Жасөспірімдер психологиясы және ата-ананың қолдауы

2025

Әбибулла Арай Дүйсенбайқызы

Алматы облысы,Іле ауданы,Жапек

батыр ауылы,№36 орта мектеп

педагог-психологы

Жасөспірімдер психологиясы және ата-ананың қолдауы

Кіріспе:

Жасөспірімдік кезең — адамның өміріндегі ерекше маңызды және күрделі кезең. Бұл жасқа тән ерекшеліктер, физикалық және психологиялық өзгерістер мен әлеуметтік бейімделу кезеңі бар. Осы кезеңде жасөспірімдер жаңа мақсаттар мен құндылықтарды игеруге тырысады, бірақ олар әлі де толық түрде өмірлік тәжірибеге ие емес. Сонымен қатар, ата-аналар жасөспірімдердің дамуына маңызды ықпал етеді. Олар психологиялық қолдау, түсіністік пен махаббат көрсетудің ең маңызды көзі болып табылады. Бұл баяндамада жасөспірімдер психологиясы мен ата-ананың қолдауының маңызды аспектілері қарастырылады.

1. Жасөспірімдер психологиясы:

Жасөспірімдік кезең — адамның өміріндегі маңызды да күрделі өзгерістер мен даму кезеңі. Бұл кезеңде жеке тұлға ретінде қалыптасу, әлеуметтік бейімделу мен өзін-өзі танып білу процесі жүріп жатады. Жасөспірімдерге тән психологиялық ерекшеліктер:

- Өзін-өзі тану және анықтау: Жасөспірімдер өздерінің кім екенін, қоғамда қандай рөл атқаратынын түсінуге тырысады. Бұл кезеңде олар өз бейнесін және өмірдегі мақсатын іздеуге бағытталған ішкі ізденісте болады.

- Эмоционалды өзгерістер: Гормоналды өзгерістер мен физикалық даму жасөспірімдердің эмоцияларына үлкен әсер етеді. Олар әртүрлі сезімдерге көбірек бейім болады, оның ішінде ашулану, қайғы, қуаныш, қобалжу сияқты эмоциялар байқалады.

- Тәуелсіздік пен қарсылық: Жасөспірімдер ата-аналарынан тәуелсіз болуға, өз еркіндігі мен таңдауын жүзеге асыруға тырысады. Бұл кезеңде жиі ата-аналармен келіспеушіліктер орын алады, бірақ бұл қалыпты процесс.

- Әлеуметтік өзара әрекеттесу: Жасөспірімдер көбінесе өз құрбыларымен қарым-қатынасты жақсартады және қоғамда өзін қалай қабылдайтынын түсінуге тырысады. Бұл олардың өзіндік бағалауын қалыптастырады.

2. Ата-ананың жасөспірімдерге қолдауының маңызы:

Ата-ананың жасөспірімдерге көрсететін қолдауы олардың психологиялық, эмоционалды және әлеуметтік дамуына үлкен ықпал етеді. Ата-ананың қолдауы жасөспірімдердің өзін-өзі бағалауын арттырады және оларды тұлға ретінде қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

- Эмоционалдық қолдау: Ата-ананың махаббаты мен қамқорлығы жасөспірімдерге өздерінің қабылданғанын және маңызды екенін сезінуге мүмкіндік береді. Бұл сенімділікті арттырады және өмірлік қиындықтармен күресуге дайын болуға септігін тигізеді.

- Сенім мен диалог: Ата-аналар жасөспірімдермен ашық диалог жүргізуі керек. Сенім мен өзара түсіністік болған жағдайда, жасөспірімдер ата-анасына өз мәселелерін, сезімдері мен ойларын ашық айтып, көмек сұрай алады.

- Шекаралар мен ережелер: Жасөспірімдерге белгілі бір шекаралар мен ережелер орнату қажет. Ата-аналар оларды дұрыс бағытта жүргізіп, қауіпсіздік пен жауапкершілік сезімін дамытуға көмектесуі керек.

- Қолдау көрсету мен сенім білдіру: Жасөспірімдер жаңа нәрселерді үйренуге және тәуелсіз шешімдер қабылдауға тырысады. Ата-ананың олардың таңдауын қолдап, жігерлендіруі маңызды. Бұл олардың өзін-өзі бағалауына және болашаққа деген сеніміне әсер етеді.

3. Ата-ананың рөлі:

Ата-ананың жасөспірімдерге деген көзқарасы мен қолдауы олардың психологиялық дамуына тікелей әсер етеді. Қолдау көрсету мен дұрыс бағыт-бағдар беру жасөспірімнің өмірінде маңызды орын алады.

- Түсіністік: Ата-аналар жасөспірімдердің психологиясын түсініп, олардың сезімдері мен күйзелістеріне құрметпен қарауы тиіс. Олар жасөспірімдерге өзгерістер мен қиындықтар арқылы өтуге көмек көрсетуі қажет.

- Сабырлылық: Жасөспірімдер үшін бәрі жаңа және қиын болуы мүмкін. Ата-аналардың сабырлы әрі қолдау көрсететін тәсілі жасөспірімдерге өзін-өзі жақсы сезінуге мүмкіндік береді.

- Қолдау мен бағалау: Жасөспірімдер өздерін ересектер ретінде сезінген сайын, оларды бағалау мен мақтау маңызды болады. Бұл олардың өзіндік бағалауын жақсартады және өмірлік қиындықтармен күресуге шабыт береді.

4. Ата-аналар мен жасөспірімдер арасындағы қарым-қатынасты жақсарту жолдары:

- Ашық және сенімді диалог орнату: Ата-аналар өз балаларына көбірек уақыт бөліп, олардың пікірлерін тыңдап, пікір алмасуға дайын болуы керек. Балалардың ойларын тыңдай отырып, ата-аналар оларды жақсы түсінуге және дұрыс қолдау көрсетуге мүмкіндік алады.

- Құрмет пен сенім көрсету: Жасөспірімдер өз пікірлері мен шешімдеріне құрмет пен сенім күтеді. Ата-аналардың оларға сенім білдіріп, әрқашан қолдау көрсетуі өте маңызды.

- Жеке кеңес беру: Егер жасөспірімдердің проблемалары немесе сұрақтары болса, ата-аналар олармен жеке сөйлесіп, кеңес беруі керек. Бұл жасөспірімдерге өздерін тыңдалған және маңызды сезінуге көмектеседі.

Қорытынды:

Жасөспірімдер психологиясы өте күрделі әрі динамикалық процесс. Бұл кезеңде ата-ананың рөлі аса маңызды, себебі олар жасөспірімнің дұрыс дамуына және қалыптасуына үлкен әсер етеді. Ата-ананың қолдауы мен түсіністігі жасөспірімнің психологиялық және эмоционалды тұрғыдан өсіп-өркендеуіне ықпал етеді. Жасөспірімдерге дұрыс қолдау көрсету арқылы ата-аналар оларды болашаққа сенімді, жауапкершілікті және мақсатқа бағытталған тұлға ретінде тәрбиелей алады.

Бұл баяндама жасөспірімдер мен олардың ата-аналары арасындағы қарым-қатынасты нығайтуға, ата-ананың баласына қандай көмек көрсетуі керектігін түсінуге бағытталған.