиялық өзгерістерді сипаттау.

Бағалау критерийлері:

• ЖИ-дың болашақтағы рөлін болжайды;

• Тарихи зерттеулерде қолдану мүмкіндігін сипаттайды.

Күтілетін нәтиже:

• Тарих ғылымының дамуына ЖИ әсері туралы өз болжамын ұсынады.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Болашақтың археологы» бейнеүзінді көру.

2. Негізгі бөлім:

• Болашақ зерттеулерде ЖИ-дың рөлі (мысалы: автоматтандырылған талдау);

• «Болашақ 2050» постері.

3. Бекіту: Эссе жазу – «ЖИ тарихты өзгертеді ме?»

4. Рефлексия: «Менің болашағымдағы мамандығым» диалог.

Саралау: Қосымша сұрақтар арқылы.

Бағалау: Эссе рубрикасы бойынша.

Ресурстар: Видеоматериалдар, ЖИ мысалдары.

30-САБАҚ

Тақырыбы: Қорытындылау және бағалау

Мақсаты: Курсты қорытындылау, оқушылардың жетістіктерін бағалау, алған білімін талдау.

Оқу мақсаттары:

8.7.4.1 – Жоба мен зерттеу нәтижелерін қорытындылау.

Бағалау критерийлері:

• Өз жетістіктерін талдайды;

• Қорытынды тестке қатысады;

• Өз пікірін негіздеп айтады.

Күтілетін нәтиже:

• Бағдарлама бойы алған білімін талдап, өзіндік даму қорытындысын жасайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: Сабақ мақсатын хабарлау.

2. Негізгі бөлім:

• Тест (10 сұрақ);

• «Мен не үйрендім?» парағын толтыру;

• Ең үздік жоба мен белсенді топты марапаттау.

3. Қорытынды: «Мәдени мұра мен жасанды интеллект» дөңгелек үстелі.

4. Рефлексия: «Мен үшін бұл курс…» әдісі.

Саралау: Тапсырма көлемі бойынша.

Бағалау: Қалыптастырушы және жиынтық бағалау.

Ресурстар: Тест парағы, бағалау парақтары, слайдтар.

31-САБАҚ

Тақырыбы: Ескерткіштерді цифрлық форматта сақтау

Мақсаты: Ескерткіштерді сақтауда заманауи цифрлық технологиялардың, соның ішінде ЖИ-дың рөлін түсіндіру.

Оқу мақсаттары:

8.7.5.1 – Тарихи ескерткіштерді сақтау және цифрлық мұрағаттау тәсілдерін түсіндіру.

Бағалау критерийлері:

• Цифрлық мұрағат ұғымын түсіндіреді;

• ЖИ арқылы ескерткіштерді қорғаудың жолдарын ұсынады.

Күтілетін нәтиже:

• Ескерткіштерді сақтау ісінде цифрлық технологиялардың маңызын анықтайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «Бір ескерткіш – бір тарих» бейнебаян.

2. Негізгі бөлім:

• Топтық жұмыс: «Ескерткішті сақтаудың 5 тәсілі» постері;

• ЖИ арқылы 3D модельдеу мысалдары.

3. Бекіту: Тест және кесте толтыру.

4. Рефлексия: «Ескерткішті сақтау – елді сақтау» пікірталасы.

Саралау: Қолдау көрсету және қосымша сұрақтар.

Бағалау: Қалыптастырушы бағалау.

Ресурстар: Бейнематериалдар, интернет, 3D модель үлгілері.

32-САБАҚ

Тақырыбы: Болашаққа үндеу (шығармашылық жұмыс)

Мақсаты: Мәдени мұраның болашағы туралы өз көзқарасын шығармашылық формада білдіру.

Оқу мақсаттары:

8.7.6.1 – Тарихи-мәдени мұраның келешегін болжау және идея ұсыну.

Бағалау критерийлері:

• Мәдени мұраның келешегі туралы ой білдіреді;

• Шығармашылық ұсыныс ұсынады (өлең, эссе, макет).

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар өз шығармашылығы арқылы тарихи сананы қалыптастыру идеясын жеткізеді.

Сабақ кезеңдері:

1. Қызығушылықты ояту: «Менің елім – менің мақтанышым» видеоролигі.

2. Негізгі бөлім:

• Шығармашылық тапсырма: «2050 жылы Қазақстанның мәдени мұрасы» (эссе, сурет, макет, видео);

• Топтық жұмыс және таныстыру.

3. Бекіту: «Үздік идея» сайысы.

4. Рефлексия: «Болашаққа хат» әдісі.

Саралау: Дарынды оқушыларға кеңейтілген тапсырма.

Бағалау: Рубрикалық бағалау.

Ресурстар: Қағаз, маркерлер, планшет, мультимедиалық құрылғылар.

33-САБАҚ

Тақырыбы: Қорытынды жоба көрмесі

Мақсаты: Барлық жобаларды, шығармашылық жұмыстарды біріктіріп, көрме форматында ұсыну.

Оқу мақсаттары:

8.7.7.1 – Тарихи зерттеу мен жобалық жұмысты көпшілік алдында ұсыну.

Бағалау критерийлері:

• Өз жұмысын аудитория алдында таныстырады;

• Басқа жұмыстарды сараптайды;

• Қоғамдық пікір білдіреді.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар өз жұмыстарын қорғап, жалпы курс нәтижесін талдайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Ұйымдастыру: «Көрме бұрышы» безендіру.

2. Негізгі бөлім:

• Оқушылар өз жобаларын, постерлерін, бейнематериалдарын ұсынады;

• Сарапшылар (мұғалім, оқушылар, ата-аналар) пікір білдіреді.

3. Бекіту: Көрме қорытындысы және марапаттау.

4. Рефлексия: «Бүгін мен мақтан тұтамын…» әдісі.

Саралау: Қатысу деңгейі мен мазмұнға қарай.

Бағалау: Сарапшылар бағалауы + өзара бағалау.

Ресурстар: Көрме материалдары, компьютер, проектор.

34-САБАҚ

Тақырыбы: Қорытынды сабақ. Рефлексия және бағалау

Мақсаты: Бағдарламаны қорытындылау, жетістіктер мен үйренген тәжірибені талдау, алдағы мақсатты анықтау.

Оқу мақсаттары:

8.7.8.1 – Өткен оқу кезеңіндегі жеке және топтық жетістіктерді бағалау.

Бағалау критерийлері:

• Өз оқу жетістігін талдайды;

• Кері байланыс береді;

• Топтық жетістікті атап өтеді.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар өз еңбектерін саралап, болашақтағы бағыттарын анықтайды.

Сабақ кезеңдері:

1. Кіріспе: «Сәттілік шеңбері» әдісі – жылы лебіздер алмасу.

2. Негізгі бөлім:

• Топтық талдау: «Біз не үйрендік?»;

• «Менің дамуыма әсер еткен 3 нәрсе» парағын толтыру;

• Жалпы сыныптық пікірталас: «ЖИ және мәдени мұра».

3. Қорытынды:

• «Ең белсенді оқушы», «Үздік жоба», «Шығармашыл топ» марапаттары.

4. Рефлексия:

• «Бағдарлама менің ойымда…» (ауызша және жазбаша).

Саралау: Әр оқушының жетістігіне сай жеке қолдау.

Бағалау: Қорытынды жиынтық бағалау.

Ресурстар: Бағалау парақтары, слайдтар, рефлексия парағы.

Пайдаланған әдебиеттер:

Интернет торабынан алынған ақпараттар:

• http://gazeta-serper.kz/ http://historyline.kz/ Лента истории - Тарихтың таспасы (қаралған күні

• http://el.kz/ http://old.qamshy.kz/ Тарихи толғау (қаралған күні

• http://zhasorken.kz/ https://kk.wikipedia.org Уикипедия (қаралған күні

• Айбын. Қазақ хандығы: энциклопедия /бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы, 2011.

• Қаратаев Т. Қазақ тарихы

• Айбын. Энциклопедия / Бас ред. Б. Жақып. -Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. -880

Мазмұны

1.Түсінік хат.....................................................................................................................3

2. «Жасанды интеллект көмегімен тарихи-мәдени ескерткіштерді сипаттау» күнтізбелік сабақ жоспары............................................................................................7

3.ҚМЖ Сабақтар топтамасы.......................................................................................12

4. Пайдаланған әдебиеттер...........................................................................................36