Жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктері. Жасуша теориясы

Жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктері.
Жасуша теориясы

Түркістан 2022 ж.

Биология пәнінен «Жасуша органоидтарының құрылысы мен
қызметтерінің ерекшеліктері. Жасуша теориясы» тақырыбындағы ашық сабақ
Жоспары
І. Ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру (25 мин)
Тақырыбы: Транскрипция.Трансляцияның кезеңдері.Генетикалық код қаситеттері
Жоспар:
1.Транскрипция және трансляция процесстерінің кезеңдерін түсіну
2.Генетикалық код қасиеттерін анықтау
3.Бақылау сұрақтары
4.Тапсырма бойынша жұмыс
ІІІ. Жаңа сабақ (20 мин)
Жоспар:
1. Жасуша органоидтарының түрлерін анықтау
2.Олардың құрылысы мен қызметтерін талдау
3.Бақылау сұрақтары: (1-3)
4.Тапсырмалар бойынша жұмыс: (1-3)
ІV. Бекіту (25 мин)
Презентация бойынша түрлі тапсырмалар: Көкпар ойыны (сұрақ-жауап),
Кестемен жұмыс, Биологиялық диктант, Жұмбақ сөз, Бекіту сұрақтары
V. Бағалау (3 мин)
VІ. Үйге тапсырма (2 мин)
Жасуша құрылымдары: ядро, плазмалық мембрана, цитоплазма, ЭПТ, Гольджи
жиынтығы, лизосомалар (мазмұндау).
VІІ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі (2 мин)

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ – түрік университеті
«Түркістан Ахмет Ясауи» кәсіби колледжі
«Аграрлық» бөлімшесі
ОҚУ САБАҒЫНЫҢ ЖОСПАРЫ № 9
(теориялық немесе тәжірибелік оқыту)
Модуль / пән атауы
Сабақ тақырыбы

Курс

Биология
Жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметтерінің
ерекшеліктері. Жасуша теориясы
1. Жалпы мәліметтер
Мерзімі

Тобы

Бөлімше
меңгерушінің қолы

Жаңа бiлiмдi меңгеру
2. Мақсаты, міндеттері
Жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметтерінің
ерекшеліктерін анықтау және оларды түсіну
Оқу-жаттығу процесінде білім алушылар меңгеретін күтілетін нәтижелер және
(немесе) кәсіби дағдылар тізбесі
А. Жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметтерінің
1.Білімділік
ерекшеліктері туралы білімдерін жетілдіру.
Б. Студенттердің ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту,
2.Дамытушылық
тақырыпты меңгеру.
В. Студенттерді ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.
3.Тәрбиелік
Сабақ түрі

3. Сабақты жабдықтау
Оқу-әдістемелік құралА) Негізгі әдебиеттер
жабдықтар, анықтамалық 1. Е. Очкур, Ж. Құрманғалиева, М. Нұртаева. Биология. Оқулық.
10 сынып, 1, 2 бөлім 2019, Мектеп. https://www.okulyk.kz/10әдебиеттер
class/#Биология
2. Н.Т. Аблайханова, А.М. Калыбаева, А.М. Паримбекова,
Биология. 11 сынып, 1,2 бөлім. – Алматы: 2019, Мектеп.
https://www.okulyk.kz/biologiya/
3. Е. Очкур, Ж. Қурманғалиева, М. Нуртаева, Биология. Дәрислик
1, 2-қисим Мектеп, 2019
Б) Қосымша әдебиеттер
1. Н.Г. Асанов, А.Р. Соловьева, Б.Т. Ибраимова, Биология, 10
сынып.– Алматы: 2019, Атамұра https://www.okulyk.kz/10-class
1. 2. Н.Т. Аблайханова, А.М. Калыбаева, А.М. Паримбекова,
Биология, 11 сынып – Алматы: 2019, Мектеп
https://www.okulyk.kz/10-class
Дидактикалық
материалдар,
оқулықтар,
компьютер,
Техникалық құралдар,
интерактивті мультимедиалық проектор, т.б.
материалдар
4. Сабақтың барысы
Уақыт (мин)
1. Сәлемдесу, студенттерді түгелдеу,
3 минут
Ұйымдастыру кезеңі
сабаққа назарларын аударту,топтарға
бөлу
2. Құрал-жабдықтарды тексеру
3. Топқа жағымды ахуал туғызу

25 минут
Тақырыбы: Транскрипция.
Трансляцияның
кезеңдері.Генетикалық код
қаситеттері
Жоспар:
1.Транскрипция және трансляция
процесстерінің кезеңдерін түсіну
2.Генетикалық код қасиеттерін
анықтау
3.Бақылау сұрақтары
4.Тапсырмалар бойынша жұмыс
20 минут
Жаңа тақырыпты
Жоспар:
1. Жасуша органоидтарының түрлерін
түсіндіру
анықтау
2.Олардың құрылысы мен қызметтерін талдау
5. Сабақ бойынша бағалау-өлшеу материалдары, бағалау парақтары, жұмыс дәптері
(қағаз және электрондық форматта)
Жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін талдайды және
оларды түсінеді.
6. Сабақ бойынша рефлексия
(оқушының білімін, білік-дағдысын пысықтау, бекіту ж/е қорытындылау) - 25 минут
1. Бақылау сұрақтары: (1-6)
2.Тапсырмалар бойынша жұмыс (1-3
3.Көкпар (1-10 сұрақ - жауап)
4.Кесте толтыру (2 кесте)
5.Жануар және өсімдік жасушасы құрылысының сызбанұсқасын суретке қарап толтыру
6. Биологиялық диктант (10 сөйлем)
7.Жұмбақ сөз (2 нұсқа)
Сабақтың рефлексиясы
1.Мен бұл сабақтан алған тәлімім...
2.Маған ұнағаны...
3.Менің білгім келгені
7.Бағалау - 3 минут
Үй тапсырмасын тексеру

8. Үйге тапсырма – 2 минут
Берілген сұрақтарға жауап жазу. Сызбанұсқаны толтыру. Тақырып бойынша түсінік айту.
9.Пайдаланған әдебиеттер -- 2 минут
Дайындаған педагог
Монтай Ермұхаммед Асанұлы
(Т.А.Ә.)

__________
(қолы)

9 Сабақтың тақырыбы: Жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметтерінің
ерекшеліктері. Жасуша теориясы
1. Жасуша органоидтарының түрлерін анықтау
2.Олардың құрылысы мен қызметтерін талдау
Жасуша бөліктері. Кәдімгі эукариот жасушасының үш бөліктен: қабықша,
цитоплазма мен ядродан тұратыны белгілі.Прокариот жасушаларында ядро
болмайды, ол қабықша мен цитоплазмадан тұрады.Демек, барлық жасуша үшін
қабықша мен цитоплазма міндетті болып табылады.Цитоплазмада жасушаның
барлық құрылымы-органоидтері болады.Осы жерде тіршілікті қамтамасыз ететін
үдерістер кешені жүреді. Тек вирустардың тіршілігі жасушасыз формада өтеді.
«Жасуша» терминін ғылымға 1665 жылы ағылшын жаратылыстанушысы
Р.Гук (1635 – 1703) енгізген. Тіршілікті жасуша тұрғысынан зерттеу – қазіргі
заманғы биологиялық зерттеулердің негізі.
Жасушаны қоршаған ортадан шектейтін қабықша жасушаның сыртқы
мембранасы
немесе
плазмалық
мембрана
немесе
плазмолемма
деп
аталады.Жануарлар жасушасы үшін жасуша мембранасы тән. Өсімдік,
саңырауқұлақ және бактерия жасушаларында жасуша қабырғасы болады.Бұл –
жасуша мембранасының сыртында болатын қатты құрылым.Жасуша қабырғасы
жауып тұратын жасушалар жиырылып, пішінін өзгерте алмайды.Бұл
саңырауқұлақтар мен өсімдіктердің қозғалу қабілетінің болмауының бір
себебі.Өсімдіктерде жасуша қабырғасының заты - целлюлоза, ал саңырауқұлақтарда
– хитин, бактерияларда - муреин болып табылады.Жасуша қабырғасы жасушаға
қаттылық қасиет береді, тірек және қорғаныш қызметін атқарады. Бактериялар,
кейбір балдырлар және төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың жасушаларында
жасуша қабырғасының сыртында шырышты қабықша (капсула) болады.
Жасуша органоидтарының құрылысы және қызметтері. Жасуша. Жасуша- тірі
организмдердің (вирустардан басқа) құрылымының еңқарапайым бөлігі, құрылысы
мен тіршілігінің негізі; жеке тіршілік етеалатын қарапайым тірі жүйе. Жасуша өз
алдына жеке организм ретінде (бактерияда, қарапайымдарда,кейбір балдырлар мен
саңырауқұлақтарда) немесе көпжасушалы жануарлар, өсімдіктер және
саңырауқұлақтардың тіндері мен ұлпаларының құрамында кездеседі. Тек
вирустардың тіршілігі жасушасыз формада өтеді. «Жасуша» терминін ғылымға 1665
жылы ағылшын жаратылыстанушысы Р.Гук (1635–1703) енгізген. Тіршілікті
жасуша тұрғысынан зерттеу – қазіргі заманғы биологиялық зерттеулердің негізі.
Жасуша құрамына кіретін органоидтар: рибосома, митохондрия, эндоплазмалық
тор,Гольджи кешені, лизосома, клеткалық мембрана ядро цитоплазма
Ядро. Ядро (nucleus) жануарлар мен өсімдіктер жасушаларының ең маңызды
құрам бөлігі.Ядро тұқым қуалаушылық (генетика) ақпараттың сақталуы және
осыған байланысты жасуша цитоплазмасындағы белоктар мен ферменттердің
түзілуін қамтамасыз етеді. Ядроны алғаш рет тауықтың жұмыртқа жасушасынан
байқаған 1825ж. Чех ғалымы Я.Пуркине (1787–1869) болды.Ядроны өсімдіктер
жасушасынан ағылшын ботанигі Р.Броун (1831–33),ал жануарлар жасушасынан
Т.Шванн (1838–39) анықтады. Ядро кариолеммадан (ядро қабықшасы),
хромосомалардан, ядрошықтан және кариоплазмадан (ядро сөлі, шырыны).

Кариолемма ядроны жасуша цитоплазмасынан бөліп тқұралады. ұрады. Ол сыртқы
және ішкі жарғақшалардан және олардың аралығындағы жарғақаралық
(перинуклеарлы) кеңістіктен тұрады. Кариолеммада көптеген ұсақ тесіктер болады.
Олардың саны жасушадағы түзіліс процестерінің белсенділігіне байланысты. Түзіліс
процесі күшейген сайын, тесіктер саны да көбейеді. Ядро қабықшасы тесіктері
арқылы жасуша цитоплазмасы мен ядро аралығында зат алмасу процесі (белоктар,
көмірсулар, майлар, нуклеин қышқылдары, су, әр түрлі иондар) үздіксіз жүріп
отырады. Кариолемма тесіктері арқылы ядро цитоплазмалық тормен, одан әрі
жасушаны қоршаған ортамен байланысады. Ядроның біркелкі қоймалжың сұйық
бөлігі кариоплазма деп аталады. Оның құрамына су, белок, көмірсулар,
нуклеопротеидтер, витаминдер, ферменттер, минералды тұздар иондары кіреді.
Кариоплазма митоз кезінде цитоплазмамен қосылып кетеді. Ол ядроның құрам
бөліктерін байланыстырып тұрады. Ядро құрамындағы қара-көк түске боялған,
дөңгелек келген денешікті ядрошық деп атайды. Оның мөлшері 1–5 мкм, оның
негізін жуандығы 60–80 нм жіпше торы құрайды. Ядрошықтың саны 1–2, кейде одан
да көп болуы мүмкін. Ядрошық нуклеопротеидтен (РНҚ және белок) құралған. Онда
рибосомалық РНҚ (р-РНҚ) және рибосомалар түзіледі.
Цитоплазма.Цитоплазма (гр. kytos—жасуша және гр.плазма қалыптасқан)—
жасуша жарғақшасы мен ядро арасын толтырып тұратын қоймалжың
сұйықтық.Клетка Цитоплазмасының сырты плазмолеммамен қапталған.
Плазмолемма — Цитоплазманың ақуызды-билипидті қабықшасы, оның
орт.қалыңд. 6—10 нм, құрамында ферменттер болады. Ол жасуша мен оны
қоршаған орта арасындағы зат алмасу процесін. Тірі ағзалардың құрамына кіретін
қамтамасыз етеді. Цитоплазманың жасушаларды екі топқа бөлуге болады: негізгі
ядро қабаты болмайтыны прокариоттар құрамы гиалоплазмадан, органеллларда
оларға көк жасыл балдырлар және н және қосындылардан тұрады. бактериялар
жатады, ядро қабаты жақсы жетілгені эукариоттар, бұған өсімдіктер мен жануарлар
жасушалары жатады.Гиалоплазма Гиалоплазма — Цитоплазманың нағыз ішкі
ортасын түзетін, оның негізгі плазмасы. Онда ақуыз молекулалары кешендерінің
түзілуі мен ыдырау процестері үздіксіз жүріп жатады.
Гиалоплазма (гр. hyalinos — мөлдір, шыны тәрізді; гр. plasmos — плазма) —
жануарлар және өсімдік жасушалары цитоплазмасының органеллалар (тұрақты
кездесетін құрылымдар - жасушаның тым ұсақ мүшелері) мен қосындылар
(тұрақсыз құрылымдар) орналасатын біркелкі қоймалжың заты, жасуша
цитоплазмасының негізгі заты.Гиалоплазма жасушаның ішкі ортасын құрайды.
Гиалоплазманың құрамына негізінен глобулалы протеиндер кіреді. Олар жалпы
жасуша протеиндерінің 20-25%құрайды. Гиалоплазмада қант, азоттық негіздер,
амин қышқылдары, липидтер т.б. қосылыстар метаболизмінің ферменттері болады.
Гиалоплазмадағы бос рибосомалар мен полисомаларда жасушаның өз керегіне
пайдаланылатын протеиндер түзіледі.Рибосома (лат. rіbes — ағыс және грек. some
— дене) ақуыз синтезін жүзеге асыратын жасуша-ішілік органоид.
Рибосома. Рибосомалар екі орташа: үлкен және кіші өлшем бірлігінен тұрады.
Нәруыздар биосинтезін (нәруызда аминқышқылдарды қосады) іске асырады.
Рибосома тірі организмдердің барлығынан дерлік табылған. Әр жасушада шамамен
1000-нан 10000-ға дейін Рибосомалар болады. Шамамен диам. 20 нм-дей.
Рибосомалар екі класқа бөлінеді: 70S және 80S (S-седиментация коэфф.,

Сведбергбірлігі). 70S Рибосома ядросы жоқ прокариоттар жасушаларында, ал 80S Рлар эукариоттардың цитоплазмасында болады. Химиялық құрамы жағынан Р-лар
РНІ-нан және ақуыздардан тұратын нуклеопротеид болып саналады. 70SBold
textРибосомасының 60 — 65%-ы РНҚ және 35 — 40%-ы ақуыздан, ал 80S
Рибосомасының 50%-ы РНҚ-дан, 50%-ы ақуыздан құралады. Құрылымы жағынан
Рибосомалар үлкен және кіші суббөліктерден тұрады.Рибосомалар цитоплазмада
топтасы
(5-70тен)
орналасып,
полисомалар(полирибосома)
түзеді.
Рибонуклеопротеидтен құралған ( пен РНҚ) рибосомалар жасуша цитоплазмасында
базофилді боялады, олардың құрамында ферменттер де кездеседі. Олар жасуша
цитоплазмасындағы
Mg
иондарының
концентрациясына
байланысты
диссоциацияланып (молек. ыдырауы) және реассоциацияланып (молекулалардың
қайта бірігуі) отырады. Рибосомалар жасушада ақуыз синтезіне қатысатын
құраушыларды ұстап тұру, оларды бір-бірімен байланыстыру қызметін атқарады.
Митохондрия. Митохондриялар (грекше митос — жіп және хондрион —
түйіршік) — жіпше және түйіршік тәрізді органоид. Ол автотрофты және
гетеротрофты организмдердің цитоплазмасында кездеседі. Митохондрияларды ең
бірінші 1850 жылы P. А. Келликер жәндіктердің Бұлшық еттерінен байкады, оған
«сарқосома» деген термин берді (Бұлшық еттегі митохондрияларды осы кезге дейін
осылай атап жүр). Альтман (1890 жылы) арнаулы бояулар арқылы
митохондриялардың анық көрінетінін дәлелдеп, оларды «биобластылар» деп атады.
Бенде 1898 жылы Бұл органоидка митохондриялар деген ат берді. Михаэлис тірі
жасушалардың митохондрияларын жасыл янус бояуымен бояп, оларды ң
жасушадағы тотығу процестерімен байланысы бар екенін атап көрсетті.
Митохондрияда синтезделген АТФ молекуласы еркін жылжып цитоплазмаға, одан
ядроға және әр түрлі органоидтарға өтіп, биохимиялық реакцияларға жұмсалады.
Митохондриялық ДНҚ ішкі жарғақшаны құрайтын кейбір ақуызды синтездейді. Ол
ақуыз,май, нуклеин қышқылдарынан бас қа зат алмасуға белсенді қатысатын
ферменттерден және А,С д әрумендерінен тұрады. Жа ңа митохондриялар бұрынғы
митохондриялардың бөлінуі арқылы пайда болады.
Эндоплазмалық тор. Эндоплазмалық тор (эндоплазматическая сеть); (reticulum endoplasmaticum, лат. reticulum — тор, лат. endoplasmaticum —
эндоплазмалық) — ұзынша келген қуысты түтікшелер мен өзекшелерден тұратын,
қабырғасы биологиялық жарғақтармен шектелген жасуша цитоплазмасының
органелласы. Эндоплазмалық тор (цитоплазмалық тор): дәншелі (гранулалы) және
дәншесіз (агранулалы) эндоплазмалық тор болып екіге бөлінеді.
Гранулалы эндоплазмалық тор жарғақтарының қабырғаларында рибосомалар
орналасады, ал агранулалы эндоплазмалық тор қабырғаларында рибосомалар
болмайды. Эндоплазмалық тор
жасушацитоплазмасында жеке не топтаса
орналасады. Бауыр гепатоциттерінде және кейбір нейроциттерде агранулалы
эндоплазмалық тор жеке аймақтарға жинақталып жатады. Гранулалы
эндоплазмалық торда ас қорыту ферменттері, жарғақтық интегральды протеиндер
түзіледі.
Агранулалы эндоплазмалық торда полисахаридтер (гликогеннің түзілуі мен
ыдырауы), жасуша
жарғағы құрамына кіретін липидтер мен стероидты
гормондардың түзілу процестері жүреді. Бұнымен қатар, органелла әртүрлі иондар
мен қоректік заттарды тасымалдайды, зиянды заттарды бейтараптандырып, сыртқа

шығарады (гепатоциттерде), ядро қабықшасы — кариолемманы плазмолеммамен
байланыстырады.Гольджи аппараты
Гольджи аппараты –– жасуша биосинтезінің өнімдерін түзілу және
тасымалдау қызметін атқаратын мүшесі. Гольджи аппараты бөліктері жалпақ
пішінді іші қуыс бірінін үстіне бірі қаланып орналасқан. 1898 жылы итальян ғалымы
Гольджи жануарлар жасушаларынан тапқандықтан бұл органоид осы ғалымның
есімімен аталды. Өсімдіктер мен қарапайымдылар жасушаларындағы Гольджи
жиынтығының пішіні әр түрлі болады. Көп жағдайда орақ немесе таяқша пішінде
жеке денешіктер түрінде кездеседі. Оның жарғақтары жасуша цитоплазмасының
барлығына таралмайды. Олар ядроға жақын орналасады және қуыс цистерна түзеді.
Қуыс
цистернадан
біртіндеп
жарғақшалық
көпіршіктер
диктисомалар
баулықсызданады. Гольджи жиынтығында рибосомалар болмайды,сондықтан да ол
ешқашан нәруыз синтездемейді. Алайда онда көмірсулар мен липидтердің синтезі
және жаңару процесі болады.Заттардың жасушаішілік тасымалдануы қосалқы
қызмет атқарады. Гольджи жиынтығы ең алдымен синтезделген заттарды
жарғақшалық көпіршіктерге орналастырады. Көпіршіктерге жасушалардан
шығарылуы тиісті зат алмасудың зиянды қалдықтарының да түсуі мүмкін.
Көпіршіктер басқа ағза бөліктеріне қажетті заттарды көпіршіктерге орналастырады.
Мысалы,мұның гормондар мен азықтық ферменттер болуы да мүмкін. Гольджи
жиынтығынан баулықтанған көпіршіктердің экзоцитозы кезінде көпіршіктегілерді
жасушадан шығарып,сыртқы жарғақшаларды қалпына келтіреді. Бұл органоид
лизосомалар жарғақшаларын да қалыптастырады.
Лизосома. Лизосома (гр. 'λύσις' – еру және sōma – дене) – жануарлар мен
саңырауқұлақ жасушасының органелласы, жасуша ішінде ас қорыту қызметін
атқаратын және гидролиттік ферменттердің қор ретінде жиналатын орны. Оның
диам. 0,2 – 0,7 мкм.Лизосома — торшалар органоиды. Олардың құрамына
гидролиттік ферменттер тобы
қышқыл фосфатаза, нуклеаза, протеазалар,
гликозидазалар т. б. (барлығы 20-дан астам) кіреді. Лизосома торшаның өзінің
(аутолиз) және оның ішіне кірген заттардың ыдырауына қатынасады. Лизосома
құрамына кіретін ферменттер торша және белоктарының жетілуіне (процессинг)
қатынасады. Клеткалық мембрана. Клеткалық мембрана - жасушаның және жасуша
ішіндегі бөлшектердің (ядро, митохондрии, хлоропластар, пластидтер) бетінде
орналасқан молекулалық мөлшердегі (қалыңдығы 5 — 10 нм), ақуызды-липидтік
құрылымды жұқа қабықша.
Биологиялық мембрана өткізгіштік қасиетіне байланысты жасушада
тұздардың, қанттың, амин қышқылдарының, иондардың, т.б. заттардың алмасу
өнімдерінің
Биологиялық мембрана — аса күрделі құрылымды зат.
концентрациясын, олардың тасымалын Оның құрамында ферменттік белоктар,
ерекше және алмасуын реттейді. Клетканың
рецепторлар, электрондарды
тасымалдаушы, энергияны протоплазмасын қоршап тұрған өңдеуші құрылымдар
сонымен қатар гликопротеиндер мен биологиялық мембрана жасушалық
гликолипидтер болады. Мембраналық белоктардың мембрана деп аталады.
Клеткалық көпшілігі мембрананы тесіп өтіп орналасса, ал кейбірі оған мембрана
қос қабатты ақуызды жартылай ғана еніп немесе жанасып жатады. Мембраналық
липидті молекулалардан тұрады. белоктар түрлі қызмет (мысалы, гликопротеиндер
антиген Биологиялық мембрананың құрылымы рөлін) атқарады. Кейбір химиялық

реакциялар (мысалы, мен ерекшелігі туралы нақты ғылыми хлоропластарда жүретін
фотосинтездің жарық реакциялары мәліметтер 20 ғасырдың басында немесе
митохондриидағы тотыға фосфорлану процесі) белгілі болды. биологиялық
мембрананың өзінде жүреді.
Сабақ бойынша рефлексия
(оқушының білімін, білік-дағдысын пысықтау, бекіту ж/е қорытындылау)
1. Бақылау сұрақтары: (1-6)
1. ДНҚ дегеніміз не?
2. РНҚ дегеніміз не?
3. Генетикалық код дегеніміз не?
4. ДНҚ және РНҚ нуклеотидтерін атаңыз
5. ДНҚ құрылымын айтыңыз
6. РНҚ құрылымын айтыңыз
2.Тапсырмалар бойынша жұмыс (1-3)
1-тапсырма. Өсімдік жасушаларына тән қандай негізгі органоидтарды білесіңдер?
2-тапсырма. Жануар жасушаларына қандай негізгі органоидтар тән?
3-тапсырма. Олар қандай қызмет атқарады?
3.Көкпар ойыны (сұрақ – жауап 1-10)
1. Жасушаны зерттейтін ғылым ?
2. Жасуша …. арқылы көбейеді?
3. Жасушаның сыртқы қабығы қалай аталады?
4. Цитоплазманың түп негізі ?
5. Эндоплазмалық торды ашқан ғалым ?
6. Ішкі тор тәрізді аппарат?
7. Фагоцитозға қабілетті лейкоцит жасушаларында көп мөлшерде кездесетін органоид?
8. Энергия көзі АТФ молекуласын синтездейтін органоид?
9. Тек өсімдік жасушасында болатын негізгі органоид?
10. Жасушаның митоздық және мейоздық бөлінуі кезінде үлкен белсенділік көрсететін
органоид?
4.Кесте толтыру

5.Жануар және өсімдік жасушасы құрылысының сызбанұсқасын суретке
(презентацияда) қарап толтыру

6. Биологиялық диктант
«^»-дұрыс, «-»-қате
1.Жасуша - барлық тірі организмдердің ең кіші өлшем бірлігі. +
2.Жасушалар бөліну арқылы көбейеді.+
3.Эукариоттар мен прокариоттар құрылысы мен қызметі жағынан ұқсас.4.Адамда 46 хромосома бар.+
5.Пластидтер барлық организмдердің жасушаларында кездеседі.6.Грекше «карион» жасуша деген мағынаны білдіреді.+
7.Прокариотты организмдердің фототрофты тобы (цианобактериялар) көкжасылбалдырлар деп аталады.+
8.Қабықшаның өте жұқарған жерін саңылау деп атайды.+
9.Вакуольдер тек өсімдік жасушасында кездеседі.10.Хромопластарда әртүрлі-сары, қызыл, қоңыр, т.б. түсті пигменттер болады.+
7.Жұмбақ сөз
Бос ұяшықтарды, терминологиялық сөзбен толтырыңыз.

Сабақтың рефлексиясы
1.Мен бұл сабақтан алған тәлімім...
2.Маған ұнағаны...
3.Менің білгім келгені

VII. Бағалау
№

Оқушылардың
аты-жөні

Үй тапсырмасын
тексеру
Түсінік
айту

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

Ақынбабаев
Дінмұхаммед
Қулжанұлы
Артықбекұлы Асылбек
Багдатұлы Ақжігіт
Бірлес Сымбат
Үсенқызы
Әбутәліп Шапағат
Қуанышұлы
Зияуддинұлы Ажакбар
Кешубай Жанар
Қуанқызы
Кәрім Аидар
Құдайбергенұлы
Клыч Зекижан
Денизович
Қошан Нұрай
Өмірханқызы
Момбек Заңғар
Жалғасұлы
Мұхаммадхашимқызы
Сакина
Өтжан Аида
Қуанышқызы
Сабирова Севинч
Авазқызы
Смағұл Айбек
Бақтыбекұлы
Сулеймен Жанна
Султанханқызы
Туреханова Шахназ
Абраровна
Тұрсын Санжар
Дәулетғалиұлы
Утеуленов Арсен
Ниязұлы
Шакен Мұхит
Алмасұлы

Бақылау
сұрақтары

Бекіту

Қорытынды
бағалау

Көкпар ойыны,
Кестемен жұмыс,
Сызбанұсқа

Биологиялық
диктант,
Жұмбақсөз